X

Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

BIP
Rozmiar tekstu
Kontrast

I C 207/25 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Olsztynie z 2025-08-18

Sygn. akt: I C 207/25

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 sierpnia 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

sędzia Ewa Tokarzewska

po rozpoznaniu w dniu 18 sierpnia 2025 r. w Olsztynie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa D. C., P. C.

przeciwko Bankowi S. w S.

o ustalenie i zapłatę

I.  zamyka rozprawę;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 154.284,34 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19.10.2024 r. do dnia zapłaty;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 6.417 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

sędzia Ewa Tokarzewska

Sygn. akt I C 207/25

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 31.01.2025 r. (data nadania) skierowanym wobec pozwanego Banku S. w S., powodowie D. C. i P. C., wnieśli o:

1.  zasądzenie od pozwanej łącznie na rzecz powodów kwoty 154.284,34 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia stanowiącego sumę nadpłaconych przez powodów rat odsetkowych wskutek spełnienia w okresie od 29.07.2021 r. do 16.01.2024 r. świadczeń nienależnych na podstawie niedozwolonych klauzul zawartych w umowie kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (...) udzielonego w ramach promocji (...) z dnia 22.07.2021 r., z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19.10.2024 r. do dnia zapłaty;

2.  ustalenie, że w stosunku prawnym łączącym strony na podstawie umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (...) udzielonego w ramach promocji (...) z dnia 22.07.2021 r., od dnia złożenia pozwu na przyszłość, powodów nie wiążą następujące postanowienia umowne w zakresie, w jakim odnoszą się do stopy referencyjnej WIBOR 3M:

a.  § 6 ust. 1 pkt 1), ust. 3 zd. pierwsze, ust. 5 i 8 umowy kredytu,

b.  § 19 ust. 1 pkt 1) lit, a) umowy kredytu,

c.  § 2 pkt 47 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach kredytów hipotecznych w Banku S. w S.;

2.  zasądzenie od pozwanej łącznie na rzecz powodów zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego na zasadzie art. 98 § 1 1 k.p.c.

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że chcieli ubiegać się o kredyt złotowy ze stalą stopą oprocentowania, jednak pracownik Banku poinformował, że brak takiej opcji w ofercie Banku. Jako jedyny sposób uzyskania środków dla sfinansowania planowanej inwestycji wskazano kredyt hipoteczny w złotych ze zmiennym oprocentowaniem, opartym na stopie referencyjnej WIBOR 3M. Sama umowa nie podlegała negocjacji - powodom przekazano gotowy wzór umowy do podpisu, bez możliwości ingerowania w jej treść. Ostatecznie w dniu 22.07.2021 r. powodowie zawarli z pozwaną umowę kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (...) udzielonego w ramach promocji (...) w kształcie zaproponowanym przez Bank, który jednostronnie ustalił istotne parametry Umowy, w tym wskaźnik referencyjny oprocentowania – WIBOR 3M. Zawarcie Umowy kredytu sprowadzało się do podpisania pliku przedłożonych powodom gotowych dokumentów - wzoru umowy, oświadczeń oraz załączników.

Powodowie podnieśli, że pracownik Banku nie przedstawił im pełnej i rzetelnej informacji na temat ryzyka związanego z zawarciem umowy kredytu hipotecznego ze zmienną stopą procentową opartą o wskaźnik WIBOR. W zakresie samej konstrukcji tego rodzaju umowy, jej znaczenia i możliwych konsekwencji dla kredytobiorcy udzielono powodom tylko ogólnych informacji. Nie poinformowano kredytobiorców o skali ryzyka z tym związanego, w tym choćby, że raty faktycznie mogą być znacznie wyższe niż te na dzień zawarcia Umowy i że ryzyko z tym związane jest w zasadzie nieograniczone.

W ocenie strony powodowej postanowienia umowne zawarte w § 6 ust. 1 pkt 1), ust. 3 zd. pierwsze, ust. 5 i 8, § 19 ust. 1 pkt 1) lit. a) Umowy oraz § 2 pkt 47), § 9 ust. 4 - 6 Regulaminu odnoszące się do wskaźnika referencyjnego WIBOR są klauzulami niedozwolonymi i nie wiążą powodów, z następujących przyczyn:

brak określenia transparentnych i obiektywnych zasad ustalania wskaźnika WIBOR,

brak reprezentatywności i transparentności wskaźnika WIBOR,

brak rzetelnego spełnienia przez Bank obowiązku informacyjnego związanego z ryzykiem zmiennej stopy procentowej.

Powodowie podnieśli, że po eliminacji z zawartej przez strony Umowy niedozwolonych klauzul umownych odnoszących się do wskaźnika WIBOR, należałoby uznać, że powodów od początku wiązała umowa kredytu udzielonego w walucie polskiej, oprocentowanego według stałej stopy procentowej o wysokości równej marży Banku, przy zachowaniu pozostałych postanowień i zasad określonych w Umowie. Przy takim założeniu przyjąć należałoby, że powodowie spłacając zadłużenie kredytowe na podstawie niedozwolonych klauzul w kwotach wynikających z Umowy dokonywali faktycznie regularnych nadpłat pomiędzy ratami faktycznie uiszczonymi a wyliczonymi z pominięciem abuzywnych klauzul umownych - tj. nadpłat odpowiadających wartości wskaźnika WIBOR.

Wskazali, że według danych zawartych w zaświadczeniu z dnia 6.02.2024 r. sporządzonym przez pozwaną, suma nadpłaconych rat odsetkowych za okres od 29.07.2021 r. do dnia 16.01.2024 r. wynosi 154.284,34 zł.

Obok żądania zasądzenia sumy nadpłat za okres od 29.07.2021 r. do dnia 16.01.2024 r., powodowie wnoszą o ustalenie na przyszłość, że od dnia złożenia pozwu powodowie nie są związani niedozwolonymi klauzulami zawartymi w § 6 ust. 1 pkt 1), ust. 3 zd. pierwsze, ust. 5 i 8 umowy kredytu, § 19 ust. 1 pkt 1) lit, a) umowy kredytu, jak również § 2 pkt 47 oraz § 9 ust. 4-6 Regulaminu.

(pozew k. 4-16v.)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie solidarnie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania wg norm przepisanych.

Pozwany przyznał, że:

zawarł z Powodami w dniu 22 lipca 2021r. Umowę kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (...) udzielonego w ramach (...). Umowa kredytu została zmieniona aneksem nr (...) z dnia 7 kwietnia 2022 r., aneksem nr (...) z dnia 1 lutego 2023 r., aneksem nr (...) z 15 marca 2023 r. i aneksem nr (...) z 25 września 2023 r.,

kredyt Powodów oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej stanowiącej sumę stopy referencyjnej, którą jest stawka WIBOR 3 M i marży Banku,

kredyt został Powodom wypłacony i został przez nich wykorzystany.

W pozostałym zakresie Pozwany zaprzeczył wszystkim innym faktom i twierdzeniom podanym przez stronę powodową w szczególności zaprzeczył, że:

Umowa kredytu zawiera postanowienia niedozwolone,

Powód nie posiadał należytej wiedzy i świadomości dotyczącej znaczenia postanowień Umowy kredytu w zakresie zasad oprocentowania kredytu,

Bank nie wypełnił ciążącego na nim obowiązku w zakresie udzielania Powodowi rzetelnej informacji o ryzyku zmiany stopy procentowej,

Powód nie miał możliwości negocjowania warunków umowy kredytu,

interesy Powoda zostały w jakimkolwiek stopniu naruszone,

Powód interesował się ofertą Banku inną niż oferta kredytu o zmiennej stopie procentowej, opartej o stawce referencyjnej WIBOR,

wskaźnik WIBOR 3M był i jest ustalany w sposób nietransparentny i nieobiektywny,

możliwe jest przekształcenie Umowy kredytu w kredyt o stałym oprocentowaniu, ograniczonym do wysokości marży,

Pozwany jest zobowiązany do zwrotu Powodowi jakichkolwiek kwot,

Regulamin stawek referencyjnych WIBID i WIBOR jest wzorcem umownym.

(odpowiedź na pozew k. 85-96)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskiem z dnia 2.09.2021 r. powodowie zwrócili się do pozwanego banku z wnioskiem o udzielenie kredytu mieszkaniowego (...) w wysokości 1.699.000,00 zł z okresem kredytowania 360 miesięcy. Jako cel kredytowania wskazano budowę domu jednorodzinnego.

(dowód: wniosek o udzielenie kredytu mieszkaniowego k. 127-130)

Powodowie podpisali informację dla kredytobiorcy o ryzykach związanych z kredytem zabezpieczonym hipoteką, w której podano, że kredyt obciążony jest ryzykiem stopy procentowej. Wskazano, że zmiany stopy procentowej będą powodować zmiany wysokości rat kredytu oprocentowanego wg zmiennej stopy procentowej. Przedstawiono symulację kosztów obsługi ekspozycji kredytowej dla poziomów stóp procentowych: 3%, 5%, 10% wraz z symulacją kosztów i wysokości rat spłaty kredytu w formie harmonogramu.

(dowód: informacja k. 27-27v.)

W dniu 22.07.2021 r. powodowie zawarli z pozwanym bankiem umowę kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (...) udzielonego w ramach promocji (...).

Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 1.699.000,00 zł na budowę domu jednorodzinnego systemem gospodarczym oraz refinansowanie zakupu działki budowlanej nr (...) (§ 2 ust. 1 i 2 umowy). Okres kredytowania określono na 360 miesięcy, w tym okres karencji 24 miesięcy, licząc od dnia uruchomienia pierwszej transzy kredytu (§2 ust. 5 Umowy). Wypłata kredytu miała nastąpić w transzach, po spełnieniu warunków wskazanych w § 3 ust. 2 umowy (§ 3 ust. 1 umowy).

W umowie zawarto najistotniejsze postanowienia:

– § 4.1. „Za czynności związane z obsługą kredytu Bank pobiera prowizje i opłaty zgodne z „Taryfą opłat i prowizji bankowych Banku S. w S. dla klientów indywidualnych” zwaną dalej Taryfą. Wyciąg z Taryfy stanowi załącznik do Umowy kredytu.”

– § 4.2. „Opłaty i prowizje, o których mowa w ust. 1 na dzień zawarcia Umowy kredytu wynoszą: 2) udzielenie kredytu (jednorazowo) – 8 495,00 PLN.”

– § 6.1. „Kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej, stanowiącej sumę stopy referencyjnej Banku i marży Banku, ustalanej na okresy 3-miesięczne przy zastosowaniu następujących zasad:

1) stopą referencyjną Banku jest stawka WIBOR 3M, obliczona, jako średnia arytmetyczna z miesiąca poprzedzającego okres jej obowiązywania;

2) wysokość marży Banku określona w ust. 3, ustalana jest odrębnie dla okresów kredytowania obejmujących: a) pierwsze 24 miesiące od dnia zawarcia Umowy; b) kolejne miesiące po upływie 24 miesięcy do czasu zakończenia okresu kredytowania

Wysokość marży we wskazanych okresach jest stała.

3) okresy 3-miesięczne, w których obowiązuje ustalona wysokość stopy procentowej, odpowiadają kwartałom kalendarzowym; pierwszy okres obowiązywania ustalonej stopy oprocentowania rozpoczyna się z dniem uruchomienia kredytu, a kończy z ostatnim dniem kwartału kalendarzowego, w którym nastąpiło uruchomienie kredytu; kolejne okresy obowiązywania nowych stóp procentowych rozpoczynają się pierwszego dnia kolejnego kwartału kalendarzowego (odsetki po zmianie oprocentowania naliczane są od pierwszego dnia miesiąca); ostatni okres obowiązywania ustalonej stopy oprocentowania rozpoczyna się z pierwszym dniem kwartału kalendarzowego, w którym przypada ostateczny termin spłaty kredytu, a kończy z dniem poprzedzającym ostateczny termin spłaty tego kredytu.”

– § 6.3. „Oprocentowanie kredytu w okresie pierwszych 24 miesięcy od dnia zawarcia Umowy wynosi 1,70% w stosunku rocznym, co stanowi sumę stopy referencyjnej WIBOR 3M dla PLN obowiązującej w dniu sporządzenia Umowy kredytu 0,21% oraz marży w wysokości 1,49 p.p., stałej w tym okresie kredytowania, a po okresie 24 m-cy do końca okresu kredytowania wynosi 2,70% w stosunku rocznym, co stanowi sumę stopy referencyjnej WIBOR 3M dla PLN obowiązującej w dniu sporządzenia Umowy kredytu (0,21%) oraz marży w wysokości 2,49 p.p., stałej w tym okresie kredytowania, z zastrzeżeniem § 5 ust. 4 i 5 oraz §11 ust. 4 i 5. (...).”

– § 6.5. „Zmiana stopy procentowej na skutek zmiany stawki WIBOR 3M nie powoduje konieczności sporządzania aneksu do Umowy kredytu. W przypadku braku notowań stawki WIBOR 3M, stanowiącej podstawę oprocentowania udzielonego kredytu, Bank, zastosuje w jej miejsce inny wskaźnik referencyjny zgodnie z postanowieniami Regulaminu.”

– § 6.8. „kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych, co oznacza, iż w przypadku zmiany stawki WIBOR 3M zmieni się oprocentowanie kredytu i wówczas zmieni się wysokość miesięcznej raty odsetkowej/kapitałowo-odsetkowej.”

Zgodnie § 19 ust. 2 w zw. z § 1 Umowy, w sprawach nieuregulowanych w Umowie kredytu mają zastosowanie m. in. postanowienia Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach kredytów hipotecznych w Banku S.w S..

Stosownie do § 2 pkt 47 Regulaminu:

– „47. stopa referencyjna - stawka WIBOR (ang. W. I. R.) określająca koszt pozyskania pieniądza przez bank na rynku międzybankowym, wyznaczana jako średnia arytmetyczna na podstawie kwotowań uczestników fixingu stawek referencyjnych; stawka WIBOR jest ustalana zgodnie z Regulaminem Stawek Referencyjnych WIBID i WIBOR, o godzinie 11:00 w dni robocze, przez administratora stawek referencyjnych, którym jest (...) S.A. z siedzibą w W. i publikowana m.in. na stronie (...)”

W myśl § 9 ust. 4 - 6 Regulaminu:

– „4. W przypadku zmiennej stopy procentowej zmiana oprocentowania kredytu następuje według zasad określonych w Umowie kredytu. W przypadku braku notowań stopy referencyjnej wymienionej w § 2 ust 47), stanowiącej podstawę oprocentowania udzielonego kredytu, Bank w terminie 14 dni od daty jej zawieszenia lub likwidacji zastosuje w miejsce stopy referencyjnej inny wskaźnik referencyjny, który łącznie spełnia następujące warunki:

1) jest ustalany przez administratora w rozumieniu Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011,

2) jest stosowany na rynku międzybankowym lub finansowym do ustalania oprocentowania depozytów w odnośnej walucie na okres 3 miesięcy (przy czym okres ten powinien odpowiadać okresowi przyjętemu dla ustalenia stopy referencyjnej), a w przypadku braku stosowania wskaźnika referencyjnego dla okresu wskazanego wcześniej bierze się pod uwagę wskaźnik ustalany dla okresu najbardziej zbliżonego do dotychczas stosowanej stopy referencyjnej, oraz

3) jest najbardziej zbliżony do stopy referencyjnej w okresie ostatnich 3 lat spośród innych wskaźników referencyjnych spełniających warunki wskazane w punkcie (1) i (2), a jeżeli dany wskaźnik referencyjny ustalany był w okresie krótszym - bierze się pod uwagę cały okres jego ustalania.”

– „5. Jeżeli żaden wskaźnik referencyjny spełniający wymagania wymienione w ust 4 nie będzie dostępny, Bank zastosuje w miejsce stopy referencyjnej wymienionej w § 2 ust 47) stawkę procentową odpowiadającą w stosunku rocznym kosztom finansowania udostępnionych przez Bank klientowi środków pieniężnych z dowolnego dostępnego źródła, jakie Bank może rozsądnie wybrać.”

– „6. Nowy wskaźnik, o którym mowa w ust. 4 i 5, obowiązywać będzie od 1-go dnia kwartału następującego po kwartale, w którym stawka WIBOR ulegnie zawieszeniu lub likwidacji.”

W umowie ani regulaminie nie określono zasad ustalania wskaźnika WIBOR 3M.

(dowód: umowa kredytu k. 20-26, regulamin k. 28-32v.)

Aneksem z dnia 7.04.2022 r. dokonano podwyższenia wysokości udzielonego kredytu do kwoty 2.087.800,00 zł.

(dowód: aneks nr (...) k. 35-36)

Kolejne aneksy zawarto w dniach: 1.02.2023 r.,15.03.2023 r. oraz 25.09.2023 r.

(dowód: aneks nr (...) k. 37-37v., aneks nr (...) k. 38-28v., aneks nr (...) k. 39-41)

Kredyt w łącznej wysokości 2.087.800,00 zł wypłacono powodom w 6 transzach:

1.  kwotę 121.000,00 zł w dniu 29.07.2021 r.,

2.  kwotę 528.000,00 zł w dniu 30.07.2021 r.,

3.  kwotę 310.000,00 zł w dniu 15.10.2021 r.,

4.  kwotę 425.000,00 zł w dniu 09.12.2021 r.,

5.  kwotę 315.000,00 zł w dniu 01.02.2022 r.,

6.  kwotę 388.800,00 zł w dniu 15.04.2022 r.

W okresie od dnia 29.07.2021 r. do dnia 16.01.2024 r. powodowie uiścili na rzecz pozwanego raty odsetkowe w wysokości 207.639,41 zł, w tym 154.284,34 zł tytułem części rat odsetkowych odpowiadających wartości stopy referencyjnej WIBOR 3M.

(dowód: zaświadczenie k. 59-60v.)

Pismem z dnia 17.09.2024 r. powodowie zareklamowali przedmiotową umowę kredytu, wskazując na zawarcie w jej treści klauzul niedozwolonych, odnoszących się do stawki referencyjnej WIBOR. Jednocześnie wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 154.284,34 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia stanowiącego sumę nadpłaconych rat odsetkowych wskutek spełnienia w okresie od 29.07.2021 r. do 1.01.2024 r. świadczeń nienależnych stanowiących sumę równowartości wskaźnika WIBOR uiszczoną na podstawie niedozwolonych klauzul umownych. Pozwany odebrał wezwanie do zapłaty w dniu 18.09.2024 r.

W odpowiedzi na powyższe, bank w piśmie z dnia 18.10.2024 r. poinformował powodów, że nie widzi podstaw do uwzględnienia reklamacji, a wezwanie do zapłaty uznał za całkowicie nieuzasadnione.

(dowód: reklamacja wraz z wezwaniem do zapłaty k. 61-62, potwierdzenie nadania k. 63, potwierdzenie odbioru k. 64-64v., odpowiedź banku na reklamację k. 65-66)

Środki z kredytu powodowie przeznaczyli na zakup domu do zamieszkania. W kredytowanej nieruchomości nie była prowadzona ani zarejestrowana działalność gospodarcza. Powodowie nie mieli możliwości zawarcia umowy kredytu oprocentowanego stałą stopą procentową. W ofercie banku, w chwili zawierania przedmiotowej umowy kredytu, znajdowały się wyłącznie kredyty mieszkaniowe oprocentowane według zmiennej stopy procentowej. Nie informowano kredytobiorców gdzie publikowany jest wskaźnik WIBOR. Nie okazywano regulaminu dotyczącego wskaźnika WIBOR. Rata kredytu powodów wzrosła dwukrotnie. Z chwilą zawierania aneksu nr (...) do umowy kredytu istniała możliwość przejścia na stałe oprocentowanie, jednakże było to w tamtym momencie nieopłacalne. Podczas procesu kredytowania nie przekazywano powodom ustnie informacji na temat ryzyka związanego z zawarciem umowy kredytu hipotecznego ze zmienną stopą procentową ani informacji na temat sposobu i zasad ustalenia wskaźnika referencyjnego WIBOR.

(dowód: zeznania powodów k. 291v., zeznania świadka A. B. k. 307-312)

Sąd zważył, co następuje:

W świetle tak ustalonego stanu faktycznego powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt dokumenty, nie stwierdzając podstaw do podważenia ich wiarygodności. Sąd uwzględnił również zeznania powodów i zawnioskowanego przez stronę pozwaną świadka A. B., w zakresie, w którym znajdują potwierdzenie w zebranym materiale dowodowym. Wskazać należy, że świadek podała, iż w chwili zawierania przedmiotowej umowy w ofercie banku nie było możliwości zaciągnięcia kredytu oprocentowanego stałą stopą procentową oraz, że nie przekazywano powodom ustnych informacji na temat ryzyka związanego z zaciągnięciem kredytu oprocentowanego zmienną stopą procentową.

Na podstawie art. 235 2 § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. pominięto wniosek dowodowy pozwanego o przeprowadzeniu dowodu z zeznań świadka J. J. na fakty jak w pkt. 8 odpowiedzi na pozew, k. 78v. akt sprawy. Wskazać należy, iż świadek w odpowiedzi na wezwanie do złożenia pisemnych zeznań podała, iż obowiązuje ją tajemnica bankowa i udzielić odpowiedzi może jedynie po zwolnieniu jej z tajemnicy. W takim stanie rzeczy Sąd uznał, iż przeprowadzenie tego dowodu jawi się jako zmierzające do przedłużenia postępowania. Nadto, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w pełni pozwala na prawidłowe rozpoznanie sprawy, wobec czego wniosek dowodowy o przesłuchanie świadka J. J. uznano za nieistotny dla rozstrzygnięcia.

Sąd pominął wniosek dowodowy strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Pominięcie dowodu zgłaszanego przez stronę jest bowiem dopuszczalne wtedy, gdy okoliczności sporne, na które dowód powołano, zostały dostatecznie wyjaśnione (wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2012 r. sygn. akt II CNP 41/12, wyroki SN: z 12 stycznia 2005 r., I CK 451/04, z 5 lutego 2009 r., II UK 176/08 i z 13 grudnia 2010 r., III SK 16/10). Opinia biegłego stanowi jedynie dowód dający Sądowi, rozstrzygającemu sprawę merytorycznie, dokonanie ustaleń w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych (a więc wiedzy wykraczającej poza objętą zakresem wiedzy ogólnej – powszechnej). W tej sprawie Sąd uznał, że zgromadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów, zeznań strony powodowej oraz świadków, w pełni pozwalają na rozstrzygnięcie sprawy, zaś wniosek dowodowy o dopuszczenie opinii biegłego potraktował, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy. Dochodzona pozwem kwota wynika z zaświadczenia wystawionego przez bank. Nadto pozwany, nie zaprzeczył skutecznie twierdzeniom powodów, iż w okresie od dnia 29.07.2021 r. do dnia 16.01.2024 r. powodowie uiścili na rzecz pozwanego raty odsetkowe w wysokości 207.639,41 zł, w tym 154.284,34 zł tytułem części rat odsetkowych odpowiadających wartości stopy referencyjnej WIBOR 3M.

W zakresie przedłożonych przez pozwanego dokumentów w postaci: formularzy informacyjnych dotyczących kredytu hipotecznego, decyzja komisji nadzoru finansowego w sprawie udzielenia (...) S.A. zezwolenia na prowadzenie działalności jako administrator wskaźników referencyjnych stóp procentowych, rozporządzenie wykonawcze Komisji UE 2019/482 z dnia 22.03.2019 r., pismo KNF, komunikat z posiedzenia KSF, stanowisko UKNF dot. zagadnień prawnych i ekonomicznych związanych z umowami o kredyt hipoteczny w walucie polskiej, w których stosowany jest wskaźnik referencyjny stopy procentowej WIBOR, oświadczenie dot. stawek referencyjnych WIBID i WIBOR, umowa o stosowanie stawek referencyjnych WIBID i WIBOR, wskazać należy, że nie sposób ich potraktować było inaczej jak tylko wywody mające wzmocnić stanowisko samej strony postępowania je przedkładającej.

Między stronami bezsporny był przy tym fakt zawarcia umowy kredytu o określonej treści, którą to przedstawia załączona do pozwu i odpowiedzi na pozew umowa. Nadto, bezspornym było, że powodowie zawarli przedmiotową umowę o kredyt jako konsumenci.

Zgodnie art. 69 ust. 1 i 2 ustawy – Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, zaś kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredyt, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zasadnicze postanowienia umowy, w ocenie Sądu, spełniają więc przesłanki tego przepisu i pozwalają na uznanie jej za ważną umowę kredytu bankowego. Znane są: strony umowy i kwota oraz waluta kredytu, cel na jaki został udzielony, zasady i termin jego spłaty, wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany oraz inne niezbędne warunki.

Przy uwzględnieniu powyższego, wbrew stanowisku strony powodowej, nie sposób było ocenić umów łączących strony postępowania jako sprzecznych z ustawą.

Nie znajdując podstaw do stwierdzenia, że umowa kredytowa zaskarżona pozwem jest niezgodna z przepisami prawa, należało rozważyć argumenty strony powodowej dotyczące sprzeczności niektórych jej postanowień z zasadami współżycia społecznego oraz ich potencjalnie abuzywnego charakteru. Wskazać w tym miejscu przy tym należy, że przepisy prawa konsumenckiego (art. 385 1 k.c. i nast.) mają charakter wyprzedzający w stosunku do art. 58 § 2 k.c. Stąd też oceny tych argumentów dokonywać należy właśnie w aspekcie art. 385 1 k.c. i nast., a nie art. 58 § 2 k.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 października 2024 r. w sprawie I CSK 2546/23).

Wstępnie zauważyć godzi się, że w stosunku zobowiązaniowym łączącym strony postępowania pozwanemu niewątpliwie przysługiwał status przedsiębiorcy. Podmiot ten udzielił bowiem powodom kredytu hipotecznego w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej (por. art. 43 1 k.c.). Z kolei powodom w ww. stosunku zobowiązaniowym, zdaniem Sądu, przysługiwał status konsumentów. W kredytowanej nieruchomości nie była zarejestrowana ani prowadzona działalność gospodarcza, a sam kredyt zaciągnęli celem zaspokojenia swych mieszkaniowych – nie była to zatem czynność związana z ich działalnością zawodową (por. art. 22 1 k.c.).

Należy zauważyć, że sporne postanowienia umowy kredytowej (dotyczące klauzuli zmiennego oprocentowania) odnoszą się do świadczenia głównego. Z jednej strony stanowią one cenę, którą kredytobiorca płaci za korzystanie z udostępnionych przez bank środków finansowych, a z drugiej strony – wynagrodzenie, jakie bank otrzymuje za udostępnienie tych środków kredytobiorcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2011 r. w sprawie I CSK 46/11).

Zgodnie z art. 385 1 § 1 i 3 k.p.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione zaś są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

W uchwale SN podjętej w sprawie o sygnaturze III CZP 29/17, mającej moc zasady prawnej, Sąd Najwyższy wskazał, że oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone, dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy. Zgodnie też z utrwalonym już orzecznictwem „wszelkie klauzule sporządzone z wyprzedzeniem będą klauzulami pozbawionymi cechy indywidualnego uzgodnienia i okoliczności tej nie niweczy fakt, że konsument mógł znać ich treść”, przy czym uznanie, że treść danego postanowienia umownego została indywidualnie uzgodniona wymagałoby wykazania, że „konsument miał realny wpływ na konstrukcję niedozwolonego (abuzywnego) postanowienia wzorca umownego”, a „konkretny zapis był z nim negocjowany” (por. wyrok SA w Warszawie z 14.06.2013 r. w sprawie VI ACa 1649/12 - wyrok SA Warszawa z dnia 14-06-2013 r., z 15.05.2012 r. w sprawie VI ACa 1276/11, wyrok SA w Poznaniu z 6.04.2011 r. w sprawie I ACa 232/11).

Z zeznań powodów wynika, że żadne warunki umowy kredytu nie były przedmiotem negocjacji. Kredytobiorca miał jedynie możliwość podpisania umowy na gotowym formularzu przedstawionym przez bank. Przyjęcie innego stanowiska w tej sprawie jest niemożliwe, ponieważ pozwany nie przedstawił żadnych dowodów, które mogłyby je uzasadnić. Zgodnie z art. 385 1 §4 Kodeksu cywilnego, to na pozwanym ciążył obowiązek udowodnienia, a nie na pozwanej. Zgodne z tym jest stanowisko wyrażone w wyroku z dnia 30 maja 2024 r. w sprawie C-176/23, w którym stwierdzono, że negocjowalny charakter warunku w umowie kredytowej między przedsiębiorcą a konsumentem nie może opierać się jedynie na domniemaniu, lecz wymaga dowodu, że konsument rzeczywiście miał możliwość negocjowania tego warunku i wpływania na jego treść.

Należy dodać, że – wbrew przekonaniu pozwanego – fakt, iż powodowie (rzekomo) nie wybrali umowy kredytu i pożyczki z oprocentowaniem stałym, a z oprocentowaniem zmiennym, nie świadczy o negocjowaniu warunków spornych umów. Po pierwsze, z przytoczonych wcześniej zeznań powodów wynika, że sporne umowy (ze zmiennym oprocentowaniem) były jedyną ofertą przedstawioną im przez bank. Zgodne z tym były również zeznania świadka, który podał, że w momencie zawierania umów pozwany w ogóle nie oferował kredytów ze stałym oprocentowaniem. Po drugie, nawet gdyby twierdzenia pozwanego dotyczące oferowania powodowi kredytu ze stałym oprocentowaniem były prawdziwe (co – jak już podkreślono – nie zostało udowodnione), sam wybór przez powodów oferty kredytu ze zmiennym oprocentowaniem nie oznaczałby jeszcze negocjowania warunków tej umowy. Wybór przez kredytobiorcę rodzaju kredytu nie daje podstaw do wniosku, że miał on rzeczywisty wpływ na treść postanowień zawartych w umowie, które w sposób jednoznaczny pochodziły z wzorca umowy przedstawionego przez pozwanego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2024 r. w sprawie I CSK 2910/23).

Po drugie, kwestionowane postanowienia umowy muszą naruszać prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz w rażący sposób szkodzić jego interesom. W judykaturze przez działanie wbrew dobrym obyczajom przy ustalaniu warunków umowy rozumie się wprowadzanie klauzul, które zaburzają równowagę między stronami umowy, a rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza stworzenie nieuzasadnionej dysproporcji – na niekorzyść konsumenta – w zakresie praw i obowiązków stron umowy. Ocena zgodności postanowienia z dobrymi obyczajami wymaga zatem analizy rozkładu obciążeń, kosztów i ryzyka, jakie wiążą się z przyjętymi rozwiązaniami, oraz rozważenia, jak wyglądałaby sytuacja konsumenta, gdyby dane postanowienie nie zostało zawarte. Jeśli konsument znalazłby się w lepszej sytuacji bez tego postanowienia, należy uznać, że jest ono nieuczciwe. W tej ocenie należy przyjąć, że konsument ma być głównym beneficjentem konkurencji między przedsiębiorcami. Dobre obyczaje polegają bowiem na szacunku dla drugiego człowieka, co w relacjach z konsumentami oznacza m.in. informowanie go o przysługujących mu prawach, niedominowanie nad nim z racji pozycji profesjonalisty przy zawieraniu umowy, traktowanie go jako równorzędnego partnera. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami uznaje się działania mające na celu niedoinformowanie, wprowadzenie w błąd, wykorzystanie niewiedzy lub naiwności konsumenta. Tego rodzaju praktyki określane są mianem nieuczciwych, nierzetelnych i odbiegających od standardów przyjętych w uczciwej działalności gospodarczej.

Analizując zapisy umowy kredytu dotyczące klauzuli zmiennego oprocentowania, należy zauważyć, że ani w tej umowie, ani w żadnym innym dokumencie związanym z jej zawarciem (ani też ustnie, na etapie przedkontraktowym) nie poinformowano powodów, czym jest stawka referencyjna WIBOR 3M, kto ją ustala i na jakich zasadach. Nie zostało również wskazane, gdzie powodowie mogą uzyskać informacje na ten temat. Chodzi tu nie o szczegółowe informacje, takie jak treść Regulaminu fixingu stawek WIBOR czy matematyczne metody obliczania wskaźnika WIBOR 3M, ale o poinformowanie powodów o tym, że wskaźnik WIBOR 3M, który ma kluczowe znaczenie dla wysokości oprocentowania zmiennego (ponieważ marża była stała), jest ustalany przez prywatny podmiot zrzeszający przedstawicieli rynków finansowych, który nie podlega nadzorowi żadnej instytucji państwowej, a dane wykorzystywane do ustalenia tego wskaźnika są przekazywane przez banki i nie podlegają żadnej weryfikacji. Innymi słowy, pozwany nie uświadomił powodów, że wysokość oprocentowania zmiennego będzie w rzeczywistości zależna od decyzji banków, które nie podlegają żadnej kontroli, co uniemożliwiało powodom ocenę uczciwości zaoferowanego produktu finansowego – zarówno w zakresie wysokości wynagrodzenia za udzielenie kredytu (oprocentowania), jak i wynikających z tego konsekwencji ekonomicznych. Ponadto uniemożliwiało to porównanie oferty pozwanego z ofertami innych banków i wybór najlepszej opcji. Sąd podziela bowiem w pełni stanowisko Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie I ACa 250/19, że „prawo konsumenta do uzyskania wiedzy o przedmiocie umowy winno być uznane za jego zasadnicze prawo, a brak tej wiedzy nie może zostać wykorzystany przez silniejszego kontrahenta umowy na jego korzyść. Bank jest niewątpliwie tzw. aktywnym uczestnikiem rynku, dysponującym odpowiednią informacją i wiedzą, czego nie można powiedzieć o konsumencie.”.

Sąd zauważa przy tym, że składając wniosek kredytowy, powodowie podpisali oświadczenie, z którego wynikało, iż są świadomi, że zmiana stopy procentowej wpłynie na wysokość ich zobowiązań wobec banku, w tym na wysokość rat kapitałowo-odsetkowych przez cały okres kredytowania, i akceptują to ryzyko. Niemniej jednak, zdaniem Sądu, na podstawie takich zapisów nie można uznać, że powodowie zostali należycie i w sposób zrozumiały poinformowani o znaczeniu i skutkach klauzuli zmiennego oprocentowania. W samym wniosku kredytowym nie znajdują się bowiem żadne informacje dotyczące stawki referencyjnej WIBOR 3M, tego, kto ją ustala, na jakich zasadach, ani gdzie można uzyskać informacje na ten temat – przynajmniej w minimalnym zakresie, o którym mowa w poprzednim akapicie. Zauważyć także należy, że informacje zawarte we wskazanym wyżej dokumencie dotyczące ryzyka zmiennej stopy procentowej ograniczają się jedynie do wskazania, że zmiany stopy procentowej będą powodować zmiany wysokości rat kredytu oprocentowanego wg zmiennej stopy procentowej.

Zdaniem Sądu, opisane powyżej działania Banku należy uznać za naruszające dobre obyczaje. Powodowie nie otrzymali bowiem pełnej, rzetelnej, jednoznacznej i przejrzystej informacji o oferowanym produkcie finansowym (w szczególności w zakresie stawki WIBOR 3M oraz związanej z nią klauzuli zmiennego oprocentowania). W efekcie, Bank nie zrealizował swoich zobowiązań wynikających z Kodeksu etyki bankowej z 2013 roku oraz Rekomendacji S z 2013 roku. Szczególnie, ani oświadczenie dotyczące ryzyka stopy procentowej, ani ustne informacje przekazane przez pracownicę Banku na etapie zawierania umowy nie spełniają wymagań wynikających z tych dokumentów. Sąd zauważa, że Rekomendacja S i Kodeks etyki bankowej nie miały charakteru wiążącego, jednak w kontekście profesjonalnej działalności Banku i jego aktywnego udziału w rynku finansowym, zlekceważenie tych zasad powinno być oceniane negatywnie z punktu widzenia dobrych obyczajów. Dodatkowo, negatywną ocenę tej praktyki wzmacnia fakt, że pozwany nie poinformował powodów o treści wspomnianych dokumentów, mimo że musiał mieć je w swojej wiedzy prowadząc działalność w sektorze bankowym. Powodowie, jako konsumenci niebiorący aktywnego udziału w rynku finansowym, nie musieli być świadomi treści tych dokumentów.

Sąd zna postanowienie z dnia 17 listopada 2021 roku w sprawie II C–655/20, w którym Trybunał uznał, że instytucje finansowe nie są zobowiązane do przedstawiania zmian danych wskaźnika referencyjnego, które miały miejsce w przeszłości, ani do pełnego opisu tego wskaźnika. Warto jednak zwrócić uwagę, że w tym samym orzeczeniu Trybunał wskazał, iż art. 5 dyrektywy Rady dotyczącej nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz wymóg przejrzystości warunków umownych powinny być interpretowane w sposób, który pozwala przedsiębiorcy nie zamieszczać w umowie pełnej definicji wskaźnika referencyjnego, który służy do obliczania zmiennej stopy procentowej, ani nie dostarczać konsumentowi przed zawarciem umowy broszury informacyjnej z danymi na temat dotychczasowych zmian tego wskaźnika, pod warunkiem, że informacje te są publicznie dostępne. Ważne jest jednak, by przeciętny konsument, korzystając z dostępnych publicznie informacji dostarczonych przez przedsiębiorcę, był w stanie zrozumieć metodę obliczania wskaźnika referencyjnego oraz ocenić potencjalne konsekwencje gospodarcze klauzuli zmiennego oprocentowania dla swoich zobowiązań finansowych na podstawie jasnych i precyzyjnych kryteriów. W podobnym tonie wypowiedział się Trybunał w wyroku z dnia 13 lipca 2023 r. w sprawie C-265/22, w którym czytamy: „Artykuł 3 ust. 1 oraz artykuł 4 i 5 dyrektywy Rady (...) w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że dla oceny przejrzystości i ewentualnego nieuczciwego charakteru warunku umownego umowy kredytu hipotecznego o zmiennej stopie procentowej, który podaje jako wskaźnik referencyjny dla okresowej korekty stopy procentowej mającej zastosowanie do tego kredytu wskaźnik ustanowiony w okólniku będącym przedmiotem urzędowej publikacji, do którego stosuje się podwyższenie, istotna jest treść informacji zawartych w innym okólniku wskazujących na konieczność zastosowania do tego wskaźnika, biorąc pod uwagę sposób jego obliczania ujemnego spreadu w celu dostosowania tej stopy do procentowej do stopy rynkowej . Istotna jest również kwestia tego czy informacje te są wystarczająco dostępne dla przeciętnego konsumenta” , jak też w wyroku z dnia 12 grudnia 2024 r. w sprawie C-300/23, w którym czytamy: „Artykuł 4 ust. 2 i art. 5 dyrektywy Rady (...) z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że wymóg przejrzystości wynikający z tych przepisów jest spełniony przy zawieraniu umowy kredytu hipotecznego w odniesieniu do warunku tej umowy przewidującego okresowe dostosowanie stopy procentowej w zależności od wartości oficjalnego wskaźnika określonego w akcie administracyjnym, który zawiera jego definicję, z tego tylko powodu, że akt ten oraz wcześniejsze wartości danego wskaźnika zostały opublikowane w dzienniku urzędowym danego państwa członkowskiego, w związku z czym kredytodawca nie musi sam poinformować konsumenta o definicji tego wskaźnika i o jego dotychczasowej historii zmian, nawet jeśli ze względu na sposób jego obliczania odpowiada on nie stopie odsetek kapitałowych, lecz rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania ( (...)), pod warunkiem że ze względu na ich publikację informacje te są wystarczająco dostępne dla przeciętnego konsumenta dzięki wskazówkom udzielonym w tym celu przez tego przedsiębiorcę. W braku takich informacji przedsiębiorca powinien bezpośrednio przedstawić pełną definicję tego wskaźnika, jak również wszelkie istotne informacje, w szczególności dotyczące ewentualnego ostrzeżenia ze strony organu, który ustalił ten wskaźnik, odnoszącego się do jego szczególnych cech i konsekwencji, które można uznać za istotne dla konsumenta w celu dokonania prawidłowej oceny skutków gospodarczych zawarcia zaproponowanej mu umowy kredytu hipotecznego. W każdym razie przedsiębiorca powinien udzielić konsumentowi wszystkich informacji, których podanie jest wymagane przez uregulowanie krajowe obowiązujące w chwili zawarcia umowy”.

Należy przy tym jednoznacznie wskazać, że oceny abuzywności dokonuje się na datę dokonania czynności – zawarcia umowy, a okoliczności, które zaistniały po zawarciu umowy, nie mają znaczenia dla oceny abuzywności postanowienia (tak Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, Biuletyn Sądu Najwyższego 2018/6/9, tak też TSUE w wyroku z 20 września 2017 r., C-186/16).

W kontekście powyższego warto zauważyć, że w czasie zawierania spornej umowy wskaźnik WIBOR 3M był ustalany (i nadal jest) przez (...) S.A., która zajmowała się określaniem wysokości tego wskaźnika za pomocą metody tzw. fixingu. Chociaż sam wskaźnik WIBOR 3M jest publikowany w sposób powszechnie dostępny – informacje o jego bieżącej (i historycznej) wartości można łatwo znaleźć w Internecie oraz w wiadomościach gospodarczych w telewizji, co oznacza, że "dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument" nie powinien mieć problemu z uzyskaniem tych danych – to jednak sprawa ma się inaczej, jeśli chodzi o to, kto tworzy (i tworzył w czasie zawierania spornej umowy) ten wskaźnik oraz na jakiej metodzie opiera się jego ustalanie. Ustalenie powyższego wymaga bowiem sięgnięcia do materiałów, które opublikowane są na stronie internetowej (...) S.A.

Zdaniem Sądu, ani informacja o istnieniu (...) S.A., ani fakt, że to właśnie ta instytucja ustalała wskaźnik WIBOR 3M na podstawie własnego regulaminu, ani same zasady wykorzystywane przy tzw. fixingu, nie są informacjami powszechnie dostępnymi, a tym samym łatwymi do uzyskania przez "dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta". Wystarczy dodać, że Sąd, posiadający wieloletnie doświadczenie w orzekaniu w sprawach bankowych i kredytowych, sam uzyskał te informacje dopiero kilka miesięcy temu, kiedy kwestie dotyczące podważania wskaźnika WIBOR zaczęły być szeroko komentowane w mediach. Podkreślenia wymaga w tym miejscu, że wskaźnik WIBOR (w tym WIBOR 3M), jak wynika z doświadczenia życiowego, w powszechnym mniemaniu (nie profesjonalnym) funkcjonuje jako wskaźnik o charakterze urzędowym. Tak zaś nie jest. Otóż wskaźnik referencyjny WIBOR został utworzony w roku 1992 celem zastąpienia wskaźnika referencyjnego LIBOR w umowach kredytowych z ekspozycją złotówkową.

Raz jeszcze podkreślić przy tym należy, że ocenę nieuczciwego charakteru warunków umowy należy przeprowadzać w odniesieniu do chwili zawarcia danej umowy, co oznacza, że wszelkie zmiany dotyczące tworzenia i administrowania wskaźnikiem WIBOR (w tym WIBOR 3M), jakie zaszły po dacie zawarcia spornych umów pozostają irrelewantne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy niniejszej.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd uznaje, że pozwany miał obowiązek poinformowania powodów przynajmniej o źródłach, w których mogliby oni uzyskać informacje na temat wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M (stanowiącego część zmiennego oprocentowania), a także wskazania publikacji dostępnych na jego stronie internetowej – chociażby poprzez odesłanie do tej strony. Pozwany jednak nie wywiązał się z tego obowiązku informacyjnego. Gdyby dopełnił tego obowiązku, powodowie byliby w stanie ocenić uczciwość klauzuli zmiennego oprocentowania w kontekście stawki WIBOR, która, zdaniem Sądu, budzi wątpliwości.

Na poparcie tej tezy sięgnąć wystarczy do pisma Prezesa NIK z dnia 30 października 2012 r., skierowanego do Marszałka Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, nawiązującego do wystąpienia senatorów na 18. Posiedzeniu Senatu w dnu 4 października 2012 r., z którego wynika, że kontrola wykonania założeń polityki pieniężnej w roku 2011 przeprowadzona przez NIK w Narodowym Banku Polskim swoim zakresem objęła m.in. relację pomiędzy stopami procentowymi NBP i stawkami WIBOR, w efekcie czego stwierdzono przypadki zawyżenia kwotowania przez niektóre banki stawek WIBOR 3M znacznie ponad poziom akceptowany na rynku.

Wątpliwości w zakresie rzetelności klauzuli zmiennego oprocentowania opartego o stawkę WIBOR powziąć też można na tle treści preambuły Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014, w której to preambule czytamy że: „Kształtowanie się cen w przypadku wielu instrumentów finansowych i umów finansowych zależy od dokładności i rzetelności wskaźników referencyjnych. Poważne przypadki manipulacji wskaźnikami referencyjnymi stóp procentowych takimi jak LIBOR i (...), a także zarzuty, że doszło do manipulacji wskaźnikami referencyjnymi odnoszącymi się do energii i ropy oraz walutowymi wskaźnikami referencyjnymi pokazują, że wskaźniki referencyjne mogą być przedmiotem konfliktu interesów. Korzystanie ze swobody uznania i słabe systemy zarządzania zwiększają podatność wskaźników referencyjnych na manipulację. Niedokładność i nierzetelność indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne lub wątpliwości co do ich dokładności i rzetelności mogą podważyć zaufanie do rynku, narazić konsumentów i inwestorów na straty oraz zakłócić gospodarkę realną. W związku z tym niezbędne jest zapewnienie dokładności solidności i rzetelności wskaźników referencyjnych i procesu ich wyznaczania.”. Dalej, w preambule tej czytamy, że: „Aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie rynku wewnętrznego i poprawić warunki jego funkcjonowania, w szczególności w odniesieniu do rynków finansowych, oraz aby zapewnić wysoki poziom ochrony konsumentów i inwestorów należy na poziomie unii określić ramy regulacyjne dotyczące wskaźników referencyjnych.”. I wreszcie, w preambule tej czytamy, że „Dokładność i wiarygodność wskaźnika referencyjnego przy pomiarze realiów gospodarczych, których pomiar jest celem tego wskaźnika referencyjnego, zależy od zastosowanej metody i danych wejściowych, Niezbędne jest zatem przyjęcie przejrzystej metody która zapewnia wiarygodność i dokładność wskaźnika referencyjnego. Taka przejrzystość nie oznacza publikacji wzoru stosowanego do wyznaczania danego wskaźnika referencyjnego, lecz raczej ujawnianie elementów wystarczających do tego, aby zainteresowane podmioty mogły zrozumieć, w jaki sposób otrzymano wskaźnik referencyjny, oraz dokonać oceny jego reprezentatywności, adekwatności i przydatności do zamierzonego stosowania.”

Z cytowanej wyżej preambuły Rozporządzenia zwracającego uwagę na zasady funkcjonowania wskaźników referencyjnych w okresie poprzedzającym jego wejście w życie, jednoznacznie wynika po pierwsze, że Rozporządzenie to wydane zostało celem wyeliminowania nieprawidłowości w ustalaniu wskaźników referencyjnych, a po drugie, że niezbędnym jest: a) wypracowanie reguł tworzenia takich wskaźników, które uczynią je niepodatnymi na manipulację, b) stworzenie instytucji administratora takich wskaźników i c) ustalenie zasad nadzoru ww. administratora.

Skoro zatem przy wskaźniku referencyjnym LIBOR stwierdzono wprost i jednoznacznie jego podatność na manipulację oraz brak dokładności i rzetelności w jego wyznaczaniu, to logika podpowiada, że takie same zarzuty podnieść można także wobec wskaźnika WIBOR. Oceny powyższej nie zmienia przy tym okoliczność, że konkretne przypadki takiej manipulacji – póki co – nie zostały w odniesieniu do WIBOR-u wykazane

Innymi słowy, skoro rzetelność i dokładność wskaźnika WIBOR są wątpliwe ze względu na potencjalną możliwość jego manipulacji przez uczestniczące w fixingu podmioty, nie ma znaczenia, czy w umowie zawartej między stronami wskaźnik WIBOR był ustalany w sposób rzetelny i dokładny. Kluczowa jest okoliczność, że istnieje możliwość manipulacji tym wskaźnikiem, co może wpłynąć na jego nierzetelność i niedokładność.

Sąd nie zgadza się również ze stanowiskiem pozwanego, jakoby stawka WIBOR jako część klauzuli zmiennego oprocentowania nie podlegała ocenie pod kątem abuzywności. Pozwany twierdzi, że wskaźnik ten, będący obecnie nadzorowanym przez organy państwowe i uznawanym za kluczowy w rozumieniu rozporządzenia, nie może być kwestionowany. Jednakże, zdaniem Sądu, tego rodzaju nadzór nie eliminuje możliwości oceny jego uczciwości i rzetelności w kontekście abuzywności klauzuli umownej.

Po pierwsze, zakaz taki nie wynika z żadnego przepisu prawa polskiego ani z treści dyrektywy Rady z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Zgodnie z art. 1 ust. 2 tej dyrektywy, warunki umowy, które odzwierciedlają obowiązujące przepisy krajowe lub wykonawcze oraz postanowienia międzynarodowych konwencji, których stronami są Państwa Członkowskie lub Wspólnota (zwłaszcza w dziedzinie transportu), nie podlegają przepisom tej dyrektywy. Należy jednak pamiętać, że cel wspomnianej Dyrektywy – ochronę konsumentów przed nieuczciwymi warunkami umowy zawieranej z przedsiębiorcą – oznacza, iż wyjątek wskazany w tym przepisie (jak każdy wyjątek) powinien być interpretowany ściśle.

Wskazał na to wyraźnie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyrokach z dnia 20 września 2018 r. w sprawie C 51/17 (pkt 54), w wyroku z dnia 20 września 2017 r. w sprawie C-186/16 (pkt 31) i w wyroku z dnia 10 września 2014 r. w sprawie I C-34/13 (pkt 77). W wytycznych dotyczących wykładni i stosowania dyrektywy Rady w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej (...)) podkreślono z kolei, że, aby umowę można było wyłączyć z zakresu stosowania Dyrektywy, należy ustalić, że warunki umowy odzwierciedlają obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze. Przy czym do celów art. 1 ust. 2 ww. Dyrektywy oraz zgodnie z jej motywem 13 przepis uznaje się za „obowiązujący”, jeśli a) ma on zastosowanie w odniesieniu do umawiających się stron niezależnie od ich wyboru lub b) ma on charakter uzupełniający i tym samym ma zastosowanie w braku odmiennego postanowienia, tzn. w sytuacji, gdy między stronami umowy nie dokonano innych ustaleń. W tych sprawach wyłączenie z zakresu stosowania Dyrektywy (...) uzasadnia fakt, że co do zasady istnieje uzasadnione przypuszczenie, iż ustawodawca krajowy dokonał wyważenia ogółu praw i obowiązków stron niektórych umów. Co do zasady, ma to zastosowanie również w przypadku, gdy obowiązujący przepis przyjmuje się po zawarciu umowy i wprowadza on ustalenie, które zastępuje nieuczciwy warunek umowny. Zaakcentowania wymaga jednak, że taki przepis nie może jednak pozbawiać konsumentów praw, jakie mogą im przysługiwać z tytułu nieważności umowy spowodowanej nieuczciwym charakterem warunku (por. wyrok TSUE z dnia 20 września 2018 r. w sprawie C 51/17 pkt 62-64 i z dnia 14 marca 2019 r.w sprawie C-118/17 pkt 51-55, w szczególności zaś pkt 54 w brzmieniu: „Ponadto należy jeszcze uściślić, że o ile Trybunał w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r., K. i K. R. (C‑26/13, EU:C:2014:282, pkt 83, 84), uznał możliwość zastąpienia przez sąd krajowy nieuczciwego postanowienia przepisem prawa krajowego o charakterze uzupełniającym w celu dalszego istnienia umowy, o tyle z orzecznictwa Trybunału wynika, że możliwość ta jest ograniczona do przypadków, w których rozwiązanie umowy jako całości naraziłoby konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki, wobec czego ten ostatni poniósłby negatywne konsekwencje.

Wskazać przy tym należy, że sam fakt nadzorowania (od 16 grudnia 2020 r.) administratora wskaźnika (...) S.A. przez ograny państwowe (Komisję Nadzoru Finansowego) nie przydaje temu wskaźnikowi charakteru urzędowego. Pozycja administratora oznacza bowiem tylko poddanie się nadzorowi organu publicznego wyznaczonemu przez państwa członkowskie (w Polsce – Komisji Nadzoru Finansowego), a nie przeniesienie na ten organ kompetencji do ustalania stawki wskaźnika WIBOR tudzież sygnowania dokładności i rzetelności codziennego ustalania tejże stawki przez (...) S.A. o nadzorze.

Biorąc wszystko powyższe pod uwagę, zdaniem Sądu, wyjątek wynikający z art. 1 ust. 2 Dyrektywy w sprawie niniejszej nie zachodzi. Wprowadzony do polskiego porządku prawnego, na mocy Rozporządzenia Wykonawczego Komisji (UE) 2019/482 z dnia 22 marca 2019 r. zmieniające rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/1368 ustanawiające wykaz kluczowych wskaźników referencyjnych stosowanych na rynkach finansowych na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 (w tym wskaźnik WIBOR 3M) – zważywszy na opisane uprzednio wątpliwości tyczące się jego rzetelności, jak też nieprawidłowości w zakresie jego ustalania i de facto braku nadzoru nad tym ustalaniem stwierdzone przez Najwyższą Izbę Kontroli w ramach kontroli z roku 2024 – obala, zdaniem Sądu, domniemanie, iż wprowadzenie tego wskaźnika nastąpiło przy wyważeniu ogółu praw i obowiązków stron niektórych umów (por. wyrok TSUE z dnia 20 września 2018 r. w sprawie C -51/17 pkt 53). Podkreślenia wymaga również, że wpisaniu wskaźnika WIBOR (w tym WIBOR 3M) na listę wskaźników kluczowych stosownie do rozporządzenia nie towarzyszyło wprowadzenie żadnego przepisu ustalającego, iż zastępuje on nieuczciwe warunki umowne w tym zakresie (wyrok TSUE z dnia 20 września 2018 r. w sprawie C -51/17 pkt 61-68 ). Dlatego też, zdaniem Sądu, w niniejszym postępowaniu możliwe było badanie klauzuli zmiennego oprocentowania opartej m.in. o wskaźnik WIBOR 3M pod kątem jej abuzywności, zwłaszcza, że prowadzi ona do uznania spornych umów za nieważne (por. wyrok TSUE z dnia 14 marca 2019 r. w sprawie C-118/17 pkt 51-55, wyrok TSUE z dnia 20 września 2018 r. w sprawie C 51/17 pkt 62-64). W powyższym wniosku gruntuje wyrok TSUE z dnia 12 grudnia 2024 r. w sprawie C-300/23, w którym dopuszczono możliwość takiego badania nawet w stosunku do wskaźnika referencyjnego mającego charakter oficjalny (urzędowy), określonego w akcie administracyjnym i opublikowanego w dzienniku urzędowym (którego to charakteru WIBOR 3M niewątpliwie nie ma).

Na podstawie powyższych rozważań należy zadać pytanie, czy „dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument”, mając wiedzę o źródłach, w których opisano sposób ustalania wskaźnika WIBOR w oparciu o tzw. fixing (czyli na podstawie hipotetycznych, a nie rynkowych danych oprocentowania podawanych przez banki), zgodziłby się na podpisanie umowy kredytowej zawierającej klauzulę oprocentowania uzależnioną od tego wskaźnika. Zdaniem Sądu, jest to wątpliwe, ponieważ oznaczałoby to zdanie się na decyzje podmiotów rynku finansowego, które ustalają oprocentowanie – decyzje te byłyby arbitralne, nieograniczone i niepoparte rzeczywistymi danymi rynkowymi (warto podkreślić, że ani przepisy prawne, ani sama metoda fixingu nie przewidują górnego limitu stopy WIBOR). Niezależnie jednak od tego, czy konsument zdecydowałby się na taką umowę, mając dostęp do takich informacji, mógłby przynajmniej przeanalizować potencjalne skutki ekonomiczne zawarcia umowy kredytowej (w tym klauzuli zmiennego oprocentowania).

Jak już wcześniej wspomniano, pozwany nie przekazał powodom informacji o źródłach, w których opisano sposób tworzenia wskaźnika WIBOR na podstawie tzw. fixingu. Jako profesjonalny uczestnik rynku finansowego, pozwany niewątpliwie miał dostęp do tych informacji. W wyniku jego działania doszło do zaburzenia równowagi kontraktowej, co faworyzowało Bank, a jednocześnie szkodziło powodom jako konsumentom, co stanowi rażące naruszenie ich interesów. Brak informacji ze strony pozwanego pozbawił powodów możliwości pełnego zrozumienia mechanizmu obliczania zmiennej stopy procentowej, która była wynagrodzeniem Banku za udzielenie kredytu i pożyczki, oraz utrudnił im ocenę potencjalnych konsekwencji ekonomicznych tej klauzuli.

W tym miejscu raz jeszcze odwołać należy się do treści wyroku TSUE z dnia 13 lipca 2023 r. w sprawie C-265/22, w którym stwierdzono, że: „Co się tyczy wymogu przejrzystości warunków umownych wynikającego z art. 4 ust. 2 i art. 5 dyrektywy Rady, to poinformowanie przed zawarciem umowy o warunkach umownych i skutkach tego zawarcia ma dla konsumenta fundamentalne znaczenie. To w szczególności na podstawie tych informacji konsument podejmuje decyzję, czy zamierza związać się warunkami umownymi sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę. W konsekwencji, skoro ustanowiony przez wskazaną dyrektywę system ochrony konsumenta opiera się na założeniu przed konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, między innymi ze względu na stopień poinformowania, wymóg ten musi podlegać wykładni rozszerzającej. W szczególności wymóg wyrażenia warunku umownego prostym i zrozumiałym językiem oznacza, że w wypadku umów kredytu instytucje finansowe muszą zapewnić kredytobiorcom informacje wystarczające do podjęcia przez nich rozważnych i świadomych decyzji. (…) Wymóg przejrzystości należy rozumieć w ten sposób, że wymaga on w szczególności, aby właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny konsument był w stanie zrozumieć konkretne działanie sposoby obliczania tej stopy i oszacować w ten sposób, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla jego zobowiązań finansowych”.

Podsumowując powyższe, Sąd stwierdza, że niewypełnienie przez pozwanego obowiązków informacyjnych w tej sprawie jest sprzeczne z zasadą dobrej wiary i prowadzi do nierównowagi kontraktowej na niekorzyść powodów, co uzasadnia uznanie spornego warunku umownego, czyli klauzuli zmiennego oprocentowania, za nieuczciwy. W związku z tym, uznając zapisy umowy dotyczące tej klauzuli za abuzywne, należało rozważyć skutki, jakie takie uznanie pociąga za sobą dla sytuacji prawnej stron postępowania.

W myśl art. 385 § 1 i 2 k.c. abuzywność zapisu umowy skutkuje wyeliminowaniem go z treści kontraktu, za jednoczesnym pozostawieniem umowy w mocy w pozostałym zakresie. Z kolei art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich stanowi, że w takim wypadku umowa nadal wiąże strony, jeżeli to możliwe po wyłączeniu z niej postanowień niedozwolonych. Choć powołany przepis prawa polskiego nie powtórzył fragmentu sformułowania dyrektywy, dotyczącego braku możliwości utrzymania umowy w mocy bez bezskutecznych postanowień, to uznać należy, że w tym zakresie w pełni pokrywa się on z treścią ww. dyrektywy i pozwala na zastosowanie jej założeń już de lege lata (por. P. M.(red.), Zobowiązania. Część ogólna. Tom II. Komentarz, Warszawa 2024, uwagi do art. 385(1)k.c., punkt IV, dostępny w zbiorach LEGALIS).

W tym miejscu należy zauważyć, że ocena, czy umowa może pozostać w mocy po usunięciu zapisów abuzywnych, powinna być dokonywana na podstawie obiektywnych kryteriów, a nie z perspektywy interesów którejkolwiek ze stron. Umowa nie może pozostać w mocy, jeśli usunięcie abuzywnej klauzuli pozbawia ją niezbędnych elementów, które umożliwiałyby określenie praw i obowiązków stron. Ponadto, zgodnie z dyrektywą, sądowi nie przysługuje prawo do modyfikowania treści umowy w celu usunięcia abuzywnego postanowienia, ponieważ mogłoby to zniechęcić przedsiębiorców do rezygnacji z nieuczciwych warunków wobec konsumentów. Wiedzieliby oni, że nawet jeśli postanowienie zostanie uznane za nieważne, umowa mogłaby zostać uzupełniona przez sąd, co zabezpieczyłoby ich interesy.

W sprawie niniejszej, uznane przez Sąd za niedozwolone klauzule mają brzmienie:

§ 6 ust. 1 pkt 1), ust. 3 zd. pierwsze, ust. 5 i 8 umowy kredytu :

„1. Kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej stanowiącej sumę stopy referencyjnej Banku i marży Banku, ustalanej na okresy 3-miesięczne przy zastosowaniu następujących zasad:

1)  stopą referencyjną Banku jest stawka WIBOR 3M, obliczona, jako średnia arytmetyczna z miesiąca poprzedzającego okres jej obowiązywania;

(…)

3. Oprocentowanie kredytu w okresie pierwszych 24 miesięcy od dnia zawarcia Umowy wynosi 1,70% w stosunku rocznym, co stanowi sumę stopy referencyjnej WIBOR 3M dla PLN obowiązującej w dniu sporządzenia Umowy kredytu 0,21% oraz marży w wysokości 1,49 p.p., stałej w tym okresie kredytowania, a po okresie 24-miesiący do końca okresu kredytowania wynosi 2,70% w stosunku rocznym, co stanowi sumę stopy referencyjnej WIBOR 3M dla PLN obowiązującej w dniu sporządzenia Umowy kredytu (0,21%) oraz marży w wysokości 2,49 p.p., stałej w tym okresie kredytowania, z zastrzeżeniem § 5 ust. 4 i 5 oraz §11 ust. 4 i 5.

(…)

5. Zmiana stopy procentowej na skutek zmiany stawki WIBOR 3M nie powoduje konieczności sporządzania aneksu do Umowy kredytu. W przypadku braku notowań stawki WIBOR 3M, stanowiącej podstawę oprocentowania udzielonego kredytu, Bank, zastosuje w jej miejsce inny wskaźnik referencyjny zgodnie z postanowieniami Regulaminu.

(…)

8. Kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych, co oznacza, iż w przypadku zmiany stawki WIBOR 3M zmieni się oprocentowanie kredytu i wówczas zmieni się wysokość miesięcznej raty odsetkowej/kapitałowo-odsetkowej.”

§ 19 ust. 1 pkt 1) lit. a) umowy kredytu :

„1. Wszelkie zmiany Umowy kredytu wymagają formy aneksu, za wyjątkiem zmiany:

1) Harmonogramu spłat kredytu, dokonywanej na warunkach określonych w Umowie

kredytu, a wynikającej z:

a) zmiany stawki WIBOR 3M”

§ 2 pkt 47 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach kredytów hipotecznych w Banku S. w S.:

„47. stopa referencyjna – stawka WIBOR (ang. W. I. R.) określająca koszt pozyskania pieniądza przez bank na rynku międzybankowym, wyznaczana jako średnia arytmetyczna na podstawie kwotowań uczestników fixingu stawek referencyjnych; stawka WIBOR jest ustalana zgodnie z Regulaminem Stawek Referencyjnych WIBID i WIBOR, o godzinie 11:00 w dni robocze, przez administratora stawek referencyjnych, którym jest (...) S.A. z siedzibą w W. I publikowana m.in. na stronie (...)”

§ 9 ust. 4-6 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach kredytów hipotecznych w Banku S. w S.:

„4. W przypadku zmiennej stopy procentowej zmiana oprocentowania kredytu następuje według zasad określonych w Umowie kredytu. W przypadku braku notowań stopy referencyjnej wymienionej w § 2 ust. 47), stanowiącej podstawę oprocentowania udzielonego kredytu, Bank w terminie 14 dni od daty jej zawieszenia lub likwidacji zastosuje w miejsce stopy referencyjnej inny wskaźnik referencyjny, który łącznie spełnia następujące warunki:

1) jest ustalany przez administratora w rozumieniu Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) (...),

2) jest stosowany na rynku międzybankowym lub finansowym do ustalania oprocentowania depozytów w odnośnej walucie na okres 3 miesięcy (przy czym okres ten powinien odpowiadać okresowi przyjętemu dla ustalenia stopy referencyjnej), a w przypadku braku stosowania wskaźnika referencyjnego dla okresu wskazanego wcześniej bierze się pod uwagę wskaźnik ustalany dla okresu najbardziej zbliżonego do dotychczas stosowanej stopy referencyjnej, oraz

3) jest najbardziej zbliżony do stopy referencyjnej w okresie ostatnich 3 lat spośród innych wskaźników referencyjnych spełniających warunki wskazane w punkcie (1) 1(2), a jeżeli dany wskaźnik referencyjny ustalany był w okresie krótszym - bierze się pod uwagę cały okres jego ustalania.

5. Jeżeli żaden wskaźnik referencyjny spełniający wymagania wymienione w ust. 4 nie będzie dostępny, Bank zastosuje w miejsce stopy referencyjnej wymienionej w § 2 ust 47) stawkę procentową odpowiadającą w stosunku rocznym kosztom finansowania udostępnionych przez Bank klientowi środków pieniężnych z dowolnego dostępnego źródła, jakie Bank może rozsądnie wybrać.

6. Nowy wskaźnik, o którym mowa w ust 4 i 5, obowiązywać będzie od 1-go dnia kwartału następującego po kwartale, w którym stawka WIBOR ulegnie zawieszeniu lub likwidacji.”.

W tej sytuacji, kluczowe jest rozważenie, czy w przypadku uznania klauzuli zmiennego oprocentowania za abuzywną, możliwe jest wyeliminowanie jedynie części tej klauzuli odnoszącej się do wskaźnika WIBOR 3M, przy jednoczesnym pozostawieniu w mocy części dotyczącej stałej marży banku. W tym kontekście pomocne okazuje się orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 29 kwietnia 2021 roku w sprawie C-19/20 (tzw. test błękitnego ołówka). Choć wyrok ten dotyczy kredytu indeksowanego walutą obcą, jego rozważania mogą być użyteczne, ponieważ odnosi się do sytuacji, w której część klauzuli umowy jest oparta na obiektywnych i sprawdzalnych miernikach (np. kurs NBP), podczas gdy inna część jest oparta na miernikach subiektywnych, które mogą być uznane za abuzywne (np. zmienna marża banku). Podobnie, w przypadku niniejszej sprawy mamy do czynienia z klauzulą zmiennego oprocentowania, w której część opiera się na wskaźniku WIBOR 3M (co może budzić wątpliwości co do jej rzetelności), a druga część, dotycząca stałej marży banku, może być uznana za nieabuzywną i pozostawić umowę w mocy.

Test błękitnego ołówka zakłada, że jeśli możliwe jest wyeliminowanie abuzywnego fragmentu umowy, a reszta umowy może funkcjonować samodzielnie, to umowa powinna pozostać w mocy w zakresie, w jakim nie została naruszona równowaga kontraktowa między stronami. W niniejszym przypadku, usunięcie tylko fragmentu dotyczącego wskaźnika WIBOR 3M, przy zachowaniu stałej marży banku, mogłoby umożliwić kontynuowanie umowy, jednak wymaga to oceny, czy taka modyfikacja nie zaburzyłaby równowagi interesów stron.

Zgodnie z pkt 71-73 wspomnianego wyroku, Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że tylko wtedy, gdy część klauzuli indeksacyjnej odnosząca się do zmiennej marży banku (uznanej za abuzywną) stanowi odrębne zobowiązanie umowne, niezależne od pozostałych postanowień umowy, sąd krajowy może usunąć tę część klauzuli, pozostawiając w mocy resztę zapisów tej klauzuli. W opinii Sądu, stanowisko Trybunału w sprawie C-19/20 należy rozumieć tak, że sąd krajowy w tej sytuacji powinien najpierw ocenić, czy ta część klauzuli, która ma zostać usunięta (w niniejszej sprawie wskaźnik WIBOR 3M w ramach zmiennego oprocentowania), jest odrębnym zobowiązaniem umownym. Ponadto, sąd musi sprawdzić, czy po jej usunięciu pozostała część warunku (w tej sprawie stała marża banku) wciąż będzie miała sens i będzie mogła funkcjonować samodzielnie. Obie te przesłanki muszą być spełnione łącznie. Kluczowe jest więc to, czy poszczególne elementy klauzuli stanowią odrębne zobowiązania, które mogą istnieć niezależnie od siebie.

Analizując treść postanowień § 6 ust. 3 umowy łączącej strony, należy stwierdzić, że część warunku umownego dotycząca stałej marży banku w wysokości 1,49 p.p. może funkcjonować niezależnie.

Podnieść należy, że zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG należy dążyć do osiągniecia stanu niezwiązania konsumenta nieuczciwymi postanowieniami umownymi, przy jednoczesnym utrzymaniu w mocy umowy. Zatem po wyeliminowaniu wskazanych postanowień umowa stron nadal może być wykonywana bez zmiany charakteru jej głównego przedmiotu. Głównym przedmiotem umowy kredytu jest bowiem zobowiązanie banku do udostępnienia kredytobiorcy na czas oznaczony kwoty środków pieniężnych na ustalony cel i zobowiązanie kredytobiorcy do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu (art. 69 pr. bank.).

W niniejszej sprawie powodowie nie dochodzili ustalenia nieważności umowy kredytu bądź też nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu, a żądali ustalenia, że bezskuteczne w stosunku do nich są klauzule zawarte w § 6 ust. 1 pkt 1, ust. 3 zd. 1, ust. 5 i ust. 8 oraz § 19 ust. 1 pkt 1 lit. a umowy a także § 2 pkt 47 i § 9 ust. 4-6 regulaminu.

Sąd był związany żądaniem powodów w tym zakresie i nie mógł wyjść poza żądania strony powodowej ustalając nieważność umowy kredytu.

Po usunięciu z umowy stron niedozwolonych postanowień dotyczących wskaźnika WIBOR, należałoby uznać, że powodów początkowo wiązała umowa kredytowa w polskiej walucie, oprocentowana stałą stopą procentową równą marży banku, z zachowaniem innych postanowień i zasad określonych w umowie. W takim przypadku, należałoby przyjąć, że powodowie dokonując spłat kredytu na podstawie niedozwolonych klauzul, faktycznie realizowali regularne nadpłaty, ponieważ kwoty zapłaconych rat różniły się od tych, które byłyby należne przy zastosowaniu umowy po usunięciu abuzywnych postanowień, tj. nadpłat odpowiadających wartości wskaźnika WIBOR.

Końcowo wskazać godzi się, że – przy rozważaniu kwestii skutków abuzywności zapisów umowy kredytu kwestionowanej przez powodów z punktu widzenia ich interesów jako konsumentów – brał Sąd pod uwagę okoliczność, że stwierdzenie nieważności całej spornej umowy kredytu przyniesie dla nich rażąco niekorzystne konsekwencje.

W następstwie uznania kwestionowanych postanowień umowy kredytu za bezskuteczne i niewiążące powodów przyjąć należało – zgodnie ze stanowiskiem powodów – że kwoty uiszczone przez nich tytułem spłaty kredytu spłacane były w zawyżonej wysokości. To zaś nakazywało żądanie zapłaty wywiedzione przez powodów ocenić – co do zasady - jako usprawiedliwione w świetle art. 410 §1 i §2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Dodać trzeba, że wysokość tego żądania została wykazana zaświadczeniem wystawionym przez samego pozwanego o wysokościach wpłat powodów oraz przedstawionych przez nich wyliczeń. Jednocześnie zauważyć należy, iż pozwany – będący podmiotem profesjonalnym – nie przedstawił w czym upatruje nieprawidłowości wyliczeń powodów, a więc uznać należało, iż dochodzona przez nich kwota 154.284,34 zł stanowi sumę nadpłaconych rat odsetkowych za okres od 29.07.2021 r. do 16.01.2024 r.

Jeśli chodzi o datę początkową biegu odsetek od zasądzonego roszczenia, to wskazać w tym miejscu godzi się, że zgodnie z treścią art. 481 § 1 i 2 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, przy czym jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie.

W ocenie Sądu żądanie zapłaty odsetek od kwoty 154.284,34 zł od dnia 19.10.2024 r. uznać należy za zasadne, gdyż strona powodowa w reklamacji z dnia 17.09.2024 r. wyznaczyła pozwanemu 30 dniowy termin do możliwości spełnienia żądanego świadczenia, zatem odsetki stronie powodowej należą się od dnia, następującego po dniu, w którym pozwany miał jeszcze możliwość dobrowolnego spełnienia świadczenia względem strony powodowej. Biorąc pod uwagę, iż reklamację wraz z wezwaniem do zapłaty pozwany odebrał w dniu 19.09.2024 r. roszczenie stało się wymagalne z dniem 19.10.2024 r.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w punkcie II wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Zatem zasądzono na rzecz powodów uiszczoną opłatę od pozwu (1000 zł) wynagrodzenie pełnomocnika w stawce wynikającej z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radcy prawnego (5400 zł) oraz opłatą od pełnomocnictwa (17 zł) - z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty – pkt II wyroku.

sędzia Ewa Tokarzewska

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Magdalena Słowikowska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Olsztynie
Osoba, która wytworzyła informację:  sędzia Ewa Tokarzewska
Data wytworzenia informacji: