Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: sędzia Juliusz Ciejek

Protokolant: sekretarz sądowy Anna Kosowska

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2025 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. L. i B. L.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę ewentualnie o ustalenie i zapłatę

I.  ustala nieważność umowy o kredytu hipotecznego nr (...) (...) z dnia 26 czerwca 2008 r. zawartej pomiędzy powodami, a (...) Bankiem S.A. z siedzibą we W., poprzednikiem prawnym pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.,

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 364.368 zł 47 gr (trzysta sześćdziesiąt cztery tysiące trzysta sześćdziesiąt osiem złotych czterdzieści siedem groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie z tym, że od kwoty:

- 354.693 zł 67 gr (trzysta pięćdziesiąt cztery tysiące sześćset dziewięćdziesiąt trzy złote sześćdziesiąt siedem groszy) od dnia 17 kwietnia 2024 r. do dnia zapłaty,

- 9.674 zł 80 gr (dziewięć tysięcy sześćset siedemdziesiąt cztery złote osiemdziesiąt groszy) od dnia 6 listopada 2024 r. do dnia zapłaty,

III.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

IV.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 16.133 zł 17 gr (szesnaście tysięcy sto trzydzieści trzy złote siedemnaście groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kwotę 10.817 (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 385/22

UZASADNIENIE

Powodowie B. L. i A. L. pozwem z dnia 24.03.2020 r. skierowanym przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej: Bank) wnieśli o:

- ustalenie nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) (...) z dnia 08.06.2008 r. zawartej pomiędzy powodami B. L. i A. L., a (...) Bankiem S.A. z siedzibą we W., poprzednikiem prawnym pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W.,

ewentualnie,

- ustalenie, że § 1 ust. 4, § 6 ust. 4 zd.2, § 7 ust. 6 umowy kredytu nr (...) (...) z dnia 22.06.2008 r. i § 4 ust. 1, § 6 ust. 1, § 8 ust. 8, 10, § 10 ust. 20, 27, § 11 ust. 5, § 13 ust. 5, § 15. ust. 1, § 17 ust. 6, § 18 ust. 6 regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych przez (...) Bank S.A. za bezskuteczne wobec powodów, jako niedozwolone postanowienia umowne.

Nadto wnieśli, o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia, za czas od uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego jako konsumenci umowę kredytu hipotecznego indeksowanego kursem waluty szwajcarskiej. W ich ocenie umowa jest sprzeczna z przepisami ustawy kodeks cywilny (art. 353 § 1 k.c., art. 58 § 1 k.c.) i prawo bankowe (art. 69 ust. 1, art. 76 ust.1). Pozwany mógł dowolnie regulować kurs waluty obcej, do której indeksowany jest kredyt. Umowa nie precyzowała mechanizmu ustalania kursu, a jedynie powołuje się na ustalenie własnej Tabeli obowiązującej w danym dniu w banku. Bank mógł arbitralnie sterować wysokością zobowiązania powodów. Ponadto, powodowie wskazali, że abuzywne są postanowienia zawarte w § 1 ust. 4, § 6 ust. 4 zd.2, § 7 ust. 6 umowy kredytu i § 4 ust. 1, § 6 ust. 1, § 8 ust. 8, 10, § 10 ust. 20, 27, § 11 ust. 5, § 13 ust. 5, § 15. ust. 1, § 17 ust. 6, § 18 ust. 6 regulaminu. Po wyeliminowaniu z umowy niedozwolonych postanowień umownych w żaden sposób nie są w niej regulowane zasady dokonywania rozliczeń pomiędzy stronami, w tym kwoty wypłaty w złotych oraz zasady jego spłaty. Powinno to skutkować uznaniem, że umowa w pozostałym zakresie jest nieważna z uwagi na brak elementów przedmiotowo istotnych wskazanych w art. 69 ust. 1 i 2 prawa bankowego.

(pozew k. 4-16)

W odpowiedzi na pozew pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na swoją rzecz od powodów zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych.

Pozwany zakwestionował roszczenia powoda zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. Wskazał, że zarzuty i roszczenia strony powodowej są niezasadne, a rzeczywistą przyczyną powództwa nie są rzekome wady prawne umowy, ale obiektywny i niezależny od pozwanego wzrost kursu franka szwajcarskiego. Pozwany zaprzeczył aby:

- umowa była nieważna,

- jakiekolwiek postanowienie umowy, a w szczególności klauzule indeksacyjne, było abuzywne lub nieważne,

- w toku wyjaśniania umowy przez pracownika banku doszło do uchybienia jakimkolwiek obowiązkom informacyjnym, nie poinformowano powodów o jakiekolwiek istotnej okoliczności,

- umowa była sprzeczna z jakimkolwiek przepisem prawa,

- bank mógł arbitralnie, dowolnie ustalać kursy publikowane w TK,

- bank przyznał sobie prawo do jednostronnego regulowania zobowiązań powodów,

- postanowienia umowy, w szczególności dotyczące indeksacji kredytu kursem (...) nie były indywidualnie uzgadniane przez strony,

- powodowie nie mieli możliwości negocjowania treści postanowień umowy,

- postanowienia umowy były niejednoznaczne, sprzeczne z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszały interesy powoda,

- umowa nie mogła być dalej wykonywana,

- powód świadczył na rzecz pozwanego jakiekolwiek nienależne świadczenie,

- jakikolwiek z zarzutów stawianych bankowi przez powoda dla poparcia żądań pozwu oraz jakakolwiek część roszczeń powoda były zasadne.

(odpowiedź na pozew k. 65-119)

Pismem z dnia 12.04.2023 r. powodowie dokonali rozszerzenia powództwa w zakresie roszczenia ewentualnego w ten sposób, że wnieśli o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kwoty 152.067,22 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanemu pisma rozszerzającego powództwo do dnia zapłaty, wskutek ustalenia zapisów umowy kredytu i regulaminu za bezskuteczne wobec powodów, jako niedozwolone postanowienia umowne.

(pismo powodów – k. 213-216)

Pozwany w piśmie z dnia 08.05.2023 r. podtrzymał w całości dotychczasowe stanowisko w sprawie, w szczególności wnosząc o oddalenie powództwa w całości, również w zmodyfikowanym zakresie.

(pismo pozwanego – k. 277-280)

Pismem z dnia 16.04.2024 r. powodowie dokonali rozszerzenia powództwa w zakresie roszczenia głównego w ten sposób, że wnieśli o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kwoty 354.693,67 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanemu pisma rozszerzającego powództwo do dnia zapłaty, jako zwrotu nienależnego świadczenia z tytułu nieważnej umowy kredytu.

Dotychczasowe inne żądania strony powodowej zostały podtrzymane.

(pismo powodów – k. 338-341)

Pozwany w piśmie z dnia 30.04.2024 r. podtrzymał w całości dotychczasowe stanowisko w sprawie, w szczególności wnosząc o oddalenie powództwa w całości, również w zmodyfikowanym zakresie.

(pismo pozwanego – k. 352-353)

Pismem z dnia 22.10.2024 r. powodowie dokonali rozszerzenia powództwa w zakresie roszczenia głównego w ten sposób, że wnieśli o zasądzenie dodatkowo od pozwanego na ich rzecz kwoty 9.674,80 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanemu pisma rozszerzającego powództwo do dnia zapłaty, jako zwrotu nienależnego świadczenia z tytułu nieważnej umowy kredytu.

W zakresie roszczenia ewentualnego powodowie rozszerzyli powództwo w ten sposób, że wnieśli o zasądzenie dodatkowo od pozwanego na ich rzecz kwoty 10.570,42 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanemu pisma rozszerzającego powództwo do dnia zapłaty, wskutek ustalenia zapisów umowy kredytu i regulaminu za bezskuteczne wobec powodów, jako niedozwolone postanowienia umowne.

Dotychczasowe inne żądania strony powodowej zostały podtrzymane.

(pismo powodów – k. 392-395)

Pozwany w piśmie z dnia 19.11.2024 r. podtrzymał w całości dotychczasowe stanowisko w sprawie, w szczególności wnosząc o oddalenie powództwa w całości, również w zmodyfikowanym zakresie.

(pismo pozwanego – k. 398-400)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w W. jest następcą prawnym (...) Bank S.A. z siedzibą we W..

(bezsporne)

Powodowie w dniu 11.06.2008 r. złożyli wniosek kredytowy nr (...) o kredyt w kwocie 367.445,60 zł, zaś jako walutę kredytu oznaczyli (...). Jako przeznaczenie kredytu wskazali zakup lokalu mieszkalnego od dewelopera, refinansowanie prowizji i ubezpieczenia niskiego wkładu. Środki uzyskane z kredytu miały zostać przeznaczone na zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych powodów. W dacie złożenia wniosku powodowie byli zatrudnieni na podstawie umów o pracę i otrzymywali wynagrodzenia w złotych.

(dowód: wniosek kredytowy k. 140-141, przesłuchanie powoda k. 344-345)

Powodowie składając wniosek o kredyt złożyli oświadczenia dotyczącego tego, że:

- są świadomi, że oprocentowanie kredytu/pożyczki jest zmienne i w okresie obowiązywania umowy kredytu może ulec podwyższeniu w związku z ze wzrostem stopy referencyjnej WIBOR lub LIBOR, co spowoduje podwyższenie kwoty spłacanej raty,

- przedstawiono im ofertę kredytu hipotecznego w złotych oraz indeksowanego do waluty obcej. Po zapoznaniu się z tą ofertą zdecydowali, że dokonują wyboru oferty kredytu indeksowanego do waluty obcej, mają pełną świadomość, że w okresie obowiązywania umowy, może nastąpić niekorzystna dla nich zmiana kursu waluty – co spowoduje podwyższenie kwoty kredytu, a także odsetek oraz kwoty rat kapitałowo-odsetkowej przypadającej do spłaty, a wyrażonych w złotych.

(dowód: oświadczenia – k. 143)

W dniu 26 czerwca 2008 r. powodowie zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego umowę kredytu hipotecznego nr (...) (...). Kredyt przeznaczony był na zakup nieruchomości na rynku pierwotnym (§ 2 ust. 2.1. oraz ust. 2.2. umowy). Zgodnie z § 1 ust. 3.1 umowy Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 375.111,28 zł. W § 1 ust. 3.5 umowy wskazano, że walutą indeksacji jest (...). W § 1 ust. 4 umowy wskazano, że umowa kredytu wyrażona w walucie obcej według kursu kupna waluty określonego w Tabeli obowiązującej w Banku na dzień sporządzenia umowy wynosi 187.546,26 CHF. Zastrzeżono, że kwota ta ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania Banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu lub pierwszej transzy może być różna od podanej w umowie. Zgodnie z § 6 ust. 1 zdanie drugie Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek przez (...) Bank S.A. (dalej: regulamin), wysokość zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu indeksowanego do waluty obcej wyrażona jest w walucie obcej, po przeliczeniu uruchomionych środków po kursie kupna danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu ich uruchomienia.

Wypłata kredytu nastąpić miała w transzach, pierwsza do dnia 10.07.2008 r. zaś druga 10.10.2008 r. po złożeniu przez powodów wniosku o wypłatę i po spełnieniu warunków wypłaty określonych w § 5 ust. 2 umowy (§ 5 ust. 2 umowy).

Zgodnie z umową prowizja przygotowawcza została ustalona w wysokości 1,50 % kwoty kredytu tj. 5.511,58 zł (§ 6 ust. 1 umowy). Z tytułu udzielenia i obsługi kredytu, bank nalicza i pobiera oprocentowanie (odsetki), prowizje, opłaty, a także inne koszty określone w Regulaminie lub umowie. Aktualną wysokość oprocentowania, opłat, prowizji i innych kosztów zawiera Tabela, które warunki zmiany określa § 18 ust. 6 regulaminu (§ 8 ust. 1 regulaminu).

Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, składającej się ze stałej w okresie kredytowania Marży Banku w wysokości 1,20% oraz aktualnej w danym kwartale Stopy bazowej, ogłaszanej w Tabeli obowiązującej w Banku. Oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 4,04 %. Zmiana wysokości oprocentowania mogła następować w przypadku zmiany Stopy bazowej określonej dla danej waluty lub zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju lub krajów zrzeszonych w UE, którego waluta jest podstawą indeksacji. O każdej zmianie oprocentowania Bank miał zawiadamiać kredytobiorcę i poręczycieli na piśmie. Informacja na temat obowiązującego oprocentowania podawana miała być do wiadomości również w placówkach Banku, na stronach internetowych Banku oraz pod numerem telefonu infolinii telefonicznej. Zmiana wysokości oprocentowania dokonana zgodnie z wyżej wskazanymi zasadami nie stanowiła zmiany umowy. Kredytobiorca ponosił ryzyko związane ze zmianą wysokości stopy bazowej mającej bezpośredni wpływ na wysokość miesięcznych rat spłaty. W powyższym postanowieniu umownych, wskazano również że kredytobiorca zaciągający kredyt indeksowany do waluty obcej ponosi dodatkowo ryzyko kursowe tj. ryzyko wynikające z wahań ceny danej waluty w okresie spłaty kredytu co może mieć również wpływ na wysokość innych opłat np. z tytułu ubezpieczenia (§ 6 ust. 2, § 1 ust. 3.13 umowy). Zgodnie z § 2 pkt 13 regulaminu została zdefiniowana stopa bazowa – ustalana jest 25 dnia ostatniego miesiąca poprzedniego kwartału kalendarzowego i obowiązuje na kwartał następny na podstawie notowań:

a)  dla kredytów w PLN (WIBOR 3M)- stopa procentowa na jakiej banki udzielają 3-miesięcznych pożyczek w PLN innym bankom, ustalana codziennie o godz. 11:00 czasu (...), dla pożyczek w PLN,

b)  dla kredytów denominowanych w (...) (3M) stopa procentowa na jakiej banki udzielają 3-miesięcznych pożyczek w (...) oferowanych na rynku międzybankowym w L., ustalana codziennie o godz. 11:00 czasu londyńskiego.

Regulamin przewidywał:

- zmiana wysokości oprocentowania może następować w przypadku zmiany właściwej dla danego kredytu stopy bazowej o współczynnik zmiany określony w tabeli. Stopa bazowa jest stała w okresie kwartału kalendarzowego, a zmianie ulega w przypadku, jeżeli wartość bezwzględna różnicy pomiędzy stopą bazową obecnego kwartału oraz stopą bazową obliczoną dla kwartału przyszłego jest co najmniej równa współczynnikowi zmiany podanemu w aktualnej Tabeli. W danym kwartale obowiązuje stopa bazowa aktualna na dzień ostatniego miesiąca poprzedniego kwartału kalendarzowego oraz opublikowana w Tabeli (§ 8 ust. 8),

- Tabela kursów walut może ulec zmianie w trakcie dnia roboczego. Zmiana kursu waluty nie stanowi zmiany umowy i nie podlega doręczeniu na piśmie (§ 8 ust. 10).

Spłata kredytu miała być dokonywana w 355 annuitetowych ratach miesięcznych oraz w 5 miesiącach karencji wyłącznie ratach odsetkowych (§ 1 ust. 3.6, 3.7 i 3.8 umowy oraz § 7 ust 1 umowy). Stosownie do § 7 ust. 6 oraz § 11 ust. 5 regulaminu kwoty rat spłaty kredytu indeksowanego do waluty obcej określone są w walucie obcej, a spłacane w PLN, przeliczone po kursie sprzedaży danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu poprzedzającym dzień spłaty raty określonym w umowie. Zgodnie z § 7 ust. 7 zdanie pierwsze umowy o aktualnej wysokości raty spłaty, składki ubezpieczeniowej, opłaty refinansującej oraz aktualnym oprocentowaniu Bank informował wysyłając listem zwykłym harmonogram spłat na kolejny kwartał lub jego część, przy czym nie wykluczało to innych form komunikowania kredytobiorcy wysokości najbliższej Raty spłaty. Kredytobiorca upoważnił Bank do pobierania środków pieniężnych na spłatę rat oraz innych należności z tytułu Umowy z rachunku o numerze (...). Upoważnienie to było nieodwoływalne i wygasa wyłącznie po całkowitym rozliczeniu kredytu (§ 7 ust. 8, § 1 ust. 3.19 umowy).

W § 10 ust. 3 umowy zostało zawarte oświadczenie, że powód:

- został poinformowany o ponoszeniu ryzyka zmiany kursów walutowych (ryzyko walutowe) oraz ryzyka zmiany stopy procentowej,

- został poinformowany, iż zmiana kursu walutowego oraz zmiana stopy procentowej będzie miała wpływ na wysokość zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokość rat spłaty,

- poniesie ryzyko z ww. tytułów.

Zgodnie z § 11 ust. 5 umowy w przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej, bank w następnym dniu po upływie terminu wypowiedzenia umowy dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego na dzień przewalutowania kursu sprzedaży waluty, określonego w Tabeli.

Zgodnie z § 14 ust. 3 umowy zmiana warunków umowy, miała następować w formie pisemnej pod rygorem nieważności, za wyjątkiem zmian w Tabeli, o których bank informuje kredytobiorcę w sposób określony w Regulaminie. W przypadku zmiany Regulaminu lub Tabeli, Bank wysyła zmienione dokumenty zgodnie z zasadami określonymi w Regulaminie. W § 14 ust. 5 umowy oraz § 18 ust. 6 regulaminu bank zastrzegł sobie prawo do zmiany stawek procentowych i kwotowych ujętych w tabeli w okresie obowiązywania umowy, wyłącznie z ważnych przyczyn, w szczególności, gdy nastąpi zmiana parametrów rynkowych, środowiska konkurencji, przepisów prawa, zmiana stopy inflacji bądź innych warunków makroekonomicznych, zmiana zakresu i/lub formy realizacji określonych czynności i usług lub zmiana wysokości kosztów operacji i usług ponoszonych przez bank.

Zasady wyliczenia danych zawartych w Tabeli według której nastąpiło przeliczenie kwoty udzielonego kredytu oraz następowało przeliczenie rat spłat, nie zostały w sposób precyzyjny określone, ani w umowie ani w regulaminie. W regulaminie, w § 2 ust. 14 Tabela została zdefiniowana jako Tabela oprocentowania, Tabela kursów walut oraz Tabela opłat i prowizji Banku dla Kredytów i P. hipotecznych, obowiązuje w Banku, dostępne w placówkach, na stronie internetowej oraz pod numerami infolinii telefonicznej, stanowiące integralną część umowy.

W zakresie ubezpieczenia niskiego wkładu umowa przewidywała:

- kwota kredytowanego brakującego wkładu własnego podlegającego ubezpieczeniu to 71.800,80 zł (§ 1 ust. 3 pkt 10),

- ubezpieczenie brakującego wkładu 2.154 zł kredytowane (§ 1 ust. 3 pkt 10 i 15),

- umowa ubezpieczenia niskiego wkładu miała zostać zawarta z T.U. (...) S.A. z okresem ochrony 3 lata, stawka opłaty wynosić miała 3% kwoty kredytowanego brakującego wkładu własnego (§ 4 ust. 2.1-2.3 umowy),

- wysokość opłaty refinansującej w kolejnych okresach ochrony miała zostać ustalona zgodnie z Tabelą, obliczona od aktualnej kwoty brakującego wkładu własnego (§ 4 ust. 2.4 umowy).

W regulaminie w zakresie ubezpieczenia niskiego wkładu zostały zawarte następujące postanowienia:

- dodatkową, obligatoryjną formą zabezpieczenia stanowi również zawarta przez Bank umowa ubezpieczenia niskiego wkładu własnego jeżeli zgodnie z § 2 pkt 11 kredytobiorca nie wniósł wkładu własnego (§ 9 ust. 4),

- w razie przystąpienia przez kredytobiorcę do ubezpieczenia grupowego w T.U. składka za okres ubezpieczenia nieruchomości płatna jest z góry w dniu przystąpienia do tego ubezpieczenia w wysokości określonej procentowo w Tabeli aktualnej w tym dniu. Bank pobiera ją poprzez automatyczne obciążenie rachunku kredytobiorcy lub pobranie jej z kwoty kredytu. Składka za kolejne okresy płatna jest nie później niż w 10 dniu nowego okresu ubezpieczeniowego. Jeżeli składka płatna jest ze środków własnych kredytobiorca ma obowiązek każdorazowo zapewnić środki na rachunku kredytobiorcy w banku wystarczające do pokrycia należnej składki. Brak wezwania do zapłaty ze strony banku nie zwalnia Kredytobiorcy z obowiązku uiszczenia składki zgodnie ze stawką określoną w Tabeli obowiązującej w Banku w dniu płatności składki. W przypadku gdy pomiędzy dniem dokonania przez kredytobiorcę płatności, a pierwszym dniem wymagalności składki nastąpił wzrost stawki określonej w Tabeli, Kredytobiorca obowiązany jest do niezwłocznego uiszczenia różnicy wynikającej ze wzrostu sławki (§ 10 ust. 13 ),

- w sytuacji niskiego wkładu własnego kredytobiorcy, bank zawiera umowę ubezpieczenia wkładu własnego kredytobiorcy. W przypadku kontynuacji ubezpieczenia uwzględnia się dotychczas spłacony kapitał kredytu (§ 10 ust. 14),

- kredytobiorca zobowiązany jest do refinansowania bankowi ponoszonych kosztów tego ubezpieczenia (§ 10 ust. 15),

- ubezpieczenie zawierane jest na 36-miesięczny okres, z obowiązkiem przedłużenia na kolejne okresy w sytuacji gdy wartość kapitału pozostałego do spłaty na koniec okresu ubezpieczenia wartości równej lub niższej niż wymagana przez bank i określona w umowie (§ 10 ust. 16),

- w przypadku kredytów w PLN oraz indeksowanych do waluty obcej wypłaconych w PLN dla wyliczenia wysokości podlegającego ubezpieczeniu brakującego wkładu własnego oraz wysokości opłaty refinansującej przyjmuje się kwotę brakującego wkładu własnego obliczoną na podstawie kwoty kredytu w PLN określonej w umowie kredytu. W przypadku wydłużenia okresu ubezpieczenia kredytu indeksowanego do waluty obcej w celu określenia aktualnego salda kredytu w PLN i określenia należnej opłaty refinansującej stosuje się kurs sprzedaży waluty określonej w Tabeli obowiązujący w ostatnim dniu roboczym miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym wydłużono okres ubezpieczenia (§ 10 ust. 20),

- w przypadku kredytów w PLN oraz indeksowanych do waluty obcej, dla określenia wysokości kredytu podlegającemu ubezpieczeniu (stanowiącej sumę ubezpieczenia) oraz wysokości opłaty refinansującej przyjmuje się kwotę kredytu w PLN określoną w umowie. W przypadku wydłużenia okresu ubezpieczenia kredytu indeksowanego kursem waluty obcej w celu określenia aktualnego salda zadłużenia w PLN i określenia należnej opłaty refinansującej stosuje się kurs sprzedaży waluty obcej w Tabeli obowiązujący w ostatnim dniu roboczym miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym wydłużono okres ubezpieczenia (§ 10 ust. 27).

Ponadto, regulamin przewidywał:

- kwoty rat kredytu indeksowanego do waluty obcej określane są w harmonogramie spłaty w walucie obcej a spłacane w PLN, przeliczone po kursie sprzedaży danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu poprzedzającym spłatę raty określonym w umowie (§ 11 ust. 5),

- w przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej, zmiana waluty indeksacji na PLN następuje po kursie sprzedaży danej waluty w dniu przewalutowania zgodnie z Tabelą. Natomiast zmiana waluty kredytu z PLN na walutę obcą jako walutę indeksacji następuje po kursie kupna danej waluty w dniu Przewalutowania, zgodnie z Tabelą" (§ 13 ust. 5),

- jeżeli kredytobiorca nie spłaci w terminie całości kapitału, raty kapitałowo-odsetkowej, raty odsetkowej, należnej w danym okresie składki ubezpieczeniowej, opłaty refinansującej koszty ubezpieczenia, prowizji lub innej należnej opłaty, niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym. Należności banku wynikające z kredytu indeksowanego kursem waluty obcej podlegają rozliczeniu na PLN po kursie sprzedaży danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu wymagalności tych należności (§ 15 ust. 1),

- w przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej, bank w następnym dniu po upływie terminu wypowiedzenia umowy, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego na dzień przewalutowania kursu sprzedaży waluty, określonego w Tabeli (§ 17 ust. 6).

(dowód: umowa kredytu k. 20-30, regulamin k. 31-34 oraz k. 126-133, wydruk z KW nr (...) – k. 42-47, pełnomocnictwo – k. 142, harmonogram spłaty kredytu – k. 145)

Umowa została zawarta na wzorcu umownym, w którym kredytobiorcy nie mogli wprowadzić istotnych zmian.

(dowód: przesłuchanie powodów – k. 344-345)

Kredyt został wypłacony kredytobiorcom zgodnie z złożoną dyspozycją wypłaty. Wypłata nastąpiła w następujących transzach:

- w dniu 30.06.2008 r. w kwocie 110.000 zł co stanowiło równowartość 54.696,43 CHF,

- w dniu 30.06.2008 r. w kwocie 5.511,68 zł co stanowiło równowartość 2.740,63 CHF (prowizja),

- w dniu 30.06.2008 r. w kwocie 2.154 zł co stanowiło równowartość 1071,06 CHF (składa ubezpieczeniowa),

- w dniu 25.07.2008 r. w kwocie 257.445,60 zł co stanowiło równowartość 135276,87 CHF.

(dowód: zaświadczenie – k. 35, wniosek o wypłatę – k. 144)

W dniu 7 kwietnia 2015 r. strony zawarły aneks nr (...) do umowy kredytu dotyczący prolongaty spłaty rat kredytu o 6 miesięcy. W tym samym przedmiocie strony zawarły aneks nr (...) do umowy kredytu w dniu 31 października 2017 r.

(dowód: aneks nr (...) – k. 123, aneks nr (...) – k. 124)

Powodowie w okresie od 26.06.2008 r. do dnia 15.12.2021 r. uiścili łącznie na rzecz pozwanego kwotę 364.368,47 zł na którą składała się kwota: 274.677,20 zł tytułem wpłat rat kapitałowych, 75.520,47 zł tytułem wpłat rat odsetkowych 11.872 zł tytułem składek ubezpieczeniowych, 1.295 zł tytułem opłat windykacyjnych, 1.003,80 zł tytułem odsetek karnych.

(dowód: zaświadczenie – k. 36-41, opinia biegłej sądowej M. H. – k. 359-375)

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powodów o ustalenie nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) (...) z dnia 08.06.2008 r. zawartej pomiędzy powodami, a poprzednikiem prawnym pozwanego, uznano za zasadne. Roszczenie powodów o zapłatę podlegało uwzględnieniu w całości. W ocenie Sądu, mimo, że sama konstrukcja umowy nie jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego, to jednak zawiera ona postanowienia niedozwolone, których eliminacja skutkuje obiektywnym brakiem możliwości jej wykonania przez obie strony zgodnie z jej istotą. Sąd oddalił powództwo jedynie co do części żądanych odsetek.

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt i niekwestionowane przez strony dokumenty i opinię biegłego sądowego oraz zeznania powodów i świadków nie stwierdzając podstaw do podważenia ich wiarygodności.

Świadek R. F. (k. 183-187) wskazała, że nie uczestniczyła w procesie udzielenia kredytu powodom, zaś świadkowie A. Ż. (k. 257-269v) i S. P. (k. 297-310) wskazali, że nie pamiętają czy uczestniczyli w zawieraniu umowy przez powodów. Wszyscy zeznali na temat ogólnych kwestii związanych z funkcjonowaniem kredytów i finansowaniem banku oraz konstrukcji umów.

Powodowie mają interes prawny w wystąpieniu z żądaniem pozwu, a polega on na tym, że w istocie domagają się definitywnego usunięcia niepewności prawnej co do istnienia nawiązanego na podstawie umowy stosunku prawnego lub jego treści w przypadku wyeliminowania niektórych ich postanowień z uwagi na ich niedozwolony charakter. W przypadku umowy długoterminowej, jakim jest objęta pozwem umowa kredytu, żądanie zwrotu kwot wypłaconych lub wpłaconych może wynikać z różnych przyczyn, zatem samo rozstrzygnięcie o uwzględnieniu lub oddaleniu żądania zapłaty na tle takiej umowy nie zawsze wyeliminuje wątpliwości co do jej istnienia lub treści. W świetle aktualnego orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Białymstoku jak i Sądu Najwyższego powyższa kwestia nie budzi wątpliwości.

Zasadnicze postanowienia umowy w ocenie Sądu spełniają przesłanki z art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie jej zawarcia) i pozwalają na uznanie jej za umowę kredytu bankowego. Znane są bowiem strony umowy, kwota i waluta kredytu, cel, na jaki został udzielony, zasady i termin jego spłaty (ratalnie), wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany (suma stałej marża i zmiennej stopy referencyjnej) oraz inne niezbędne warunki wynikające z art. 69 ust. 2 powołanej ustawy.

Oceny postanowień ww. umowy nie zmienia fakt, że kwota udzielonego kredytu miała być indeksowana kursem waluty obcej przez przeliczenie wysokości sumy kredytowej wypłaconej w walucie polskiej na walutę obcą, ustalenie rat spłaty w walucie obcej i następnie przeliczanie wartości konkretnych spłat dokonywanych w walucie polskiej na walutę obcą i odpowiednie do tego określanie wysokości pozostałego do spłaty zadłużenia w tej właśnie walucie ( (...)).

Art. 358 ¹ § 2 k.c. wprost przewiduje możliwość zastrzeżenia w umowie, że wysokość zobowiązania, którego przedmiotem od początku jest suma pieniężna, zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W orzecznictwie sądowym zgodnie przyjmuje się przy tym, że w omawianym przepisie chodzi o pieniądz polski, a innym miernikiem wartości może być również waluta obca (vide: wyroki SN w sprawie I CSK 4/07, I CSK 139/17, uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 339/06).

Umowa stron zawiera zatem elementy przedmiotowo istotne, które mieszczą się w konstrukcji umowy kredytu bankowego i stanowią jej w pełni dopuszczalny oraz akceptowany przez ustawodawcę wariant, o czym świadczy nadto wyraźne wskazanie tego rodzaju kredytów (indeksowanych i denominowanych) w treści art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 prawa bankowego oraz wprowadzenie art. 75b prawa bankowego, na podstawie nowelizacji tej ustawy, które to zmiany weszły w życie z dniem 26 sierpnia 2011 r.

Nadto umowa stron jest dopuszczalna w świetle treści art. 353 ¹ k.c., zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Ryzyko zmiany kursu waluty obcej przyjętej jako miernik wartości świadczenia w walucie polskiej z zasady może wywoływać konsekwencje dla obu stron – w przypadku podwyższenia kursu podwyższając wartość zobowiązania kredytobiorcy w stosunku do pierwotnej kwoty wyrażonej w walucie wypłaty, a w przypadku obniżenia kursu - obniżając wysokość jego zadłużenia w tej walucie, a tym samym obniżając wysokość wierzytelności Banku z tytułu spłaty kapitału kredytu w stosunku do kwoty wypłaconej.

Trudno zatem uznać, aby konstrukcja umowy kredytu indeksowanego kursem waluty obcej była sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego, skoro ryzyko takiego ukształtowania stosunku prawnego obciąża co do zasady obie strony. Nie ma również przeszkód, by strony w umowie określiły sposób ustalania kursu dla uniknięcia wątpliwości na tym tle w toku wykonywania umowy. Zamieszczenie postanowień w tym zakresie samo w sobie nie narusza zatem przepisów prawa, zasad współżycia społecznego, ani nie jest sprzeczne z naturą zobowiązania kredytowego.

Ustalony w umowie z konsumentem sposób ustalania kursu waluty indeksacyjnej przyjmowanego do rozliczeń umowy może natomiast być przedmiotem oceny, czy nie stanowi postanowienia niedozwolonego. W związku ze stanowiskiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( (...)), zajętym w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie(...)na tle wykładni dyrektywy (...), i podtrzymanym tam poglądem dotyczącym natury klauzul wymiany (indeksacyjnych), które wprowadzając do umów kredytowych ryzyko kursowe, określają faktycznie główny przedmiot umowy (pkt 44 powołanego wyroku), postanowienia w tym zakresie podlegają kontroli w celu stwierdzenia, czy nie mają charakteru niedozwolonego, jeżeli nie zostały sformułowane jednoznacznie (art. 385 ^{( 1)} § 1 zd. drugie k.c.). W przypadku uznania ich za niedozwolone konieczne staje się również rozważenie skutków tego stanu rzeczy.

Nie ulega wątpliwości, że powodowie zawarli umowę jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Z umowy i wniosku kredytowego wynika, że powodowie zaciągnęli kredyt na zakup nieruchomości wynikających z ich potrzeb mieszkaniowych. Powodowie wówczas nie prowadzili żadnej działalności gospodarczej. Powodowie pozostawali w stosunku pracy. Okoliczność ta nie była kwestionowana przez pozwanego na żadnym etapie postępowania.

Kwestionowane przez powodów postanowienia umowne stanowią klauzulę waloryzacyjną. Dotyczyły one kursów waluty obcej stosowanych do przeliczeń na potrzeby ustalenia wzajemnych zobowiązań stron. Przewidywały one, że wysokość zobowiązania stron będzie wielokrotnie przeliczana z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty indeksacyjnej.

Bezspornie mechanizm (konkretny sposób) ustalania kursu nie został opisany w żaden sposób ani w umowie, ani w regulaminie. W żaden bowiem sposób nie zdefiniowano, jak powstaje tabela zawierająca te kursy, co oznacza, że pozwany miał swobodę w zakresie ustalania kursu waluty indeksacyjnej.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ulega wątpliwości, że umowa stron została zawarta na podstawie wzoru opracowanego i stosowanego przez Bank. Kredytobiorcy mogli wybrać rodzaj kredytu, który najbardziej im odpowiadał, uzgodnić kwotę kredytu w walucie polskiej, natomiast nie uzgadniano z nimi wszystkich pozostałych postanowień, w szczególności nie uzgadniano tego, czy mogą skorzystać z innego kursu waluty niż przyjmowany przez pozwanego. Oznacza to, że te pozostałe postanowienia, podobnie jak postanowienia regulaminu (stanowiącego wszak integralną część umowy), nie były uzgodnione indywidualnie z kredytobiorcami w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c.

Z zeznań powódki wynika, że nie informowano kredytobiorców o możliwości negocjacji umowy i sposobie ustalenia kursów waluty (...) Nie byliśmy informowani w jaki sposób bank będzie ustalał kurs (...). (…) Pojechaliśmy do banku, umowa była przygotowana, przedstawiono nam ją do podpisu. Przeczytaliśmy ją przed podpisaniem. Nie było negocjacji. (…) Nie wiedzieliśmy , że istnieje możliwość negocjacji umowy a pracownik nas o tym nie informował.” (protokół k. 344v-345).

W tym stanie rzeczy nie ma podstaw do przyjęcia, że postanowienia umowy w zakresie mechanizmu ustalania kursu waluty, wyznaczającego wysokość zobowiązania strony powodowej względem pozwanego, zostały w przypadku umowy stron uzgodnione indywidualnie.

Z uwagi na to, że powodowie wskazywali, że ww. postanowienia są niedozwolone, należało rozważyć, czy – skoro dotyczą głównego przedmiotu umowy – są wystarczająco jednoznaczne i czy wynikające z nich prawa lub obowiązki stron zostały ukształtowane sprzecznie z dobrymi obyczajami lub w sposób rażąco naruszający interesy powodów jako konsumentów. Kwestionowane postanowienia przewidują indeksację kredytu kursem waluty obcej i odwołują się do tabeli, co do której wskazano jedynie, że chodzi o tabelę obowiązującą w banku, bez wskazania, w jaki konkretnie sposób jest ona ustalana i jak ustalane są umieszczone tam kursy walut. To zaś nie pozwala na jednoznaczne określenie zakresu tych postanowień i konsekwencji płynących dla kredytobiorcy. Trudno uznać, aby tak sformułowane postanowienia były wystarczająco jednoznaczne. Podkreślenia wymaga, że kwestionowane postanowienia wskazywały na dwa rodzaje kursów – kurs kupna do ustalenia wysokości kredytu w tej walucie po jego wypłacie w walucie polskiej oraz kurs sprzedaży do ustalenia wysokości kolejnych rat spłaty w PLN i wcześniejszej spłaty. Zważywszy, że sposób ustalania tych kursów nie został określony w umowie, oznacza to, że mogły być one wyznaczane jednostronnie przez Bank. Nie zmienia tego okoliczność, że w pewnym zakresie Bank mógł doznawać pewnych ograniczeń dotyczących wyznaczania kursu z uwagi na działania regulatora rynku, czy z uwagi na sytuację gospodarczą, gdyż nadal były to czynniki niezależne od kredytobiorcy, na które kredytobiorca nie miał żadnego wpływu. Na tle tak ukształtowanych postanowień dotyczących kursu waluty, która ma być miernikiem waloryzacji (przeliczania) zobowiązań wynikających z umowy kredytu bankowego utrwalony jest pogląd, że mają one charakter niedozwolony, gdyż są „nietransparentne, pozostawiają pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron” (vide uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 382/18 i przywołane tam orzecznictwo).

W ocenie Sądu przyznanie sobie przez pozwanego we wskazanych postanowieniach jednostronnej kompetencji do swobodnego ustalania kursów przyjmowanych do wykonania umowy prowadzi do wniosku, że były one sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powoda w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy (art. 385 ² k.p.c. – por. uchwała SN z 20.06.2018 r. w sprawie III CZP 29/17). Takie rozwiązania dawały bowiem Bankowi, czyli tylko jednej ze stron stosunku prawnego, możliwość przerzucenia na powodów całego ryzyka wynikającego ze zmiany kursów waluty indeksacyjnej i pozostawiały mu całkowitą swobodę w zakresie ustalania wysokości ich zadłużenia przez dowolną i pozbawioną jakichkolwiek czytelnych i obiektywnych kryteriów możliwość ustalania kursu przyjmowanego do rozliczenia spłaty kredytu. Nie ma zaś znaczenia, czy z możliwości tej Bank korzystał, ani to, czy w toku wykonywania umowy zmienił swoje zasady na bardziej transparentne. Dla uznania postanowienia umownego za niedozwolone wystarczy bowiem taka jego konstrukcja, która prowadzi do obiektywnej możliwości rażącego naruszenia interesów konsumenta, przy czym zgodnie z art. 385 ² k.c. ewentualna abuzywność postanowień umowy podlega badaniu na datę jej zawarcia z uwzględnieniem towarzyszących temu okoliczności i innych umów pozostających w związku z umową objętą badaniem (vide uchwała SN z 20.06.2018 r. w sprawie III CZP 29/17).

W świetle powyższych okoliczności w ocenie Sądu wskazane wyżej postanowienia umowy dotyczące stosowania dwóch różnych rodzajów kursów, które mogły być swobodnie ustalane przez jedną ze stron umowy (Bank) nie zostały uzgodnione indywidualnie z kredytobiorcami i kształtowały zobowiązania powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy, a zatem miały charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i w związku z tym nie wiążą powodów.

Wyeliminowanie wskazanych zapisów i związanie stron umową w pozostałym zakresie, czyli przy zachowaniu postanowień dotyczących indeksacji kredytu oznaczałoby, że kwota kredytu wypłaconego powodom powinna zostać przeliczona na walutę szwajcarską, a powodowie w terminach płatności kolejnych rat powinni je spłacać w walucie polskiej, przy czym żadne postanowienie nie precyzowałoby kursu, według którego miałyby nastąpić takie rozliczenia. Nie ma przy tym możliwości zastosowania w miejsce wyeliminowanych postanowień żadnego innego kursu waluty.

Zgodnie z wiążącą wszystkie sądy Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy (...) dokonaną przez (...) w powołanym już wyżej wyroku z dnia 3.10.2019 r. w sprawie(...) w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy, skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje. Jedynie w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym lub takiego, który można zastosować za zgodą obu stron – wyłącznie wtedy gdy brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi. W wyroku tym (...) wskazał, że nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, nie mających charakteru dyspozytywnego.

Przenosząc powyższe uwagi na stan faktyczny niniejszej sprawy należy wskazać, że brak możliwości stosowania norm o charakterze ogólnym nie pozwala na sięgnięcie do domniemanej woli stron lub utrwalonych zwyczajów (art. 65 k.c. i art. 56 k.c.), które w odniesieniu do innych stosunków prawnych pozwalałyby na ustalenie wartości świadczenia określonego w walucie obcej np. przez odniesienie się do tej waluty według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski lub innych kursów wskazywanych przez strony w umowie. Nie ma zwłaszcza możliwości sięgnięcia po przepis art. 358 § 2 k.c., który posługuje się takim właśnie kursem w przypadku możliwości spełnienia świadczenia wyrażonego w walucie obcej. Po pierwsze, świadczenie obu stron było wyrażone w walucie polskiej (wypłata kredytu i jego spłata następowały bowiem w PLN, a (...) był tylko walutą indeksacyjną). Po drugie, wspomniany przepis nie obowiązywał w dacie zawarcia umowy (wszedł w życie z dniem 24 stycznia 2009 r.), zaś uznanie pewnych postanowień umownych za niedozwolone skutkuje ich wyeliminowaniem z umowy już od daty jej zawarcia, co czyni niemożliwym zastosowanie przepisu, który wówczas nie obowiązywał. Nawet gdyby uznać, że art. 358 § 2 k.c. mógłby być stosowany do skutków, które nastąpiły po dacie jego wejścia w życie, to nadal brak byłoby możliwości ustalenia kursu, według którego należałoby przeliczać zobowiązania stron sprzed tej daty, czyli przede wszystkim ustalić wysokości zadłużenia w (...) po wypłacie kredytu.

W ocenie Sądu brak określenia kursów wymiany i możliwości uzupełnienia umowy w tym zakresie skutkuje koniecznością wyeliminowania z umowy całego mechanizmu indeksacji, który - określony przy pomocy niedozwolonych postanowień dotyczących kursu wymiany - jawi się w całości jako sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający interesy kredytobiorcy - konsumenta.

Dodać należy, że wobec pierwotnej wady przedmiotowej umowy, aneksy sporządzone do umowy nie wprowadziły w niej skutecznych istotnych zmian. Dotyczyły one jedynie okresu spłaty. Mechanizm indeksacji został w praktyce od początku uznany za bezskuteczny. Treść aneksów nie miała sanować go.

Wskazać należy, że w dniu 25.04.2024 r. została wydana przez skład całej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego uchwała w sprawie o sygn. akt(...). Podjęta przez Sąd Najwyższy uchwała ma moc zasady prawnej. Zgodnie z powyższą uchwałą:

1. W razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów.

2. W razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie, z uwagi na treść uchwały Sądu Najwyższego (...) z dnia 25.04.2024 r. oraz w świetle orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w B. odstąpił od dotychczasowego poglądu, że po wyeliminowaniu niedozwolonych postanowień umowa stron nadal może być wykonywana. Wobec powyższego, eliminacja postanowień określających kurs wymiany i brak możliwości uzupełnienia umowy w tym zakresie skutkuje obiektywnym brakiem możliwości jej wykonania przez obie strony zgodnie z jej istotą, tj. jako umowy kredytu bankowego.

Z podanych przyczyn, na podstawie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) w związku z art. 58 § 1 k.c. i art. 69 pr. bank, powództwo o ustalenie nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) (...) z dnia 08.06.2008 r. zawartej pomiędzy powodami, a (...) Bankiem S.A. z siedzibą we W., poprzednikiem prawnym pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W., należało uwzględnić, o czym Sąd orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Z uwagi na powyższe w oparciu o art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 364.368,47 zł, o czym orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku.

Powyższe kwoty stanowią sumę wszystkich świadczeń w PLN otrzymanych przez pozwanego od powodów w okresie od dnia 26.06.2008 r. do dnia 15.12.2021 r. tytułem rat kapitałowo-odsetkowych, składek na ubezpieczenie, opłat za monity windykacyjne i odsetki karne. Powodowie udokumentowali żądane kwoty zaświadczeniem wystawionym bezpośrednio przez bank, którego autentyczności pozwany nie podważył. Ponadto, kwota ta wynika również z opinii sporządzonej przez biegłą sądową M. H. (2). W ocenie Sądu przedmiotowa opinia jest jasna, pełna oraz koresponduje z zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, a wnioski w niej zawarte są logiczne oraz zgodne z doświadczeniem życiowym. Z tego względu Sąd oparł na niej swoje ustalenia, co do wysokości należnego powodom świadczenia.

Zgodnie z poglądem przyjętym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7.05.2021 r. w sprawie (...), w przypadku następczej nieważności umowy kredytowej po obu jej stronach powstają odrębne roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych. Ostatecznie zatem świadczenia te podlegają zwrotowi niezależnie od siebie, bez konieczności badania z urzędu, czy ich wzajemna wysokość prowadzi do powstania stanu wzbogacenia, który byłby miarą zwrotu różnicy między tymi świadczeniami. Sąd Najwyższy nadał wskazanej uchwale moc zasady prawnej, co oznacza, że będzie ona stosowana przez ten sąd również w innych sprawach.

Bezzasadne byłoby przy tym powoływanie się na przez Bank na brak obowiązku zwrotu świadczenia z uwagi na przepisy art. 411 k.c., gdyż w pkt 1 tej regulacji wyraźnie wskazano, że nie dotyczy on sytuacji, w której zwrot ma dotyczyć świadczenia spełnionego m.in. w wykonaniu nieważnej czynności prawnej – jak w sprawie niniejszej.

Strona powodowa spłacając kredyt nie spełniała również świadczeń z tytułu umowy przed nadejściem terminu ich wymagalności (art. 411 pkt 4 k.c.), skoro z uwagi na nieważność umowy nie była zobowiązana do takich spłat, a co najwyżej do zwrotu świadczenia nienależnego, jakim stała się wypłacona im kwota kredytu.

Ponadto, wskazać należy że dochodzone przez powodów roszczenie nie jest przedawnione. Zastosowanie zatem znajdzie co do zasady w niniejszej sprawie dziesięcioletni termin przedawnienia, albowiem roszczenie powodów powstało przed zmianą przepisów wprowadzonych ustawą z 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 poz. 1104).

Bieg terminu przedawnienia takich roszczeń nie może się skończyć przed datą powzięcia przez konsumenta wiedzy o niedozwolonym charakterze takiego postanowienia, względnie przed dniem, w którym przy zachowaniu przeciętnej staranności wiedzę taka mógł obiektywnie rzecz biorąc powziąć. „Należy zauważyć, że termin przedawnienia może być zgodny z zasadą skuteczności tylko wtedy, gdy konsument miał możliwość poznania swoich praw przed rozpoczęciem biegu lub upływem tego terminu.” (teza 46 do wyroku (...) (...)). Stanowisko takie zostało wyrażone w wyrokach (...) z dnia 22.04.2021 r. w sprawie (...) i z dnia 10.06.2021 r. w sprawie (...)oraz w połączonych sprawach od (...). Podobne stanowisko do wyroku (...), w dniu 7 maja 2021 r zajął polski Sąd Najwyższy. Sąd uznał, iż rozpoczęcie biegu terminu przedawnienie rozpoczyna się w momencie zakwestionowania umowy frankowej - złożenia reklamacji, wystosowania wezwania do zapłaty, złożenia pozwu w Sądzie.

Powodowie żądali zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od 354.693,67 zł od dnia doręczenia pisma rozszerzającego powództwo i od kwoty 9.674,80 zł również od dnia doręczenia pisma rozszerzającego powództwo - i to żądanie zostało uwzględnione w części tj. od innej daty początkowej.

Pismo zawierające rozszerzenie żądania pozwu o kwotę 354.693,67 zł zostało doręczone pozwanemu w dniu 16.04.2024 r. Mając na uwadze treść przepisu art. 111 § 2 k.c. Sąd uznał, że bieg odsetek za opóźnienie może rozpocząć się od dnia następnego po dniu doręczeniu pisma. Wobec tego pozwany pozostawał w opóźnieniu co do spełnienia wskazanego świadczenia od dnia 17.04.2024 r. i od tej daty Sąd orzekł o początku biegu odsetek ustawowych za opóźnienie. Pismo zawierające rozszerzenie żądania pozwu o kwotę 9.674,80 zł zostało doręczone pozwanemu w dniu 05.11.2024 r. Wobec tego pozwany pozostawał w opóźnieniu w spełnieniu tego świadczenia od 06.11.2024 r. i była to data początkowa biegu odsetek ustawowych za opóźnienie.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie, z uwagi na aktualne orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w B. odstąpił od dotychczasowego poglądu, że odsetki za opóźnienie od nienależnego świadczenia z tytułu uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych należą się od dnia wydania wyroku. Wobec powyższego odsetki należą się od dnia, w którym pozwany bank został w sposób jednoznaczny poinformowany przez kredytobiorców o tym, że w ich ocenie umowa jest nieważna bądź zawiera klauzule niedozwolone i zostało prawidłowo sformułowane żądanie zapłaty.

W związku z tym, Sąd na podstawie art. 481 § 1 k.c. zasądził odsetki za opóźnienie na rzecz powodów od kwoty 354.693,67 zł od dnia 17.04.2024 r. do dnia zapłaty i od kwoty 9.674,80 zł od dnia 06.11.2024 r. do dnia zapłaty, o czym orzekł w punkcie II sentencji wyroku, zaś w pozostałym zakresie żądanie o zasądzenie odsetek oddalił, o czym orzekł w punkcie III sentencji wyroku.

Sąd pominął wniosek pozwanego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny finansów i bankowości. Okoliczności, na które miał dowód ten być przeprowadzony okazały się nieistotne dla rozstrzygnięcia sporu. Niniejsze postępowanie ostatecznie wymagało ustalenia czy zawarte postanowienia umowy mają charakter abuzywny – a więc wymagało ustalenia czy są one sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interes konsumenta. Powyższe nie wymagało wiedzy specjalnej biegłego sądowego lecz opierało się na kwestii prawidłowego stosowania przepisów prawa, a analiza i ocena postanowień umownych w kontekście norm prawnych należy do Sądu.

Uwzględnienie tych żądań głównych dezaktualizuje potrzebę odnoszenia się do żądań ewentualnych.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. poprzez obciążanie pozwanego obowiązkiem ich zwrotu na rzecz powodów w całości. Powodowie przegrali proces w niewielkiej części tj. odnośnie odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 354.693,67 zł i 9.674,80 zł za jeden dzień.

Koszty procesu po stronie powodowej obejmowały uiszczoną opłatę od pozwu (1.000 zł), opłatę za pełnomocnictwa (17 zł), wynagrodzenie pełnomocnika (radcy prawnego) w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (10.800 zł) i wynagrodzenie biegłego sądowego (4.316,17 zł).

O odsetkach od zasądzonych kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Z tego względu Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 16.133,17 zł, o czym orzekł jak w punkcie IV sentencji wyroku.