Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2025 r.

Sąd Okręgowy w (...) I Wydział Cywilny

w składzie następującym: Przewodniczący sędzia Rafał Kubicki

Protokolant sekretarz sądowy Piotr Ruciński

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2025 r. w (...) na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) S.A. w W.

przeciwko I. G. i K. G.

o zapłatę z żądaniem ewentualnym zapłaty

i z powództwa wzajemnego o zapłatę

I.  oddala powództwo (...) Bank (...) S.A. w W.,

II.  zasądza od powoda (pozwanego wzajemnego) (...) Bank (...) S.A. w W. na rzecz pozwanych (powodów wzajemnych): I. G.
i K. G. kwotę 5417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu z powództwa głównego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia do dnia zapłaty,

III.  zasądza od pozwanego wzajemnego - (...) Bank (...) S.A.
w W. na rzecz powodów wzajemnych: I. G. i K. G. kwotę 145 000 zł (sto czterdzieści pięć tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od 27 marca 2025 r. do dnia zapłaty,

IV.  oddala w pozostałej części powództwo I. G. i K. G. dotyczące odsetek za opóźnienie od żądanej do zwrotu sumy spłat kredytu,

V.  umarza jako bezprzedmiotowe postępowanie w zakresie kwoty 92 182 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od 29 października 2022 r. do dnia zapłaty - dochodzonej pozwem wzajemnym z tytułu wynagrodzenia za korzystanie ze środków wpłacanych z tytułu spłaty kredytu,

VI.  zasądza od pozwanego wzajemnego - (...) Bank (...) S.A.
w W. na rzecz powodów wzajemnych: I. G. i K. G. kwotę 1833,30 zł (tysiąc osiemset trzydzieści trzy złote trzydzieści groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu z powództwa wzajemnego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia do dnia zapłaty.

sędzia Rafał Kubicki

Sygn. akt I C 66/24

UZASADNIENIE

Powód (...) Bank (...) S.A z siedzibą
w W. wniósł pozew przeciwko I. G. i K. G. o zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 144999,99 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 24.11.2023 r. do dnia zapłaty - tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej (jako świadczenia nienależnego), ewentualnie, gdyby Sąd uznał, iż nie ma podstaw do zasądzenia ww. kwoty solidarnie,
o zasądzenie jej w częściach równych tj. po 74999,99 zł od pozwanych.
W uzasadnieniu wskazał, że skutkiem sądowego (prawomocnego) stwierdzenia nieważności umowy kredytu w całości jest uznanie, że spełnione przez obie strony świadczenia nie miały oparcia w łączącej strony umowie. Zarówno płatności kredytobiorców z tytułu spłaty kredytu, jak i wypłaty środków pieniężnych przez bank są świadczeniami nienależnymi i podlegają zwrotowi w myśl art. 410 § k.c. w związku z art. 405 k.c. Roszczenia o zwrot tych świadczeń są od siebie nienależne zgodnie z teorią dwóch kondykcji.

Strona pozwana wniosła o odrzucenie pozwu na podstawie
art. 191 ^{( 1)} § 1-3 k.p.c., ewentualnie o oddalenie powództwa w całości. Jednocześnie wniosła pozew wzajemny o: zasądzenie od (...) Bank (...) S.A na ich rzecz kwoty 92.182 zł z odsetkami ustawowymi od 29 października 2022 r. do dnia zapłaty – tytułem świadczenia „za korzystanie przez (...) ze środków wpłacanych przez ich tytułem spłaty kredytu na podstawie umowy z 12 grudnia 2008 r. nr. (...)08- (...) o kredyt mieszkaniowy (...). Ponadto zgłosiła zarzut potrącenia dochodzonej przez nich kwoty z kwotą żądaną przez bank,
w przypadku uznania obu roszczeń. W uzasadnieniu pozwani wskazali, że żądanie banku oparte jest na niezgodnym z prawdą założeniu, że w sprawie zakończonej wyrokiem (...) ((...)) i SA w B. ((...)) sądy orzekające oparły się na teorii dwóch kondykcji, gdy
w rzeczywistości oba te sądy przyjęły teorię salda. Ponadto wskazali,
że dokonali już spłaty kapitału, wobec czego kwota wypłaconego na mocy umowy kapitału znajduje się obecnie w posiadaniu banku. W ramach pozwu wzajemnego oczekują od banku wynagrodzenia (rekompensaty) za korzystanie z kwot wpłaconych przez nich do banku z tytułu wpłat dokonywanych w trakcie realizacji umowy kredytu. Z racji, iż umowa kredytu od początku była nieważna, to korzystanie z tych środków przez bank nie miało podstawy prawnej. Pieniądze wpłacane przez pozwanych traciły wartość w czasie i nie mogli
z nich w tym okresie korzystać i ich inwestować: - na bankowych lokatach terminowych (roczne o oprocentowaniu wskaźnik inflacji + 1.5%) oraz
- w obligacje skarbowe RP (roczne lub wieloletnie o oprocentowaniu wskaźnik inflacji + 1.5%). Ostatecznie spowodowało to, zdaniem pozwanych, stratę w ich majątku w kwocie 92.182,09 zł do dnia, kiedy bank zwrócił im kwoty zasądzone wyrokiem (...).

Powód (pozwany wzajemny) w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa wzajemnego w całości, zaprzeczył wszelkim twierdzeniom
i zarzutom sformułowanym w pozwie wzajemnym/odpowiedzi na pozew, których wyraźnie nie przyznał, w szczególności: zaprzeczył temu, że pozwany wzajemnie jest obowiązany do zapłaty na rzecz powodów wzajemnych kwoty dochodzonej pozwem wzajemnym według jakiejkolwiek podstawy prawnej; zaprzeczył temu, że powodowie wzajemni udowodnili roszczenie dochodzone pozwem wzajemnym, zarówno co do zasady, jak i co do wysokości; zaprzeczył temu, że Sąd Apelacyjny w sprawie (...) uznał, że rozliczenie świadczeń z tytułu nieważnej umowy kredytu nastąpiła według tzw. teorii salda; zaprzeczył temu, że między stronami doszło do całkowitego rozliczenia świadczeń z tytułu nieważnej umowy kredytu.

Pismem procesowym z 25 marca 2025 r. powodowie wzajemni zmienili powództwo wzajemne w ten sposób, iż rozszerzyli żądanie pozwu wzajemnego
o kwotę 52 818 zł, więc wnieśli o zasądzenie od (...) Banku (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz I. G. i K. G. (łącznie) kwoty 145 000 zł
z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

1)  od kwoty 92 182,00 – od dnia 31 maja 2024 r. (data wniesienia odpowiedzi na pozew wraz z pozwem wzajemnym) do dnia zapłaty;

2)  od kwoty 52 818,00 zł – od dnia następującego po dniu doręczenia powodowi (pozwanemu wzajemnie) odpisu niniejszego pisma rozszerzającego powództwo wzajemne,

- tytułem zwrotu kwot wpłat dokonanych przez pozwanych na rzecz Banku,
a nie dochodzonych w ramach postępowania przed Sądem Okręgowym
w O. sygn. akt: (...).

Fakty istotne dla rozstrzygnięcia i rozważania

Strony łączyła umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) zawarta w dniu 12.12.2008 r. W wykonaniu umowy kredytu bank wypłacił na rzecz kredytobiorców kwotę 145 000 zł. Wyrokiem z dnia 6 września 2021 r. Sąd Okręgowy w (...) ((...)) zasądził od (...) Bank (...) S.A. w W. solidarnie na rzecz I. G. i K. G. kwoty: 70.453,61 zł i 8.273,75 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od 28 listopada 2019 r. do dnia zapłaty. Sąd Apelacyjny w Białymstoku na skutek apelacji powoda w dniu 26 października 2022 r., sygn. akt (...) zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I, początkową datę biegu ustawowych odsetek za opóźnienie określił na dzień 6 września 2021 r, oddalił powództwo w zakresie pozostałych odsetek oraz oddalił apelację w pozostałej części. Kredyt został wypłacony jednorazowo w dniu 22.12.2008 r. w kwocie 145 000 zł, a suma spłat dokonanych w wykonaniu umowy wynosiła od 22.12.2008 do 17.11.2020 r.: 215.453,61 zł oraz 13.436,93 CHF.

(bezsporne, wyrok SO k. 28 wyrok SA z uzasadnieniem k. 29-34 umowa k. 11-14, zaświadczenie k. 55-58)

Zestawienie pisma zmieniającego powództwo wzajemne z odpowiedzią banku (z 25.04.2025 r. k. 116) pozwala na uznanie za bezsporne, że suma świadczeń kredytobiorców z tytuły spornej, nieważnej umowy, nieobjęta wyrokiem sygn. akt (...), a więc przypadająca za okres po 17.11.2020 roku, wynosi co najmniej tyle, ile aktualna suma powództwa wzajemnego – 145 000 zł.

Bank zastosował się do treści wyroku i dokonał wpłaty zasądzonych kwot.
W dniu 6.10.2023 r. bank wezwał kredytobiorców do zapłaty w terminie
miesiąca od doręczenia wezwania kwoty 144 999,99 zł. Pismem z dnia 23.05.2024 r. powodowie wzajemni wezwali bank w terminie 7 dni od odbioru wezwania do zapłaty kwoty 92.182,09 tytułem wynagrodzenia odszkodowawczego za korzystanie przez bank z zapłaconych przez kredytobiorców kwot na podstawie nieważnej umowy.

(potwierdzenie przelewów k.26 i 27 wezwanie do zapłaty k.17-20, wezwanie do zapłaty k. 60).

Przedstawionym wyżej rozstrzygnięciem w sprawie (...) Sąd
w niniejszej sprawie jest związany na podstawie art. 365 § 1 k.p.c. Jak słusznie podkreśla się w doktrynie i orzecznictwie (wyroki Sądu Najwyższego z 12 lipca 2002 r., V CKN 1110/00, z 29 marca 1994 r., III CZP 29/94 oraz postanowienie z 21 października 1999 r., I CKN 169/98), jeżeli wcześniejszy wyrok rozstrzyga kwestię, która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie aktualnie rozpoznawanej, kwestia ta nie może być w ogóle badana. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2007 r. (II CSK 347/07) wskazał, że zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. każde orzeczenie prawomocne formalnie wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach wskazanych
w ustawie także inne osoby. Jest to prawomocność materialna w sensie pozytywnym, która, jak podnosi się w doktrynie, zabezpiecza poszanowanie dla rozstrzygnięcia sądu ustalającego i regulującego stosunek prawny stanowiący przedmiot rozstrzygnięcia. To oznacza przede wszystkim, że
w niniejszym procesie Sąd nie mógł dokonać ustalenia odmiennego od tego, że umowa kredytu była nieważna. Zresztą ustalenia tego ostatecznie strony nie kwestionowały.

Zgromadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów w pełni pozwalają na dokonanie rozpoznania niniejszej sprawy.

We wstępie należy wyjaśnić, że nie było podstaw do odrzucenia pozwu na jakiejkolwiek podstawie wskazanej w art. 199 k.p.c. W tej kwestii powodowie nie mają racji. Czym innym jest wierzytelność o zwrot kapitału kredytu, czym innym wierzytelność o zwrot sum spłat kredytu. Spłata kredytu nie powoduje, że bank nie ma roszczenia o zwrot sumy kredytu. To dwa różne, przeciwstawne roszczenia.

Ostatecznie przedmiotem rozpoznania były wyłącznie roszczenia kondykcyjne stron z tytułu bezspornie nieważnej umowy kredytu. Z jednej strony to wierzytelność banku o zwrot sumy kredytu, a z drugiej strony to wynosząca dokładnie tyle samo część sumy spłat kredytu ze strony kredytobiorców, przypadająca za okres po 17.11.2020 r. Zmiana powództwa wzajemnego była przedmiotowa, polegała na zastąpieniu pierwotnego tytułu żądania – przestało nim być wynagrodzenie za korzystanie z pieniędzy płaconych bankowi, a stał się wyłącznie zwrot sum spłat kredytu – co wynika wprost z treści pisma procesowego z 25 marca 2025 r. Tym samym nie było potrzeby odnoszenia się do zasadności zgłoszonego roszczenia o wynagrodzenie. Postępowanie
w przedmiocie wynagrodzenia zostało więc umorzone na podstawie art. 355 k.p.c. ( pkt V wyroku). Na wypadek jednak, gdyby uznać inaczej, Sąd rozpoznający tę sprawę jest zdania, że zarówno bankowi, jak i kredytobiorcy, po uznaniu umowy kredytu za nieważną, nie przysługują żadne roszczenia dodatkowe (typu: o wynagrodzenie) poza roszczeniami kondykcyjnymi z art. 410 § 2 k.c. Z przepisu tego wynika obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia,
a świadczeniem kredytobiorcy w okolicznościach rozpoznawanej sprawy była wyłącznie spłata kredytu. A zatem umożliwienie bankowi „bezumownego korzystania” z kapitału banku nie jest świadczeniem kredytobiorcy, lecz stanem faktycznym, który wynika
z nienależnego świadczenia. Okoliczność, że na skutek korzystania ze spłat w okresie kredytowania przez bank, a nie przez kredytobiorcę, przez co kredytobiorca nie mógł uzyskać potencjalnego zysku, jest irrelewantna przy ocenie zasadności zgłoszonego roszczenia, ponieważ reżim odpowiedzialności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia nie przewiduje obowiązku zapłaty lucrum cessans - w przeciwieństwie do reżimu odpowiedzialności odszkodowawczej (art. 361 § 2 k.c.). Jedynym zaś przewidzianym przez prawo cywilne świadczeniem związanym z korzystaniem z cudzego kapitału są odsetki, które mogą mieć postać odsetek umownych albo ustawowych (art. 359 k.c., art. 481 k.c.).

Podsumowując, umowa jest nieważna, co jest bezsporne i wynika
z przywołanych wyżej prawomocnych orzeczeń. Dlatego, wydając wyrok, Sąd uznał, że na podstawie art., 405 i art. 410 k.c. powództwo wzajemne o zapłatę, oparte na zarzucie nieważności umowy, było zasadne i bezsporne co do wysokości. Nie doszło przy tym do przedawnienia roszczenia kredytobiorców. Zgodnie z art. 118 k.c.
w brzmieniu obowiązującym do 9.07.2018 r., termin przedawnienia roszczeń powoda (niezwiązany z prowadzeniem działalności gospodarczej) o zwrot nadpłaty świadczenia spełnionego ratalnie (niemającego charakteru świadczenia okresowego, jakim byłby np. czynsz najmu), wynosił 10 lat. Świadczenie nienależne ma charakter bezterminowy, a bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się w chwili określonej w art. 120 § 1 k.c. zdanie drugie, czyli od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 18.08.2017 r., (...)). W przypadku dochodzenia spłaconych rat kapitałowo-odsetkowych na podstawie konstrukcji świadczenia nienależnego okres przedawnienia wynosił 10 lat zgodnie z art. 118 k.c. W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustawach (Dz.U.2018.1104 z dnia 8 czerwca 2018 r.) termin przedawnienia wynosi 6 lat. Zgodnie z art. 5 ust. 2 cytowanej ustawy, jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Zgodnie z wyrokami (...) z 22.04.2021 r. (C-485/19) i z 10.06.2021 r. (C-6-9/19) oraz w połączonych sprawach od C-776/19 do C-782/19, przepisy dyrektywy 93/13/EWG
w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich wprawdzie sprzeciwiają się przedawnieniu roszczeń konsumenckich, mających na celu stwierdzenie, że dane postanowienia umowne mają charakter nieuczciwy (np. roszczeń o ustalenie bezskuteczności postanowień, nieważności umowy lub nieistnienia stosunku prawnego zawierającego postanowienia niedozwolone), jednak nie stoją na przeszkodzie przedawnieniu roszczeń restytucyjnych będących następstwem takiego stwierdzenia, tj. np. roszczeń o zwrot świadczeń spełnionych
w wykonaniu postanowień nieuczciwych. Ze wspomnianych wyroków wynika nadto, że bieg terminu przedawnienia takich roszczeń restytucyjnych nie może się rozpocząć lub skończyć przed datą powzięcia przez konsumenta wiedzy o niedozwolonym charakterze takiego postanowienia, względnie przed dniem, w którym przy zachowaniu przeciętnej staranności wiedzę taką mógł - obiektywnie rzecz biorąc – powziąć. Wobec treści uchwały (7 sędziów) Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r. (III CZP 6/21) należy przyjąć, że bieg terminu przedawnienia roszczeń restytucyjnych konsumenta nie może się rozpocząć zanim dowiedział się on lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia. Należy bowiem uznać, że dopiero wówczas mógł wezwać przedsiębiorcę do zwrotu świadczenia (por. art. 455 k.c.), tj. podjąć czynność, o której mowa w art. 120 § 1 k.c. Z perspektywy czasu należy uznać, że tylko przyczynkiem do dyskusji na temat ważności umów „frankowych” oraz skuteczności ich postanowień, była data wejścia w życie ustawy antyspreadowej, tj. 26.08.2011 r. Ustawa antyspreadowa stanowiła bowiem reakcję na sytuację związaną z nagłym wzrostem kursu waluty szwajcarskiej w stosunku do waluty polskiej i trudności, jakie niektórzy kredytobiorcy zaczęli mieć w spłacie kredytów indeksowanych lub denominowanych do tej waluty, jak również efektem zastrzeżeń co do swobody ustalania kursów wymiany przez kredytodawców, czyli banki. Zgodnie z zapisami tej ustawy nałożono na banki obowiązek wprowadzenia
w umowach szczegółowych zasad określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu, a nadto umożliwienia kredytobiorcom spłaty bezpośrednio
w walucie, a w tym celu bezpłatnego otwarcia i prowadzenia odrębnego rachunku (por. art. 69 ust. 2 pkt 4a i art. 75b pr. bank.). Jednak dopiero rok 2019, który należy potraktować za datę, przed którą nie mógł rozpocząć się termin przedawnienia konsumenckich roszczeń wywodzonych w umów „frankowych”, przyniósł orzecznictwo (...) (orzeczenie C-260/18 z 3 października 2019 r. w sprawie D.), a za nim Sądu Najwyższego, korzystne dla kredytobiorców, stanowiące odtąd podstawę masowego zjawiska polegającego na kwestionowaniu kredytów frankowych. Do dnia wniesienia pozwu nie upłynął od tej daty okres przedawnienia, stąd roszczenia kredytobiorców są nieprzedawnione.

Wszystko to spowodowało zasądzenie ( pkt III wyroku) kredytobiorcom na podstawie art. 405 i art. 410 k.c. oraz art. 481 § 1 i 2 k.c. (odsetki zasądzono stosownie do daty doręczenia bankowi odpisu pisma zmieniającego powództwo wzajemne – 27.03.2025 roku, ponieważ bank wcześniej nie był wzywany do zapłaty zasądzonej sumy, zaś powództwo wzajemne o odsetki za żądany okres wcześniejszy podległo oddaleniu w pkt IV wyroku na tej samej podstawie prawnej). O kosztach procesu dotyczących powództwa wzajemnego orzeczono na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c.
w pkt VI wyroku, przyjmując, że suma roszczeń powództwa wzajemnego wynosiła 145 000 + 92 182 = 237 182 zł, z czego kredytobiorcy wygrali w 61,13% (razy suma ich kosztów procesu wynosząca 6430 zł = 3930,66 zł), a bank w 38,84% (razy suma jego kosztów procesu wynosząca 5400 zł = 2097,36 zł). Różnica między tymi wynikami wyniosła z korzyścią dla kredytobiorców 1833,30 zł.

Dysponując w dacie wyroku samą sentencją wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 19 czerwca 2025 r. ((...)) Sąd był przekonany w dacie wydawania wyroku, że powództwo banku nie powinno być uwzględnione (dlatego zostało oddalone na podstawie art. 410 § 2 k.c. w pkt I wyroku z zasądzeniem kosztów procesu dla kredytobiorców wg norm przepisanych – stawka minimalna wynagrodzenia radcowskiego plus opłata od pełnomocnictwa – pkt II wyroku), mimo że powstanie i wysokość roszczenia kondykcyjnego banku z nieważnej umowy kredytu było niewątpliwe. Otóż Trybunał w wyżej wskazanym orzeczeniu stwierdził, że art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich stoi na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym w przypadku gdy warunek umowy kredytu uznany za nieuczciwy prowadzi do nieważności tej umowy przedsiębiorca ma prawo żądać od konsumenta zwrotu całej nominalnej kwoty udzielonego kredytu, niezależnie od kwoty spłat dokonanych przez konsumenta w wykonaniu tej umowy i niezależnie od pozostałej do spłaty kwoty. Sąd Okręgowy w (...) rozumiał tę tezę (wiążącą w tej sprawie) w ten sposób, że sąd krajowy nie powinien zasądzać bankowi jego roszczenia kondykcyjnego w ogóle – z uwagi na powinność banku dokonania potrącenia wzajemnych roszczeń kondykcyjnych. Po uzyskaniu pisemnego uzasadnienia wyroku (...) okazało się, że interpretacja tej tezy powinna być inna – otóż w przypadku powództwa banku powinno nastąpić zasądzenie różnicy między wzajemnymi roszczeniami stron nieważnej umowy. To oznacza, że kwocie 145 000 zł z powództwo głównego powinna być na zasadzie salda przeciwstawiona taka sama wysokość roszczenia z powództwa wzajemnego, a tym samym, że oba powództwa powinny być oddalone – jako znoszące się wzajemnie.

sędzia Rafał Kubicki