Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 kwietnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: sędzia Juliusz Ciejek

Protokolant: sekretarz sądowy Anna Kosowska

po rozpoznaniu w dniu 12 marca 2024 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

przeciwko Ł. B. (1),

o zapłatę ewentualnie o zapłatę

I.  umarza postępowanie o zapłatę kwoty 317.846 zł 74 gr (trzysta siedemnaście tysięcy osiemset czterdzieści sześć złotych siedemdziesiąt cztery grosze),

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 317.846 zł 74 gr od dnia 24.03.2022 r. do dnia 21.04.2022 r.,

III.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

IV.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 20.735 zł 87 gr (dwadzieścia tysięcy siedemset trzydzieści pięć złotych osiemdziesiąt siedem groszy) zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 17/22

UZASADNIENIE

Powód (...) Bank (...) S.A. w W. w pozwie z dnia 28.12.2021 r. zażądał zasądzenia od pozwanego Ł. B. (1) kwoty 383.783,35 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi w następujący sposób:

- kwoty 317.846,74 zł tytułem zwrotu kwoty wypłaconego pozwanemu kwoty kredytu udostępnionego na mocy umowy kredytu nr (...)\ (...) z dnia 28 lipca 2008 r., zawartej przez pozwanego z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na podstawie art. 481 § 2 k.c. liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty,

oraz

- kwoty 65.936,61 zł tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia w postaci równowartości kosztu korzystania przez pozwanego z wypłaconej kwoty kredytu, udostępnionego na mocy umowy kredytu tj. w okresie od 07.08.2008 r. (data wypłaty kredytu) do dnia 02.08.2016 r. (data całkowitej spłaty kredytu), przy czym powód zastrzegł sobie możliwość rozszerzenia żądania pozwu w zakresie tego roszczenia na dalszym etapie postępowania sądowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na podstawie art. 481 § 2 k.c. liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty.

Nadto, powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictw wraz odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wskazał, że w dniu 1 sierpnia 2008 r. zawarł z pozwanym umowę kredytu denominowanego we frankach szwajcarskich w łącznej wysokości 168.880 CHF. Pozwany dochodzi od pozwanego zwrotu wypłaconych środków pieniężnych
i kosztu korzystania przez pozwanego z kapitału na podstawie przepisów
o bezpodstawnym wzbogaceniu - w związku z żądaniami podniesionymi przez pozwanego w postępowaniu z powództwa kredytobiorcy. W ocenie banku umowa kredytu jest ważna i skuteczna. Upadek umowy aktualizowałby po stronie pozwanego obowiązek rozliczenia, w tym zwrotu korzyści uzyskanej w związku z udzielonym przez bank na 8 lat finansowaniem. Celem rozliczenia z bezpodstawnego wzbogacenia jest przywrócenie między stronami równowagi majątkowej, zachwianej bezpodstawnym nabyciem korzyści majątkowej kosztem zubożonego. Przepisy te nie mogą być wykorzystywane przez konsumentów - kredytobiorców jako źródło osiągnięcia dodatkowych korzyści finansowych. Nie ma podstaw, aby uznać, że w obrocie może istnieć zjawisko „darmowego kredytu" czy udzielania darmowego finansowania. Udostępnianie darmowych środków przez banki nie jest także możliwe do zaakceptowania z perspektywy zasad gospodarki i ekonomii. Wysokość roszczenia obejmującego zwrot bezpodstawnego wzbogacenia w postaci korzystania z kapitału powierzonego przez bank została wyliczona w oparciu o obiektywne parametry i obiektywną metodologię, rekomendowaną przez Komisję Nadzoru Finansowego. Jednocześnie powód zwraca uwagę, że tak wyliczone roszczenie jest niższe niż koszty, które bank faktycznie poniósł z tego tytułu i wykazał w sprawozdaniach finansowych. W ocenie powoda obowiązek zwrotu przez pozwanego kwoty wypłaconego kapitału (317.846,74 zł) w sytuacji prawomocnego uznania umowy kredytu za trwale bezskuteczną lub nieważną wynika z istoty bezpodstawnego wzbogacenia, zgodnie z którym świadczenie spełnione jako nienależne powinno zostać zwrócone (art. 405 i 410 k.c.). Natomiast w zakresie kwoty 65.936,61 zł dochodzonej tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia w postaci korzystania z wypłaconej pozwanemu kwoty (tj. korzystania z cudzego kapitału) – powodowy bank wskazał, że dochodzona kwota została wyliczona zgodnie z „wariantem B.4" zarekomendowanym w stanowisku (...). Na wypadek uznania przez Sąd, że miarodajne dla wyliczenia kosztów kapitału były poniesione przez powoda koszty, a nie wzbogacenie osiągnięte przez pozwanego, to one stanowią alternatywną podstawę faktyczną roszczenia głównego. Powód wskazał, że domaga się na tej podstawie jedynie kwoty wskazanej w petitum pozwu (jednak nie zrzekając się prawa do pozostałej części roszczenia).

(pozew – k. 4-28)

Pozwany Ł. B. (2) w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania w podwójnej wysokości, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Ponadto, pozwany podniósł następujące zarzuty:

1.  nieistnienia wierzytelności powoda z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału,

2.  przedwczesności powództwa,

3.  przedawnienia roszczeń powoda,

4.  na podstawie art. 203 ¹ k.p.c. zarzut potrącenia wierzytelności przysługującej pozwanemu w kwocie 317.846,74 zł tytułem świadczeń nienależnych zapłaconych przez niego powodowi w wykonaniu umowy kredytu nr (...)\ (...) z wierzytelnością przysługującą powodowi w kwocie 317.846,74 zł z tytułu świadczenia nienależnego – kapitału kredytu- wypłaconego pozwanemu w wykonaniu ww. umowy kredytu nr (...)\ (...),

5.  na wypadek uznania zarzutów wskazanych w pkt 2 i 3 za niezasadne, na podstawie art. 496 w zw. z art. 497 k.c. podniósł zarzut zatrzymania świadczenia tj. 317.846,74 zł od której zwrotu pozwany może zostać zobowiązany w przypadku uwzględnienia ewentualnego żądania zapłaty powoda, do czasu zaoferowania przez powoda zwrotu świadczenia wzajemnego w postaci kwoty 317.846,74 zł tytułem części świadczeń nienależnych zapłaconych przez pozwanego powodowi w wykonaniu umowy nr (...)\ (...),

6.  w przypadku uwzględnienia żądań pozwu w całości lub w części na podstawie art. 320 k.p.c. wniósł o rozłożenie zasądzonego na rzecz powoda od pozwanego świadczenia na 120 równych miesięcznych rat, z których pierwsza płatna będzie po upływie jednego miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia w niniejszej sprawie.

W uzasadnieniu wskazał, że pozwany kwestionuje powództwo zarówno co do zasady jak i wysokości, jak również zaprzeczył jakoby był bezpodstawnie wzbogacony w postaci korzyści z korzystania z kapitału udostępnionego przez powoda. W ocenie pozwanego kierowanie w stosunku do niego roszczenia o ponowną zapłatę kwoty udzielonego kredytu stanowi jawne nadużycie prawa po stronie powodowej i nie może być w żadnej mierze uznane za zasadne. Pozwany dokonał spłaty kredytu w całości. Pozwany wskazał, że przez okres 14 lat pozwany „miał zamrożone” środki, a Bank czerpał z tego pożytki, w postaci korzystania z udostępnionych przez pozwanego świadczeń nienależnych. Bez wątpienia, to Bank czerpał korzyści, a nie pozwany, dysponując i obracając kwotą pozwanego.

(odpowiedź na pozew – k. 131-137)

Pismem z dnia 11.01.2024 r. powód dokonał modyfikacji powództwa w ten sposób, że cofnął pozew w części tj. w zakresie roszczenia sformułowanego w pkt I.1. petitum pozwu o zasądzenie od pozwanego Ł. B. (1) kwoty 317.846,74 zł tytułem zwrotu wypłaconej pozwanemu przez bank kwoty kredytu na podstawie umowy kredytu nr (...)\ (...) z dnia 28.07.2008 r., z uwagi na złożenie powodowi przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu.

Jednocześnie powód podtrzymał sformułowane w pkt I.1. petitum pozwu żądanie zasądzenia na rzecz Banku odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 317.846,74 zł od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanemu pozwu do dnia 21.04.2022 r. (data doręczenia Bankowi oświadczenia kredytobiorcy o potrąceniu).

Ponadto, na zasadzie art. 193§ 1 k.p.c. powód zmienił powództwo w niniejszej sprawie w ten sposób, że na wypadek oddalenia roszczenia o zapłatę kwoty 65.936,61 zł tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia w postaci równowartości kosztu korzystania przez pozwanego z kwoty kredytu, zgłoszonego w pkt I.2 petitum pozwu, ewentualnie wniósł o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 27.460,73 zł tytułem zwrotu kwoty odpowiadającej wysokości waloryzacji kwoty 317.846,74 zł, wypłaconej pozwanemu pierwotnie w ramach wykonywania umowy kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na podstawie art. 481 § 2 k.c., liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanemu modyfikacja powództwa do dnia zapłaty.

(pismo powoda – k. 216-236)

Na rozprawie w dniu 16.01.2024 r. pełnomocnik powoda oświadczył, że cofnięcie pozwu zawarte w piśmie jest cofnięciem ze zrzeczeniem się roszczenia.

(protokół przesłuchania stron – k. 289)

Pozwany w piśmie z dnia 14.02.2024 r. wniósł o oddalenie powództwa w całości, również w zakresie żądania ewentualnego zgłoszonego w piśmie z dnia 11.01.2024 r. Ponadto, wniósł o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w związku z cofnięciem pozwu w zakresie żądania głównego.

(pismo powoda – k. 294-295)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 28.07.2008 r. strony podpisały umowę kredytu nr (...)\ (...). Umowa składa się z dwóch części: z części pierwszej, w której zostały określone indywidualne uzgodnienia stron oraz z części drugiej, w której zostały określone pozostałe warunki umowy. Powód udzielił pozwanemu kredytu w kwocie 168.880 CHF na okres do 04.09.2018 r. z ostatecznym terminem wypłaty do 28.10.2008 r. (pkt 2-3 umowy). Kredyt był przeznaczony na zakup spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym, remont nieruchomości oraz refinansowanie wniesionych środków (pkt 8 umowy). Wypłata kredytu miała nastąpić jednorazowo (pkt 2 umowy). Oprocentowanie kredytu było zmienne i na dzień sporządzenia umowy wynosiło 3,97%, na co składała się suma 3-miesięcznej stawki LIBOR dla (...) i marża banku. Stała marża Banku wynosiła 1,20% (pkt 5 oraz § 4 ust. 4 umowy). Strony ustaliły, że kredyt będzie spłacany w równych ratach (pkt 6 umowy). Jednorazowa prowizja za udzielenie kredytu została określona na 1,50 % kwoty kredytu, minimum 300 zł (pkt 7 umowy). Spłata rat kredytu została zabezpieczona hipoteką kaucyjną do kwoty 253.320 CHF, cesją praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych oraz pełnomocnictwem do rachunku w banku (pkt 11 umowy).

Warunki umowy przewidywały, że kwota kredytu będzie wypłacona w złotych. Do przeliczenia kwoty kredytu na złote Bank zastosuje kurs kupna (...) opublikowany w „Tabeli kursów dla kredytów mieszkaniowych i konsolidacyjnych w walutach obcych (...) Bank (...) S.A.”, obowiązujący w Banku w dniu wypłaty kwoty kredytu lub jego transzy. Za zgodą banku kredyt mógł zostać wypłacony również w (...) lub innej walucie (§ 2 ust. 2 zdanie 4-6 umowy).

W zakresie sposobu spłaty kredytu umowa przewidywała, że spłata odbywać się będzie poprzez obciążanie na rzecz Banku rachunku bankowego kredytobiorcy kwotą w złotych stanowiącą równowartość bieżącej raty w (...), zadłużenia przeterminowanego i innych należności Banku w (...) obliczonych przy zastosowaniu kursu sprzedaży (...) opublikowanego w „Tabeli kursów dla kredytów mieszkaniowych i konsolidacyjnych w walutach obcych (...) Bank (...) S.A.” obowiązującego w Banku na dwa dni robocze przed terminem każdej spłaty kwoty kredytu (§ 6 ust. 1 zdanie 1 umowy ). W § 6 ust. 1 zdaniu 3 umowy wskazano, że za zgodą banku kredytobiorca może dokonywać spłaty kredytu także w (...) lub innej walucie.

(dowód: wniosek kredytowy z dnia 04.07.2008 r. z zał. – k. 50-55, umowa kredytu z zał. – k. 57-67 oraz k. 140-155)

Na wniosek kredytobiorcy kredyt został wypłacony w łącznej kwocie 317.846,74 zł.

(dowód: dyspozycja wypłaty kredytu – k. 85-86, wyciąg rachunku – k. 69-83, zaświadczenie z dnia 06.07.2018 r. – k. 161, historia spłat z dnia 06.07.2018 r. – k. 162-165)

Pozwany uiścił na rzecz powoda łącznie kwotę 658.322,90 zł.

(dowód: wyciąg rachunku – k. 69-83 oraz k. 166-180, zestawienie transakcji – k. 104-108 oraz k. 156-160)

Przed Sądem Okręgowym w W. I Wydziałem Cywilnym toczyło się postępowanie z powództwa pozwanego przeciwko powodowi o zapłatę. Roszczenie swe strona powodowa wywodziła z nieważności umowy.

Sąd Okręgowy w W. w wyroku z dnia 15.07.2020 r. w sprawie o sygn. akt(...)zasądził od (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Ł. B. (1) kwotę 340.476,08 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 06.06.2018 r. do dnia zapłaty (pkt I wyroku) oraz zasądził koszty procesu (pkt II wyroku). Sąd uznał przesłankowo, że umowa łącząca strony jest nieważna.

Od powyższego wyroku apelację wniósł (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.. Sąd Apelacyjny w W. wyrokiem z dnia 23.02.2022 r. oddalił apelację i zasądził kosztu procesu na rzecz Ł. B. (1).

(dowód: wyrok Sądu Okręgowego w W. z dnia 15.07.2020 r. w sprawie o sygn. akt (...)– k. 110, wyrok Sądu Okręgowego w W. z dnia 15.07.2020 r. w sprawie o sygn. akt (...) wraz z uzasadnieniem i wyrok Sądu Apelacyjnego w W.z dnia 23.02.2022 r. w sprawie o sygn. akt (...) – k. 191-200)

Pozwany pismem z dnia 15.05.2018 r. wezwał powoda do zapłaty kwoty 658.322,90 zł tytułem zwrotu świadczeń nienależnych otrzymanych przez powoda w związku z nieważnością umowy kredytu łączącej strony. Powód nie uznał roszczeń pozwanego.

(dowód: wezwania do spełnienia świadczenia z dnia 15.05.2018 r. - k. 102, reklamacja wraz z zwrotnym potwierdzeniem odbioru k. 181-183, odpowiedź banku z dnia 05.06.2018 r. – k. 184-190)

Pozwany pismem z dnia 13.04.2022 r. oświadczył, że wierzytelność w wysokości 317.846,74 zł przysługującej pozwanemu z tytułu świadczeń nienależnych spełnionych tytułem nieważnej umowy kredytu z wierzytelnością banku w kwocie 317.846,74 zł z tytułu zwrotu kapitału wypłaconego kredytu. Powód otrzymał oświadczenie pozwanego w dniu 21.04.2022 r.

(dowód: oświadczenie o potrąceniu wierzytelności z dnia 13.04.2022 r. wraz z potwierdzeniem nadania– k. 201-202 oraz k. 244-248)

Sąd zważył, co następuje:

Postępowanie zostało umorzone w zakresie roszczenia powoda o zapłatę kwoty 317.846,74 zł z tytułu zwrotu udostępnionego kapitału wobec cofnięcia pozwu w tym zakresie. Sąd uwzględnił roszczenie powoda o zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 317.846,74 zł od dnia 23.03.2022 r. do dnia 21.04.2022 r. Roszczenie powoda o zapłatę kwoty 65.936,61 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej zostało oddalone w całości. Roszczenie ewentualne dotyczące zapłaty kwoty 27.460,73 zł tytułem zwrotu kwoty odpowiadającej wysokości waloryzacji kwoty 317.846,74 zł również podlegało oddaleniu w całości. Z uwagi na fakt, że umowa kredytu łącząca strony jest nieważna, strony powinny zwrócić to co wzajemnie sobie świadczyły. Pozwany po otrzymaniu pozwu złożył oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności, na skutek czego powód w tym zakresie cofnął pozew. Brak jest podstaw do zasądzenia wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionego kapitału oraz kwoty tytułem waloryzacji wypłaconego kapitału.

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt i niekwestionowane przez strony dokumenty. W niniejszej sprawie okoliczności faktyczne nie były sporne, a jedynie występował spór co do prawa – czy powodowi przysługuje jakiekolwiek dodatkowe świadczenie w związku z nieważnością umową, niż zwrot udostępnionego kapitału.

Powód początkowo domagał się zasądzenia kwoty 317.846,74 zł tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału wypłaconego stronie pozwanej (jako świadczenia nienależnego). Pismem z dnia 11.01.2014 r. powód cofnął powództwo w tym zakresie wobec złożenia przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu. Pozwany po wytoczeniu powództwa przez powoda złożył oświadczenie o potrąceniu wymagalnej wierzytelności o zwrot nienależnych wpłat dokonanych na poczet nieważnej umowy w kwocie 317.846,74 zł z przysługującą Bankowi wobec pozwanego wymagalną wierzytelnością z tytułu zwrotu kwoty wypłaconego kredytu z ww. umowy w wysokości 317.846,74 zł. W ocenie Sądu czynność powoda nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, z prawem ani nie zmierza do obejścia prawa, a więc dopuszczalna. Wobec skutecznego cofnięcia powództwa przez powoda, Sąd na podstawie art. 355 w zw. z art. 203 § 1 k.p.c. umorzył postępowania w zakresie żądania zapłaty na rzecz powoda kwoty 317.846,74 zł, o czym orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Ostatecznie powód żądał zapłaty od pozwanego odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 317.846,74 zł od dnia 23.03.2022 r. do dnia 21.04.2022 r. tj. od kwoty udostępnionego kapitału od dnia doręczenia pozwu do dnia otrzymania przez powoda oświadczenia o potrąceniu oraz kwoty 65.936,61 zł tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia w postaci równowartości kosztu korzystania przez pozwanego z wypłaconej kwoty kredytu. Tytułem żądania ewentualnego powód wniósł o zasądzenie kwoty 27.460,73 zł tytułem zwrotu kwoty odpowiadającej wysokości waloryzacji kwoty 317.846,74 zł, wypłaconej pozwanemu pierwotnie w ramach wykonywania umowy kredytu (na skutek zmiany wysokości świadczenia). Powód żądanie opierał na tym, iż w wyniku postępowania sądowego toczącego się przed Sądem Okręgowym w W. ((...)), a następnie Sądem Apelacyjnym w W. (...)) ustalona została przesłankowa nieważność umowy kredytu łączącej strony oraz zasądzono z tego tytułu świadczenie na rzecz pozwanego (kredytobiorcy). Sąd orzekający w niniejszej sprawie na podstawie art. 365 i 366 k.p.c. jest związany prawomocnym wyrokiem wydanym przez Sąd Okręgowy wW. ((...)) i Sąd Apelacyjny w W. (...)) w zakresie zasądzonych kwot na podstawie ustalenia nieważności umowy kredytu.

Strona pozwana w toku postępowania wskazywała, po pierwsze, że żądanie powoda jest niezasadne, stanowi nadużycie prawa podmiotowego oraz, że roszczenia powoda uległy przedawnieniu.

Z tego względu konieczne stało się rozstrzygnięcie czy powodowi przysługuje roszczenie o zapłatę wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału przez pozwanych, względnie zmianę wysokości świadczenia i zapłatę z tego tytułu.

W zakresie zarzutu pozwanego dotyczącego nadużycia prawa podmiotowego przez powoda w rozumieniu art. 5 k.c. wskazać należy, że przepis art. 5 k.c. stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonanie prawa i nie korzysta z ochrony. Sąd w wytoczonym przez powoda powództwie nie dostrzega sprzeczności ani ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa ani z zasadami współżycia społecznego. W toku postępowania ocenie podlega to czy powodowi należy się określone świadczenie w związku nieważnością umowy kredytu. Powyższe nie spełnia przesłanek wskazanych w art. 5 k.c.

Powód żądał zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 317.846,74 zł od dnia doręczenia pozwu pozwanemu tj. 23.03.2022 r. do dnia otrzymania przez powoda oświadczenia o potrąceniu należności tj. 21.04.2022 r. i to żądanie zostało uwzględnione jedynie w części – co do zasądzenie odsetek za opóźnienie jednakże od innej daty początkowej. Zgodnie z art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Doręczony w dniu 23.03.2022 r. pozwanemu odpis pozwu należy traktować jako wezwanie pozwanego do spełnienia świadczenia. W związku z tym pozwany pozostaje w opóźnieniu od dnia 24.03.2022 r. Wskazać należy, że roszczenie banku o zwrot kwoty stanowiącej kwotę wypłaconego kredytu było roszczeniem, którego pozwany powinien się spodziewać i liczyć z obowiązkiem zwrotu w świetle wydanego przez Sąd Okręgowym w Warszawie, a następnie Sąd Apelacyjny w Warszawie wyroku.

W związku z tym, Sąd na podstawie art. 481 § 1 k.c. zasądził odsetki za opóźnienie od kwoty 317.846,74 zł od dnia 24.03.2022 r. do dnia zapłaty, o czym orzekł w punkcie II sentencji wyroku, zaś w pozostałym zakresie żądanie o zasądzenie odsetek oddalił jako bezzasadne, o czym orzekł w punkcie III sentencji wyroku.

W niniejszej sprawie powód dochodził od pozwanego kwoty 65.936,61 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia w postaci równowartości kosztu korzystania przez pozwanego z wypłaconej kwoty kredytu, udostępnionego na mocy umowy kredytu tj. w okresie od 07.08.2008 r. (data wypłaty kredytu) do dnia 02.08.2016 r. (data całkowitej spłaty kredytu). W ocenie Sądu w przedmiotowym przypadku powodowi nie przysługuje roszczenie z wymienionego wyżej tytułu.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że pozwany korzystał z pieniędzy udostępnionych przez bank, w przekonaniu, że ma do tego prawo na podstawie zawartej przez strony umowy. Jednym z istotnych elementów zawartej przez strony umowy kredytu było właśnie udostępnienie kredytobiorcy określonej kwoty środków finansowych i ich wykorzystanie zgodnie z wskazanym w umowie celem. Nie ulega więc wątpliwości fakt, że pozwany mógł, a wręcz powinien pozostawać w uzasadnionym przekonaniu, że jest uprawniony do korzystania z wypłaconych mu środków. Powyższe, oznacza że pozwany był posiadaczem w dobrej wierze. Zgodnie z art. 224 § 1 k.c. „Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.” W toku niniejszego postępowania powód nie obalił domniemania prawnego wskazanego w art. 7 k.c. stanowiącego, że „ Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.” W takiej sytuacji, wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy w dobrej wierze przysługuje właścicielowi dopiero od dnia wytoczenia powództwa o zwrot zgodnie z przepisem z art. 224 § 2 k.c. „ Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.” Zgodnie z aktualnymi poglądami doktryny i orzecznictwa pieniądz jest rzeczą szczególnego rodzaju i mają do niego zastosowanie właśnie te przepisy. Podsumowując, pozwany do czasu wytoczenia niniejszego powództwa był posiadaczem w dobrej wierze, a więc nie jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionych pieniędzy. Jedynie, na gruncie wskazanych przepisów posiadacz w złej wierze były zobowiązany do świadczenia w tym zakresie na rzecz właściciela. Powód w niniejszej sprawie dochodził wyłącznie wynagrodzenia za korzystanie z kapitału za okres sprzed wytoczenia powództwa, a więc do kwestii czy i w jakiej wysokości przysługuje powodowi roszczenie za okres objęty pozwem nie znajdzie zastosowania przepis art. 224 § 2 k.c.

Następnie podkreślić należy, że w ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda świadczenia w postaci wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału byłoby sprzeczne z Dyrektywą (...) Dyrektywa ta ma przede wszystkim na celu zapewnienie ochrony konsumentów poprzez sankcjonowanie niepożądanych działań przedsiębiorców względem słabszego podmiotu obrotu gospodarczego jakim właśnie jest konsument. Zasadą jest, że to przedsiębiorca stosujący nieuczciwe czy niedozwolone postanowienia umowne ponosi konsekwencje takich decyzji, a powinny one być na tyle dotkliwe, aby w przyszłości nie podejmował tego rodzaju działań. Spór w niniejszej sprawie dotyczący wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału powstał z uwagi na fakt, że powód stosował postanowienia abuzywne w umowie kredytowej łączącej go z pozwanym. Wobec uznania, że umowa jest nieważna, powodowi przysługuje wyłącznie roszczenie o zwrot wypłaconej kwoty kredytu jako świadczenia nienależnego na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. – bez zysku w postaci umownego świadczenia odsetkowego. Przyznanie zaś wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału nie byłoby niczym innym jak obejściem ustawy i przyznaniem powodowi „należnych na podstawie nieważnej umowy odsetek” tylko nazwanych wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z kapitału. W takiej sytuacji Dyrektywa (...) nie odniosłaby zamierzonego skutku, bowiem ryzyko utraty być może niewielkiej części zysku (różnicy pomiędzy odsetkami wynikającymi z umowy, a wysokością wynagrodzenia za bezumowne korzystanie) byłoby nieznaczne w porównaniu z utratą całkowitego zysku. W takiej sytuacji przepisy dotyczące konsumentów nie spełniałyby swojej roli tj. nie chroniłyby ich przed nieuczciwymi działaniami przedsiębiorców.

Jednocześnie wskazać należy, że kwestia praw i obowiązków stron o różnej pozycji w obrocie gospodarczym – konsumenta i przedsiębiorcy – była rozpatrywana na gruncie Dyrektywy (...). W sytuacji gdy konsument nabył samochód, który później okazałby się wadliwy (w terminie ustawowym obowiązywania rękojmi za wady, wada istotna), nabywca uprawniony byłby do odstąpienia od umowy. W takiej sytuacji strony powinny zwrócić sobie to co wyłącznie wzajemnie świadczyły czyli pojazd i cenę nabycia. Zbywca pojazdy na podstawie żadnego przepisu nie jest uprawniony do dochodzenia roszczenia za korzystanie z tego pojazdu, a jedynie nabywca mógłby dochodzić naprawienia poniesionej szkody w związku z nabyciem wadliwego pojazdu.

W dalszej kolejności w ocenie Sąd wskazany przez powoda w niniejszej sprawie przepis art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. również nie znajduje zastosowania. Powyższa regulacja prawna odnosi się wyłącznie do świadczenia nienależnego, a z pewnością wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału takim świadczeniem nazwać nie można. Jak już zostało to wskazane wyżej po stronie powoda jedynym świadczeniem nienależnym jest wypłacona kwota kredytu na podstawie nieważnej umowy. Wynagrodzenie za korzystanie z kapitału jest wyłącznie skutkiem zwrotu świadczenia nienależnego, lecz samo w sobie nim nie jest. Nie można więc stosować przepisów odnoszących się do świadczenia nienależnego do roszczenia, które nie stanowi świadczenia nienależnego.

Na gruncie przepisów prawa cywilnego należałoby jeszcze rozważyć kwestię odsetek jako świadczenia związanego z korzystaniem z cudzego kapitału. Do odsetek umownych lub ustawowych odnoszą się przepisy art. 359 k.c. i 481 k.c. Wypowiedział się w tym temacie Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 20.02.2020 r. sygn. akt (...) i stanowisko to podziela Sąd orzekający w niniejszej sprawie. W uzasadnieniu powyższego orzeczenia wskazano „Uwzględnienie stanowiska powoda doprowadziłoby w istocie do sui generis „reaktywacji” nieważnej umowy kredytowej stron w zakresie oprocentowania, co pozostawałoby w sprzeczności z koniecznością zaniechania stosowania nieuczciwego warunku, który skutkował taką sankcją oraz zapobieżenia uzyskania przez kredytodawcę z tego tytułu korzyści. (…) Wreszcie nie sposób w tym zakresie pominąć stanowiska, że brak jest podstaw do tego, by kredytobiorca w ramach rozliczenia nieważnej umowy na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu „płacił za korzystanie z pieniędzy”. Roszczenie restytucyjne nie jest „czystym” zobowiązaniem pieniężnym i odsetki nie wchodzą tu w grę.”

Ponadto, w dniu 15 czerwca 2023 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ogłosił orzeczenie w sprawie (...), w którym rozstrzygnął pytanie prejudycjalne, czy w przypadku uznania, że umowa kredytu zawarta przez bank i konsumenta jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, strony oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w wykonaniu tej umowy (bank - kapitału kredytu, konsument - rat, opłat, prowizji i składek ubezpieczeniowych) oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, mogą domagać się także jakichkolwiek innych świadczeń, w tym należności (w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia). (...) uznał że prawo Unii Europejskiej stoi na przeszkodzie, aby banki mogły żądać od kredytobiorców dodatkowych świadczeń, w tym wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.

W świetle przedstawionej argumentacji Sąd pominął wniosek dowodowy o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu bankowości i rachunkowości, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia.

Wobec niespełniania przesłanek z art. 405 k.c. w zw. 410 k.c. oraz art. 224 k.c. Sąd oddalił roszczenie powoda w całości co do kwoty 65.936,61 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 24.03.2022 r. do dnia zapłaty, jako pozbawione podstaw prawnych i faktycznych, o czym orzekł jak w punkcie III sentencji wyroku.

Powód na wypadek oddalenie roszczenia głównego wniósł o zasądzenie na jego rzecz kwoty 27.460,73 zł tytułem zwrotu kwoty odpowiadającej wysokości waloryzacji kwoty 317.846,74 zł wypłaconej pozwanemu pierwotnie w ramach wykonywania umowy kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na podstawie art. 481 § 2 k.c., liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanemu modyfikacja powództwa do dnia zapłaty.

W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie również to roszczenie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie w jakiejkolwiek części. Powód żądał, by waloryzacji dokonać na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.c. według wskaźników inflacji. Przede wszystkim wskazać należy, że przedstawiona powyżej argumentacja odnosząca się Dyrektywy (...) pozostaje również aktualna co do roszczenia ewentualnego. Ponadto, wskazać należy że zgodnie z art. 358 ¹ § 4 k.c. z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Bezsporne i oczywiste jest to, że powód jest przedsiębiorcą, a zgłoszone żądanie ewentualne bezsprzecznie pozostaje w związku z prowadzeniem przez powoda przedsiębiorstwa. Występuje również pogląd przeciwny dotyczący tego, że roszczenie banku jest świadczeniem nienależnym, a nie świadczeniem z obowiązującej umowy. Jednak w ocenie Sądu pogląd ten jest nieuzasadniony. Wadliwa umowa kredytu, zawierająca postanowienia abuzywne została zawarta w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa jak również wykonywanie nieważnego stosunku prawnego oraz wzajemne rozliczenie stron. Nie zostało wykazane aby na którymkolwiek etapie został zerwany związek wadliwej umowy z prowadzonym przez powoda przedsiębiorstwem.

W świetle przedstawionej argumentacji Sąd pominął wniosek dowodowy o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 358 ¹ § 4 k.c. oddalił roszczenie powoda o zapłatę kwoty 27.460,73 zł, jako pozbawione podstaw prawnych i faktycznych, o czym Sąd orzekł jak w punkcie III sentencji wyroku.

Z tego względu również nie było konieczne badanie zarzutu przedawnienia zgłoszonego przez pozwanego w tym zakresie.

Przechodząc do kosztów procesu Sąd Okręgowy dokonał ich stosunkowego rozdzielenia wedle odpowiedzialności za wynik sprawy na podstawie art. 100 k.p.c.

Powód w niniejszej sprawie poniósł następujące koszty:

- opłata od pozwu – 19.190 zł

- wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika – 10.800 zł,

- opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł

łącznie: 30.007 zł.

Pozwany poniósł następujące koszty:

- wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika – 10.800 zł,

- opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł

łącznie: 10.817 zł.

Wynagrodzenie pełnomocników obu stron ustalono na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Powód domagał się kwoty łącznej 411.244,08 zł (roszczenie główne i ewentualne). Postępowanie zostało umorzone w części dotyczącej zwrotu kapitału (cofnięcie pozwu w tym zakresie nastąpiło z uwagi na złożenie przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu w tym zakresie po wytoczeniu powództwa) i w tym zakresie początkowo powództwo o zapłatę było w pełni zasadne. Z tego względu powód w tym zakresie nie może być uznany jako strona przegrywająca. Wobec powyższego uznać należy, że powód wygrał proces w zakresie kwoty 317.846,74 zł, a więc w 77,29 %, pozwani zaś w 22,71 %.

Powodowi przysługuje względem pozwanego prawo żądania kwoty 23.192,41 zł (30.007 zł x77,29%),

Pozwanemu przysługuje względem powoda prawo żądania kwoty 2.456,54 zł (10.817 zł x 22,71%).

Mając na uwadze powyższe, Sąd dokonał potrącenia kwoty, którą powód winien zwrócić pozwanym tytułem kosztów postępowania tj. kwoty 2.456,54 zł z kwotą, którą pozwany winien zwrócić powodowi tytułem kosztów postępowania, tj. kwoty 23.192,41 zł.

W wyniku powyższego pozwanemu pozostała do zapłaty na rzecz powoda kwota 20.735,87 złotych (23.192,41 zł - 2.456,54 zł) tytułem kosztów procesu, o czym Sąd orzekł na podstawie wskazanego wyżej przepisu w punkcie IV sentencji wyroku.

O odsetkach od kosztów procesu orzeczono zgodnie z treścią art. 98 § 1 ¹ k.p.c.