Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 września 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Krystian Szeląg

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2024 r. w Olsztynie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko W. Z. (1), D. Z. (1)

o zapłatę lub ukształtowanie świadczenia i zapłatę

I.  na podstawie art. 224§3 zamyka rozprawę;

II.  na podstawie art. 203§1 k.p.c. w zw. z art. 355 k.p.c. umarza postępowanie:

a)  odnośnie roszczenia z punktu I.1 pozwu ponad kwotę 272.855,90 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego po doręczeniu odpisu pozwu pozwanym do dnia zapłaty;

b)  odnośnie roszczenia z punktu I.2 pozwu w całości;

c)  odnośnie roszczenia z punktu II pozwu w całości;

III.  zasądza solidarnie od pozwanych W. Z. (1) i D. Z. (1) na rzecz powoda (...) Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwotę 272.855,90 zł (dwieście siedemdziesiąt dwa tysiące osiemset pięćdziesiąt pięć, 90/100 złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty;

IV.  znosi wzajemnie koszty procesu pomiędzy stronami.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 grudnia 2022 r. powód (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł przeciwko pozwanym W. Z. (1) i D. Z. (1), o:

I.  zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz Powoda kwoty 1.897.203,61 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego po doręczeniu pozwanym pozwu do dnia zapłaty, na którą to kwotę składają się:

1.  kwota 1.227.633,36 złotych tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego S. pozwanej (jako świadczenia nienależnego);

2.  kwota 669.569,25 złotych tytułem bezpodstawnego wzbogacenia Strony pozwanej kosztem Banku odpowiadającego wartości świadczenia Banku polegającego na udostępnieniu S. pozwanej kapitału wypłaconego w ramach nieważnej Umowy kredytu oraz zaniechania żądania zwrotu tego kapitału w okresie wskazanym w uzasadnieniu pozwu.

ewentualnie - gdyby Sąd uznał, że nie ma podstaw do zasądzenia ww. kwot solidarnie - wniósł o zasądzenie ich w częściach równych, tj. po 948.601,30 zł od każdego z Pozwanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia od dnia następnego po doręczeniu pozwanym pozwu do dnia zapłaty,

Ewentualnie, na wypadek nieuwzględniania powyższego roszczenia w części, tj. w przypadku oddalenia roszczenia z pkt I.2 (wartości korzystania przez Stronę pozwaną z kapitału):

II.  Na podstawie art. 358(1) § 3 k.c. wniósł o:

1. zmianę wysokości świadczenia (ukształtowanie) w ten sposób, że kwota należności Banku od Strony pozwanej z tytułu rozliczenia nieważności bądź bezskuteczności umowy kredytu hipotecznego (...) nr 203- (...) z dnia 21 maja 2008 r. powinna być poddana waloryzacji sądowej w ten sposób, że poza roszczeniem o zwrot środków wypłaconych przy uruchomieniu kredytu w ich nominalnej wysokości wskazanym w pkt I.1 powyżej), Powodowi przysługuje dodatkowe świadczenie w postaci kwoty 754.479,57 zł wynikającej z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza;

2. zasądzenie od Strony pozwanej na rzecz Powoda kwoty 754.479,57 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego po doręczeniu pozwu pozwanym do dnia zapłaty, stanowiącej dodatkową kwotę (ponad wskazaną w pkt I.1 powyżej), o którą należy zwaloryzować roszczenie o zwrot świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego S. pozwanej (jako świadczenia nienależnego);

bądź w przypadku, gdyby Sąd uznał, że nie ma podstaw do zasądzenia ww. kwot solidarnie - wniósł o zasądzenie ich w częściach równych, tj. po 377.239,78 zł od każdego z Pozwanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego po doręczeniu pozwu pozwanym do dnia zapłaty.

Nadto, wniósł o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w ramach powyższego sporu zapadł prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie (sygn. akt (...)), ustalający, że umowa jest nieważna w całości. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, oddalający apelację banku w sprawie I (...), został przez bank zaskarżony skargą kasacyjną. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

Podstawą roszczenia banku jest art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. Powód podniósł, że w związku ze spełnieniem świadczenia przez bank, w postaci udostępnienia kapitału kredytu, strona pozwana została wzbogacona w ten sposób, że nie musiała wydatkować własnych środków na pozyskanie kwoty kapitału w PLN. Gdyby strona pozwana zaciągnęła kredyt w PLN, musiałaby płacić od tego kredytu odsetki ustalone w oparciu o stopę WIBOR plus rynkowa marża. Bank z kolei, został pozbawiony korzyści jakie uzyskałby z tych środków, gdyby przeznaczył je na inne cele. Powód wskazał, że roszczenie ewentualne dotyczy waloryzacji kwoty kapitału udostępnionego stronie pozwanej (pozew k. 4-17v.).

W odpowiedzi na pozew pozwani W. Z. (2) i D. Z. (2) wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska, strona pozwana zakwestionowała zasadność roszczeń powoda co do zasady jak i wysokości. Pozwani ponadto podnieśli zarzut potrącenia swojej wymagalnej wierzytelności z roszczeniem powoda. (odpowiedź na pozew k. 54-56v.).

W toku rozprawy głównej w dniu 16 czerwca 2023 r., pełnomocnik pozwanych przyznał, że jest różnica w spłacie pozwanych na rzecz powoda w kwocie około 200.000 złotych .(protokół k. 97-97v.).

Pismem z dnia 30 czerwca 2023 r., pozwani wnieśli o dopuszczenie dowodu z pisma otrzymanego od powoda na okoliczność uznania przez Bank oświadczenia o potrąceniu oraz wysokości kwot uznanych w ramach instytucji potrącenia (k.92-93).

Pismem z dnia 12 kwietnia 2024 r., w związku z dokonanym przez stronę pozwaną potrącenia, powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia w części dotyczącej części żądania tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej, tj. co do kwoty 669.569,25 zł. oraz cofnął roszczenie zgłoszone w punkcie II w całości. Wskazał, iż do zapłaty z tytułu zwrotu kapitału pozostała kwota 1.227.633,36 zł. W pozostałym zakresie podtrzymał powództwo (pismo procesowe powoda k. 107-107v.).

Kolejno, pismem z dnia 19 sierpnia 2024 r., powód cofnął pozew w części wraz ze zrzeczeniem się roszczenia tj. w zakresie kwoty 954.777,46 złotych z tytułu zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu.

Podtrzymał roszczenie zapłaty wynikające z pkt. I ppkt 1 pozwu w zakresie pozostałej po cofnięciu należności, tj. kwoty 272.855,90 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego po doręczeniu pozwu do dnia zapłaty.

Ewentualnie – gdyby Sąd uznał, że nie ma podstaw do zasądzenia ww. kwoty solidarnie – wniósł o zasądzenie jej w częściach równych tj. po 136.427,95 złotych od każdego z pozwanych.

Powód wniósł o umorzenie postępowania w części wskazanej powyżej. Podtrzymał wniosek o zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (cofnięcie powództwa w części k. 125-125 v.).

Pozwani pismami z dnia 22 kwietnia 2024 r., z dnia 12 sierpnia 2024 r., oraz 22 sierpnia 2024 r. podtrzymali dotyczasowe stanowisko oraz wnieśli o zasądzenie zwrotu kosztów procesu w związku z cofniętym częściowo powództwem .(k. 112-113, 124-124v., 127-127v.).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 21 maja 2008 r. powodowie zawarli z pozwaną (...) Bank (...) S.A. jako konsumenci, opisaną w pozwie umowę kredytu hipotecznego (...) z oprocentowaniem zmiennym, określonego jako udzielony w walucie wymienialnej.

Umowa kredytu została zawarta na określony cel – na dokończenie budowy domu jednorodzinnego, spłatę innych zobowiązań kredytobiorców. Część kwoty została przeznaczona na własne cele jako kwota wolna kredytu. Umowa składała się z dwóch części: ogólnej i szczególnej.

W umowie wskazano, iż kwota udzielonego kredytu wynosi 597.369,58 CHF (§ 2 ust. 1).

Kredyt w myśl § 4 ust. 1 części ogólnej umowy wypłacany był w walucie polskiej na sfinansowanie zobowiązań w Rzeczypospolitej Polskiej według kursu kupna dla dewiz obowiązującego w (...) S.A. w dniu realizacji zlecenia płatniczego według aktualnej Tabeli kursów, zaś w § 4 ust. 3 wskazano, że w przypadku wypłaty w walucie wymienialnej (czyli walucie, której kursy są zamieszczone w tabeli kursów) stosuje się kursy kupna/sprzedaży dla dewiz obowiązujących w (...) w dniu realizacji zlecenia płatniczego według aktualnej tabeli kursów (§ 4 ust. 1-3 k. 25-25v).

Okres kredytowania obejmował spłatę całości wynikającego z umowy zadłużenia w terminie do dnia 1 maja 2036 r. Spłata kredytu następowała w annuitetowych ratach kapitałowo – odsetkowych, płatnych do dnia pierwszego każdego miesiąca.

Bank pobierał odsetki od kredytu, w walucie kredytu, według zmiennej stopy procentowej w stosunku rocznym, której wysokość jest ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i marży Banku. Wzrost stawki referencyjnej wpływał na podwyższenie oprocentowania kredytu, które powodowało wzrost spłaty raty kredytu oraz zmianę wysokości oprocentowania kredytu o taką samą liczbę punktów procentowych (§ 6 i 7 części ogólnej umowy).

Zgodnie z § 10 części ogólnej umowy, w celu obliczenia stopy procentowej kredytu, opłata przygotowawcza oraz koszty (kredytu, szacowanych odsetek) wyrażone w walucie polskiej zostały przeliczone na równowartość w walucie kredytu, przy zastosowaniu obowiązującego w chwili rejestracji umowy w systemie informatycznym (...) S.A kursu sprzedaży dewiz zgodnie z aktualną tabelą kursów (k. 25v-26).

Zgodnie z § 19 części ogólnej umowy spłata rat następowała w wysokości podanej w zawiadomieniu o wysokości raty spłaty kredytu, nadto zgodnie z § 21 ust. 1 i § 22 ust. 2 umowy, w drodze potrącenia środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku (...) kredytobiorców, w walucie polskiej w wysokości stanowiącej równowartość kwoty raty spłaty w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz obowiązującego w Tabeli pozwanego Banku na dzień wymagalności.

W części ogólnej umowy zdefiniowano tabelę oraz walutę wymienialnej w ten sposób, że tabela kursów została określona jako tabela kursów (...) S.A. obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) S.A. określonych w umowie przeliczeń kursowych, dostępna w (...) S.A. oraz na stronie internetowej, zaś waluta wymienialna – jako waluta wymienialna, której kursy są zamieszczane w tabeli walut (§ 1 ust. 14 k. 25).

Środki na spłatę kredytu były faktycznie potrącane w walucie polskiej z rachunku (...) o numerze wskazanym w § 7 ust. 4 części szczególnej umowy (umowa k. 23v oraz § 22 ust. 2 części ogólnej umowy k. 26v).

W § 11 ust. 2 części szczególnej umowy, kredytobiorcy oświadczyli, że zostali poinformowani, iż ponoszą ryzyko:

- zmiany kursów waluty polegające na wzroście wysokości zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokości rat kredytu, wyrażonych w walucie polskiej, przy wzroście kursów waluty kredytu,

- stopy procentowej, polegające na wzroście raty spłaty przy wzroście stawki referencyjnej.

(dowód: umowa kredytu hipotecznego (...) z oprocentowaniem zmiennym – k. 21-28, dyspozycja wypłaty kredytu – k. 29)(akta (...)

W dniu 21 maja 2008 r. (tj. tego samego dnia co nastąpiło podpisanie umowy o kredyt hipoteczny) powód W. Z. (1) zawarł z pozwanym umowę ramową w zakresie współpracy na rynku finansowym celem negocjowania natychmiastowej transakcji wymiany walut wymienialnych. Zgodnie z § 1 umowy, zadeklarował gotowość współpracy w zakresie obrotu instrumentami rynku finansowego ustalając, że papiery wartościowe będą rozliczane przez Bank na rachunku prowadzonym zgodnie z odrębną umową.

(dowód: umowa ramowa w zakresie współpracy na rynku finansowym – k. 32-33, wykaz transakcji objętych umową ramową – k. 35, (akta I C 754/19))

Łącznie w ramach realizacji umowy, powodom wypłacono kwotę 1.227.594,49 zł, co stanowiło zgodnie z przeliczeniem dokonanym przez Bank równowartość kwoty udzielonego w (...) kredytu 597.369,58 CHF.

(okol. bezsporne, potwierdzenie zawarcia negocjowanej, natychmiastowej transakcji wymiany walut – k. 31 i 104, zaświadczenie – k. 37-39, a także dyspozycja wypłaty k 103 (akta (...)) )

Ugodą z dnia 16 czerwca 2017 r. strony określiły nowe warunki spłaty zadłużenia wynikającego z umowy kredytu hipotecznego. Ugodę zawarto na okres 287 miesięcy spłaty zgodnie z nowym harmonogramem spłat, obejmując zaległą kwotę kapitału w wysokości 422.987,12 CHF i 198,17 CHF odsetek. Pozostałe warunki umowne pozostały niezmienne.

(dowód: umowa ugody nr 26322/2017 – k. 138-140 (akta (...)))

Według zaświadczenia pozwanego Banku na dzień 15 października 2019 r. powodowie spłacili łącznie na rzecz Banku kwotę 197.940,09 CHF kapitału, 73.291,30 CHF odsetek oraz 0,97 CHF odsetek karnych.

(dowód: zaświadczenie – k. 37-39) (akta (...))

Wyrokiem T.. Sądu z dnia 9 grudnia 2020 roku, sygn. akt I C 754/19 ustalono, że umowa o kredyt hipoteczny (...) z oprocentowaniem zmiennym nr 203- (...) z dnia 21.05.2008 zawarta pomiędzy powodami W. Z. (1) i D. Z. (1), a pozwanym (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., jest nieważna.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, wyrokiem z dnia 23 listopada 2021 r., (...) oddalił apelację od powyższego wyroku.

(dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie k. 34-36v., wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku k. 37-39v.)

Pismem z dnia 31 stycznia 2022 r. pozwani W. Z. (1) i D. Z. (1) wezwali powodowy Bank do zapłaty kwoty 954.738,59 złotych tytułem nienależnego świadczenia w terminie 7 dni od otrzymania niniejszego pisma.

(dowód: wezwanie do zapłaty k. 60., potwierdzenie nadania przysyłki k. 59).

Pismem z dnia 7 lutego 2023 r. pozwani złożyli oświadczenie o potrąceniu przysługującej im wierzytelności w wysokości 954.738,59 zł z wierzytelnością banku w kwocie 1.227.594,49 z tytułu wypłaconej kwoty kapitału.

Pozwany odebrał pismo w dniu 09 lutego 2023 r.

(dowód: oświadczenie o potrąceniu wierzytelności k. 64 karta zgłoszenia – k. 63)

Sąd zważył, co następuje:

Fakty ustalono na podstawie spójnego, wiarygodnego materiału dowodowego: dokumentów złożonych przez obie strony (wzajemnie niekwestionowanych) oraz dokumentów zawartych w aktach sprawy tut. Sądu o sygn. (...).

Sąd pominął dowód z opinii biegłego z zakresu bankowości i rachunkowości wnioskowany przez strony, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy. Zgromadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów, w pełni pozwalają na dokonanie prawidłowego rozpoznania niniejszej sprawy, zaś wniosek dowodowy o dopuszczenie opinii biegłego potraktował, z uwagi na powyższe, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Na wstępie i dla porządku poczynionych rozważań wskazać należy, że zgodnie z art. 224 § 1 k.p.c. przewodniczący zamyka rozprawę po przeprowadzeniu dowodów i udzieleniu głosu stronom. Natomiast zgodnie z § 3 wskazanego przepisu jeżeli przyczyni się to do sprawniejszego rozpoznania sprawy, a wyznaczanie kolejnych posiedzeń jest zbędne, sąd może zamknąć rozprawę na posiedzeniu niejawnym. Strony należy uprzedzić o możliwości zamknięcia rozprawy i umożliwić im zabranie głosu w piśmie procesowym, w terminie nie krótszym niż 7 dni. Sąd zamyka rozprawę w terminie miesiąca od dnia, w którym upłynął termin do zabrania głosu przez strony. Postanowienie może być wydane jedynie przez sędziów, przed którymi odbyło się ostatnie posiedzenie jawne poprzedzające bezpośrednio zamknięcie rozprawy. Uregulowanie art. 224 § 3 k.p.c. dotyczy sytuacji, w której rozprawa została wyznaczona, ale po jej odroczeniu w celu zamknięcia rozprawy nie wyznacza się kolejnego posiedzenia z udziałem stron, lecz zamyka się rozprawę na posiedzeniu niejawnym.

Sąd postanowił zamknąć rozprawę – o czym postanowiono w pkt I wyroku.

Na wstępie wskazać należy, że zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Powyższe stanowi o prawomocności materialnej w sensie pozytywnym, która, zgodnie z poglądem doktryny, zabezpiecza poszanowanie dla rozstrzygnięcia sądu ustalającego i regulującego stosunek prawny stanowiący przedmiot rozstrzygnięcia.

Jeżeli wcześniejszy wyrok rozstrzyga kwestię, która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie aktualnie rozpoznawanej, kwestia ta nie może być w ogóle badana (por. wyrok Sądu Najwyższego z 12 lipca 2002 r., V CKN 1110/00, wyrok z 29 marca 1994 r., III CZP 29/94 oraz postanowienie z 21 października 1999 r., I CKN 169/98).

Moc wiążąca orzeczenia określona w art. 365 § 1 k.p.c. w odniesieniu do sądów oznacza, że podmioty te muszą przyjmować, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak to orzeczono w prawomocnym orzeczeniu. Zatem w kolejnym postępowaniu sąd jest związany prawomocnym orzeczeniem, rozumianym jako określona wypowiedź sądu rozpoznającego poprzednią sprawę, będącą syntezą ustaleń faktycznych i prawnych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 2005.05.19 - (...)).

Mając zatem powyższe na uwadze Sąd rozpoznający niniejszą sprawę związany jest prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 9 grudnia 2020 r., sygn. akt II C 754/19 ustalającym nieważność spornej umowy kredytu.

Stosownie do art. 203 § 1 i 4 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego, aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa.

Zgodnie z art. 498 § 1 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko, co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

W ocenie sądu za skuteczny należało uznać podniesiony przez pozwanych zarzut potrącenia. Dopuszczalne jest podniesienie tego rodzaju zarzutu na wypadek, gdyby sąd nie uwzględnił głównych zarzutów obronnych związanych z kwestionowaniem samej zasadności roszczeń powództwa (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 1 grudnia 1961r w spr. IV CR 212/61, OSNC, z. 6 z 1963r, poz. 120 oraz z 22 listopada 1968r w spr. I CR 538/68, OSNCP, z. 11 z 1969r, poz. 204 itp.).

Pismami procesowymi z dnia 12 kwietnia 2024 r. oraz z dnia 19 sierpnia 2024 r., wobec dokonania przez stronę pozwaną potrącenia, powód cofnął pozew w części dotyczącej żądania tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej jako świadczenia nienależnego, tj. co do kwoty 954.77,46 zł. Nadto, cofnął pozew w całości w zakresie kwoty tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału oraz w zakresie roszczenia ewentualnego dot. waloryzacji.

Cofnięcie pozwu w tym zakresie nie jest sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego i nie zmierza do obejścia prawa. Stąd też koniecznym było w tej części umorzyć postępowanie w sprawie (pkt II sentencji wyroku).

Na skutek potrącenia wierzytelności powoda i pozwanych uległy wzajemnemu umorzeniu do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 KC). To sprawia, że przedmiotem sporu w tej sprawie jest już tylko kwestia pozostałego żądania banku o zwrot kapitału w kwocie 272.855,90 zł.

Dochodzone pozwem roszczenie o zapłatę, w podtrzymanej przez powoda części, stanowią roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia oparte na art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. Z art. 405 k.c. wynika obowiązek zwrotu w naturze korzyści majątkowej uzyskanej kosztem innej osoby bez podstawy prawnej, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Jedną z postaci bezpodstawnego wzbogacenia stanowi świadczenie nienależne (art. 410 § 1 k.c.), przy czym świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Obie strony powołują się na nieistnienie zobowiązania będące skutkiem nieważności umowy stanowiącej źródło zobowiązania ( condictio sine causa). Nieważność umowy jest stanem istniejącym od chwili jej zawarcia, a wszelkie świadczenia spełnione w wykonaniu nieważnej umowy mają charakter świadczeń nienależnych. W przypadku świadczeń pieniężnych zwrotowi podlega ich wartość nominalna (zob. uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego – zasadę prawną z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, niepubl., wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu, sygn. I C 90/22).

Nie ulega wątpliwości powstanie i wysokość roszczenia powodowego banku o zwrot nienależnego świadczenia w kwocie 272.855,90 zł w postaci pozostałej części kapitału kredytu postawionego do dyspozycji pozwanych przez powodowy bank, albowiem okoliczności te zostały przyznane przez pozwanych oraz wprost wynikają z motywów prawomocnego wyroku tut. Sądu z dnia 9 grudnia 2020 r. w sprawie I C 754/19.

Poprawność tego rozumowania została ostatnio potwierdzona w szeregu orzeczeń sądów powszechnych. Przykładowo Sąd Okręgowy w Gdańsku wyrokiem wstępnym z 29 czerwca 2022 r. (sygn. akt XV C 137/22) przesądził (nieprawomocnie) zasadę odpowiedzialności kredytobiorców względem banku w zakresie roszczeń o zwrot wypłaconego kapitału kredytu. Roszczenie to sąd uznał za usprawiedliwione co do zasady. W ustnych motywach rozstrzygnięcia roszczenie o zwrot kapitału określił jako „oczywiście uzasadnione”. Ocenił, że na podstawie art. 405 i następnych kodeksu cywilnego bankowi przysługuje również roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie przez kredytobiorców z wypłaconych im środków. Następnie Sąd Okręgowy w Krakowie 29 lipca 2022 r. w sprawie o sygn. akt. I C 1112/17 wydał wyrok częściowy, którym zasądził od kredytobiorcy na rzecz banku zwrot wypłaconego kapitału kredytu w pełnej wysokości. W podobnym tonie wypowiedział się ostatnio w dniu 10 lutego 2022 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie o sygn. akt - XXV C 1039/20.

Zgodnie z teorią dwóch kondykcji wyrażoną m.in. w uchwale SN z 16.02.2021r. (III CZP 11/20, OSNC 2021, nr 6, poz. 40), w razie nieważności umowy kredytu dokonywane przez kredytobiorcę płatności, mające stanowić spłatę wykorzystanego kredytu, są świadczeniami nienależnymi, podobnie jak świadczeniem nienależnym jest w takiej sytuacji wypłata środków pieniężnych przez bank.

Na marginesie powyższych rozważań podkreślenia wymaga, że w ocenie Sądu teoria salda nie ma jednoznacznego oparcia w przepisach kodeksu cywilnego. Natomiast stosownie do koncepcji określanej jako teoria dwóch kondykcji każde roszczenie o wydanie korzyści należy traktować niezależnie, a ich kompensacja jest możliwa tylko w ramach instytucji potrącenia, jak powyżej. W judykaturze i doktrynie niepodzielnie panuje teoria dwóch kondykcji (R. Trzaskowski: Komentarz do art. 405 k.c., t. 29 oraz cytowane tam liczne poglądy na ten temat, sip Lex).

W kontekście poprawności wyliczeń podtrzymanego roszczenia pozwu o zwrot kapitału kredytu, wskazać należy, że pozwani skutecznie nie zaprzeczyli matematycznej poprawności tych wyliczeń. Co więcej w toku rozprawy głównej w dniu 16 czerwca 2023 r. (k. 97-97v.) pełnomocnik pozwanych przyznała, że po stronie pozwanych jest niedopłata „około 200.000,00 złotych”.

Mając powyższe na uwadze w punkcie III sentencji wyroku zasądzono solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 272.855,90 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu – zgodnie z żądaniem powoda. W realiach sprawy doręczenie pozwu nastąpiło 25 stycznia 2023 r. (k. 53) stąd też o odsetkach ustawowych za opóźnienie na podstawie art. 481 k.c. orzeczono od dnia 26 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. (pkt IV wyroku). Sąd znosząc koszty procesu wzajemnie pomiędzy stronami miał w szczególności na uwadze znaczącą dysproporcję w wysokości opłaty sądowej poniesionej przez stronę powodową. Jakkolwiek bowiem powód wygrał sprawę w 14.38%, to jednak w jej realiach poniósł koszty w postaci opłaty sądowej w kwocie 94.861,00 złotych oraz wynagrodzenia pełnomocnika w kwocie 10.800 złotych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa 17 złotych, podczas gdy pozwani ponieśli koszty procesu w postaci wyłącznie wynagrodzenia pełnomocnika w kwocie 10.800 złotych oraz opłaty skarbowej od tegoż pełnomocnictwa w kwocie 34 zł (2x17 złotych).

sędzia Krystian Szeląg