Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 03 listopada 2023 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Krystian Szeląg
Protokolant:	p.o. sekretarza sądowego Igor Klimek

po rozpoznaniu w dniu 27 października 2023 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko J. N., L. N.

o zapłatę lub ukształtowanie świadczenia i zapłatę lub ustalenie

oddala powództwo w całości;

zasądza od powoda na rzecz pozwanych kwotę 5.417,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 29 grudnia 2022 r. powód Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł przeciwko pozwanym J. N. i L. N. o:

zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 124.085,45 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty, na którą to kwotę składają się:

kwota 70.894,60 zł tytułem zwrotu świadczenia nienależnego w postaci wypłaconego stronie pozwanej kapitału na podstawie umowy nr (...) z dnia 02.03.2006r.,

kwota 53.190,85 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej polegającego na zaoszczędzeniu kosztów związanych z uzyskaniem kapitału udostępnionego przez powoda stronie pozwanej na podstawie nieważnej umowy kredytu nr (...)- (...) z dnia 02.03.2006r.,

ewentualnie, wniósł o:

zmianę wysokości świadczenia w postaci przysługującej powodowi od strony pozwanej należności z tytułu rozliczenia nieważnej umowy kredytu nr (...)- (...) z dnia 02.03.2006r. poprzez poddanie kwoty stanowiącej równowartość wypłaconego kapitału kredytu, tj. kwoty 70.894,60 PLN waloryzacji sądowej i ustalenie, że poza roszczeniem o zwrot środków wypłaconych przy uruchomieniu kredytu, powodowi przysługuje również świadczenie tytułem istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza oraz zasądzenie z ww. tytułu od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwoty 33.249,57 PLN wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po dniu wniesienia powództwa do dnia zapłaty,

ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia powyższych roszczeń, w przypadku uznania roszczeń sformułowanych powyżej za przedwczesne, wniósł o:

ustalenie istnienia prawa powoda do zwrotu kapitału wypłaconego kredytu oraz prawa do uzyskania świadczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej polegającego na zaoszczędzeniu kosztów związanych z uzyskaniem kapitału udostępnionego przez powoda pozwanemu na podstawie umowy kredytu nr (...)- (...) z dnia 02.03.2006r. w sytuacji ustalenia nieważności umowy kredytu.

Nadto, wniósł o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Jednocześnie wniósł o zawieszenie postępowania do czasu ostatecznego zakończenia sprawy z powództwa strony pozwanej przeciwko powodowi, sygn. akt I ACa 813/22, zawisłej przed Sądem Apelacyjnym w Białymstoku.

W uzasadnieniu powód wskazał, że zawarł ze stroną pozwaną w dniu 02.03.2006r. umowę kredytu nr (...)- (...). W wykonaniu przedmiotowej umowy powód wypłacił pozwanym kwotę kredytu zgodnie z dyspozycją strony pozwanej. Pozwani w wykonaniu umowy dokonywali spłat kredytu w ratach kapitałowo-odsetkowych zgodnie z postanowieniami umowy. Pozwany podał, że pozwem z dnia 06.05.2021r. strona pozwana wystąpiła z powództwem przeciwko bankowi obejmującym roszczenie o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z zawartej między stronami umowy. Powód podniósł, iż mimo że postępowanie w ww. sprawie nie zostało jeszcze prawomocnie zakończone, wytoczenie powództwa w niniejszej sprawie jest konieczne dla zapewnienia powodowi ochrony prawnej. Wyrok w sprawie z powództwa kredytobiorców nie doprowadzi do rozliczenia wzajemnych świadczeń stron. Uzasadniając powództwo o zwrot kapitału, powód wskazał, że w przypadku nieważnej umowy kredytu jako świadczenie nienależne należy kwalifikować przede wszystkim przekazanie przez bank środków pieniężnych kredytobiorcy, który na podstawie art. 410 § 1 k.c. w związku z art. 405 k.c. staje się zobowiązanym do ich zwrotu. Stronie powodowie należy się zatem zwrot wypłaconego stronie pozwanej kapitału z tytułu umowy w łącznej kwocie wynikającej z przedłożonego zaświadczenia. Strona powodowa obok zwrotu wypłaconego kapitału domaga się także zasądzenia równowartości bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej polegającego na zaoszczędzeniu kosztów związanych z uzyskaniem kapitału udostępnionego przez powoda stronie pozwanej i ewentualnie zmiany wysokości świadczenia w postaci przysługującej powodowi od strony pozwanej należności z tytułu rozliczenia nieważnej umowy poprzez poddanie tej kwoty waloryzacji sądowej i ustalenie, że poza roszczeniem o zwrot środków wypłaconych przy uruchomieniu kredytu w nominalnej wysokości powodowi przysługuje dodatkowe świadczenie tytułem istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza (pozew k. 4-16v.).

W odpowiedzi na pozew pozwani J. N. i L. N. wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania wg norm przepisanych. Wnieśli o oddalenie wniosku powoda o zawieszenie niniejszego postępowania.

W uzasadnieniu, pozwani wskazali, że pozew jest przedwczesny bowiem powództwo w stanie ustalenia nieważności umowy kredytu nie zostało prawomocnie zakończone oraz powód nie wzywał pozwanych do zapłaty. Roszczenie o zwrot kapitału urealni się dopiero z chwilą prawomocnego rozstrzygnięcia przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku w sprawie (...)Dalej podali, iż z zaświadczenia banku z dnia 10.02.2023r. wynika, iż pozwani zwrócili powodowi całą kwotę 70.894,60 zł. Pozwani wskazali, iż z ostrożności procesowej, złożyli oświadczenie o potrąceniu wzajemnych roszczeń, co do kwoty 84.864,95 zł. Strona pozwana podniosła, że sposób wyliczenia przez powoda zaoszczędzonego kosztu korzystania z kapitału nie znajduje żadnego odzwierciedlenia w prawie i jest w rzeczywistością próbą ustalenia na nowo nieistniejącego stosunku prawnego. Powód nie wyznaczył pozwanym żadnego terminu do zapłaty i w sposób dowolny uznał wymagalność roszczenia na dzień 29.12.2022r. Odnosząc się do roszczenia ewentualnego dot. żądania ustalenia stosunku prawnego, powodowie podnieśli, iż jest ono prawnie niedopuszczalne, bowiem żądanie ustalenia stosunku prawnego wymaga wskazania ściśle określonej jego treści. Ponadto, wyrok ustalający nieważność umowy kredytowej wyeliminuje wątpliwość co do samego nieistnienia tego stosunku oraz wątpliwości co do podstawy wzajemnych rozliczeń stron – a tym samym strony winny dochodzić wzajemnych roszczeń w drodze zapłaty, a nie ustalenia istnienia prawa (odpowiedź na pozew k. 150-152v.).

Postanowieniem z dnia 27 lutego 2023 r. na podstawie art. 177 § pkt 1 k.p.c. zawieszono postępowanie do czasu prawomocnego zakończenia sprawy tut. Sądu o sygn. akt I C 495/21 (postanowienie z dn. 27.02.2023r. k. 167).

Postanowieniem z dnia 15 maja 2023 r. podjęto zawieszone postępowanie (postanowienie z dn. 15.05.2023r. k. 176).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Bezspornie w zakresie praw i obowiązków wynikających ze spornej w tej sprawie umowy powód jest następcą prawnym Banku (...) S.A. w K..

W dniu 2 marca 2006 r. J. N. i L. N. zawarli z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w K. umowę kredytu hipotecznego nr (...)- (...), w której strony zawarły najistotniejsze dla sprawy postanowienia (wyciąg):

(§ 2) Bank udziela kredytobiorcy na warunkach określonych w umowie oraz regulaminie kredytowania osób fizycznych w Banku (...) S.A. kredytu w wysokości 29.583,00 CHF, a kredytobiorca zobowiązuje się do wykorzystania i zwrotu kredytu wraz z odsetkami zgodnie z warunkami niniejszej umowy (ust. 1). Bank udziela kredytobiorcy kredytu na okres od dnia 2 marca 2006 r. do dnia 1 marca 2036 r. (ust. 2), Kredyt przeznaczony jest na zakup na rynku wtórnym oraz remont lokalu mieszkalnego położonego w miejscowości P. ul. (...) (ust. 6). W okresie 1 miesiąca bank udziela kredytobiorcy karencji w spłacie kapitału (ust. 7).

(§ 5) W dniu sporządzenia umowy oprocentowanie kredytu wynosi 4,42%
w stosunku rocznym (ust. 1). Oprocentowanie w całym okresie kredytowania stanowi sumę stawki LIBOR dla terminów 6-miesięcznych i marży w wysokości 3,10%, która - po uzyskaniu przez bank odpisu z KW potwierdzającego prawomocny wpis hipoteki na rzecz banku – ulegnie obniżeniu do 2,20% (ust. 2).

(§ 6) Kredyt zostanie wypłacony na podstawie wniosku kredytobiorcy o wypłatę kredytu złożonego najpóźniej na dzień przed planowaną wypłatą. Wzór wniosku stanowi załącznik nr 1 do umowy kredytu (ust. 1). Wypłata następuje zgodnie z harmonogramem wypłat stanowiącym załącznik nr 2 do umowy kredytu po spełnieniu warunków, o których mowa w załączniku (ust. 2).

(§ 10) Strony umowy ustalają, że spłata kredytu następuje w złotych – zgodnie z zasadami określonymi w załączniku nr 8 do umowy kredytu (ust. 9).

(dowód: umowa kredytu hipotecznego wraz z załącznikami k. 88-92)

Środki z kredytu zostały wypłacone w dniu 10 marca 2006 r. w łącznej kwocie 29.583,00 CHF.

(dowód: zaświadczenie k. 94)

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 8 marca 2022 roku, sygn. akt (...) ustalono nieistnienie między stronami stosunku prawnego kredytu w związku ze stwierdzeniem nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...)- (...) z dnia 02.03.2006r. zawartej między stronami oraz zasądzono zwrot kosztów procesu na rzecz kredytobiorców.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, wyrokiem z dnia 6 kwietnia 2023r., w sprawie o sygn. akt (...) oddalił apelację oraz zasądził od bank na rzecz kredytobiorców kwotę 4.050 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej.

(dowód: (...).)

Pozwani złożyli powodowi, w dniu 9 lutego 2023 r. oświadczenia o potrąceniu wierzytelności w kwocie 84.864,95 zł z roszczeniem banku o zapłatę kwoty 70.894,60zł.

(dowód: oświadczenie o potrąceniu wierzytelności k. 155, potwierdzenie nadania k. 156)

Sąd zważył, co następuje:

Fakty ustalono na podstawie spójnego, wiarygodnego materiału dowodowego: dokumentów złożonych przez obie strony (wzajemnie niekwestionowanych).

Sąd pominął dowód z opinii biegłego z zakresu bankowości i rachunkowości (k. 193), jak w punkcie 2 i 3 pozwu (k. 5v.-6), jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy. Pominięcie dowodu zgłaszanego przez stronę jest bowiem dopuszczalne wtedy, gdy okoliczności sporne, na które dowód powołano, zostały dostatecznie wyjaśnione (wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2012 r. sygn. akt II CNP 41/12, wyroki SN: z 12 stycznia 2005 r., I CK 451/04, z 5 lutego 2009 r., II UK 176/08 i z 13 grudnia 2010 r., III SK 16/10). Opinia biegłego stanowi jedynie dowód dający Sądowi, rozstrzygającemu sprawę merytorycznie, dokonanie ustaleń w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych (a więc wiedzy wykraczającej poza objętą zakresem wiedzy ogólnej – powszechnej). Sąd uznał przy tym, że z uwagi na prosty charakter obliczeniowy sprawy nie było konieczne zasięganie opinii biegłego – suma dochodzona przez powoda w ramach roszczenia o zwrot kapitału za wskazany wyżej okres wynika bowiem wprost z dokumentu niekwestionowanego przez strony. Zgromadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów, w pełni pozwalają na dokonanie prawidłowego rozpoznania niniejszej sprawy, zaś wniosek dowodowy o dopuszczenie opinii biegłego potraktował, z uwagi na powyższe, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do żądania powoda zapłaty kwoty 70.894,60 zł tytułem zwrotu świadczenia nienależnego w postaci wypłaconego pozwanym kapitału kredytu.

Zgodnie z teorią dwóch kondykcji wyrażoną m.in. w uchwale SN z 16.02.2021r. (III CZP 11/20, OSNC 2021, nr 6, poz. 40), w razie nieważności umowy kredytu dokonywane przez kredytobiorcę płatności, mające stanowić spłatę wykorzystanego kredytu, są świadczeniami nienależnymi, podobnie jak świadczeniem nienależnym jest w takiej sytuacji wypłata środków pieniężnych przez bank. To oznacza, że każda ze stron nieważnego stosunku prawnego może skorzystać z prawa potrącenia.

W ocenie Sądu pozwani skutecznie złożyli zarzut potrącenia swojej wierzytelności z tytułu spłat rat kapitałowo-odsetkowych w wykonaniu nieważnej umowy w wysokości 84.864,95 zł z wierzytelnością banku o zwrot wypłaconego kapitału w kwocie 70.894,60 zł. Celem zarzutu potrącenia jest zgłoszenie twierdzenia, że na skutek zdarzenia w postaci złożenia oświadczenia o potrąceniu doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej. Skuteczność tego twierdzenia uzależniona jest od spełnienia przesłanek formalnych i materialnych. Do pierwszych zalicza się udowodnienie, że oświadczenie o potrąceniu zostało złożone w sposób pozwalający na dotarcie do adresata, zgłoszenie zarzutu potrącenia w procesie w wymaganym terminie i w wymaganej formie w postępowaniu, w którym zarzut taki jest dopuszczalny. Do przesłanek materialnych należy zaliczyć wykazanie, że pozwanemu przysługiwała wierzytelność wzajemna, która została potrącona. Niespełnienie przesłanek formalnych powoduje pominięcie twierdzenia o potrąceniu i nierozpoznanie zarzutu. Niespełnienie przesłanek materialnych skutkuje nieuwzględnieniem żądania oddalenia powództwa z powodu wygaśnięcia wierzytelności powoda (M. Manowska [w:] A. Adamczuk, P. Pruś, M. Radwan, M. Sieńko, E. Stefańska, M. Manowska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-477(16), LEX/el. 2022, art. 203(1)).

Mając powyższe na uwadze, wobec spełnienia przez pozwanych przesłanek formalnych zarzutu potrącenia poprzez dołączenie materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu z dowodem nadania na adres powoda, jak również przesłanek materialnych poprzez wykazanie, że przysługiwała im wierzytelność wzajemna, należało uznać, że doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności stron do kwoty 70.894,60 zł. Z tego względu żądanie powoda z pkt I.1 pozwu polegało oddaleniu.

W ocenie Sądu bezzasadne było również żądanie powoda o zapłatę kwoty 53.190,85 zł „tytułem bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej polegającego na zaoszczędzeniu kosztów związanych z uzyskaniem kapitału kredytu”. Dokonując analizy zasadności tego roszczenia, należy w pierwszym rzędzie z całą mocą podkreślić, że ratio legis przepisu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG jest zniechęcający skutek wywierany na przedsiębiorców, którzy winni być zniechęcani do stosowania niedozwolonych klauzul umownych, zaś wyeliminowanie rzeczonego skutku powodowałoby, że nadal byliby oni zachęcani do stosowania rzeczonych warunków, wiedząc, że nawet gdyby miały one być unieważnione, to interes przedsiębiorców zostanie zagwarantowany (zob.: wyrok (...) z dn. 14.06.2012 r., C-618/10, wyrok (...) z dn. 30.04.2014 r., C-26/13). Tymczasem w ocenie Sądu zasądzenie na rzecz banku wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału penalizowałoby w istocie nie bank, lecz kredytobiorcę, zachęcając przedsiębiorcę do wprowadzania abuzywnych postanowień w kolejnych, proponowanych przez siebie konsumentom umowach. Nadto, w polskim systemie prawnym brak jakiegokolwiek przepisu mogącego stanowić podstawę prawną przedmiotowego roszczenia, w szczególności nie jest nim art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c. Z powołanych przepisów wynika bowiem obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia, a świadczeniem banku w okolicznościach rozpoznawanej sprawy była wyłącznie wypłata kredytu. A zatem umożliwienie kredytobiorcy bezumownego korzystania z kapitału banku nie jest świadczeniem banku, lecz jest stanem faktycznym, który wynika z nienależnego świadczenia. Okoliczność, że na skutek korzystania z kapitału w okresie kredytowania przez kredytobiorcę, a nie przez bank, przez co bank nie mógł uzyskać potencjalnego zysku, jest irrelewantna przy ocenie zasadności zgłoszonego roszczenia, ponieważ reżim odpowiedzialności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, nie przewiduje obowiązku zapłaty lucrum cessans - w przeciwieństwie do reżimu odpowiedzialności odszkodowawczej (art. 361 § 2 k.c.). Jedynym zaś przewidzianym przez prawo cywilne świadczeniem związanym z korzystaniem z cudzego kapitału są odsetki, które mogą mieć postać odsetek umownych albo ustawowych (art. 359 k.c., art. 481 k.c.). Z uwagi jednak na uznanie spornej umowy kredytu za nieważną, odsetki umowne nie przysługują powodowi, skoro brak podstawy umownej do ich zapłaty. W kontekście powyższego zauważyć należy, że uwzględnienie stanowiska powoda doprowadziłoby w istocie do reaktywacji nieważnej umowy stron w zakresie oprocentowania (zob. wyrok SA w Białymstoku z dn. 20.02.2020 r.,(...)). Należy zaakcentować także, że w przypadku uznania zasadności przedmiotowego roszczenia trzeba by uznać, iż analogiczna wierzytelność przysługiwałaby pozwanym, skoro podczas wykonywania spornej umowy kredytu również bank korzystał ze środków pieniężnych, które strona pozwana wpłacała tytułem rat i innych należności wynikających z przedmiotowej umowy. Przyjęcie zasadności roszczenia powoda o wynagrodzenie, którego wysokość jest w niniejszej sprawie równa sumie 53.190,85 zł, byłoby sprzeczne z ratio legis art. 6 ust. 1 i art. 7 dyrektywy nr 93/13/EWG, która ma na celu ochronę konsumentów. Wyeliminowanie ze spornej umowy mechanizmu denominacji nie stanowi in concreto następstwa niezgodnego z prawem lub nieuczciwego zachowania banku, ale jest rezultatem niezgodnego z prawem jego działania. Wobec tego, strona pozwana nie powinna ponosić dalej idących następstw tego stanu rzeczy niż te, które ustawodawca przewidział w art. 385 1 § 1 i 2 k.c. (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25.06.2022 r. do sprawy o sygn. akt I (...)).

W ocenie Sądu powód w ramach żądania pozwu dotyczącego zwrotu przez pozwanych kwoty 53.190,85 zł „tytułem bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej polegającego na zaoszczędzeniu kosztów związanych z uzyskaniem kapitału kredytu” w ramach nieważnej umowy kredytu, w istocie domaga się zapłaty odsetek od kapitału wypłaconego wraz z uruchomieniem kredytu. Zdaniem powoda, wzbogacenie strony pozwanej polegać miało w rzeczywistości na uniknięciu straty w jej majątku.

W świetle treści przepisu art. 359 § 1 k.c. należy dojść do przekonania, iż jedynym dopuszczalnym żądaniem mogłyby być odsetki za opóźnienie liczone od daty braku zwrotu świadczenia nienależnego w terminie wyznaczonym przez powoda.

Ponadto w ocenie Sądu powód nie wykazał skutecznie wzbogacenia o powyższą kwotę po stronie pozwanej i nie wywiązał się z ciążącego na nim obowiązku udowodnienia zasadności zgłoszonego roszczenia (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.). Obowiązkiem strony powodowej było wskazanie dowodów dla stwierdzenia faktu uzyskania faktycznej korzyści jego kosztem. Szczególnie istotnym jest fakt, iż w świetle orzeczenia Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 8 marca 2022r., sygn. akt(...)ustalającego nieistnienie między stronami stosunku prawnego kredytu w związku ze stwierdzeniem nieważności umowy kredytu, pomiędzy stronami nie doszło do zawarcia umowy ani do przekazania środków tytułem uruchomienia kredytu. Powód nie może się więc domagać zwrotu równowartości uzyskanej z tego tytułu korzyści.

Wskazać należy także, iż działaniom powoda można przypisać charakter zastępczego rozwiązania dla wadliwej umowy kredytu, ponieważ takie czynności pozostają sprzeczne z wiążącą sądy powszechne wykładnią art. 6 Dyrektywy 93/13 TS UE w wyroku z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie (...) przeciwko J. C. (sygn. (...)) oraz w wyroku z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawach połączonych, sygn. (...)

W świetle tych orzeczeń z art. 6 ust. 1 wynika, że sądy krajowe są zobowiązane wyłącznie do zaniechania stosowania nieuczciwego warunku umownego, aby nie wywierał on obligatoryjnych skutków wobec konsumenta, przy czym nie są one uprawnione do zmiany jego treści. Wykluczonym jest, aby powód w osobnym procesie żądał zastąpienia nieważnej umowy innym stosunkiem prawnym i uzyskiwał z niego korzyść.

Takie działania banków, zwłaszcza w stosunku do konsumentów, należy uznać za całkowicie nieuzasadnione prawnie i zmierzające do nieakceptowalnego nadużycia. Ideą unieważnienia wadliwej umowy kredytu we frankach jest z jednej strony naprawienie powstałej szkody u kredytobiorcy, z drugiej zaś odstraszenie banku od takich działań na przyszłość kosztem pobranego wynagrodzenia. Tymczasem formułowane przez banki pozwy zmierzają do uzyskania tego, co zostało wcześniej utracone właśnie ze względu na nieuczciwość samego banku przy zawarciu umowy z kredytobiorcą.

Kredytobiorcy w tego rodzaju sprawach korzystają z daleko idącej ochrony prawa unijnego, w tym poszczególnych przepisów wynikających z Dyrektywy Rady EWG 93/13 (zwłaszcza art. 7 ust. 1). Na straży prawa wielokrotnie pozostawał także Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (m.in. w wyroku (...) z dnia 21 grudnia 2016 r., G. N., sprawy połączone C‑154/15, C‑307/15 i C‑308/15, EU:C:2016:980, pkt 57; wyrok (...) z dnia 14 czerwca 2012 r., B. E. de C., C‑618/10, EU:C:2012:349, pkt 65).

Koncepcja, że w przypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytu bankowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału mające rekompensować mu lub choćby umniejszać stratę wynikającą z nieważności umowy, w ocenie Sądu niweczy efekt zniechęcający dyrektywy 93/13.

Nie jest kwestią przypadku, że koncepcja ta pojawiła się niedługo po ogłoszeniu przez (...) korzystnego dla konsumentów wyroku w sprawie C-260/18 (D.), przesądzającego o niedopuszczalności konwalidacji wbrew woli konsumenta umowy kredytu zawierającej nieuczciwe postanowienia. Przyjęcie tej kontrowersyjnej na gruncie polskiego prawa cywilnego koncepcji pozwoliłoby uniknąć bankom negatywnych konsekwencji nieuczciwego traktowania konsumentów, a przynajmniej istotnie te konsekwencje osłabić, niwecząc efekt zniechęcający dyrektywy 93/13, i w znaczącym stopniu pozbawić polskich konsumentów ochrony wynikającej z dyrektywy.

Co więcej ochronę konsumentów przed tego rodzaju roszczeniami ze strony przedsiębiorców przewidują również przepisy krajowe.

Zgodnie z art. 224 § 1 k.c. samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Zgodnie zaś z § 2 tego przepisu: „Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył”.

W ocenie Sądu w przedmiotowym przypadku powodowi nie przysługuje również roszczenie z tytułu bezumownego korzystania z kapitału za okres sprzed wystąpienia z żądaniem. Wskazany powyżej przepis kodeksu cywilnego stanowi, że wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy należy się wyłącznie, jeśli posiadacz jest w złej wierze. Strona pozwana korzystała z pieniędzy banku w przekonaniu, że ma do tego prawo na podstawie zawartej umowy. Tymczasem zazwyczaj w procesach z powództwa konsumentów, (w tym również w realiach sprawy I C 495/21 Sądu Okręgowego w Olsztynie) bank twierdzi, że umowa jest ważna, a konsumenci powinni ją wykonywać. Trudno zatem uznać pozwanych za posiadaczy kapitału w złej wierze, skoro sam bank na gruncie sprawy I C 495/21 stał na stanowisku, że konsument posiadał je zgodnie z prawem. W ocenie Sądu strona pozwana była przeto posiadaczem w dobrej wierze. Wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy w dobrej wierze przysługuje właścicielowi dopiero od dnia wytoczenia powództwa o zwrot (art. 224 § 1 k.c.). Zgodnie z aktualnymi poglądami doktryny i orzecznictwa pieniądz jest rzeczą szczególnego rodzaju i mają do niego zastosowanie właśnie te przepisy.

Reasumując w ocenie Sądu, konsumentom, w tym stronie pozwanej, jak na gruncie przedmiotowej sprawy należy przyznać daleko idącą ochronę, o czym wspomina unijna Dyrektywa 93/13. Skoro bowiem przedsiębiorca proponuje umowę, która jest nieważna przy okazji nie informując o rzeczywistym ryzyku kursowym to musi ponieść konsekwencje takiego zachowania, choćby i po to, aby on i jemu podobni nie czynili tak w przyszłości z drugiej zaś strony z pewnością nie może takich konsekwencji natomiast ponosić konsument.

Na decyzję Sądu w tej sprawie przemożny wpływ miało niewątpliwie stanowisko Rzecznika Generalnego przy Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej przedstawione w sprawie C-520/21, z którego wprost wynika, że zapisy unijnej dyrektywy konsumenckiej, a konkretnie art. 6 ust. 1 i 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 stoją na przeszkodzie przyznaniu bankom możliwości występowania przeciwko konsumentom z roszczeniami o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Opinię tę zresztą przed wydaniem niniejszego wyroku podzielił w całej rozciągłości Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w orzeczeniu z dnia 15.06.2023 r., sygn. akt C 520/21.

Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił powództwo w zakresie zapłaty kwoty 53.190,85 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej polegającego na zaoszczędzeniu kosztów związanych z uzyskaniem kapitału kredytu udostępnionego przez powoda stronie pozwanej na podstawie nieważnej umowy kredytu, jak w punkcie II wyroku.

Nie zasługuje też na uwzględnienie żądanie ewentualne, dotyczące waloryzacji kapitału.

Powód żądał, by waloryzacji dokonać według wskaźników inflacji i jako podstawę prawną swojego roszczenia wskazał art. 358 ¹ k.c. W ocenie Sądu, prawo to powodowi nie przysługuje. Aktualne i w tej kwestii są wyłożone wcześniej argumenty poczynione na gruncie Dyrektywy 93/13. Dodatkowo przeszkodą uwzględnienia żądania powoda jest sama treść art. 358 ¹ § 4 k.c., z którego wynika, że waloryzacji sądowej nie może żądać strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. To, że powód jest przedsiębiorcą, jest na tyle oczywiste, że nie wymaga argumentacji. Przedmiotem roszczenia o zwrot kapitału kredytu, w tym o zwrot w zwaloryzowanej wysokości, jest świadczenie pozostające w związku z prowadzeniem przez powoda przedsiębiorstwa. Sąd zna argumenty przeciwników tego poglądu, wskazujących na to, że chodzi o świadczenie nienależne, a nie o świadczenie z obowiązującej umowy, ale nie zgadza się z tymi argumentami. W związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa było sformułowanie wadliwej umowy, następnie wykonywanie nieważnego stosunku prawnego, a obecnie rozliczenie się z kontrahentami w wyniku sądowego unieważnienia umowy. Związek nie został zerwany na żadnym etapie. Dlatego powództwo w zakresie żądania ewentualnego zostało oddalone na podstawie art. 358 ¹ § 4 k.c. (Sąd przeszedł do rozpoznania żądania ewentualnego wskutek oddalenia powództwa w zakresie żądania głównego).

Za oddaleniem powództwa w części dotyczącej waloryzacji kapitału przemawia także treść orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15.06.2023r., sygn. akt C 520/21. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieście w Warszawie zadał (...) pytanie prejudycjalne o to, czy po stwierdzeniu nieważności umowy kredytu banki i konsumenci, poza zwrotem pieniędzy zapłaconych w wykonaniu nieważnej umowy wraz z odsetkami, mogą dodatkowo domagać się: „jakichkolwiek innych świadczeń, w tym należności (w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia). Z pytania (...) sądu wynika więc, że chodziło w nim również o waloryzację.

Opinia Rzecznika Generalnego w sprawie C-520/21 dotyczyła wszystkich świadczeń i należności opisanych w pytaniu prejudycjalnym, w tym waloryzacji. Rzecznik w opinii nie wymienia odrębnie wszystkich rodzajów należności, o które pytał sąd krajowy, a posługuje się zbiorczo określeniem „roszczeń”.

(...) w uzasadnieniu wyroku zauważył, że sąd polski pyta wprost o waloryzację sądową. Treść pytania prejudycjalnego została przytoczona w punkcie 29 wyroku i znajduje się tam, informacja o tym, że (...) sąd pyta również o dopuszczalność waloryzacji świadczeń. W uzasadnieniu wyroku Trybunału, w części „ramy prawne” znajduje się punkt 8, stanowiący powtórzenie art. 358 ¹ k.c., który dotyczy właśnie między innymi waloryzacji sądowej z uwagi na utratę wartości pieniądza w czasie.

(...) w wyroku zbiorczo określa wszystkie roszczenia, o które pyta sąd krajowy, jako „rekompensaty”. Takie podejście Trybunału wynika wprost z pkt 63 wyroku. Stąd też w odpowiedzi na pytanie prejudycjalne Trybunał nie wymienia odrębnie wszystkich rodzajów roszczeń, o które pytał sąd krajowy, a zbiorczo określa je jako „rekompensaty”. W punkcie 76 Trybunał wskazuje na wszelkie roszczenia („rekompensaty”) wykraczające poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania umowy kredytu, jako roszczenia, które osłabiałyby odstraszający skutek zamierzony przez dyrektywę 93/13. Podobnie te roszczenia zostały określone w punkcie 78 wyroku.

Z powyższego wynika jasny wniosek, że kredytodawcy nie należy się również waloryzacja kapitału.

Nawet gdyby nie podzielić przedstawionej wyżej argumentacji skierowanej przeciwko roszczeniu powoda o wynagrodzenie i przeciwko żądaniu kapitalizacji, należałoby oddalić powództwo w tym zakresie wobec nadużycia prawa podmiotowego przez powoda oraz do sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (lojalności kupieckiej i zaufania do sektora bankowego). To w końcu powód jednostronnie sformułował umowę dotkniętą wadami skutkującymi nieważnością stosunku prawnego.

O kosztach procesu (pkt III) orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Na koszty procesu pozwanych w łącznej kwocie 5.417 zł składają się: skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł) i wynagrodzenie pełnomocnika w stawce wynikającej z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (5.400 zł) i taką kwotę na ich rzecz należało zasądzić tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

sędzia Krystian Szeląg