Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Krystian Szeląg
Protokolant:	Sekretarz sądowy Kamila Lobert-Bruździak

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2024 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa P. B.

przeciwko Z. B. (1)

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego Z. B. (1) na rzecz powoda P. B. kwotę 44.499,99 złotych (czterdzieści cztery tysiące czterysta dziewięćdziesiąt dziewięć, 99/100 złotych), tytułem zachowku po S. B. (1).

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu.

UZASADNIENIE

Powód P. B., reprezentowany przez opiekuna prawnego – A. W. ostatecznie domagał się w pozwie od pozwanego Z. B. (1) zasądzenia kwoty 120.000,00 złotych tytułem zachowku po ojcu S. B. (1) oraz zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazała, że postanowieniem z dnia 26 lutego 2021 r. wydanego w sprawie I Ns 143/20 Sąd Rejonowy w Mrągowie stwierdził, że spadek po S. B. (1) zmarłym w dniu 29 marca 2017 roku na podstawie ustawy nabył w całości syn – powód P. B.. Spadkodawca był za życia właścicielem mieszkania położonego w M. na Osiedlu (...). Wymieniony podarował to mieszkanie swemu brat Z. B. (1) , który następnie sprzedał je obecnemu właścicielowi. Powód nie ustalił daty transakcji. Według stanowiska powoda mieszkanie jest obecnie warte około 180.000 złotych stąd też określił wartość zachowku na poziomie 120.000 złotych.

(pozew k. 6-7., pismo procesowe powoda k. 122-124).

W odpowiedzi na pozew pozwany Z. B. (1) wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany zakwestionował zasadność roszczeń co do zasady jak i co do wysokości. Pozwany zakwestionował również wartość nieruchomości. Pozwany przyznał, że rzeczywiście otrzymał w darowiźnie od swego brata S. B. (1) nieruchomość położoną na Osiedlu (...) w M.. Prawo własności tej nieruchomości weszło do majątku wspólnego pozwanego i jego żony G. B.. Według pozwanego zgodnie z art. 994§1 k.c. przy obliczaniu zachowku nie dolicza się darowizny dokonanych przed więcej niż 10 laty licząc wstecz od otwarcia spadku. Z ostrożności procesowej podnieść należy że uwzględnieniu powództwa sprzeciwiają się według pozwanego zasady współżycia wyrażone z art. 5 k.c. Spadkodawca od 2003 r. miał poważne problemy zdrowotne, przeszedł zawał i udar oraz nowotwór płuc. W 2006 r. roku u spadkodawcy zdiagnozowano nowotwór krtani. Od 2007 roku spadkodawca leczył się psychiatrycznie. Od tego czasu opiekę nad nim przejął pozwany, który wraz z żoną dostarczał mu wyżywienia. Spadkodawca zamieszkał z rodziną pozwanego. W tym czasie powód i pozostała rodzina nie interesowała się losem spadkodawcy. Pozwany poniósł przy tym koszty pochówku według twierdzeń odpowiedzi na pozew w kwocie 9.500 złotych. Pozwany sam znajduje się w trudnej sytuacji osobistej i majątkowej – jest osobą częściowo niezdolną do pracy, utrzymującą się z renty socjalnej w wysokości 2000 złotych netto. (odpowiedź na pozew k. 70-71v.).

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 18 marca 1992 r. w M. ze związku małżeńskiego S. B. (1) i A. W. urodził się P. B..

W dniu 16 października 1995 roku małżeństwo S. B. (1) z A. W. zostało rozwiązane przez rozwód.

S. B. (1) nie utrzymywał kontaktów z synem P. B..

W 1997 roku powód P. B. uległ wypadkowi, który w konsekwencji skutkował trwałą niezdolnością do pracy oraz całkowitym ubezwłasnowolnieniem powoda.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Bartoszycach z dnia 12 września 2011 roku, sygn.. akt III RNs 171/11 ustanowiono opiekę nad całkowicie ubezwłasnowolnionym powodem i na opiekuna powołano jego matkę A. W..

Decyzją Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w B. z dnia 17 stycznia 2022 r. nr (...). (...).01.2022 zmieniono dotychczasową decyzję w tym przedmiocie i przyznano P. B. świadczenie pielęgnacyjne w kwocie 2.119 złotych miesięcznie.

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 1 marca 2022 r., znak (...) dokonano podwyższenia przysługującej P. B. renty socjalnej oraz świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

( bezsporne , potwierdzone dokumentami dowód: postanowienie SR w Bartoszycach z dnia 12.09.2011 r. – k. 34, zaświadczenie – k. 33, decyzja MOPS w B. – k. 22-22v., decyzja ZUS – k. 23-24v., wyjaśnienia opiekuna prawnego powoda A. W. – k. 241v.-242).

Począwszy od 2003 r. spadkodawca S. B. (1) zaczął mieć poważne problemy zdrowotne, przeszedł zawał serca, udar mózgu oraz nowotwór płuc.

W 2006 r. roku u spadkodawcy dodatkowo zdiagnozowano nowotwór krtani, co w konsekwencji skutkowało usunięciem operacyjnym tego narządu ciała.

Od 2007 roku spadkodawca leczył się również psychiatrycznie.

Od tego czasu opiekę nad nim przejął brat spadkodawcy - pozwany Z. B. (1), który wraz z żoną G. B. dostarczał mu opieki i wyżywienia. S. B. (1) zamieszkał z rodziną pozwanego.

W tym czasie powód P. B. i pozostała rodzina nie interesowała się losem S. B. (1).

(bezsporne, potwierdzone dokumentami - dowód: zaświadczenie lekarskie – k. 79-80, karta informacyjna leczenia szpitalnego – k. 82-83, karta informacyjna- k.84-85, karta informacyjna k. -86-87, karta informacyjna 88-91, częściowo wyjaśnienia opiekuna prawnego powoda A. W. – k. 241v.-242, częściowo wyjaśnienia pozwanego Z. B. (2) k. 241v.-242,).

W międzyczasie aktem notarialnym z dnia 18 czerwca 2004 r. Rep. A nr (...) sporządzonym w Kancelarii Notarialnej w M. przed notariuszem T. S. S. B. (1) darował swemu bratu Z. B. (1) i jego żonie G. B. do ich majątku wspólnego, wynikającego ze wspólności ustawowej małżeńskiej - odrębną własność lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (...), położonego na osiedlu (...) w budynku numer (...), składającego się z dwóch pokoi, kuchni, łazienki z WC i przedpokoju o łącznej powierzchni 33,8 metrów kwadratowych, dla której Sąd Rejonowy w Mrągowie prowadził księgę wieczystą nr (...). Z własnością tego lokalu związany był udział wynoszący (...) części w prawie użytkowania wieczystego do dnia 28 listopada 2096 roku działki gruntu oznaczonej w ewidencji numerem 3/11, na której wzniesiony jest budynek mieszkalny oraz współwłasność części wspólnych tego budynku i innych urządzeń służących wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali. Wartość przedmiotu darowizny określono wówczas na kwotę 30.000 złotych.

Tym samym aktem na polecenie darczyńcy małżonkowie Z. i G. B. ustanowili na lokalu mieszkalnym opisanym wyżej na rzecz S. B. (1) służebność osobistą polegającą na nieodpłatnym prawie korzystania przez niego z całego lokalu zapisanego w księdze wieczystej KW nr (...).Roczną wartość świadczeń tej służebności ustalili na kwotę 300 złotych.

(bezsporne potwierdzone dokumentami - dowód: akt notarialny z dnia 18.06.2004 r., Rep. A (...) – k. 92-96).

Dnia 29 marca 2017 roku w M. zmarł S. B. (1).

Pozwany Z. B. (1) poniósł wówczas koszty pochówku brata (4.000 złotych) i stypy (1.500 złotych).

Wymieniony w związku ze śmiercią brata pobrał wówczas zasiłek pogrzebowy z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wysokość zasiłku pogrzebowego w 2017 roku wynosiła 4.000 złotych.

Pozwany Z. B. (1) pokrywając koszty pogrzebu dopłacił ponad wysokość zasiłku pogrzebowego kwotę 1.500 złotych za stypę.

Wymieniony wystawił ponadto bratu S. B. (1) pomnik na cmentarzu za kwotę 3.000 złotych.

Aktem notarialnym z dnia 16 maja 2019 roku, Rep. A (...) sporządzonym w Kancelarii Notarialnej w M. przed notariuszem J. Z. B. i G. B. sprzedali nieruchomość, darowaną im uprzednio przez S. B. (1), kupującemu M. C. za kwotę 100.000,00 złotych.

Postanowieniem z dnia 26 lutego 2021 roku, sygn.. akt I Ns 143/20 Sąd Rejonowy w Mrągowie stwierdził, że spadek po S. B. (1) na podstawie ustawy nabył syn spadkodawcy P. B. w całości.

(bezsporne potwierdzone dokumentami - dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Mrągowie z dnia 26.02.2021 r. – k.8, akt notarialny z dn. 16.05.2019 r., Rep A (...) – k. 97-103, a nadto w zakresie wysokości długów spadkowych okoliczność skutecznie niezaprzeczona przez powoda, vide: częściowo wyjaśnienia opiekuna prawnego powoda A. W. – k. 241v.-242, częściowo wyjaśnienia pozwanego Z. B. (1) k. 241v.-242 (vide: nagranie protokołu rozprawy (00.34:30-00.34.35) oraz (00.43:55 – 00.44:08), częściowo zeznania świadka G. B. – k.150-152, częściowo zeznania świadka J. P. – k. 158-159v.), częściowo zeznania świadka S. B. (2) – k. 154-156).

Wartość rynkowa prawa własności nieruchomości lokalowej ujawnionej w księdze wieczystej numer (...) – lokalu mieszkalnego numer (...) o powierzchni użytkowej 33,80 m ² położonego w budynku mieszkalnym wielorodzinnym numer (...) zlokalizowanym na Osiedlu (...) w M. wraz udziałem wynoszącym (...) części w prawie użytkowania wieczystego do dnia 28 listopada 2096 roku działki gruntu oznaczonej w ewidencji numerem 3/11, na której wzniesiony jest budynek mieszkalny oraz współwłasność części wspólnych tego budynku i innych urządzeń służących wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali, według stanu na dzień 18 czerwca 2004 r. i cen z dnia sporządzenia opinii wynosi: 147.000 złotych.

Jednostkowa wartość przedmiotowej nieruchomości została oszacowana na poziomie 4.350 złotych/m ². Cechą, która w istotny sposób wpłynęła na obniżenie wartości przedmiotowej nieruchomości był jej niski standard wykończenia – lokal kwalifikował się do remontu kapitalnego.

Na substrat zachowku po S. B. (1) zaliczono połowę wartości przedmiotu ww. darowizny w kwocie 73.500,00 złotych.

Na gruncie sprawy brak było innych składników majątkowych, które wchodziłyby w skład schedy spadkowej po S. B. (1).

(dowód: opinia biegłego sądowego M. W. z dziedziny szacowania nieruchomości k. 182-210).

Pozwany Z. B. (1) jest osobą częściowo niezdolną do pracy, utrzymującą się z renty socjalnej w wysokości 2000 złotych netto.

(bezsporne potwierdzone dokumentami - dowód: zaświadczenie ZUS k. 74-75, decyzja ZUS – k. 77, decyzja ZUS k. 78, umowa o pracę k. 8, częściowo wyjaśnienia pozwanego Z. B. (1) k. 241v.-242).

Sąd zważył co następuje:

Powództwo o zapłatę zachowku zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie niekwestionowanych wzajemnie przez strony dokumentów, przedłożonych przez te strony w toku procesu. Sąd dał wiarę również wyjaśnieniom stron oraz zgłoszonym przez stronę pozwaną świadków w takim zakresie, w jakim znajdują potwierdzenie w pozostałym zebranym materiale dowodowym.

Sąd uznał, iż sporządzona w toku procesu opinia biegłego sądowego – rzeczoznawcy majątkowego M. W. jest logiczna, a wnioski jasne i spójne.
W ocenie Sądu opinia biegłego jest jasna z uwagi na to, iż pozwala na zrozumienie wyrażonych w niej ocen i sposobu dochodzenia do nich oraz pełna, bowiem udziela odpowiedzi na wszystkie postawione przez sąd pytania i uwzględnia wszelkie udostępnione materiały. Opinia ta nie była przy tym kwestionowana przez żadną ze stron, stanowi zatem wystarczający materiał dowodowy dla ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy.

W sprawie bezspornie (albowiem powód nie zaprzeczył skutecznie ich zakresowi i wartości) ustalono składniki majątku spadkowego oraz istniejące długi spadkowe. Sporna natomiast była ich wartość, co bezpośrednio przełożyło się na wysokość zasądzonego zachowku. Spornym było nadto, czy w sprawie znajduje zastosowanie zarzut naruszenia przez powoda przepisu art. 5 k.c., jak również to, czy sporna darowizna nieruchomości uczyniona przez spadkodawcę S. B. (1) na rzecz pozwanego Z. B. (1) podlega zaliczeniu na poczet substratu zachowku z uwagi na upływ 10 letniego terminu pomiędzy tym rozporządzeniem, a momentem otwarcia spadku oraz w ewentualnie jakiej wysokości.

Zgodnie z art. 991 § 1 k.c., zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). Roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jej uzupełnienia przysługuje uprawnionemu, jeżeli nie otrzymał należnego zachowku w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny bądź w postaci powołania do spadku, bądź zapisu (art. 991 § 2 k.c.). Uprawniony nie może być pozbawiony wolą spadkodawcy zachowku, chyba że wystąpią przesłanki do wydziedziczenia go przez spadkodawcę (art. 1008-1010 k.c.).

Uprawnienie do zachowku oparte jest na istnieniu bliskiej więzi rodzinnej między spadkodawcą, a uprawnionym. Ochrona praw najbliższej rodziny zmarłego należy do podstawowych założeń prawa spadkowego. Znajduje ona wyraz w wielu instytucjach uregulowanych w księdze czwartej kodeksu cywilnego, w tym też
i w instytucji zachowku zapewniającej osobom wskazanym w ustawie określoną korzyść ze spadku nawet wbrew woli zmarłego. W systemie prawa polskiego instytucja zachowku została ukształtowana jako wierzytelność, tj. roszczenie o zapłatę określonej sumy pieniężnej. Powstanie uprawnienia do zachowku jest przy tym uzależnione od tego, aby w konkretnym stanie faktycznym osoby te były powołane do spadku z ustawy. Zgodnie z art. 931 § 1 k.c. w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, dziedziczą oni w częściach równych.

Należy jednak wskazać, że zgodnie z art. 926 § 1 i 2 k.c. powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Artykuł 926 § 2 k.c. wyraża więc generalną zasadę, iż powołanie do dziedziczenia z testamentu ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym (M. P. (w:) K. P., Komentarz, t. II,
s. (...)). Zasada ta zabezpiecza pełną realizację swobody w dysponowaniu majątkiem na wypadek śmierci. Testamentowy tytuł powołania do spadku wyłącza -
z zastrzeżeniem wyjątku określonego w art. 926 § 3 k.c. - powołanie z ustawy, także wówczas, gdy osoby powołane w testamencie należą do kręgu spadkobierców ustawowych. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku ma miejsce wówczas, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu lub też żadna z osób powołanych w testamencie nie chce lub nie może być spadkobiercą (art. 926 § 2 k.c.). Jeżeli więc nikt nie legitymuje się testamentowym tytułem powołania do dziedziczenia, ma miejsce dziedziczenie ustawowe (A. Kidyba (red.), Elżbieta Niezbecka Kodeks cywilny. Komentarz. Tom IV. Spadki, wyd. III, 2011).

Instytucja zachowku stanowi formę ustawowego zabezpieczenia interesów osób najbliższych spadkodawcy przed skutkami dokonanych przez niego rozrządzeń w ramach przysługującej swobody testowania. Ustawodawca pozostawił spadkodawcy wybór co do sposobu zapewnienia uprawnionemu należnego mu zachowku. Spadkodawca może powołać uprawnionego do dziedziczenia, uczynić na jego rzecz zapis lub dokonać na jego rzecz darowizny. Dopiero wtedy, gdy uprawniony nie otrzymał w żadnej z tych postaci należnego zachowku, przysługuje mu roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do jego pokrycia. W przypadku różnicy między wartością należnego zachowku a wartością przypadającej uprawnionemu korzyści z tytułu powołania do dziedziczenia, zapisu lub darowizny, uprawniony może dochodzić sumy pieniężnej wyrównującej tę różnicę (art. 991 § 2 kodeksu cywilnego).

Konsekwencją przyjętej regulacji jest obowiązek zaliczenia na poczet należnego zachowku darowizn uczynionych przez spadkodawcę. Ustalając substrat zachowku, należy ustalić wartość spadku oraz doliczyć do niej wartość darowizn i zapisów windykacyjnych dokonanych przez spadkodawcę (art. 993 kodeksu cywilnego). Nie dolicza się do substratu zachowku darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, ale dokonanych na rzecz osób niebędących spadkobiercami ani uprawnionymi do zachowku (art. 994 § 1 kodeksu cywilnego). Darowizny dokonane na rzecz osób będących spadkobiercami podlegają doliczeniu, choćby zostały poczynione dawniej niż na dziesięć lat przed otwarciem spadku.

W pierwszym rzędzie należało odnieść się do najdalej idącego zarzutu strony pozwanej, tj. zarzutu naruszenia art. 5 k.c., który zdaniem pozwanego, powinien na gruncie sprawy skutkować oddaleniem roszczeń powoda wywodzonych z instytucji zachowku, z uwagi na naruszenie przez niego prawa podmiotowego.

Zarzut ten zasadzał się na twierdzeniu strony pozwanej, że z jednej strony powód nie utrzymywał żadnych kontaktów ze spadkodawcą przed śmiercią S. B. (1), z drugiej zaś, że przedmiot darowizny został uprzednio zbyty, środki pochodzące z ceny sprzedaży rozdysponowane pomiędzy pozwanym i jego siostrami oraz w znacznym stopniu skonsumowane, zaś sam pozwany Z. B. (1) jest osobą w trudnej sytuacji materialnej, zdrowotnej i rodzinnej.

W ocenie Sądu zarzut ten na gruncie realiów niniejszej sprawy nie mógł odnieść oczekiwanego przez pozwanego efektu. Zgodnie z treścią przepisu art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Klauzula zasad współżycia społecznego, o jakiej mowa w art. 5 k.c., może być stosowana w tych przypadkach, w których zastosowanie w sprawie przepisów prawa prowadziłoby do wydania niesłusznego i nieakceptowalnego orzeczenia. Ze swej istoty przepis art. 5 k.c. może być stosowany przez sąd wyjątkowo. Jednocześnie, aby można było skorzystać z dobrodziejstwa tej instytucji, to konieczne jest określenie zasady współżycia społecznego, która jest naruszana przez jedną ze stron procesu. Na gruncie sprawy podkreślić należy, iż pozwany nie wskazał, jaką konkretną zasadę współżycia społecznego miał naruszyć powód.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że w sprawie o zachowek zakres stosowania art. 5 k.c. powinien być szczególnie wąski, albowiem istotą prawa do zachowku jest urzeczywistnienie obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma względem swoich bliskich. Oddalenie żądania zasądzenia zachowku (lub jego obniżenie) w oparciu o przepis art. 5 k.c. jest możliwe jedynie wyjątkowo, w przypadku zaistnienia rażącego naruszenia przez osobę dochodzącą zachowku zasad współżycia społecznego. SA przyjął, że nie można uznać, aby w niniejszej sprawie należało stosować przepis art. 5 k.c. W ocenie Sądu w realiach sprawy nie można bowiem przypisać powodowi rażąco niestosownego zachowania względem jego ojca. Jakkolwiek na gruncie sprawy bezspornie ustalono, że powód nie utrzymywał kontaktów z pozwanym przed jego śmiercią, to jednak pamiętać należy, że powód P. B. będąc wieku 5 lat uległ poważnemu wypadkowi, który w konsekwencji skutkował jego trwałą niezdolnością do pracy oraz koniecznością jego całkowitego ubezwłasnowolnienia. Pamiętać również należy, że to na spadkobiercy, jako ojcu powoda ciążył również obowiązek kontaktowania się z dzieckiem, któremu również spadkodawca nie podołał, zaś kontakty te (jak wynika z przesłuchania stron) nie były wykonywane. Oceny tej nie może zmienić ani okoliczność następczego zbycia przez pozwanego i jego małżonkę przedmiotu darowizny ani jego aktualna trudna sytuacja materialna, zdrowotna i rodzinna (por. Wyrok SA w Białymstoku z 7.04.2017 r., I ACa 931/16, LEX nr 2302104).

Przechodząc do dalszego z zarzutów odpowiedzi na pozew
sprowadzającego się do twierdzenia pozwanego, że sporna darowizna nieruchomości uczyniona przez spadkodawcę S. B. (1) na rzecz pozwanego Z. B. (1) nie podlega zaliczeniu na poczet substratu zachowku z uwagi na upływ 10 letniego terminu pomiędzy tym rozporządzeniem, a chwilą otwarcia spadku należy zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku wyrażonym w sprawie o sygn.. (...) (Palestra (...)). Zgodnie z nim prawidłowa wykładnia art. 994§1 k.c. powinna być taka, że niemożność doliczenia po upływie 10 lat, licząc wstecz od śmierci spadkodawcy, dotyczy tylko darowizn, które dokonane były na rzecz osób obcych, niebędących ani spadkobiercami, ani uprawnionymi do zachowku. Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje w tym zakresie, że: „chodzi o krąg potencjalnych spadkobierców ustawowych, nie zaś osób które w konkretnej sytuacji dochodzą spadku (vide wyrok w sprawie (...)).

Przenosząc powyższe teoretyczne rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że obdarowany Z. B. (1) należy do kręgu spadkobierców ustawowych swojego brata S. B. (1). W konsekwencji w przypadku pozwanego nie ma zatem zastosowania 10-letni termin po upływie którego do obliczania wartości zachowku nie bierze się pod uwagę uczynionych przez spadkodawcę darowizn.

Przechodząc do dalszych zarzutów odpowiedzi na pozew związanych z zakresem darowizny, który potencjalnie mógłby być zaliczony na poczet substratu zachowku należy zauważyć, że w sytuacji, w której spadkodawca (jak na gruncie niniejszej sprawy) uczynił darowiznę na rzecz uprawnionego do zachowku i na rzecz jego małżonka z zastrzeżeniem, że przedmiot darowizny wejdzie do majątku wspólnego obdarowanych, zaliczeniu na należny uprawnionemu zachowek podlega tylko wartość połowy przedmiotu darowizny. (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2017 r., sygn. akt I CSK 512/16).

W tym stanie rzeczy Sąd ustalił, iż w niniejszej sprawie zaliczeniu do substratu zachowku podlega wyłącznie połowa wartości przedmiotu spornej darowizna w postaci prawa własności nieruchomości lokalowej ujawnionej w księdze wieczystej numer (...) – lokalu mieszkalnego numer (...) o powierzchni użytkowej 33,80 m ² położonego w budynku mieszkalnym wielorodzinnym numer (...) zlokalizowanym na Osiedlu (...) w M..

Wobec braku zgodnego stanowiska stron co do wartości nieruchomości będącej przedmiotem darowizny celem określenia jej wartości został dopuszczony dowód z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego - M. W. (2). Zgodnie z tą opinią wartość spornej nieruchomości według stanu na dzień 18 czerwca 2004 r. i cen z dnia sporządzenia opinii wyniosła 147.000 złotych. Opinia nie była przy tym kwestionowana przez żadną ze stron. (k. 182-210).

W oparciu o powyższą opinię sądową substrat zachowku został ustalony przez Sąd na kwotę 73.500 złotych (147.000 złotych:2), od którego należało odjąć istniejące długi spadkowe - koszty pogrzebu poniesione bezspornie przez pozwanego w łącznej wysokości przenoszącej zasiłek pogrzebowy tj. - 4.500 złotych (8.500 złotych-4.000 złotych).

Kwestie długów spadkowych reguluje art. 922§3 k.c., zgodnie z którym niewątpliwie nalezą do nich koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku. W toku postępowania, strona powodowa nie kwestionowała i nie wykazała by przedstawione przez pozwanego koszty pogrzebu, w tym koszty stypy - 1.500 złotych i wystawienia nagrobka (3.000 złotych), nie odpowiadały zwyczajom miejscowym. Sąd w tym zakresie podzielił w szczególności okoliczności przyznane przez pozwanego Z. B. (1), w toku rozprawy głównej, nie zaprzeczone skutecznie przez stronę powodową. Faktem notoryjnym była przy tym okoliczność wysokości zasiłku pogrzebowego w 2017 roku, która wynosiła 4.000 złotych. Bezsporna była również okoliczność, że pozwany Z. B. (1) pokrywając koszty pogrzebu dopłacił ponad wysokość zasiłku pogrzebowego kwotę 1.500 złotych za stypę ( wyjaśnienia pozwanego k. 241v.-242 (vide: nagranie protokołu rozprawy (00.34:30-00.34.35) oraz (00.43:55 – 00.44:08). W takim też zakresie Sąd dał częściowo wiarę zeznaniom przesłuchanych na piśmie świadków – vide: częściowo zeznania świadka G. B. – k.150-152, częściowo zeznania świadka J. P. – k. 158-159v.), częściowo zeznania świadka S. B. (2) – k. 154-156).

Mając to na uwadze, od powyżej ustalonej wartości spadku należało odjąć poniesione przez pozwanego koszty pogrzebu. W konsekwencji wartość majątku spadkowego Sąd pomniejszył o kwotę 4.500 zł.

W przypadku dziedziczenia ustawowego po ojcu powodowi P. B. przypadałby w spadku udział 1/1 części, a zatem zachowek powoda, jako osoby trwale niezdolnej do pracy po spadkodawcy (2/3 – art. 991§1 k.c.), stanowi kwotę 44.499,99 zł (73.500 zł x 2/3 – 4.500 zł = 44.499,99 złotych), o czym na podstawie art. 991 § 1 i 2 k.c. orzeczono w punktach I i II uwzględniając powództwo w stosownej części, w pozostałym zakresie oddalając je jako zawyżone. Sąd nie orzekał przy tym o kwestii odsetek ustawowych za opóźnienie z uwagi na brak takiego żądania w pozwie.

O kosztach procesu rozstrzygnięto w pkt III wyroku na podstawie art. 100 k.p.c. Sąd mając na uwadze stosunek w jakim powód utrzymał się z żądaniem pozwu (wygrana powoda w 37,08%), a także charakter ocenny okoliczności związanych z wyliczeniem substratu zachowku, jak również trudną sytuację majątkową, zdrowotną i rodzinną stron, wzajemnie zniósł koszty procesu między stronami.