Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

POSTANOWIENIE

Dnia 17 września 2013 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Juliusz Ciejek Protokolant: p.o. sek. sąd. Natalia Anielska

po rozpoznaniu w dniu 17 września 2013 r. w Olsztynie na rozprawie sprawy z powództwa R. S. przeciwko P. K., Skarbowi Państwa - Sąd Rejonowy w (...) o zapłatę postanawia:

I. odrzucić pozew. II. nie obciążać powoda kosztami procesu na rzecz pozwanego Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

Sygn. akt I C 398/13

Uzasadnienie do postanowienia z dnia 17 września 2013r.

Powód R. S.wniósł pozew o zapłatę na jego rzecz solidarnie od pozwanych Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w (...)i P. K.kwoty 1.500.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 3 grudnia 2004r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje żądanie, wskazał, że prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Nidzicy z dnia 22 czerwca 2012r., częściowo zmienionym w postępowaniu apelacyjnym, pozwany P. K. jako komornik sądowy został skazany za przestępstwo z art. 233 § 1 k.k. na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania za prowadzenie egzekucji Km 117/04. Na skutek niezgodnych z prawem czynności egzekucyjnych powód został kompletnie zrujnowany, pozbawiony ogromnego sprzedanego za bezcen majątku, w wyniku czego stał się osobą bezdomną. Na pokrycie zadłużenia powoda wystarczające było zajęcie tylko jednego składnika majątkowego, np. nowego ciągnika, a nie całej nieruchomości wraz z 8 zabudowaniami oraz blisko 30 ha gruntów rolnych (k. 3-4).

Pozwany Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w (...), reprezentowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, w pierwszej kolejności wniósł o odrzucenie pozwu oraz o zasądzenie na jego rzecz od powoda kosztów procesu według norm przepisanych, a w razie nieuwzględnienia powyższego zarzutu o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew podniósł, że jest to kolejny pozew składany przeciwko Skarbowi Państwa, a wcześniej wytoczona sprawa I C 380/06 dotyczyła kwestii poruszanej w niniejszym postępowaniu. Powództwo w tamtej sprawie zostało prawomocnie oddalone. Podniósł też zarzut przedawnienia roszczenia stosownie do treści art. 442 ¹ § 1 k.c. Ponadto podkreślił, że przeciwko powodowi toczyła się egzekucja, a związku z wnioskiem wierzyciela o prowadzenie egzekucji z nieruchomości powód i jego małżonka zostali wezwani do zapłaty należności i zawiadomieni o wszczęciu egzekucji z nieruchomości. Zawiadomienia zostały doręczone skutecznie, a komornik sądowy zlecił biegłemu dokonanie czynności niezbędnych do sporządzenia opisu i oszacowania nieruchomości. Komornik sądowy wyznaczył termin przystąpienia do opisu i oszacowania nieruchomości dłużników. Dłużniczka K. S. pouczona o możliwości i terminie złożenia skargi takowej nie wniosła. Sąd nie miał żądnych podstaw do przyjęcia, że operat szacunkowy sporządzony przez biegłego W. S. może zawierać błędy, a czynności komornika mogłyby być dotknięte wadą. Przebieg licytacji wskazuje, że nie było chętnych do nabycia jednej z nieruchomości, a Sąd wydał postanowienie o przybiciu nieruchomości na rzecz licytanta. Powód złożył zażalenie, ale zostało ono odrzucone z powodu nieuzupełnienia braków formalnych. W rezultacie Sąd wydał postanowienie o przysądzeniu własności. Pozwany nadto zaznaczył, że to powód musi udowodnić, iż wskutek bezprawnego działania lub zaniechania doszło do powstania szkody, a między tym niezgodnym z prawem zachowaniem a szkodą zachodzi związek przyczynowy-skutkowy. Z daleko posuniętej ostrożności procesowej pozwany zaznaczył, że zgodnie z art. 417 ¹ § 2 k.c. jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem (k. 12-19).

Pozwany P. K. wniósł o odrzucenie pozwu i zasądzenie na jego rzecz od powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew podał, że powództwo o to samo roszczenie było już przedmiotem rozstrzygnięcia. Sąd Okręgowy w Olsztynie prawomocnym wyrokiem z dnia 16 maja 2008r. w sprawie I C 380/06 oddalił powództwo R. S. (k. 25).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 6 września 2006r. powód R. S.złożył do Sądu Okręgowego w Olsztynie pozew przeciwko: P. K., W. S.i Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu w (...), domagając się zapłaty solidarnie od pozwanych kwoty 400.000 złotych tytułem naprawienia szkody, jaką poniósł w wyniku zaniedbań dokonanych przez pozwanych w trakcie prowadzonego postępowania egzekucyjnego skierowanego przeciwko powodowi, prowadzonego z nieruchomości położonej w miejscowości (...), gmina Ś.dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...).

W uzasadnieniu pozwu wskazał, że Komornikowi działającemu w sprawie, P. K. zarzuca:

1.  sporządzenie protokołu opisu i oszacowania wyłącznie na wynikach oszacowania dokonanych przez biegłego W. S.;

2.  zarzut zaniechania polegający na niedokonaniu żadnych czynności mających na celu sprawdzenie rzeczywistego stanu nieruchomości, czego efektem było oszacowanie nieruchomości, z której przeprowadzona została egzekucja na kwotę 153 000 zł;

3.  nienależyte wykonanie obowiązków poprzez niezauważenie widocznych „gołym okiem” rozbieżności między oszacowaniem dokonanym przez biegłego a rzeczywistym stanem rzeczy.

Biegłemu działającemu w sprawie, W. S. zarzucił dokonanie pobieżnych i niepełnych oględzin nieruchomości, podając niezgodne ze stanem faktycznym dane rażąco zaniżające jej wartość (wykazanie, iż na nieruchomości znajdują się trzy zabudowania podczas, gdy w rzeczywistości jest ich osiem; zaniżenie powierzchni wskazanych przez biegłego trzech budynków).

W odniesieniu do odpowiedzialności Skarbu Państwa ostatecznie podniósł, że ponosi on odpowiedzialność solidarną z pozwanym komornikiem za jego bezprawne działania w toku postępowania egzekucyjnego.

Podniósł, iż w wyniku działania biegłego W. S.i komornika P. K.powód poniósł szkodę w postaci sprzedaży w toku postępowania egzekucyjnego nieruchomości położonej w miejscowości (...) objętej księgą wieczystą nr KW (...)prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Szczytnie poniżej jej wartości. Gdyby komornik w sposób należyty dokonał opisu nieruchomości, a biegły w należyty sposób oszacował przedmiotową nieruchomość, wówczas kwota wywołania odpowiadałaby prawdziwej wartości nieruchomości, tj. 400 000 złotych, a uzyskana w toku egzekucji kwota w całości zaspokoiłaby roszczenia wierzycieli powoda. W związku z tym, że nieruchomość została sprzedana za kwotę 114.750 złotych, istniała potrzeba sprzedania pozostałych nieruchomości stanowiących własność powoda.

Po przeprowadzeniu postępowaniu dowodowego, w tym przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości, Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 16 maja 2008r. w sprawie I C 380/06 oddalił powództwo w całości.

W uzasadnieniu zajętego stanowiska Sąd ten w odniesieniu do pozwanego P. K. wskazał, że nie można uznać, aby powód skutecznie wykazał, że pozwany podczas wykonywania czynności działał lub zaniechał działania w sposób niezgodny z prawem. Istotą zarzutów powoda było to, że pozwany w protokole opisu i oszacowania nieruchomości oparł się jedynie na wynikach oszacowania dokonanych przez biegłego W. S., nie dokonał zaś żadnych czynności mających na celu sprawdzenie rzeczywistego stanu nieruchomości, w sytuacji gdy rozbieżności widoczne były „gołym okiem”. Zgodnie z art. 948 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie dokonywania kwestionowanych przez powoda czynności) i § 128 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 1968r. w sprawie czynności komorników do oszacowania nieruchomości komornik powołuje jednego lub kilku biegłych z listy biegłych sądowych, a następnie dokonuje opisu i oszacowania, którego podstawą są między innymi niezbędne do sporządzenia opisu czynności, jakich wykonanie komornik może zlecić biegłemu (§ 130 ust. 3 cyt. rozporządzenia). Postępowanie P. K. spełniało wymogi określone przepisami prawa. Komornik do dokonania oszacowania wyznaczył biegłego z listy biegłych sądowych, a po uzyskaniu oszacowania wyznaczył termin dokonania opisu, o którym prawidłowo zawiadomił powoda. Czynności dokonywał osobiście, sporządzając odpowiadający treści art. 947 k.p.c. protokół, do którego dołączono, jako integralną część, operat szacunkowy biegłego. Za przekonujące Sąd uznał niezaprzeczone w tym zakresie wyjaśnienie, że dostrzeżenie różnicy w pokryciu dachowym nie było możliwe z uwagi na leżący śnieg. Liczba budynków nie wynikała z danych zawartych w księdze wieczystej, a jak wynika z opinii biegłej, pozostawały one w zwartej zabudowie, tworząc trzy bryły budynków. W sytuacji, w której komornik nie jest fachowcem od oceny i wyceny nieruchomości, trudno wymagać, aby wbrew danym wynikającym z operatu, którego sporządzenie zlecił biegłemu, ustalał istnienie budynków w liczbie innej niż ujęta w tym operacie. Za podobnie nierealną Sąd ocenił możliwość dostrzeżenia przez komornika, że powierzchnia budynków podana w operacie różni się od powierzchni faktycznej. Powierzchnia ta w rzeczywistości była również inna niż wynikająca z danych zawartych w dokumentacji projektowej, co zostało ujawnione na podstawie pomiarów sporządzonych przez biegłą wykonującą opinię w sprawie, która wyraźnie stwierdziła, że osoba nie posiadająca odpowiedniej wiedzy mogła nie zauważyć istniejących różnic. Dodatkowo Sąd Okręgowy zauważył, że osoby najbardziej zainteresowane, czyli dłużnicy, w żaden sposób nie sygnalizowali nieprawidłowości w oszacowaniu i nie podważali wyników opisu i oszacowania, będąc pouczeni o takiej możliwości, nie można przyjąć za wykazane, aby P. K. dokonał opisu i oszacowania w sposób niezgodny z prawem lub z naruszeniem zasad starannego działania.

Sąd dalej przyjął, że nie zostało udowodnione w zakresie wszystkich trzech pozwanych, iż doszło do powstania szkody. O zaistnieniu szkody nie przesądzał bowiem fakt, że gdyby nieruchomość została wyceniona prawidłowo, suma oszacowania powinna wynieść kwotę 276.630 złotychy. Według twierdzeń powoda szkoda, jaką poniósł, wyraża się w tym, że zaniżenie sumy oszacowania spowodowało uzyskanie z egzekucji tej nieruchomości kwoty mniejszej niż było to możliwe, a wskutek tego nie pokryła ona jego długów. Przyjęcie takiej tezy za uprawnioną wymagało jednak wykazania, że wyceniona prawidłowo na wyższą kwotę nieruchomość zostałaby sprzedana w toku egzekucji za cenę wyższą niż została rzeczywiście uzyskana. Na tę okoliczność nie przedstawiono jednak żadnego dowodu, zaś ustalony stan faktyczny nie daje postaw do wyciągania wniosków zgodnych z twierdzeniami powoda. Przedmiotowa nieruchomość (stanowiąc zamieszkałe siedlisko, zabudowane licznymi budynkami) miała charakter nietypowy, zaś na rynku nieruchomości w okresie, w którym toczyła się egzekucja, odnotowywano stosunkowo niewiele transakcji dotyczących nieruchomości tego rodzaju. Można zatem przyjąć, że zainteresowanie jej nabyciem w ramach egzekucji nie byłoby wielkie, zwłaszcza gdy uwzględnić trudności, jakie mogłyby się pojawić chociażby przy próbie późniejszego usunięcia dotychczasowych mieszkańców i objęciu nieruchomości w posiadanie. Na poprawność takiego rozumowania wskazuje pośrednio przebieg licytacji, na którą zgłosiła się tylko jedna osoba, podczas gdy do odbywających się tego samego dnia licytacji innych nieruchomości powoda (niezabudowanych gruntów rolnych, położonych w pobliżu nieruchomości objętej pozwem) przystępowało od 4 do 5 chętnych. Nawet gdyby suma oszacowania została ustalona prawidłowo w wyższej kwocie, wskazać trzeba, że w pierwszym terminie licytacyjnym, cena wywołania wyniosłaby 3/4 sumy oszacowania. Można wprawdzie spekulować, że nieruchomość zostałaby nabyta w pierwszym terminie za taką właśnie kwotę, niemniej na poparcie takich spekulacji nie ma żadnych przekonujących dowodów. Jeżeliby zaś nie doszło do sprzedaży nieruchomości w pierwszym terminie, na kolejnym cena wywołania uległaby obniżeniu i zgodnie z art. 984 § 1 k.p.c. wyniosłaby 2/3 sumy oszacowania. Nawet wówczas jednak nie ma gwarancji, ani żadnych wystarczająco uprawdopodobnionych przesłanek, że doszłoby do nabycia nieruchomości przy tak określonej cenie.

(dowód: wyrok, k. 666 akt sprawy I C 380/06, uzasadnienie wyroku, k. 672-678v.)

Od powyższego wyroku powód złożył apelację, jednak postanowieniem z dnia 24 czerwca 2008r. Sąd Okręgowy w Olsztynie ją odrzucił. Sąd Apelacyjny w Białymstoku w sprawie I ACz 566/08 postanowieniem z dnia 15 lipca 2013r. oddalił zażalenie.

(dowód: postanowienie z dnia 24 czerwca 2008r., k. 696-696v. akt sprawy I C 380/06, postanowienie z dnia 15 lipca 2008r., k. 712-714 akt sprawy I C 380/06)

Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Nidzicy z dnia 22 czerwca 2012r. w sprawie II K 98/12 pozwany P. K. został skazany za popełnienie przestępstwa z art. 233 § 1 k.k. polegającego na działaniu na szkodę interesu publicznego, jak i prywatnego, prowadząc egzekucję w sprawie KM 117/04, na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

(bezsporne)

W dniu 24 czerwca 2013r. powód złożył kolejny pozew o zapłatę na jego rzecz solidarnie od pozwanych Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w (...)i P. K.kwoty 1.500.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 3 grudnia 2004r. do dnia zapłaty.

Sąd zważył, co następuje:

W świetle ustalonych okoliczności faktycznych sprawy pozew podlegał odrzuceniu.

Zgodnie z art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. sąd odrzuci pozew, jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona.

Powyższy przepis w zakresie zawisłości sporu i powagi rzeczy osądzonej powinien być wykładany i stosowany w powiązaniu z art. 366 k.p.c., który reguluje zakres powagi rzeczy osądzonej stanowiąc, że wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami.

Zgodnie z art. 366 k.p.c. prawomocny wyrok sądu ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Innymi słowy, o wystąpieniu stanu powagi rzeczy osądzonej rozstrzyga nie tylko sama tożsamość stron, ale równocześnie tożsamość podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia. Nie zachodzi więc sytuacja tożsamości roszczenia w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., gdy wprawdzie w obydwu sprawach o tym samym przedmiocie sporu występują te same strony, lecz różne są ich podstawy faktyczne i prawne. Granice przedmiotowe powagi rzeczy osądzonej określa przedmiot rozstrzygnięcia i podstawa tego rozstrzygnięcia. Do przyjęcia powagi rzeczy osądzonej konieczne jest wystąpienie identyczności przedmiotu oraz podstawy sporu.

Zarówno w prawomocnie zakończonej sprawie I C 380/06, jak i niniejszym postępowaniu, powód dochodzi solidarnie od pozwanych naprawienia szkody, jakiej doznał wskutek nieprawidłowych działań pozwanego P. K. jako komornika sądowego skutkujących zaniżeniem wartości nieruchomości sprzedanej w trybie licytacyjnym. W obu przypadkach powód domaga się odszkodowania, powołując się na tę samą podstawę prawną (art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. o komornikach sądowych i egzekucji) i wywodząc roszczenie odszkodowawcze wywodzi z tego samego zdarzenia wyrządzającego szkodę w postaci podejmowania nieprawidłowych i niezgodnych z prawem czynności przez pozwanego P. K. przy prowadzeniu egzekucji z nieruchomości.

Dopóki prawomocny wyrok oddalający powództwo w sprawie I C 380/06 nie zostanie wzruszony w drodze nadzwyczajnych środków zaskarżenia, dopóty Sąd rozpoznający niniejszą sprawę jest nim związany w zakresie rozstrzygnięcia, a w poprzedniej sprawie kwestia odpowiedzialności pozwanego została przesądzona na niekorzyść powoda.

Co więcej, trzeba podkreślić, że przyczyną oddalenia powództwa w stosunku do pozwanego P. K. i tym samym Skarbu Państwa nie było tylko stwierdzenie o zgodności z prawem wykonywanych przez P. K. czynności jako komornika sądowego, ale także nieudowodnienie faktu wystąpienia szkody. W tym kontekście skazanie prawomocnym wyrokiem sądu karnego nie miałoby wpływu na treść rozstrzygnięcia, bowiem pozostałe przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej podlegały badaniu przez Sąd Okręgowy w Olsztynie w sprawie I C 380/06. Uznanie, że pozwany P. K. działał niezgodnie z prawem, wymagałoby przejścia do oceny dalszych przesłanek odpowiedzialności przewidzianej w art. 23 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, tj. wystąpienia szkody i związku przyczynowego między zachowaniem niezgodnym z prawem a szkodą, co też Sąd Okręgowy w sprawie I C 380/06 uczynił i co wynika w sposób niewątpliwy z uzasadnienia orzeczenia.

Wbrew stanowisku, powoda, nie ma przy tym znaczenia, że w poprzedniej sprawie powód żądał kwoty 400.000 złotych, a teraz domaga się kwoty 1.500.000 złotych. Dla przyjęcia powagi rzeczy osądzonej decydujące istotna jest tożsamość przedmiotu sporu, a więc rodzajowo określone roszczenie poddane pod osąd, a nie jego zakres w rozumieniu wysokości żądania. Przyjęcie poglądu zaprezentowanego przez powoda oznaczałoby możliwość obejścia skutków prawomocnego wyroku rozstrzygającego merytorycznie w przedmiocie zgłoszonego żądania i konieczność rozpoznania sprawy za każdym razem, gdy strona wprawdzie występuje z tym samym żądaniem opartym na tych samych okolicznościach faktycznych, ale podwyższa tylko jego wysokość. Także fakt, że w postępowaniu I C 380/06 powód domagał się zasądzenia odszkodowania od biegłego sporządzającego operat szacunkowy będący podstawą opracowania opisu i oszacowania, nie stoi na przeszkodzie przyjęciu, iż zachodzi identyczność stron procesowych. W obu sprawach ma miejsce tożsamość stron – pozwanymi byli i są P. K. wykonujący obowiązki komornika sądowego oraz ponoszący wraz z nim na podstawie art. 23 ust 3 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji solidarną odpowiedzialność Skarb Państwa, a pozwany odpowiadał w tamtym procesie za własne działania i zaniechania na podstawie art. 415 k.c. przewidującego odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego.

Jak to stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 21 grudnia 1999r., tożsamość stron, podstawy faktycznej oraz prawnej uzasadnia odrzucenie pozwu. Postanowienie to zapadło w sprawie niemal identycznej jak niniejsza. Ponowny pozew odrzucono tam również w sprawie przeciwko Skarbowi Państwa – Urzędowi Skarbowemu o odszkodowanie z tytułu nieprawidłowo przeprowadzonej egzekucji i licytacyjną sprzedaż jej przedmiotu poniżej rzeczywistej wartości (patrz: III CKN 954/99 – Lex nr 529730).

Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie w pełni podziela ten pogląd.

Należy podkreślić, że fakt następczego wyroku w sprawie karnej, stwierdzającego winę komornika nie ma żadnego znaczenia z punktu widzenia cywilnoprawnej możliwości ponownego procesu o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami, na podstawie tej samej podstawy prawnej. Zdarzeniem wywołującym szkodę wywodzoną przez powoda było bowiem nieprawidłowe postępowanie komornika. Do szkody dla powoda nie doszło przecież na skutek wydania wyroku w sprawie karnej.

Powód reprezentowany w obu sprawach przez profesjonalnych prawników musi się liczyć z konsekwencjami procesowymi wytoczonego i nie udowodnionego powództwa. Jedną z nich jest właśnie zakaz ponownego procesu o to samo przewidziany w art. 199 §1 pkt. 2 k.p.c. Wyrok karny wydany po uprawomocnieniu się sprawy cywilnej nie rodzi skutków dla nowej sprawy cywilnej z punktu widzenia ograniczenia możliwości odrzucenia pozwu.

W tym stanie rzeczy Sąd przyjął, że o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa została już prawomocnie osądzona, co skutkowało odrzuceniem pozwu na mocy art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Z uwagi na trudną sytuację majątkową powoda skutkującą zwolnieniem go od kosztów sądowych w całości na mocy postanowienia Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 23 maja 2013r. w sprawie I Co 78/13 oraz uzasadnione przekonanie o słuszności żądaniu pozwu na podstawie prawomocnego wyroku skazującego pozwanego za przestępstwo niedopełnienia obowiązków służbowych Sąd uznał, że zachodzi w niniejszej sprawie szczególnie uzasadniony przypadek.