Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lipca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Ewa Oknińska
Protokolant:	sekretarz sądowy Justyna Niebrzydowska

po rozpoznaniu w dniu 4 lipca 2018 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) B.

przeciwko K. B. (1)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

I uznaje za bezskuteczną w stosunku do powódki (...) B. umowę darowizny nieruchomości, stanowiącej działki gruntu nr (...), położonej w obrębie W., gmina B., dla której (...)prowadzi księgę wieczystą Kw Nr (...), zawartej przez K. B. (2) z pozwanym K. B. (1) w dniu 06 listopada 2012 r. w formie aktu notarialnego Rep. A Nr (...), sporządzonego w Kancelarii Notarialnej w B., przed notariuszem K. K.,

celem zaspokojenia wierzytelności przysługujących powódce (...) B. przeciwko K. B. (2) wynikających z prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 15 lutego 2016 r. sygn. akt (...) stanowiącej należność główną w kwocie 240.511,14 zł oraz prawomocnego postanowienia Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 15 lutego 2013 r., (...) w kwocie 36.937,17 zł, tj. łącznej należności w kwocie 277.448,31 zł,

II oddala powództwo w pozostałym zakresie,

III zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 24.821 zł tytułem zwrotu kosztów procesu,

IV nakazuje ściągnąć od pozwanego K. B. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sąd Okręgowy w Olsztynie kwotę 1.531,16 zł tytułem kosztów sądowych.

SSO Ewa Oknińska

Sygn. akt IC 620/17

UZASADNIENIE

Powódka (...) B. wniosła przeciwko pozwanemu K. B. (1) pozew domagając się uznania za bezskuteczną w stosunku do niej umowy darowizny zawartej w dniu 6 listopada 2012 r. przed notariusz K. K. (Rep. A Nr (...)), na mocy której K. B. (2) darował synowi - pozwanemu nieruchomość rolną obejmującą niezabudowane działki nr (...) o łącznej powierzchni 10,6717 ha, położoną w obrębie numer 72 W., gm. B., dla której (...)prowadzi księgę wieczystą Kw Nr (...), w celu zaspokojenia wierzytelności w kwocie łącznej 280.400,11 zł, na którą składa się należność główna w wysokości 240.511,14 zł wynikająca z wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 22 kwietnia 2016 r, sygn. akt (...)oraz należność 38.888,97 zł wynikająca z postanowienia Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 15 lutego 2013 r., sygn. akt (...).

Ponadto powódka domagała się zasądzenia od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego żądania wskazała, że wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 4 kwietnia 2011 r., (sygn. akt (...)) zobowiązano powódkę do złożenia oświadczenia woli dotyczącego nabycia od K. B. (2) własności nieruchomości, stanowiącej działkę gruntu o (...) o powierzchni 9056 m ^{( 2)}, położonej w obrębie (...) W., gmina B. powiat (...), województwo (...), za kwotę 202.818 zł. Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 03 sierpnia 2011 r. oddalił apelację. Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 5 lipca 2012 r. w sprawie o sygn. akt (...)uchylił rozstrzygnięcia z punktu I i II wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 sierpnia 2011 r., (sygn. akt (...)) i przekazał w tym zakresie sprawę Sądowi II instancji do ponownego rozpoznania. Wobec cofnięcia przez K. B. (2) pismem z dnia 11 stycznia 2013 r. pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia, Sąd Apelacyjny w Białymstoku umorzył postępowanie postanowieniem z dnia 15 lutego 2013 r., ((...)), zasądzając od K. B. (2) na rzecz (...) kwotę 38.888,97 zł tytułem zwrotu należnych jej kosztów procesu.

W opisanej sytuacji decyzję K. B. (2) o dokonaniu darowizny na rzecz syna K. B. (1) w dniu 6 listopada 2012 r. - a zatem zaledwie kilka miesięcy od daty wydania przez Sąd Najwyższy wyroku kasatoryjnego - oceniać należy w kategorii zmierzającej do wyzbycia się przez wymienionego majątku z pokrzywdzeniem powódki. Powyższe potwierdza okoliczność, że postępowanie egzekucyjne nie przyniosło dotychczas zamierzonych rezultatów. W świetle zatem okoliczności, że do zawarcia umowy darowizny doszło w niedługi czas po tym, jak K. B. (2) dowiedział się o treści wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2012 r., na podstawie którego został uchylony wyrok Sądu II instancji co do istoty, uznać należy, iż wymieniony działał ze świadomością pokrzywdzenia powódki. Wiedząc bowiem o konieczności zwrotu otrzymanej od (...) należności za nieruchomość dokonał zbycia majątku na rzecz osoby najbliższej, uniemożliwiając tym samym zaspokojenie wierzyciela. ( pozew k. 3-11)

Pozwany K. B. (1) wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu podniósł, że umowa darowizny nie została zawarta z pokrzywdzeniem (...) B., albowiem w dacie 6 listopada 2012 r. K. B. (2) nie był jej dłużnikiem. Roszczenie przysługujące powódce z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jego ojca uaktualniło się najwcześniej w dacie cofnięcia przez K. B. (2) ze zrzeczeniem się roszczenia pozwu przeciwko wymienionej w sprawie (...), zaś skonkretyzowało dopiero w dniu 15 lutego 2013 r., na skutek wydania przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku postanowienia o uchyleniu wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 4 kwietnia 2011 r., (sygn. akt (...)) i umorzeniu postępowania.

Pozwany zwrócił przy tym uwagę, że jedynym celem działania K. B. (2) zawierającego umowę darowizny był zamiar uzyskania z KRUS-u świadczenia rentowego w pełnej wysokości, czyli 100 % zamiast dotychczas uzyskiwanych 50 %.

Wskazał ponadto, że w chwili zawierania umowy darowizny – podobnie zresztą jak obecnie - K. B. (2) dysponował majątkiem pozwalającym na zaspokojenie roszczeń (...), czego dowodzi fakt, że nadal w dyspozycji wymienionego pozostaje działka nr (...) o wartości rynkowej 324.205 zł.

( odpowiedź na pozew k. 64-68, pismo z dnia 11.12.2017 r. wraz z operatem szacunkowym i oświadczeniem K. B. 90-114)

Powódka w odpowiedzi na powyższe zaprzeczyła, aby wierzytelność nie istniała w chwili dokonywania darowizny. Podała, że K. B. (2) zawierając umowę darowizny działał zarówno ze świadomością, jak też zamiarem bezpośrednim pokrzywdzenia (...), o czym świadczy sekwencja zainicjowanych przez niego po wydaniu przez Sąd Najwyższy wyroku kasatoryjnego z dnia 5 lipca 2012 r. zdarzeń skutkujących umorzeniem postępowania sądowego w sprawie (...). Jednocześnie, nie negując okoliczności, że wymieniony wobec uchylenia wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 4 kwietnia 2011 r. jest nadal właścicielem działki nr (...), zakwestionowała wskazaną przez niego jej wartość rynkową, jak też możliwość zaspokojenia z niej swych wierzytelności.

(stanowisko k. 119, pismo z dnia 20.12.2017 r. k. 135-140)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany K. B. (1) przed, jak i po, 2011 r. pozostawał z ojcem K. B. (2) w dobrych relacjach. Wymienieni współpracowali przy prowadzeniu gospodarstwa rolnego, jak też podczas innych działalności - K. B. (1) m.in. pomagał ojcu w zbywaniu stanowiących własność rodziców działek budowlanych. W związku z powyższym K. B. (1) miał wiedzę odnośnie zamierzeń ojca dotyczących gospodarstwa, w tym również o wytoczeniu przez niego przeciwko (...) B. powództwa o wykup działki gruntu o (...) w obrębie (...) W., gmina B. powiat (...), pow. 9056 m ^{( 2)}, dla której (...) prowadzi księgę wieczystą KW (...) oraz jego dalszych losach. Pozwany przejawiał bowiem już od 2009 r. duże zainteresowanie wykupem przez (...) B. wskazanej działki stanowiącej drogę dojazdową do sprzedawanych działek budowlanych i w tym celu często bywał w urzędzie gminy.

/dowód: częściowo zeznania K. B. k. 253-255; zeznania B. M. k. 253, 257/

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 4 kwietnia 2011 r., sygn. akt (...), zobowiązano (...) B. do złożenia oświadczenia woli o nabyciu od powoda K. B. (2) prawa własności nieruchomości położonej w obrębie (...) W., gmina B. powiat (...), województwo (...), stanowiącej działkę gruntu o (...) o powierzchni 9056 m ^{( 2)}, dla której (...) prowadzi księgę wieczystą KW (...), za kwotę 202.818 zł, w pozostałym zakresie powództwo K. B. (2) oddalając. Nadto zasądzono od pozwanej (...) na rzecz wymienionego kwotę 32.293,14 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny w Białystoku wyrokiem z dnia 3 sierpnia 2011 r., sygn. akt (...), oddalił apelację (...) B. od wskazanego wyroku oraz zasądził od niej na rzecz K. B. (2) kwotę 5.400 zł tytułem kosztów procesu za II instancję.

Na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 4 kwietnia 2011 r., (sygn. akt (...)) i oświadczenia złożonego przez K. B. (2) w formie aktu notarialnego (Rep. A. (...)) (...) B. została wpisana w prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) przez (...) księdze wieczystej nr KW (...) jako jej właściciel.

(dowód: z akt (...): wyrok SO w Olsztynie k. 474; wyrok SA w Białymstoku k. 509; z akt (...): wydruk z KW k. 40-41)

Na podstawie wezwań K. B. (2) do zapłaty z 6 września, 4 i 13 października 2011 r. (...) B. w dniach 13 września, 11 i 28 października 2011 r. uiściła na rzecz wymienionego celem wykonania prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 4 kwietnia 2011 r., sygn. akt (...), kwotę w łącznej wysokości 240.511,14 zł tytułem zapłaty ceny sprzedaży nieruchomości w postaci działki gruntu nr (...) oraz zasądzonych kosztów procesu. Jednocześnie w pismach z 19 października i 27 listopada 2011 r. (...) zastrzegła, że czyni to z zastrzeżeniem zwrotu dokonanych wpłat z uwagi na zamiar wywiedzenia skargi kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białystoku z dnia 3 sierpnia 2011 r., sygn. akt (...).

(dowód: z akt (...): pisma (...) z 19.10.2011 r. i 27.11.2011 r. k. 92-93; historia przelewów k. 19-21)

Sąd Najwyższy, uwzględniając skargę kasacyjną (...) B., wyrokiem z dnia 5 lipca 2012 r., sygn. akt (...), uchylił rozstrzygnięcia z punktu I i II wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 sierpnia 2011 r., sygn. akt (...), dotyczące obowiązku nabycia przez (...) od K. B. (2) nieruchomości w postaci działki nr (...) za kwotę 202.818 zł oraz zapłaty na jego rzecz 32.293,14 zł tytułem zwrotu kosztów procesu i przekazał w tym zakresie sprawę do ponownego rozpoznania sądowi II instancji.

W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał, że wycena nieruchomości zgodnie z art. 150 ustawy o gospodarce nieruchomościami mająca miejsce w następstwie zmiany miejscowego planu zagospodarowania uwzględniać winna stan nieruchomości istniejący przed datą wejścia tego planu w życie, nie zaś - jak uczyniły to Sądy I i II instancji – stan po jego wprowadzeniu.

(dowód: z akt (...): wyrok SN wraz z uzasadnieniem k. 612-616)

Odpis orzeczenia Sądu Najwyższego z uzasadnieniem został doręczony pełnomocnikowi K. B. (2) – adw. A. P. w dniu 25 października 2012r.

(dowód: z akt (...): zarządzenie o doręczeniu k. 618; zwrotne poświadczenie odbioru k. 623)

W dniu 6 listopada 2012 r. K. B. (2) przed notariusz K. K. (nr Rep. A (...)) darował na rzecz syna K. B. (1) nieruchomość rolną obejmującą niezabudowane działki numer (...) o łącznej powierzchni 10,6717 ha, położoną w obrębie nr 72 W., gmina B., powiat (...), województwo (...), dla której (...) prowadzi księgę wieczystą KW (...). W akcie notarialnym zawarto zapis, że darowizna nastąpiła w trybie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. Nr 50 z późń. zm.)

(dowód: wypis aktu notarialnego nr Rep. A (...) k. 79; odpis zupełny KW (...) k. 21-28; zaświadczenie z KRUS-u k. 70)

Pismem z dnia 11 stycznia 2013 r. K. B. (2) cofnął pozew z jednoczesnym zrzeczeniem się roszczenia w sprawie przekazanej do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Białymstoku uzasadniając, że wskazania prawne Sądu Najwyższego co do wyceny nieruchomości wyartykułowane w pisemnych motywach wyroku skutkowałyby sprzedażą (...) B. nieruchomości za kwotę nieodpowiadającą jej wartości rynkowej, a zatem powstaniem sytuacji niekorzystnej z punktu widzenia powoda, czego wymieniony nie może zaakceptować.

(dowód: z akt (...): pismo z 11.01.2013 r. k. 640)

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, na skutek cofnięcia przez K. B. (2) pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia i stwierdzeniem braku przesłanek z art. 203 § 4 k.p.c., postanowieniem z dnia 15 lutego 2013r., sygn. akt (...), uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 4 kwietnia 2011 r., sygn. akt (...) i umorzył postępowanie w sprawie, zasądzając jednocześnie od K. B. (2) na rzecz (...) B. kwotę 38.888,97 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

(dowód: z akt (...): postanowienie SA w Białymstoku k. 660-661)

W związku z okolicznością, że K. B. (2) odmawiał, pomimo ponawianych do niego wezwań o zapłatę, zwrotu uiszczonych przez (...) na jego rzecz kwot z tytułu sprzedaży nieruchomości w postaci działki nr (...), Sąd Okręgowy w Olsztynie prawomocnym wyrokiem z dnia 22 kwietnia 2016 r., sygn. akt (...) zasądził od niego na rzecz (...) B. kwotę 240.511,14 z ustawowymi odsetkami od kwoty 202.818,00 zł od dnia 20 marca 2014r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 37.693,14 złotych od dnia 4 listopada 2015r. do dnia zapłaty, jak też kwotę 19.226,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

(dowód: z akt (...) wyrok SO wraz uzasadnieniem k. 134, 137-140, wyrok SA w Białymstoku k. 222)

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bartoszycach na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 22 kwietnia 2016 r., (sygn. akt (...)) prowadzi postępowanie egzekucyjne w sprawie (...), do wyegzekwowania pozostała kwota 240.511,14 zł tytułem należności głównej. Ponadto organ egzekucyjny na podstawie postanowienia Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 15 lutego 2013 r., (sygn. akt (...)) prowadzi egzekucję (...) ze świadczenia emerytalno – rentowego uzyskiwanego przez K. B. (2) z KRUS. Do wyegzekwowania pozostała kwota 36.937,17 zł.

(dowód: bezsporne k. 256;notatki k. 250, 251, informacje komornika k. 56, 58, zaświadczenia o wpłatach k. 57,59; wydruk księgi głównej k. 31-32)

W okresie od 25 lipca 2012 r. do 31 października 2012 r. K. B. (2) pobierał świadczenie rentowe z KRUS w wysokości 50%. Od 1 listopada 2012 r. do chwili obecnej wymieniony uzyskuje przedmiotowe świadczenie w wysokości 100%, tj. około 1.000 zł miesięcznie.

Ponadto K. B. (2) w dalszym ciągu postaje właścicielem nieruchomości położonej w obrębie (...) W., gmina B. powiat (...), województwo (...), stanowiącej działkę gruntu o (...), pow. 9056 m ^{( 2)}, o wartości rynkowej 208.300 zł, dla której (...) prowadzi księgę wieczystą KW (...).

(dowód: zaświadczenie z KRUS-u k. 70; opinia w formie operatu szacunkowego główna i uzupełniająca k. 170-193, 231-232; częściowo zeznania pozwanego k. 253-255; zeznania B. M. k. 253, 257)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w zasadniczej części.

Stan faktyczny został ustalony w oparciu o załączone do akt – niekwestionowane pod względem formalnym i merytorycznym – dokumenty ze spraw o sygn. (...),(...), (...) i (...), a także (...), jak też zeznania B. M. (2). Ponadto Sąd uwzględnił zeznania pozwanego w takim zakresie w jakim znalazły potwierdzenie w dowodach o obiektywnym charakterze.

Na ich podstawie bezsporna była okoliczność, iż (...) B. – w odpowiedzi na kierowane do niej kilkukrotnie wezwania K. B. (2), w celu wykonania zawartego w prawomocnym wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 4 kwietnia 2011 r., (sygn. akt (...)) zobowiązania do złożenia oświadczenia woli o nabyciu prawa własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o (...), pow. 9056 m ^{( 2)}, dla której (...) prowadzi księgę wieczystą KW (...) – uiściła na rzecz wymienionego w dniach 13 września, 11 i 28 października 2011 r. łącznie 240.511,14 zł zastrzegając jednocześnie zwrot tej kwoty w przypadku uwzględnienia skargi kasacyjnej, którą miała zamiar wywieść od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 sierpnia 2011 r., (sygn. akt (...)).

Niewątpliwe jest, że wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 4 kwietnia 2011 r., (sygn. akt (...)), utracił przymiot prawomocności na skutek wydania, w wyniku uwzględnienia skargi kasacyjnej (...) B., w dniu 5 lipca 2012r. przez Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt (...) orzeczenia kasatoryjnego odnośnie rozstrzygnięć z punktu I i II wyroku Sądu II Instancji, o którym to fakcie K. B. (2) dowiedział się najpóźniej 25 października 2012 r., (tj. z chwilą doręczenia jego pełnomocnikowi odpisu wyroku, k. 623 ze sprawy (...)).

Co więcej, nie budziło zastrzeżeń stron pod względem prawidłowości ustalenie, że w dniu 6 listopada 2012r. K. B. (2) darował synowi – K. B. (1) nieruchomość rolną obejmującą niezabudowane działki numer (...) o łącznej powierzchni 10,6717 ha, zaś pismem z dnia 11 stycznia 2013 r. cofnął pozew w sprawie (...) przeciwko (...) B. ze zrzeczeniem się roszczenia, co skutkowało 15 lutego 2013 r. uchyleniem przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 4 kwietnia 2011 r. i umorzeniem postępowania w sprawie (sygn. akt (...)).

W ocenie Sądu, w opisywanym okresie K. B. (1) łączyły z ojcem K. B. (2) dobre relacje. Wymienieni współpracowali ze sobą podejmując wspólnie decyzje odnośnie prowadzenia gospodarstwa rolnego, jak też dodatkowej działalności polegającej na sprzedaży działek budowalnych. K. B. (1) był przy tym – co wynika wprost z jego zeznań – informowany przez ojca na bieżąco o losach powództwa wytoczonego przeciwko (...) B. o wykup działki gruntu o (...) w obrębie (...) W., gmina B. powiat (...), pow. 9056 m ^{( 2)}, dla której (...) prowadzi księgę wieczystą KW (...). Sam pozwany przejawiał przy tym duże zainteresowanie losami przedmiotowej działki, co potwierdził B. M. (2). Świadek podniósł mianowicie, że pozwany od 2009 r. często przychodził do urzędu gminy, a celem jego wizyt było uregulowanie sytuacji prawnej działki, która stanowiła drogę dojazdową do sprzedawanych przez jego rodziców działek budowlanych.

Pozwany nie negował przy tym twierdzeń strony powodowej, że jego ojciec K. B. (2) pozostaje obecnie dłużnikiem (...) B., którą to okoliczność odzwierciedla treść wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 22 kwietnia 2016 r., (sygn. akt (...)), na mocy którego zasądzono od wymienionego na rzecz (...) kwotę 240.511,14 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia wraz z odsetkami ustawowymi i kosztami procesu, a także postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 15 lutego 2013 r., (sygn. akt (...)), w oparciu o które zasądzono od K. B. (2) na rzecz (...) kwotę 38.888,97 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

K. B. (1) kwestionował natomiast powództwo podnosząc, że w dacie 6 listopada 2012r. nie istniała jeszcze wierzytelność (...) wobec K. B. (2), co uniemożliwiało przyjęcie, że wymieniony działał wówczas ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Wskazywał przy tym, że przysługujące powódce roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia uaktualniło się najwcześniej z chwilą cofnięcia przez jego ojca pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia pismem z dnia 11 stycznia 2013 r., co skutkowało uchyleniem przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku 15 lutego 2013 r. wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z 4 kwietnia 2011 r., sygn. akt (...) i umorzeniem postępowania ((...)).

W ocenie pozwanego nie zachodzą przy tym podstawy do rozpatrywania roszczenia powódki pod kątem przesłanek z art. 530 k.c. K. B. (2) darowując mu bowiem nieruchomość rolną działał w trybie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, a więc wyłącznie w celu uzyskania świadczenia rentowego z KRUS-u, co przesądza o braku istnienia po jego stronie zamiaru pokrzywdzenia przyszłego wierzyciela.

Z prezentowanym stanowiskiem strony pozwanej nie sposób się zgodzić. W świetle podnoszonych przez nią twierdzeń należało w pierwszej kolejności ustalić, kiedy powstały przysługujące powódce względem K. B. (2) wierzytelności, tj. przed, czy po dokonaniu przez wymienionego na rzecz syna darowizny z dnia 6 listopada 2012 r. Następnie zaś określić skutki, jakie się z tym faktem wiążą.

W tym miejscu powtórzyć wypada, że powódka wskazywała na następujące wierzytelności przysługujące jej względem ojca pozwanego:

1/ 240.511,14 zł zasądzone w sprawie (...) od K. B. (2) z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia wymienionego oraz

2/ 38.888,97 zł z tytułu kosztów postępowania zasądzonych w sprawie (...).

Odnosząc się do wierzytelności z punktu 1 stwierdzić należy, że wierzytelność ta powstała – wbrew twierdzeniom pozwanego – nie w momencie uchylenia wyroku Sądu I instancji, co miało miejsce 15 lutego 2013 r., czy też w dacie cofnięcia przez K. B. (2) pozwu w sprawie (...) przeciwko (...) B., ale 5 lipca 2012r., tj. w dniu wydania przez Sąd Najwyższy wyroku kasatoryjnego co do punktu I i II wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 sierpnia 2011 r., (sygn. akt (...)). Na mocy orzeczenia Sądu Najwyższego uchylono bowiem rozstrzygnięcia dotyczące przesądzenia obowiązku nabycia przez (...) od K. B. (2) nieruchomości w postaci działki nr (...) za kwotę 202.818 zł oraz zapłaty na jego rzecz 32.293,14 zł tytułem zwrotu kosztów procesu przekazując sprawę we wskazanym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi II instancji.

Nie budzi tym samym wątpliwości, że właśnie 5 lipca 2012 r. wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 4 kwietnia 2011 r., (sygn. akt (...)), utracił przymiot prawomocności, a co za tym idzie odpadła podstawa prawna świadczenia przez (...) B. na rzecz K. B. (2). W związku z tym dotychczas uiszczone przez (...) świadczenie z tytułu nabycia działki nr (...) stało się nienależne. Oczywistym jest bowiem, że wobec wyeliminowania przez Sąd Najwyższy z obrotu orzeczenia Sądu odwoławczego – nieprawomocny wyrok Sądu I instancji, (który nie zawierał rygoru natychmiastowej wykonalności), nie mógł stanowić podstawy spełnienia świadczenia przez (...). Oznacza to, że już 5 lipca 2012 r. powstało zobowiązanie do zwrotu na rzecz (...) B. przez K. B. (2) 240.511,14 zł. O powyższym K. B. (2) wiedzę powziął zaś najpóźniej 25 października 2012 r.

W tym miejscu podkreślić wypada, że poza rozważaniami Sądu, nie postała kwestia, iż (...) B. dokonała zapłaty na rzecz K. B. (2) wskazanej kwoty w związku z ponawianymi przez niego kilkukrotne, (tj. dnia 6 września, 4 i 13 października 2011 r.), wezwaniami do spełnienia zobowiązania wynikającego z prawomocnego wówczas wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia z dnia 4 kwietnia 2011 r., sygn. akt (...). Powódka uczyniła to z jednoczesnym zastrzeżeniem – co wprost wynika z treści pism z 19 października i 27 listopada 2011 r. – obowiązku zwrotu na jej rzecz dokonanych wpłat w przypadku uwzględnienia skargi kasacyjnej, którą miała zamiar wywieść od wyroku Sądu II instancji. Z przedstawionych okoliczności wynika zatem wprost, że K. B. (2), pomimo uzyskania spełnienia świadczenia w oparciu o prawomocny wyrok, miał świadomość zamiaru wywiedzenia przez (...) B. nadzwyczajnego środka zaskarżenia. Wymieniony winien liczyć się zatem z tym – o czym powódka informowała go rzetelnie - że w przypadku niekorzystnego dla niego rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, będzie obowiązany dokonać zwrotu uzyskanych od niej pieniędzy w ściśle określonej wysokości.

W świetle powyższego twierdzenia strony pozwanej, jakoby dopiero w dacie cofnięcia przez K. B. (2) pozwu w sprawie (...), bądź uchylenia zapadłego w jej trakcie wyroku Sądu I instancji, powstało roszczenie powódki względem K. B. (2) o zwrot nienależnego świadczenia, nie mogły zyskać akceptacji. Po dniu 5 lipca 2012 r. nieprawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 4 kwietnia 2011 r., (sygn. akt (...)), nie kreował po stronie (...) obowiązku świadczenia na rzecz ojca pozwanego.

Podkreślić natomiast wypada, że zgodnie z powszechnie akceptowanym stanowiskiem doktryny i judykatury, przedmiotem ochrony skargi paulińskiej z art. 527 k.c. jest wierzytelność pieniężna istniejąca i zaskarżalna w chwili dokonania zaskarżonej czynności i wytoczenia powództwa. Świadczenie spełnione na podstawie prawomocnego wyroku, który w następstwie rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego utracił taki przymiot, staje się natomiast nienależne, gdy odpadnie jego podstawa (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15.02.2013 r., I CSK 323/12, Legalis Nr 719195). W niniejszej sprawie taka sytuacja nastąpiła w dniu 5 lipca 2012r., a więc przed datą dokonania przez K. B. (2) darowizny na rzecz pozwanego syna, co miało miejsce 6 listopada 2012 r.

Bez znaczenia przy tym pozostaje okoliczność, że wierzytelność ta została stwierdzona następnie wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 22 kwietnia 2016 r., (sygn. akt (...)). Wyrok ten miał bowiem charakter wyłącznie deklaratywny, czyli stwierdzający istnienie obowiązku zapłaty z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia; nie miał natomiast charakteru kreującego nowe zobowiązanie.

W konsekwencji za bezzasadne uznać wypada twierdzenia pozwanego, jakoby powódkę należało traktować jako przyszłego wierzyciela w rozumieniu art. 530 k.c., w stosunku do którego czynności ojca pozwanego mogłyby zostać uznane za bezskuteczne wyłącznie wówczas, gdyby ustalono, że działał on w zamiarze jej pokrzywdzenia. Uchylenie w dniu 15 lutego 2013 r. – w wyniku cofnięcia przez K. B. (2) pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia na skutek wydania przez Sąd Najwyższy rozstrzygnięcia z jego punktu niekorzystnego, co sam zainteresowany stwierdził w piśmie z dnia 11 stycznia 2013 r. - wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 4 kwietnia 2011 r., (sygn. akt (...)), nie miało żadnego wpływu na powstanie zobowiązania dłużnika, które w określonej wysokości istniało już w dniu 5 lipca 2012 r.

Z uwagi zatem na charakter roszczenia zgłoszonego przez powodową (...), istota niniejszego postępowania sprowadzała się w rozpoznawanej części do dokonania oceny, czy zachodziły przesłanki do uznania za bezskuteczną czynności prawnej w postaci darowizny K. B. (2) na rzecz syna K. B. (1) w dniu 6 listopada 2012 r. nieruchomości rolnej, jako noszącej cechy czynności fraudacyjnej (art. 527 k.c.)

Wskazać należy, że skarga pauliańska jest środkiem ochrony wierzyciela w przypadku nielojalnego zachowania dłużnika. Zapewnia skuteczne zaspokojenie z przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela wyszły z majątku dłużnika albo do niego nie weszły. W judykaturze wskazuje się, że niewypłacalność, o której mowa w art. 527 § 2 k.c., to aktualny (w chwili orzekania) brak możliwości wywiązywania się ze zobowiązań finansowych. Oznacza on taki obiektywny stan majątku dłużnika, w którym egzekucja prowadzona zgodnie z przepisami ustawy - Kodeks postępowania cywilnego nie może przynieść zaspokojenia wierzytelności pieniężnej od niego przysługującej. Dla skorzystania przez wierzyciela z akcji pauliańskiej wystarczy więc wykazanie, że niemożliwe okazało się, wobec stanu majątku dłużnika, zaspokojenie wierzytelności tego wierzyciela. Pokrzywdzenie powstaje na skutek takiego stanu majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 367/03,wyrok SN z dnia 24 stycznia 2000 r., III CKN 554/98 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 19 grudnia 2017 r., I ACa 588/17, Legalis nr 1728508).

W świetle dokumentów z akt o sygn. (...) oraz (...) oczywistym jest – okoliczność ta nie była zresztą kwestionowana przez strony /k. 256/ – że prowadzone z udziałem K. B. (2) postępowania egzekucyjne nie doprowadziły do zaspokojenia wierzyciela.

Podkreślić należy, że pokrzywdzenie wierzyciela ocenia się nie według chwili dokonania czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, lecz według chwili wystąpienia wierzyciela ze skargą pauliańską, a czynność prawna może być zaskarżona także wówczas, gdy nie jest jedyną, ale jedną z przyczyn niewypłacalności dłużnika (wyrok SN z dnia 2 października 2007 r., II CSK 323/07, wyrok SN z dnia 9 kwietnia 2010 r., III CSK 273/09). W judykaturze przyjmuje się, że „niewypłacalność”, o jakiej mowa w art. 527 § 2 k.c., nie jest synonimem braku jakiegokolwiek majątku po stronie dłużnika. Wystarczy bowiem, aby czynność prawna zakłóciła zdolności płatnicze dłużnika.

W kontekście powyższego wskazać należy, iż w wyniku dokonania w dniu 6 listopada 2012 r. nieodpłatnej czynności prawnej, ojciec pozwanego wyzbył się majątku. W takiej zaś sytuacji zachodziły słuszne podstawy by uznać, że działanie dłużnika nastawione było na pomniejszenie jego majątku w celu uczynienia niemożliwym zaspokojenie wierzyciela (powódki), albo ograniczenia takiej możliwości.

Oceny tej nie mógł przy tym zmienić wywód pozwanego, który powoływał się na istnienie aktualnie w majątku dłużnika nieruchomości w postaci działki gruntu o (...) o powierzchni 9056 m ^{( 2)}, dla której (...) prowadzi księgę wieczystą KW (...). Zwrócić wypada uwagę, że biegły sądowy oszacował w opinii głównej oraz uzupełniającej wartość rynkową przedmiotowej nieruchomości stanowiącej w północnej części działki - drogę dojazdową, a w pozostałej – teren rolny użytkowany jako droga wewnętrzna na 208.300 zł, a zatem kwotę niższą niż wysokość wierzytelności wynikającej chociażby tylko z należności głównej zasądzonej od K. B. (2) na rzecz powódki wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 22 kwietnia 2016 r., (sygn. akt (...)), tj. 240.511,14 zł. Sąd i nie znalazł przy tym podstaw do kwestionowania wywodów biegłego co do wyceny działki, który jasno, logicznie i niesprzecznie wyjaśnił podstawy swoich obliczeń, jak też prowadzącą do nich metodę badawczą, tj. podejście porównawcze na podstawie § 26 Rozp. Rady Ministrów z dnia 21.09.2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzenia operatu szacunkowego /Dz. U. Nr 207, poz. 2109 ze zm./ (uwzględniającą zarówno specyfikę rynku regionalnego, jak też rodzaj szacowanej nieruchomości). Wymieniony wskazał bowiem, że transakcje sprzedaży nieruchomości drogowych – do których zalicza się działka gruntu o (...) – zdarzają się rzadko, co skutkowało koniecznością określenia wartości nieruchomości w oparciu o uśrednienie uzyskanych wyników na terenie całego regionu, a nie poprzez odesłanie wyłącznie do warunków lokalnych, na którym takowy rynek nie występował. Biegły ustosunkował się w omawianym zakresie do zarzutów strony pozwanej jasno i precyzyjnie tłumacząc podstawy swych konkluzji, którym nie sposób przypisać braku rzeczowości, co potwierdza nadto okoliczność, że strona pozwana ostatecznie ich nie kwestionowała.

Sąd, wbrew odmiennemu stanowisku pozwanego posiłkującego się twierdzeniami zawartymi w prywatnej opinii, nie znalazł zatem podstaw do podważenia konkluzji operatu szacunkowego uznając je za jednoznaczne i rzetelne. Biegły dokonał prawidłowego wyboru nieruchomości porównywalnych, a występujące zróżnicowanie, które wpływałoby na poziom cen nieruchomości zostało skutecznie wyeliminowane. Biorąc pod uwagę powyższe opinia biegłego sporządzona została rzetelnie i w sposób merytoryczny odnosi się do zagadnień przedstawionych przez Sąd. Nadto jej wnioski są w pełni logiczne, a całość jest spójna, co przemawia za jej fachowością.

W tych okolicznościach sprawy bezspornym jest, że choć K. B. (2) aktualnie dysponuje majątkiem w postaci działki nr (...). Tym niemniej skala roszczeń powódki jest na tyle wysoka, ponadto biorąc pod uwagę, że jest to nieruchomość drogowa, wskazać trzeba, że możliwość zaspokojenia się z nieruchomości przez powódkę jest jedynie iluzoryczna. Nie sposób zatem było przychylić się do argumentów strony pozwanej, że powódka nie wywiązała się z ciążącego na niej z mocy art. 6 k.c. obowiązku wykazania w toku postępowania, że jej dłużnik wskutek dokonania spornej czynności stał się niewypłacalny, chociażby w stopniu wyższym niż przed jej dokonaniem.

Odnosząc się zaś do kwestionowanej również przez pozwanego, świadomości K. B. (2), że dokonywana przez niego czynność prawna zmierza do pokrzywdzenia wierzyciela, wskazać należy, iż pojęcie „świadomości pokrzywdzenia” w literaturze przedmiotu, jak i orzecznictwie sądowym jest definiowane jako rozeznanie, możliwość zrozumienia, że oznaczone zachowanie własne może spowodować dla ogółu wierzycieli niemożność zaspokojenia się. Wskazuje się, że zachowanie to wiąże się w sposób naturalny ze stosunkiem psychicznym dłużnika do wyobrażonego skutku danej czynności. Będzie się on wyrażał nie tylko wyraźną chęcią pokrzywdzenia, albo także godzeniem się na pokrzywdzenie albo chociażby samym przypuszczeniem, że pokrzywdzenia przez daną czynność nie uniknie. Na gruncie art. 527 k.c. stwierdzanie istnienia jakiegokolwiek stosunku dłużnika do skutku czynności prawnej nie jest więc wymagane i wystarcza sam fakt świadomości, że dłużnik wiedział o istnieniu wierzycieli i znał co najmniej w granicach ewentualności skutki dokonywanej przez siebie czynności.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić trzeba, że okoliczności dokonania przez K. B. (2) darowizny na rzecz pozwanego przemawiają jednoznacznie za ustaleniem, iż działał on ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela - (...) B.. Dokonanie darowizny na rzecz syna odbyło się 6 listopada 2012 r., a więc zaledwie 11 dni po otrzymaniu przez pełnomocnika wymienionego 25 października 2012r. odpisu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2012 r. wraz z pisemnymi motywami, na mocy którego Sąd II instancji został zobligowany do ponownego rozpoznania sprawy. Stosunek K. B. (2) do tego rozstrzygnięcia obrazuje zaś dobitnie treść uzasadnienia jego pisma z 11 stycznia 2013 r. o cofnięciu pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia, w którym to wprost przyznał, że wskazania prawne Sądu Najwyższego wyartykułowane w sprawie (...) są dla niego nie do zaakceptowania - skutkowałyby bowiem sprzedażą (...) B. nieruchomości za kwotę nieodpowiadającą jej aktualnej wartości rynkowej, a zatem powstaniem sytuacji niekorzystnej z jego punktu widzenia (zob. z akt (...): pismo z 11.01.2013 r. k. 640).

Z powyższego wynika więc, że K. B. (2) zdawał sobie doskonale sprawę, że uzyskane od (...) B. w wykonaniu wyroku Sądu I instancji środki pieniężne w wysokości 240.511,14 zł z tytułu nabycia działki gruntu o (...) oraz poniesionych kosztów sądowych są mu nienależne. Cofając pozew ze zrzeczeniem się roszczenia wiedział bowiem, że zapadły w wyniku ponownego rozpoznania wyrok nie będzie tożsamy z pierwotnie wydanym, czego wprost dowodzi wprost jego pismo z dnia 11 stycznia 2013r.

W takiej sytuacji, biorąc pod uwagę sekwencję opisanych zdarzeń i ich bliski związek czasowy, jak też stanowisko K. B. (2) przedstawione w piśmie z dnia 11 stycznia 2013 r., dokonanie przez niego 6 listopada 2012 r. darowizny na rzecz syna całego swego ówczesnego majątku, potraktować należy jako działanie ze świadomością pokrzywdzenia powódki. Zamiarem wymienionego – w świetle rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego – było wyłącznie uniemożliwienie dochodzenia przez (...) B. należnych jej od niego praw majątkowych.

Oceny tej nie zmienia przy tym podnoszona przez pozwanego okoliczność, że z zapisów aktu notarialnego wynika, że K. B. (2) zawarł z synem umowę darowizny w dniu 6 listopada 2012 r. w trybie ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zwrócić wypada uwagę, że strona pozwana – reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika - konsekwentnie w toku niniejszego postępowania umowę z dnia 6 listopada 2012r. tytułuje umową darowizny, co pozwala jednoznacznie określić, iż celem zawierających ją podmiotów było nieodpłatne przekazanie przez ojca na rzecz syna wskazanej w niej nieruchomości rolnej.

W ocenie Sądu brak jest przy tym podstaw do uznania, że umowa ta – której głównym celem było umowne przeniesienie własności nieruchomości rolnej pod tytułem darmym - miała tak szczególny charakter, aby wyłączała przepisy służące ochronie wierzyciela, (por. postanowienie SN z dnia 18 kwietnia 2008 r., sygn. akt II CSK 647/07, Lex numer 518174). Naturalnym wydaje się wręcz wniosek przeciwny, że skarga paulińska obejmuje – w przypadku wykazania istnienia wszystkich przesłanek z art. 527 k.c. - ochronę wierzyciela również przy tego rodzaju czynnościach. Decydować tu powinien bowiem skutek czynności prawnej, a nie jej konstrukcja i umiejscowienie w innych aktach normatywnych aniżeli Ustawa - kodeks cywilny. Nie można wszak wykluczyć sytuacji, która to zaistniała w niniejszej sprawie, że rolnik wykorzysta regulację pozakodeksową do osiągnięcia podwójnego celu – obok uniemożliwienia wierzycielowi zaspokojenia wierzytelności ze swojego majątku, będzie dążył jednocześnie do uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego rolników w trybie ustawy z 20 grudnia 1990 r. W tym miejscu podkreślić wypada, że literalne brzmienie art. 527 § 1 k.c. nie pozwala na przyjęcie, że jedynym dopuszczalnym zamiarem dłużnika dokonującego określonej czynności musi być pokrzywdzenie wierzyciela. W ocenie Sądu wystarczające jest bowiem, aby zamiar pokrzywdzenia wierzyciela – niezależnie od innych skutków danej czynności – można było dłużnikowi w konkretnym przypadku przypisać.

Nie budzi natomiast wątpliwości, że zbycie przez K. B. (2) pod tytułem darmym na rzecz pozwanego nieruchomości w chwili istnienia wierzytelności powódki, było świadomym działaniem dłużnika prowadzącym do pokrzywdzenia wymienionej. Darowizna ta spowodowała, że zaspokojenie wierzycielki zostało znacznie utrudnione, by nie powiedzieć, zniweczone. Dłużnik aktualnie nie ma bowiem możliwości wywiązania się z zobowiązań finansowych, co przed 6 listopada 2012 r. było w pełni realne.

Zauważyć przy tym wypada, że uwzględnienie skargi paulińskiej nie rodzi aktualnie dla K. B. (2) negatywnych skutków, tj. nie niweczy jego uprawnień do uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego rolników Oczywistym jest bowiem, że konkretna czynność - w przedmiotowej sprawie umowa darowizny z dnia 6 listopada 2012 r., w wyniku uwzględnienia powództwa, odniesie swój skutek, tj. stanie się bezskuteczna, wyłącznie wobec powódki, tj. (...) B.. Oznacza to, że K. B. (2) nadal będzie dysponował prawem do świadczeń emerytalno – rentowych z KRUS-u.

W świetle powyższego Sąd uznał, że przedstawiona dokumentacja dotycząca stanu zdrowia K. B. (2) nie miała znaczenia dla czynienia ustaleń w niniejszej sprawie.

Oczywistym jest przy tym, że na skutek umowy darowizny dokonanej przez K. B. (2) na rzecz syna w dniu 6 listopada 2012 r. wymieniony uzyskał korzyść majątkową. Dowodzi tego fakt, że K. B. (1) obecnie pozostaje właścicielem spornej nieruchomości i o jej wartość powiększył swój majątek.

Zdaniem Sądu, po dokonaniu analizy wszystkich zgromadzonych w sprawie dowodów, w tym zeznań K. B. (1), nie można mieć także wątpliwości co do tego, że pozwany miał świadomość celowości wyżej opisanego działania dłużnika – K. B. (2). Z zeznań wymienionego wynika jednoznacznie, że ojciec informował go na bieżąco zarówno o wszczęciu, jak też wynikach, postępowania przeciwko (...) B.. W tym stanie rzeczy jego twierdzenia, jakoby wiedział o wszystkich aspektach sprawy o wykup działki nr (...), tylko nie o kasatoryjnym orzeczeniu Sądu Najwyższego, uznać należy za niewiarygodne i zmierzające wyłącznie do osiągniecia korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia. Biorąc pod uwagę długoletnią dobrą współpracę pozwanego z ojcem zarówno w zakresie prowadzonego gospodarstwa rolnego, jak też sprzedaży działek budowlanych oraz wysoki stopień zainteresowania pozwanego losem drogi stanowiącej właśnie działkę nr (...) – na którą to kwestię wskazał świadek B. M. (2) – Sąd uznał, że twierdzenia K. B. (1) o braku świadomości okoliczności, w jakich została zawarta umowa z dnia 6 listopada 2012 r., nie zasługują na wiarę jako sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. W kontekście powyższego nie można mówić o rzekomej przypadkowości następujących po sobie dat i zdarzeń, które z całą pewnością świadczą o świadomości K. B. (1) co do działania dłużnika z pokrzywdzeniem powódki.

Reasumując, w toku przedmiotowej sprawy nie zostało obalone domniemanie wynikające z art. 527 § 3 k.c., zgodnie z którym jeśli w wyniku czynności prawnej dłużnika korzyść majątkową uzyskała osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że miała wiedzę o działaniu dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli.

W tym miejscu podkreślić wypada, że Sąd pominął wniosek strony powodowej o przesłuchanie w charakterze świadka K. B. (2) uznając go za spóźniony. Powódka na podstawie powoływanych ustaleń faktycznych mogła zgłosić potrzebę przeprowadzenia przedmiotowego dowodu we wcześniejszej fazie procesu.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd uznał, że istnieją wszelkie podstawy z art. 527 § 1 k.c., aby stwierdzić bezskuteczność w stosunku do powódki (...) B. umowy darowizny nieruchomości stanowiącej działki gruntu nr (...) położonej w obrębie W., gmina B., dla której (...) prowadzi księgę wieczystą Kw Nr (...), zawartej przez K. B. (2) z pozwanym K. B. (1) w dniu 6 listopada 2012 r. w formie aktu notarialnego Rep. A Nr (...), sporządzonego w Kancelarii Notarialnej w B., przed notariuszem K. K., celem zaspokojenia wierzytelności przysługujących powódce (...) B. przeciwko K. B. (2) wynikającej z prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 15 lutego 2016 r. sygn. akt (...) stanowiącej należność główną w kwocie 240.511,14 zł (punkt I wyroku).

Odnosząc się natomiast do wierzytelności powódki w wysokości 38.888,97 zł z tytułu zasądzonych na jej rzecz od K. B. (2) tytułem zwrotu kosztów procesu w sprawie sygn. akt (...), wskazać wypada, iż wierzytelność ta powstała w dniu 15 lutego 2013r. na skutek wydania przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku, w związku z cofnięciem przez K. B. (2) pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia i stwierdzeniem braku przesłanek z art. 203 § 4 k.p.c., postanowienia o chyleniu wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 4 kwietnia 2011 r., sygn. akt (...) i umorzeniu postępowania.

W tej zaś sytuacji nie budzi wątpliwości, że darowizna z dnia 6 listopada 2012 r. poprzedzała powstanie wierzytelności powódki z tego tytułu. W omawianym przypadku zajdzie zatem konieczność rozważenia roszczenia (...) B. pod kątem spełnienia znamion z art. 530 k.c. Przepis ten poszerza bowiem zastosowanie skargi pauliańskiej na sytuacje, gdy dłużnik najpierw dokonuje czynności powodujących jego niewypłacalność, a dopiero potem powstaje jego zobowiązanie w stosunku do wierzyciela. Chroni więc on tzw. wierzycieli przyszłych, czyli takich, których wierzytelności powstały po dokonaniu przez dłużnika czynności prawnej krzywdzącej wierzycieli. W związku z tą okolicznością w omawianym przypadku zaszła konieczność badania, czy dłużnik zdawał sobie sprawę z tego, że w związku ze swoją działalnością polegającą na darmym wyzbyciu się majątku może mieć w przyszłości wierzyciela, a także, czy podjęta przez niego czynność zmierzała do jego pokrzywdzenia.

W tym kontekście Sąd uznał, że zachodzą podstawy do stwierdzenia, że K. B. (2) darowując w dniu 6 listopada 2012 r. pozwanemu – swojemu synowi – nieruchomość rolną miał świadomość zarówno mającej powstać w niedalekiej przyszłości wierzytelności powódki, jak też działał z powziętym z góry zamiarem pokrzywdzenia wymienionej, tj. wyzbył się składników majątkowych świadomie, w celu spowodowania, bądź pogłębienia, stanu swojej niewypłacalności i uniemożliwienia uzyskania zaspokojenia przez przyszłego wierzyciela.

Za takim zapatrywaniem przemawia sekwencja zdarzeń poprzedzających dzień 15 lutego 2013r. Zwrócić mianowicie wypada uwagę na kontekst podejmowanych przez K. B. (2) działań procesowych związanych z wytoczeniem przez niego (...) B. powództwa o zobowiązanie jej do złożenia oświadczenia woli o nabyciu od niego prawa własności nieruchomości położonej w obrębie (...) W., gmina B. powiat (...), województwo (...), stanowiącej działkę gruntu o (...) o powierzchni 9056 m ^{( 2)}, dla której (...) prowadzi księgę wieczystą KW (...).

Nie można zapominać, o czym była mowa już powyżej, że na skutek wydania przez Sąd Najwyższy w dniu 5 lipca 2012 r. wyroku kasatoryjnego, przymiot prawomocności utracił wyrok Sądu I Instancji, na mocy którego K. B. (2) uzyskał od (...) B. – co istotne, z zastrzeżeniem zwrotu - należność w wysokości 240.511,14 zł. Wymieniony po orzeczeniu Sądu Najwyższego nie tylko jednak nie dokonał zwrotu wskazanej kwoty na rzecz powódki, lecz z pełną świadomością, czego dowodzi treść jego pisma z dnia 11 stycznia 2013 r., wedle którego wyartykułowane w pisemnych motywach wyroku w sprawie (...) zapatrywanie prawne Sądu Najwyższego skutkowałyby wydaniem przez ponownie rozpoznający sprawę Sąd II instancji rozstrzygnięcia niekorzystnego z jego punktu widzenia – tj. spowodowałoby konieczność sprzedaży (...) B. nieruchomości w postaci działki gruntu o (...) za kwotę nieodpowiadającą jej wartości rynkowej - podjął decyzję o cofnięciu pozwu z jednoczesnym zrzeczeniem się roszczenia. Na marginesie wypada jedynie zaznaczyć, że korzystając ze wskazanej regulacji wymieniony potwierdził swoją wiedzę co do okoliczności, że po uchyleniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 sierpnia 2011 r. w zakresie jego rozstrzygnięć z punktu I i II, (sygn. akt (...)), odpadła podstawa spełnienia przez (...) B. świadczenia w oparciu o nieprawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 4 kwietnia 2011 r., sygn. akt (...), (co było równoznaczne z obowiązkiem zwrotu na jej rzecz kwoty 240.511,14 zł). Przytoczone ustalenia świadczą o intencjonalnym i z rozmysłem, adekwatnym do nowo powstałej sytuacji prawnej, podejmowaniu przez K. B. (2) działań zmierzających do uniemożliwienia przyszłemu wierzycielowi zaspokojenia jego wierzytelności.

Powyższe potwierdza fakt, że K. B. (2) decyzję o cofnięciu pozwu w sprawie przeciwko (...) B. ze zrzeczeniem się roszczenia podjął dopiero po darowaniu synowi w dniu 6 listopada 2012 r. nieruchomości. Co istotne, wymieniony - reprezentowany wówczas przez profesjonalnego pełnomocnika, będąc od kilku już lat czynną stroną postępowania sądowego – miał pełne rozeznanie, że cofnięcie pozwu spowoduje konieczność poniesienia przez niego kosztów procesu strony przeciwnej, a więc powstania po jego stronie nowego zobowiązania względem (...) B.. Kosztów, których wysokość - z uwagi na umorzenie postępowania w sprawie - była łatwa do ustalenia w oparciu o prosty rachunek matematyczny.

Ciąg przedstawianych wypadków - zarówno pod względem chronologii czasowej, jak też ich logiki – dowodzi zatem celowego i świadomego inicjowania przez K. B. (2) kolejnych czynności procesowych przewidywalnych w skutkach, do których zaliczyć należy uniknięcie spełnienia obowiązku poniesienia kosztów procesu w wyniku cofnięcia pozwu i umorzenia postępowania.

Na tle powyższego uznać trzeba, że (...) B. wykazała ponad wszelką wątpliwość, iż K. B. (2) darowując synowi 6 listopada 2012 r., nieruchomość rolną dążył do celowego pokrzywdzenia przyszłego wierzyciela. Powyższe potwierdza okoliczność, że do dnia dzisiejszego powódka nie zdołała uzyskać zaspokojenia z majątku dłużnika, pomimo podejmowania w tym zakresie stosownych czynności.

Mając na względzie powyżej już przytoczoną ocenę zeznań K. B. (1) w ocenie Sądu nie budzi również wątpliwości, że wymieniony miał wiedzę na temat podejmowanych przez ojca działań procesowych, a co za tym idzie świadomość działania przez niego z zamiarem pokrzywdzenia przyszłego wierzyciela. Z racji więzi rodzinnej łączącej go z ojcem, jak też wzajemnego zaufania wynikającego ze wspólnej (bardzo bliskiej – biorąc pod uwagę chociażby fakt umocowania syna do sprzedaży działek) współpracy, pozwany miał świadomość celu podejmowanych przez K. B. (2) czynności i ich skutków.

Co więcej zwrócić wypada uwagę na specyfikę niniejszego przypadku. W doktrynie i judykaturze podnosi się mianowicie, że rozróżnienie przesłanek odpowiedzialności dłużnika z art. 527 k.c. oraz art. 530 k.c., jak też wymóg wykazania przez powoda w oparciu o przepis art. 530 k.c. nie tylko świadomości pokrzywdzenia wierzyciela przez dłużnika, lecz celowego jego dążenia do pokrzywdzenia przyszłego wierzyciela spowodowane jest faktem, że osoba, która chce nawiązać stosunki zobowiązaniowe z innym podmiotem ma możliwość zbadania stanu majątkowego swego przyszłego partnera handlowego, ma możliwość sprawdzenia, czy nie dokonał on czynności uszczuplającej jego aktywa; może bez trudu uchronić się przed pokrzywdzeniem nie wchodząc w stosunki zobowiązaniowe z podmiotem, którego stan majątkowy nie daje gwarancji zaspokojenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2003 r., IV CKN 1965/00, oraz z dnia 9 listopada 2011 r., II SK 64/11, OSNC-ZD 2013, nr A, poz. 5).

W rozpoznawanej sprawie z całą stanowczością stwierdzić natomiast trzeba, że powódka została wierzycielem K. B. (2) nie na skutek własnych działań, lecz w wyniku zainicjowania przez wymienionego przeciwko niej postępowania sądowego i nie miała wpływu na ocenę jego przyszłych możliwości majątkowych.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd doszedł do przekonania, że istnieją wszelkie podstawy z art. 530 k.c., aby stwierdzić bezskuteczność w stosunku do powódki (...) B. umowy darowizny nieruchomości stanowiącej działki gruntu nr (...) położonej w obrębie W., gmina B., dla której (...) prowadzi księgę wieczystą Kw Nr (...), zawartej przez K. B. (2) z pozwanym K. B. (1) w dniu 06 listopada 2012 r. w formie aktu notarialnego Rep. A Nr (...), sporządzonego w Kancelarii Notarialnej w B., przed notariuszem K. K., celem zaspokojenia wierzytelności przysługujących powódce (...) B. przeciwko K. B. (2) wynikającej z prawomocnego postanowienia Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 15 lutego 2013 r., (...) w kwocie 36.937,17 zł. Sąd określając kwotę 36.937,17 zł miał na uwadze, że dotychczas wyegzekwowano od K. B. (2) w toku postępowania egzekucyjnego na poczet tego długu kwotę 1.951,80 zł.

Tym samym, w pozostałym zaś zakresie, powództwo zostało oddalone jako nieudowodnione (punkt II wyroku).

Powódka uległa tylko co do nieznacznej części swego żądania, zatem pozwany, obowiązany jest zwrócić powódce wszelkie koszty procesu niezbędne do celowego dochodzenia jej roszczeń. Z powyższych względów, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 100k.p.c. w zw. z w zw. z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych zasądził od K. B. (1) na rzecz powódki (...) B. kwotę 24.821 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, o czym orzeczono w punkcie III wyroku. Na kwotę tę składa się suma uiszczonej przez powódkę opłaty od pozwu w wysokości 14.021 zł oraz wynagrodzenie jej pełnomocnika przed sądem I - instancji w wysokości 10.800 zł.

O nieuiszczonych kosztach sądowych w łącznej kwocie 1.531,16 zł tytułem wydatków na opinię biegłego, Sąd orzekł w punkcie IV wyroku na podstawie art. 113 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 k.p.c. Sąd obciążył powyższymi kosztami pozwanego, albowiem powódka w nieznacznym stopniu przegrała sprawę.

SSO Ewa Oknińska