Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia Ewa Oknińska
Protokolant:	sekretarz sadowy Alicja Pniewska,

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2023 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. S., E. S.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie ewentualnie o ustalenie i zapłatę

I.oddala powództwo o ustalenie, że umowa pożyczki hipotecznej nr (...) zawarta pomiędzy powodami a pozwanym w dniu 21 maja 2008 r. jest nieważna,

II. oddala powództwo o zapłatę dochodzone w związku z nieważnością umowy kredytu,

III. ustala, że postanowienia § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy pożyczki hipotecznej nr (...) zawartej pomiędzy powodami a pozwanym w dniu 21 maja 2008 r. oraz § 8 ust. 3 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A., stanowiącego integralną część umowy pożyczki są bezskuteczne wobec powodów,

IV. zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 79.868,53 (siedemdziesiąt dziewięć tysięcy osiemset sześćdziesiąt osiem 53/100) zł ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 lutego 2022 r. do dnia zapłaty,

V. w pozostałym zakresie oddala powództwo ewentualne,

VI. wzajemnie znosi koszty procesu między stronami.

sędzia Ewa Oknińska

Sygn. akt I C 402/22

UZASADNIENIE

Powodowie E. S. i J. S. ostatecznie domagali się od Banku (...) S.A. w W.:

- zasądzenia od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. łącznie na rzecz powodów E. S. i J. S. kwoty 183.523,41 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 20 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty,

-ustalenia, że umowa o pożyczkę hipoteczną nr (...) z dnia 15 maja 2008 r., zawarta przez powodów E. S. i J. S. z pozwaną Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. w dniu 21 maja 2008 r. jest w całości ex tunc z mocy prawa nieważna (ewentualnie bezskuteczna względem powodów w całości),

ewentualnie

-zasądzenia od pozwanej Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. łącznie na rzecz powodów E. S. i J. S. kwoty 79.868,53 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 20 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty,

- ustalenia częściowej bezskuteczności umowy o pożyczkę hipoteczną nr (...) z dnia 15 maja 2008 r., zawartej przez powodów E. S. i J. S. z pozwaną Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. w dniu 21 maja 2008 r. w zakresie zawartych w niej klauzul indeksacyjnych - tj.:

-§ 2 ust. 2 umowy pożyczki,

- § 7 ust. 1 umowy pożyczki,

- § 8 ust. 3 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. stanowiącego integralną część umowy pożyczki.

W każdym zaś z wyżej wymienionych przypadków wnieśli o:

1.  zasądzenie od pozwanej łącznie na rzecz powodów kosztów procesu - w tym kosztów zastępstwa procesowego - według norm prawem przepisanych (o ile nie zostanie złożony w niniejszej sprawie spis kosztów),

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że nie jest w pełni jasny typ umowy zawartej przez strony w dniu 21 maja 2008 roku - tj. czy jest to umowa pożyczki czy umowa kredytu. Umowa została określona nazwą „umowa o pożyczkę hipoteczną", jednakże nazwa umowy nie jest przesądzająca. Analiza umowy w zestawieniu z zeznaniami strony powodowej, która określi przeznaczenie środków wypłaconych przez pozwaną tytułem realizacji jej zobowiązań z umowy skłania do stwierdzenia, ze przeznaczenie środków wypłaconych przez bank zostało oznaczone, zatem mamy do czynienia nie z pożyczką, lecz - ewentualnie - z kredytem bankowym. Z uwagi na powyższe, strona powodowa uznała zawartą umowę za umowę kredytu i w sformułowała zarzuty dotyczące naruszenia przy tej umowie kredytu przepisów bezwzględnie obowiązujących w tym wynikających z ustawy Prawo bankowe. Nawet gdyby uznać zawarty pomiędzy stronami stosunek prawny za umowę pożyczki to umowa ta również jest nieważna z przyczyn wskazanych w pozwie, a nie odnoszących się jedynie do umowy kredytu.

W ocenie powodów umowa jest nieważna w całości jako sprzeczna z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa i z zasadami współżycia społecznego (sprzeczna z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe oraz art. 353 ¹ k.c.). Strona powodowa podniosła, że zawarta umowa kredytu nie jest umową kredytu walutowego, bowiem jak wynika z treści zawartej przez strony umowy kredytu – kredyt miał być uruchomiony w walucie polskiej i w walucie polskiej miał być spłacany. Indeksacja przedmiotowego kredytu do waluty CHF, w ocenie powódki, doprowadziła do tego, że strony nie uzgodniły w ogóle kwoty kredytu w CHF (znana i stała jest tylko kwota kredytu w PLN). Strona powodowa podała, że pozwany naruszył zasady współżycia społecznego, albowiem nie udzielił jej przy zawieraniu przedmiotowej umowy kredytu informacji na temat mechanizmu działania umowy kredytu indeksowanego do waluty CHF i ryzyka kursowego, nie przedstawił żadnej rzetelnej informacji na temat oferowanego produktu. Ponadto przedmiotowa umowa kredytu prowadzi do nieuzasadnionego prawnie i ekonomicznie naruszenia ekwiwalentności świadczeń strony powodowej i pozwanego, a świadczenie strony powodowej rażąco przewyższa świadczenie pozwanego. Zdaniem strony powodowej, od samego początku przedmiotowa umowa kredytu została ukształtowana z pominięciem równowagi kontraktowej, albowiem klauzula indeksacyjna z góry zakładała nierównomierne rozłożenie ryzyka walutowego po stronie kredytobiorcy. Powyższe dowodzi, że pozwana w sposób rażący naruszyła bezwzględny wymóg formowania umowy w sposób przejrzysty, zrozumiały, rzetelny, wyczerpujący, niewprowadzający w błąd lub błędne przekonanie oraz uczciwy – naruszając tym samym w sposób oczywisty zasady współżycia społecznego. W ocenie strony powodowej takie ukształtowanie przez pozwanego przedmiotowego stosunku prawnego sprzeciwia się właściwości (naturze) tego stosunku prawnego i świadczy o naruszeniu przez pozwanego zasad współżycia społecznego i w rezultacie prowadzi do nieważności tej umowy kredytu w całości. Jednocześnie ze względu na wagę tego naruszenia i brak przepisów pozwalających zastąpić te nieważne postanowienia przedmiotowej umowy kredytu przepisami dyspozytywnymi, nie ma możliwości zastosowania w niniejszej sprawie przepisu art. 58 § 3 k.c. i pozostawieniem umowy kredytu w mocy w pozostałej części. Z ostrożności procesowej w sytuacji uznania przez Sąd ważności przedmiotowej umowy kredytu, strona powodowa wskazała na abuzywność postanowień § 2 ust. 2, § 7 ust. 1 umowy i § 8 ust. 3 regulaminu. Strona powodowa podała, że kwestionowane postanowienia umowne nie były z nią indywidualnie uzgodnione oraz nie miała ona świadomości na temat istnienia jakiejkolwiek możliwości negocjowania warunków umowy. Treścią przedmiotowych postanowień umownych prawa i obowiązki strony powodowej ukształtowane zostały w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy.

W piśmie z dnia 13 kwietnia 2022 r. strona powodowa wskazała, że roszczenie główne o zapłatę kwoty 183.523,41 zł kierowane jest w sytuacji uznania przez Sąd zawartej przez powodów umowy o pożyczki hipotecznej nr (...) z dnia 15 maja 2008 r. za nieważną w całości ex tunc z mocy (ewentualnie bezskuteczną względem powodów w całości). W takiej sytuacji strony na podstawie art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. zobowiązane są do zwrotu wzajemnie spełnionych świadczeń. Tym samym pozwana zobowiązana jest do zwrotu świadczeń uzyskanych od powodów w postaci uiszczonych przez nich rat. Odnosząc się do samej wysokości roszczenia o zapłatę kwoty 183.523,41 zł powodowie wskazali, iż w sytuacji uznania przez Sąd nieważności przedmiotowej umowy w całości, kwota ta stanowi całość uiszczonych przez powodów na rzecz pozwanej rat w walucie PLN w okresie od dnia 27 czerwca 2008 r. do dnia 27 października 2021 r. włącznie.

W sytuacji zaś uznania przez Sąd, że przedmiotowa umowa jest ważna i skuteczna względem powodów, lecz bezskuteczne wobec powodów są abuzywne postanowienia indeksacyjne, co skutkować będzie przyjęciem możliwości wykonywania umowy, jednak z pominięciem przeliczeń zobowiązania powodów do waluty CHF i z oprocentowaniem opartym o stawkę referencyjną wynikającą z umowy, powodowie dochodzą od pozwanej zapłaty kwoty 79.868,53 zł.

Kwota ta stanowi różnicę pomiędzy sumą rat kapitałowo-odsetkowych rzeczywiście uiszczonych przez powodów na rzecz pozwanej w walucie polskiej w okresie od dnia 27 czerwca 2008 r. do dnia 27 października 2021 r. włącznie, a sumą rat kapitałowo-odsetkowych w walucie polskiej, którą powodowie byliby zobowiązani rzeczywiście uiścić na rzecz pozwanej w tym okresie, gdyby raty kredytu (kapitału i odsetek) były naliczane przy założeniu, iż:

- początkowe saldo kredytu jest wyrażone w walucie PLN i nie uległo ono indeksacji do waluty CHF,

- kredyt jest oprocentowany według stawki i marży pozwanej wskazanych w umowie kredytu,

- kredyt podlega spłacie w ratach wskazanych w umowie kredytu - tj. niepodlegających przeliczeniu z CHF na PLN, lecz płatnych w PLN i naliczonych od początkowego salda kredytu wyrażonego w walucie PLN.

(pozew - k. 4-65, modyfikacja powództwa z dnia 13.04.2022 r. – k. 329-332)

W odpowiedzi na pozew, pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zwrot kosztów procesu według norm przepisanych. Zakwestionował wszelkie twierdzenia przywołane przez powodów w treści pozwu z wyjątkiem tych wyraźnie przyznanych oraz zakwestionował powództwo co do zasady jak i wysokości. Następnie zaprzeczył, aby klauzule zawarte w umowie były postanowieniem abuzywnym w myśl art. 385 ¹ i nast. k.c. W ocenie banku zakwestionowana przez powodów klauzula jest sformułowana w sposób jasny, precyzyjny, nie budzący wątpliwości, ponadto są wobec niego w pełni skuteczne i wiążą one strony. Sporna umowa jest umową pożyczki, do której powinny mieć zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego, a przepisy prawa bankowego tylko w zakresie określonym w art. 78 tej ustawy. Z ostrożności jednak, pozwany odniósł się także do zarzutów powoda stawianych na gruncie art. 69 prawa bankowego.

Pozwany wskazał, że powodowie nigdy nie zwracali się do pozwanego banku z jakimkolwiek wnioskiem o wyjaśnienie czy doprecyzowanie jakichkolwiek kwestii wynikających lub związanych z zawartą umową kredytu czy stanowiących jej integralną część Regulaminu czy cennika. Takich działań nie podejmowali ani na etapie przedkontraktowym, ani także na etapie wykonywania umowy. Pozwany zaprzeczył także jakoby powodowie nie mieli wpływu na treść postanowień zawartej umowy kredytowej.

Zdaniem pozwanego pozew w niniejszej sprawie - wniesiony niemal po 14 łatach po zawarciu umowy kredytu - w rzeczywistości stanowi próbę uniknięcia przez powoda negatywnych skutków zmiany kursu CHF/PLN, nie zaś rzeczywistą treścią nawiązanego przez strony stosunku prawnego, czy też jego zgodnością z celem, jaki przyświecał powodowi w momencie zawierania umowy kredytu - tj. uzyskaniem środków oprocentowanych według stawki LIBOR poprzez zaciągnięcie zobowiązania w walucie obcej.

Postanowienia umowy zaczęły być przez stronę powodową kwestionowane dopiero po znacznym umocnieniu się kursu franka szwajcarskiego w stosunku do złotówki, na co pozwany Bank nie miał i nie ma najmniejszego wpływu, o czym strona powodowa doskonale wiedziała.

W ocenie pozwanego strona powodowa dochodząc od banku zwrotu kwoty tytułem zwrotu rzekomo nienależnie pobranych świadczeń (czy to wskazanych w żądaniu głównym, czy to ewentualnym) zmierza w istocie do uniknięcia konieczności zwrotu znacznej części wykorzystanego kredytu, pomimo zrealizowania celu, jaki przyświecał zawarciu umowy kredytu. Żądanie strony powodowej uznać należy za pozbawione podstaw, nadto w ocenie pozwanego takie roszczenie prima facie nosi znamiona nadużycia prawa podmiotowego, ergo jako sprzeczne z normą wyrażoną w art. 5 k.c. nie zasługuje mi ochronę prawną.

Pozwany wskazał ponadto, iż w przypadku, gdyby strona powodowa zawarła umowę kredytu na kwotę 125.300,00 PLN w walucie polskiej, to raty pożyczki lub kredytu udzielonego w PLN byłyby przez długi czas wyższe aniżeli płacone przez nią w CHF i spłaciłaby wyższe odsetki, aniżeli spłaciła przy kredycie indeksowanym kursem CHF.

Ponadto pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń, zarzut nadużycia prawa podmiotowego przez stronę powodową oraz zarzucił powodom brak interesu prawnego w zakresie powództwa o ustalenie.

Pismem z dnia 29 września 2022 r. pozwany wskazał, że nie kwestionuje wysokości roszczenia zawartego w punkcie 1 pozwu natomiast co do roszczenia z punktu 2 wskazał, że z uwagi na poziom skomplikowania obliczeń powinien dokonać ich biegły.

(odpowiedź na pozew k. 410-447. Pismo procesowe z 29.09.2022 k. 601)

Na rozprawie w dniu 6 grudnia 2023 r. pełnomocnik pozwanego na podstawie art. 497 k.c. i 496 k.c. złożył materialno-prawne oświadczenie o skorzystaniu z prawa zatrzymania świadczeń powodów na rzecz banku z tytułu spornej umowy pożyczki w związku z podnoszonymi roszczeniami dot. nieważności umowy w zakresie kwoty 125.300 zł stanowiącej równowartość udostępnionej kwoty pożyczki. W związku z tym oświadczeniem zgłosił procesowy zarzut zatrzymania co do wskazanej w oświadczeniu kwoty.

(protokół rozprawy k. 690)

Sąd ustalił, co następuje:

Powodowie wystąpili w dniu 7 kwietnia 2008 r. do pozwanego banku z wnioskiem
o udzielenie kredytu/pożyczki. Wskazali wnioskowaną kwotę 140.000 zł, walutę zaś oznaczyli CHF. Tego samego dnia powodowie złożyli oświadczenie, że zapoznali się z informacją dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej. W informacji wskazano, że wybierając zadłużenia w walucie obcej, kredytobiorcy korzystają aktualnie z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i spłacają miesięcznie niższą ratę kredytu. Podkreślono, że zaciągając zobowiązanie w walucie obcej, kredytobiorcy narażeni są na ryzyko zmiany kursów walutowych, co sprawia, że zarówno rata spłaty, jak i wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu przeliczona na PLN na dany dzień, podlega ciągłym wahaniom, w zależności od aktualnego kursu. Ryzyko kursowe jest znacznie mniejsze, jeżeli o kredyt walutowy ubiega się kredytobiorca osiągający dochody w tej samej walcie obcej. Wskazano, że warto zapoznać się z aktualnymi prognozami i historycznymi danymi ta temat zmian kursów walut. Zapoznano powodów z przykładową symulacją wpływu zmiany kursu CHF na wysokość raty kredytu (przy założeniu, że kurs CHF wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalnym i minimalnym kursem CHF z ostatnich 12 miesięcy tj. 14,22 %).

Powodowie oświadczyli, że zapoznali się z powyższą informacją, oraz że w pierwszej kolejności przedstawiono jej ofertę kredytu w PLN, z której zrezygnowali.

Ponadto okazano powodów wykres jak kształtował się kurs CHF za okres od 24.02. 2000 r. do 25.03.2008 r.

(dowód: wniosek kredytowy k. 463-464, informacja dla ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane k. 485-486, Kurs CHF – k. 486 )

W dniu 21 maja 2008 r. powodowie zawarli z pozwanym Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. umowę o pożyczkę hipoteczną nr (...). Zgodnie z umową Bank udzielił powodom pożyczki w kwocie 125.300 zł. (§ 2 ust. 1)

W § 2 ust. 2 umowy wskazano, że pożyczka indeksowana jest do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych Banku (...) w dniu uruchomienia pożyczki lub transzy. Po uruchomieniu pożyczki lub pierwszej transzy pożyczki, bank zobowiązał się wysłać pożyczkobiorcy pismo informujące o wysokości pierwszej raty pożyczki, kwocie pożyczki w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w banku w dniu uruchomienia pożyczki lub transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętej pożyczki oraz raty kapitałowo-odsetkowej.

Na zabezpieczenie spłaty pożyczki ustanowiona została m.in. hipoteka kaucyjna do kwoty 213.010 zł na rzecz Banku na prawie własności lokalu mieszkalnego (§ 9 ust. 1 pkt 1 umowy).

Spłata pożyczki miała być dokonywana w 300 równych miesięcznych ratach zawierających malejącą część odsetek oraz rosnącą część raty kapitałowej, licząc od dnia wypłaty pożyczki lub jej pierwszej transzy (§ 2 ust. 4, § 7 ust. 2 umowy).

Wypłata pożyczki nastąpić miała jednorazowo na rachunek bankowy Kredytobiorcy (§ 3 ust. 1 i 2 umowy).

W § 2 pkt 1 Regulaminu Kredytowania Osób Fizycznych w Ramach Usług (...) w Banku (...) S.A., wskazano, że użyte w regulaminie określenie kredyt oznacza każdą transakcję obciążoną ryzykiem kredytowym tj. kredyt mieszkaniowy kredyt hipoteczny, pożyczka hipoteczna Pożyczka Hipoteczna, kredyt konsolidacyjny Kredyt Konsolidacyjny, Kredyt Hipoteczny (...).

Oprocentowanie pożyczki było zmienne i wynosiło 6,6350 % w stosunku rocznym, co stanowiło sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz stałej marży w całym okresie spłaty pożyczki marży w wysokości 3.7500 p.p. (§ 6 ust. 1 i 3 umowy).

Stosownie do § 7 ust. 1 umowy pożyczkobiorca zobowiązał się do spłaty kwoty pożyczki w CHF, ustalonej zgodnie z § 2 w złotych polskich z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty pożyczki, zgodnie z tabelą kursów walut obcych Banku. Spłata rat miała następować przez bezpośrednie potrącanie przez Bank należnych mu kwot z rachunku pożyczkobiorcy w Banku (§ 7 ust. 3 umowy).

W § 3 ust. 2 regulaminu wskazano, że kredyt może być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych.

Zgodnie z § 8 ust. 3 regulaminu w przypadku kredytu w walucie obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty. Z kolei zgodnie z § 8 ust. 4 regulaminu w przypadku kredytu w walucie obcej kredytobiorca może zastrzec w umowie kredytu, iż Bank będzie pobierał ratę spłaty z rachunku w walucie, do jakiej kredyt jest indeksowany, o ile ten rachunek jest dostępny w aktualnej ofercie Banku.

Zgodnie z § 9 ust. 4 regulaminu, w przypadku kredytu w walucie obcej, Bank w następnym dniu po upływie terminu wymagalności kredytu dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia w PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określonego przez Bank w Tabeli Kursów Walut Obcych. Od wymagalnego kapitału, wyrażonego w PLN Bank nalicza dalsze odsetki w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych.

W przypadku kredytu w walucie obcej kwota wcześniejszej spłaty jest obliczana według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia realizacji, wskazanego przez kredytobiorcę w dyspozycji o dokonanie wcześniejszej spłaty. Prowizja za wcześniejszą spłatę kredytu indeksowanego kursem waluty obcej ustalana jest od kwoty wcześniejszej spłaty, przeliczanej według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia realizacji wcześniejszej spłaty (§ 10 ust. 4 i 5 regulaminu).

Kredyt mógł zostać przewalutowany na wniosek kredytobiorcy. Bank dokonywał przewalutowania według kursu kupna dewiz w przypadku zmiany waluty z PLN na walutę obcą oraz według kursu sprzedaży dewiz w przypadku zmiany waluty z waluty obcej na PLN, w obu przypadkach na podstawie Tabeli obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut obcych z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie. W przypadku zmiany waluty obcej na inną walutę obcą saldo kredytu oblicza się na podstawie obowiązującej w Banku w dniu złożenia wniosku o przewalutowanie kursów waluty dewiz (§ 11 ust. 1 i 4 regulaminu).

(dowód: umowa pożyczki k. 77-82, regulamin k. 83-101)

Uruchomienie pożyczki nastąpiło w dniu 27 maja 2008 r. w jednorazowej kwocie 125.300 zł .

(dowód: zaświadczenie k. 106)

Środki pochodzące z pożyczki powodowie przeznaczyli budowę domu, w którym zamieszkują do dziś. W domu nigdy nie była prowadzona ani zarejestrowana działalność gospodarcza. Dom nie był również przedmiotem najmu. Powodowie dowiedzieli się w banku, że pożyczka zostanie wypłacona w złotówkach i spłata również będzie następowała w złotówkach. W tej też walucie powodowie spłacali i nadal spłacają pożyczkę. W styczniu 2022 r. powodowie dowiedzieli się, że bank zastosował w umowie nieuczciwe warunki.

Po pouczeniu o skutkach nieważności umowy pożyczki, powodowie oświadczyli, iż są świadomi tych skutków oraz i mimo ewentualnie negatywnych konsekwencji, godzą się na nie i chcą nieważności umowy pożyczki.

(dowód: zeznania powodów k. 690v.-691)

Pismem z dnia 14 stycznia 2022 r. pełnomocnik powodów wezwał pozwany bank do niezwłocznej zapłaty na rzecz powodów kwoty 183.523,41 zł tytułem zwrotu świadczeń nienależnie spełnionych przez powodów w wykonaniu przedmiotowej umowy o pożyczkę hipoteczną jako:

- spełnionych w wykonaniu nieważnej czynności prawnej,

- lub ewentualnie spełnionych w wykonaniu niewiążących powodów postanowień tej umowy pożyczki - które są niedozwolone w umowach z konsumentami w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc - co dotyczy w szczególności postanowień:

- 2 ust. 2 umowy pożyczki

- 7 ust. 1 umowy pożyczki

- 8 ust. 3 stanowiącego integralną część umowy pożyczki Regulaminu.

Wskazał również, ze żądana kwota stanowi sumę wszystkich uiszczonych przez powodów rat pożyczki w walucie PLN - licząc od pierwszej raty pożyczki uiszczonej w dniu 27 czerwca 2008 roku do raty pożyczki uiszczonej w dniu 27 października 2021 roku włącznie. Wezwanie zostało doręczone pozwanemu w dniu 19 stycznia 2021 r.

W odpowiedzi pozwany bank wskazał, że nie widzi podstaw do uznania reklamacji.

(dowód: wezwanie do zapłaty z potwierdzeniem nadania i odbioru k. 125-130, odpowiedź banku k. 131-133)

W okresie od dnia 27 czerwca 2008 r. do dnia 27 października 2021 r. powodowie uiścili na rzecz pozwanego z tytułu rat pożyczki kwotę 183.523,41 zł. Przy założeniu, że zarówno saldo początkowe pożyczki oraz poszczególne raty nie uległy przeliczeniu na walutę CHF, przy niezmienionych pozostałych warunkach powstała nadpłata w spłacie rat w w/w okresie w wysokości 79.868,53 zł.

(dowód: opinia biegłej k. 667-674)

Sąd zważył, co następuje:

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt – niekwestionowane przez strony – dokumenty. Ponadto Sąd uwzględnił zeznania powodów i zawnioskowanych świadków w zakresie, w którym znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym. Podnieść należy, że świadkowie zawnioskowani przez pozwanego tj. A. S. i M. K. nie uczestniczyły przy zawarciu umowy ani żadnych innych czynnościach składających się na jej wykonywanie.

Ponadto Sąd uwzględnił opinię biegłego M. M., której wiarygodności i rzetelności nie zakwestionowała skutecznie żadna ze stron. Sąd nie znalazł podstaw do podważenia powyższej opinii. Opinia stała się podstawą poczynionych ustaleń faktycznych, w zakresie obejmującym rozliczenie nadpłaty na skutek stosowania przez pozwanego kwestionowanych klauzul abuzywnych składających się na mechanizm indeksacji.

Sąd pominął wniosek dowodowy strony pozwanej dotyczący dopuszczenia dowodu z opinii biegłego oraz z uzupełnienia opinii. Pominięcie dowodu zgłaszanego przez stronę jest bowiem dopuszczalne wtedy, gdy okoliczności sporne, na które dowód powołano, zostały dostatecznie wyjaśnione (wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2012 r. sygn. akt(...), wyroki SN: z 12 stycznia 2005 r.,(...), z 5 lutego 2009 r., (...) i z 13 grudnia 2010 r., (...)). Opinia biegłego stanowi jedynie dowód dający Sądowi, rozstrzygającemu sprawę merytorycznie, dokonanie ustaleń w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych (a więc wiedzy wykraczającej poza objętą zakresem wiedzy ogólnej – powszechnej). W tej sprawie Sąd uznał, że zgromadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów, zeznań strony powodowej i opinii biegłego, w pełni pozwalają na rozstrzygniecie sprawy, zaś wniosek dowodowy pozwanego o dopuszczenie opinii biegłego potraktował, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Odnosząc się do żądania pozwu, należy wskazać, że powodowie mogą żądać ustalenia nieważności umowy czy też ustalenia bezskuteczności postanowień umownych, gdyż mają w tym interes prawny. Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny powodów polegał na tym, że domagali się definitywnego usunięcia niepewności prawnej co do istnienia łączącego ich z pozwanym stosunku prawnego. Wyrok ustalający w niniejszej sprawie wyeliminuje spory co do tego, czy strony łączy umowa pożyczki, czy też umowa jest nieważna.

W tym stanie rzeczy w pierwszej kolejności rozważyć należało, jaki jest charakter umowy, czy umowa pożyczki jest ważna i czy wskazywane przez powodów postanowienia miały charakter niedozwolony.

Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, że na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest również czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.).

Ustosunkowując się do żądania pozwu ustalenia nieważności umowy pożyczki, stwierdzić należy, że Sąd nie znalazł podstaw do jego uwzględnienia. Konstrukcja umowy pożyczki przedstawiona na gruncie niniejszej sprawy mieści się bowiem w granicach swobody umów i nie stanowi naruszenia art. 720 § 1 k.c.

W myśl art. 720 § 1 k.c. rozumie się umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się do zwrotu tej samej ilości pieniędzy. Do essentialia negotii umowy pożyczki należą: oznaczenie stron, oznaczenie przedmiotu pożyczki, a także zobowiązanie się dającego pożyczkę do ich przeniesienia na własność biorącego oraz obowiązek zwrotu przedmiotu pożyczki. Przedmiotem powrotnego przeniesienia własności nie muszą być te same pieniądze lub te same rzeczy zamienne, o ile mają tę samą ilość i jakość (E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 10). Jest to zatem umowa konsensualna, dwustronnie zobowiązująca i nieodpłatna. Różnicą między umową pożyczki a umową kredytu bankowego jest w przypadku kredytu wymóg przekazania środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy na ściśle określony cel. Wprawdzie wynagrodzenie nie należy do essentialia negotii umowy pożyczki, to nic nie stoi na przeszkodzie by strony zastrzegły w umowie określone wynagrodzenie na rzecz dającego pożyczkę, w szczególności w postaci odsetek kapitałowych. Taki zapis umowny czyni umowę pożyczki odpłatną. Dodatkowo, stosownie do art. 78 ustawy Prawo bankowe, do umów pożyczek pieniężnych zawieranych przez bank stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zabezpieczenia spłaty i oprocentowania kredytu.

W niniejszej sprawie strony w umowie nie oznaczyły celu przekazania środków pieniężnych. Dlatego w ocenie Sądu umowa zawarta przez strony jest umową pożyczki. Powyższa umowa ze względu na jej konstrukcję - nie może być uznana za nieważną. Jak wynika z treści zawartej pomiędzy stronami umowy, stosownie do jej postanowień, strony umówiły się, że kwota początkowo wyrażona w walucie polskiej, zostanie w drodze indeksacji przeliczona na walutę franka szwajcarskiego i oprocentowana w sposób właściwy dla tej waluty. Jakkolwiek też przeliczenie dotyczące indeksacji następowało z zastosowaniem tabeli kursów obowiązującej w pozwanym banku, skutkiem tego zastosowania nie jest unicestwienie czy unieważnienie umowy w całości.

Zważywszy bowiem, że wniosek o udzielenie pożyczki bezspornie dotyczy pożyczki w walucie polskiej, zaś postanowienia umowy jednoznacznie wskazują, że bank udziela pożyczki w złotych, a jego wypłata i spłata następuje w złotych polskich – nie ulega wątpliwości, że strony zgodnie zamierzały zawrzeć umowę pożyczki w tej właśnie walucie.

Umowa stron zawiera zatem elementy przedmiotowo istotne, które mieszczą się w konstrukcji umowy. Jest to nadto konstrukcja dopuszczalna na podstawie art. 353 ¹ k.c., zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego, jej istota polega bowiem na stworzeniu przez bank możliwości wykorzystania przez powodów określonej kwoty pieniędzy w walucie polskiej z obowiązkiem zwrotu w określonym czasie jej równowartości z zastosowaniem miernika w postaci kursu waluty szwajcarskiej.

Ponadto dopuszczalne jest zawieranie tego typu umów w świetle art. 358 ^{( 1)} § 2 k.c. Zgodnie z powołanym przepisem istnieje możliwość zastrzeżenia w umowie, że wysokość zobowiązania, którego przedmiotem od początku jest suma pieniężna, zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się przy tym, że w omawianym przepisie chodzi o pieniądz polski, a innym miernikiem wartości może być również waluta obca (por. wyrok SN w sprawie (...),(...), uzasadnienie wyrok SN w sprawie V (...)).

Odnośnie ryzyka zmiany kursu to wskazać trzeba, że na zmianę kursu waluty wpływa szereg czynników ekonomicznych jak i pozaekonomicznych, niezależnych od woli stron zawartej umowy. Jak wynika ze złożonych zeznań powodowie byli świadomi, że kursy walut ulegają zmianom. Zresztą zmienność kursów walut jest faktem powszechnie znanym, nie wymagającym dowodu. Co do zasady zatem uznać trzeba, że brak jest podstaw do uznania, że umowa łącząca strony ze względu na jej konstrukcję (umowa pożyczki indeksowanej) była sprzeczna z prawem lub z zasadami współżycia społecznego.

W dalszej kolejności odnieść należało się do zgłoszonych przez powodów zarzutów w zakresie postanowień umownych zawartych w § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy, oraz § 8 ust. 3 regulaminu jako zawierających klauzule abuzywne. Postanowienia te dotyczą klauzuli indeksacyjnej określającej sposób przeliczania kwoty pożyczki do wypłaty po kursie, który nie był znany w chwili zawierania umowy, jak też kształtowania przez bank wysokości kursu waluty, według którego rozliczano następnie spłatę pożyczki.

Niewątpliwie, powodowie zawarli umowę pożyczki jako konsumenci. W myśl art. 22 ¹ k.c.

Zatem Sąd zbadał umowę pod kątem abuzywności klauzul zawartych w tejże umowie. Kwestionowane postanowienia umowy i regulaminu przewidywały, że wysokość zobowiązań będzie przeliczana z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty. Bezspornie mechanizm (konkretny sposób) ustalania kursu nie został opisany w żaden sposób, gdyż umowa i regulamin w tym względzie odsyła tylko do tabeli kursów obowiązującej w Banku w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. Oznacza to, że zgodnie z umową Bank miał całkowitą swobodę w zakresie ustalania kursu waluty. Nie zostało zaprzeczone, że umowa stron w zakresie wykraczającym poza dokonane w ramach składania wniosku wyboru dotyczącego kwoty pożyczki, waluty pożyczki, okresu, wysokości marży, została zawarta na podstawie wzoru opracowanego i stosowanego przez Bank. Oznacza to, że pozostałe postanowienia nie były uzgodnione indywidualnie z powodami w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c. W konsekwencji jest niewątpliwe, że w rozpatrywanej sprawie pozwany przyznał sobie prawo do jednostronnego regulowania - na gruncie zawartej umowy - wysokości rat pożyczki waloryzowanej kursem franka. Jednocześnie prawo banku do ustalania kursu waluty nie doznawało żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Zatem doszło do nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy pożyczki, prowadzącą do naruszenia interesów konsumenta. W tym zakresie istotne znaczenie należy także przypisać wymaganiu właściwej przejrzystości i jasności postanowienia umownego, czyli odpowiedzi na pytanie, czy zawarta umowa wskazuje w sposób jednoznaczny powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty, tak by konsument mógł przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne (vide: wyrok SN z dnia 2.10.2019 r.,(...)).

Jak już zostało przedstawione, kwestionowane postanowienia wskazywały na dwa rodzaje kursów – kurs kupna do ustalenia wysokości pożyczki, którą należy wypłacić w PLN oraz kurs sprzedaży do ustalenia wysokości kolejnych rat spłaty w PLN. Kurs kupna waluty to w pewnym uproszczeniu kurs, po którym deklarowane jest kupno danej waluty, a kurs sprzedaży to kurs, po którym deklarowana jest jej sprzedaż, względnie są to kursy, według których będą rozliczane takie transakcje. Kurs kupna z reguły jest niższy od kursu sprzedaży. Zastosowanie dwóch różnych kursów w opisany wyżej sposób w odniesieniu do umowy stron prowadziło do sytuacji, w której pożyczka wypłacona w walucie polskiej według kursu niższego (kursu kupna), przy spłacie stawała się już pożyczką w kwocie wyższej (bez uwzględnienia wahań kursowych samej waluty). Wysokość raty spłaty została bowiem ustalona według kursu wyższego (sprzedaży), co oznacza, że suma tych rat (czyli wysokość pożyczki pozostałej do spłaty wraz z odsetkami) też była wyższa niż obliczona z zastosowaniem kursu niższego (kursu kupna), jaki obowiązywał przy wypłacie.

Skoro takim zapisom towarzyszyło postanowienie, że wysokość kursu, według którego będzie rozliczana spłata pożyczki, ustalał będzie sam Bank, mogło to prowadzić do sytuacji, w której Bank mógłby arbitralnie podwyższać wysokość kursu sprzedaży, według którego rozlicza spłatę pożyczki, w stosunku do wysokości rynkowej. Brak sprecyzowania jasnych i obiektywnych kryteriów ustalania przez Bank kursu waluty, przyjmowanego do rozliczania spłat pożyczki w sposób, który pozwalałby na weryfikację poprawności kursu, a co za tym idzie sprawdzenie wysokości żądań banku (np. przez odwołanie do parametrów finansowych publikowanych lub znanych powszechnie) prowadził do zastrzeżenia dla Banku wyłącznej i niczym nieograniczonej kompetencji do ustalania wysokości kursu, według którego będzie rozliczana spłata pożyczki i ustalana wysokość zobowiązania powodów.

Powyższe w sposób oczywisty prowadziło do rażącego naruszenia interesów powodów. Narażało ich bowiem na niczym w zasadzie nieograniczone żądania pozwanego co do spłaty udzielonej pożyczki i jej wysokości, zależne wyłącznie od kursu waluty ustalanego wszakże przez pozwanego. Co więcej, uprawnienie do określania kursów wymiany dawało Bankowi możliwość wpływania na wysokość zobowiązania do spłaty w PLN. W sposób dowolny zatem mógł kształtować wysokość zobowiązania powodów w walucie, w jakiej spłacali pożyczkę. Tym samym uzyskał też narzędzie do potencjalnego zminimalizowania niekorzystnych dla siebie skutków zmiany kursów na rynku międzybankowym lub zmian w zakresie oprocentowania (obniżka stopy bazowej), gdyż teoretycznie mógł je rekompensować podwyższeniem kursu sprzedaży przyjętego do rozliczenia spłat pożyczki.

Powyższych ustaleń nie podważa okoliczność świadomości powodów w zakresie ryzyka kursowego. Wskazać bowiem należy, że czym innym jest ryzyko zmienności kursów, a czym innym ustalanie kursów walut przez Bank. Nie sposób z powyższego oświadczenia wyprowadzić wniosku by powodowie godził się na mechanizm stosowany przez Bank, albowiem umowa w żadnej mierze nie określała sposobu ustalania kursów walut przez Bank.

W ocenie Sądu należy zatem uznać, że postanowienia odwołujące się do kursów wymiany i możliwości jej samodzielnego ustalania w ramach tabeli były sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powodów w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy. Takie rozwiązania dawały bowiem Bankowi, czyli tylko jednej ze stron stosunku prawnego, możliwość przerzucenia na powodów całego ryzyka wynikającego ze zmiany kursów waluty stanowiącej podstawę rozliczeń umowy i pozostawiały mu całkowitą swobodę w zakresie ustalania wysokości wzajemnych zobowiązań przez dowolną i pozbawioną jakichkolwiek czytelnych i obiektywnych kryteriów możliwość ustalania kursu przyjmowanego do wypłaty pożyczki, a następnie rozliczenia jej spłat.

Wskazać również należy, że Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z dnia 14 grudnia 2010 r. w sprawie sygn. akt (...) uznał za niedozwolone i zakazał wykorzystania w obrocie z konsumentami Bankowi (...) S.A, w W. postanowień wzorca umowy m.in. o treści: kredyt jest indeksowany do CHF/USD/EUR, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna waluty według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w banku, w dniu uruchomienia kredytu lub transzy, w przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w banku na podstawie obowiązującej w banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty. Klauzule zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych.

Podsumowując tę część rozważań, w ocenie Sądu postanowienia § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy, oraz § 8 ust. 3 regulaminu dotyczące stosowania dwóch różnych rodzajów kursów, które mogły być swobodnie ustalane przez jedną ze stron umowy (Bank) nie zostały uzgodnione indywidualnie z powodami i kształtowały ich zobowiązania w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy, a zatem miały charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹ k.c., a w związku z tym nie wiążą powodów.

W realiach niniejszej sprawy oznacza to, że skutkiem uznania zapisów § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy, oraz § 8 ust. 3 regulaminu za niedozwolone jest wyeliminowanie ich z tej umowy. Wskutek wyeliminowania zawartych w umowie klauzul abuzywnych, brak jest wyraźnie oznaczonych zapisów dotyczących mechanizmu ustalania kursu waluty, jaki miałby być przyjmowany do ustalania wysokości rat spłaty w złotych polskich oraz rozliczenia wysokości pozostałego do spłaty zadłużenia powodów.

Zgodnie z aktualnym poglądem wyrażonym w orzecznictwie, klauzulę waloryzacyjną traktuje się jako główne świadczenie kredytobiorcy, gdyż wpływa ona na wysokość tego świadczenia (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r. sygn. akt:(...), legalis nr (...), wyrok Sądu Apelacyjnego w Białystoku z dnia 08 sierpnia 2019 r., (...)). Ponadto w odniesieniu do przeliczenia należności stron brak jest możliwości zastępowania niedozwolonych klauzul umownych przepisami o charakterze ogólnym, które są przepisami dyspozytywnymi. Pogląd ten został wypracowany w oparciu o związanie wszystkich sądów Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy 93/13/EWG dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie (...). TSUE podtrzymał pogląd, że w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy, skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje. Jedynie w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym. Wyjątek ten obejmuje sytuacje w której jest zgoda stron na jego zastosowanie oraz okoliczność, że brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi.

Dotychczas, orzecznictwo usuwając z umowy klauzule abuzywne odwoływało się do norm ogólnych prawa cywilnego, zastępując klauzule waloryzacyjną średnim kursem walut obcych prezentowanym przez Narodowy Bank Polski czy też innych kursów walut wskazywanych przez strony w umowie. Zgodnie ze stanowiskiem TSUE nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, gdyż spowodowałoby to ingerencję, mogącą wpłynąć na równowagę interesów, powodując nadmierne ograniczenie swobody zawierania umów.

Zatem należy rozważyć, czy umowa łącząca strony może być utrzymana bez niedozwolonych klauzul, czy też nie jest to możliwe i należy ustalić nieważność umowy.

W ocenie Sądu brak jest przesłanek do uznania przedmiotowej umowy pożyczki za nieważną. W myśl przepisu art. 385 ¹ § 2 k.c. należało wyeliminować postanowienia umowne o charakterze niedozwolonym składające się na klauzulę waloryzacyjną uznając, że udzielona powodom pożyczka stanowiła pożyczkę złotową niezawierającą takiej klauzuli.

Za możliwością utrzymania umowy przemawia okoliczność, że po wyeliminowaniu z umowy postanowień niedozwolonych, nadal znana jest kwota i waluta pożyczki, okres i termin spłaty, wysokość prowizji oraz oprocentowanie. Zatem, tak skonstruowana umowa w pełni spełnia przesłanki umowy pożyczki w świetle art. 720 k.c. i pozostaje zgodna z zasadą swobody kształtowania stosunków umownych, nie naruszając tym samym zasad współżycia społecznego. W tym miejscu wskazać należy, że eliminacja klauzul abuzywnych czyni zadość celu przepisów odnoszących się do niedozwolonych klauzul umownych w zakresie wyłącznego niestosowania tych postanowień, gdyż umowa powinna nadal obowiązywać bez jakichkolwiek innych zmian, o ile jest to prawnie możliwe (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2017 r. sygn. akt: II CSK 803/16.)

W związku z powyższym powodowie winni spłacać pożyczkę w złotych polskich w terminach przewidzianych w umowie i z zastosowaniem przewidzianego pierwotnie oprocentowania, według przewidzianej umownie stawki LIBOR (powołując się na wykładnię w powołanej sprawie C–260/18 nie ma znaczenia to, że Bank najprawdopodobniej nie ustaliłby wysokości oprocentowania według stawki LIBOR). Powyższy wywód uwzględnia fakt, że 14 października 2021 r. Komisja Europejska wydała Rozporządzenie Wykonawcze (UE) (...) w sprawie wyznaczenia ustawowego zamiennika dla niektórych terminów zapadalności stopy LIBOR dla franka szwajcarskiego (CHF LIBOR). Na mocy tego rozporządzenia wskaźnik LIBOR CHF został zastąpiony wskaźnikiem SARON. Zmiana następuje z dniem zaprzestania publikacji wskaźnika LIBOR CHF i jest natychmiastowa. Modyfikacja nie wymaga podjęcia żadnych działań przez strony stosunków prawnych. W ocenie Sądu, sprawia to, że powyższa kwestia nie powinna mieć znaczenia dla możliwości kontynuowania wykonania umowy.

Podnieść należy, że zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG należy dążyć do osiągniecia stanu niezwiązania konsumenta nieuczciwymi postanowieniami umownymi, przy jednoczesnym utrzymaniu w mocy umowy, o ile jest to prawnie możliwe. Eliminacja postanowień dotyczących kursów wymiany, nie zmienia zasadniczych postanowień umowy, tj. umożliwia powodom skorzystanie z pożyczki udzielonej przez pozwanego, z obowiązkiem spłaty w określonym czasie, przy ustalonym oprocentowaniu. W ocenie sądu umowa stron nadal może być wykonywana jako umowa pożyczki po wyeliminowaniu spornych postanowień. W oparciu o pozostałe postanowienia umowy możliwe jest bowiem określenie praw i obowiązków stron.

Poprawność tego rozumowania została ostatnio potwierdzona w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2022 roku, sygn.. akt II CSKP 364/22, w którym z całą mocą podkreślono, że: „(…)usunięcie niedozwolonego postanowienia umownego nie oznacza w tym wypadku niedopuszczalnej zmiany nieuczciwego warunku, zaś dalsze trwanie umowy łączącej pozwanego z powodem jest możliwe i zbieżne z celem dyrektywy 93/13, by umowa w pozostałej części co do zasady nadal obowiązywała strony(…)”.

Podobnie w wyroku Sądu Najwyższego (Sygn. akt (...)) z dnia 5 kwietnia 2023 r. Sąd Najwyższy potwierdził, że okoliczność wystąpienia w umowie klauzul abuzywnych nie czyni automatycznie nieważną całej umowy. Celem dyrektywy 93/13 nie jest unieważnienie wszystkich umów zawierających postanowienia niedozwolone, lecz przywrócenie równowagi między stronami.

W związku z tym, że postanowienia § 2 ust. 2, § 7 ust. 1 umowy oraz § 8 ust. 3 regulaminu stanowią niedozwolone postanowienia w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i są bezskuteczne wobec powodów. Powodowie są zobowiązani do spłaty pożyczki w PLN z zachowaniem ustalonego w umowie oprocentowania i pozostałych warunków umowy.

Z tych przyczyn Sąd na podstawie art. 58 k.c. oraz powołanych przepisów oddalił powództwo o ustalenie, że umowa pożyczki jest nieważna (pkt I wyroku) oraz powództwo o zapłatę dochodzone z tego tytułu (punkt II wyroku).

Z przyczyn wskazanych wyżej w uzasadnieniu Sąd ustalił, że postanowienia § 2 ust. 2, § 7 ust. 1 umowy oraz § 8 ust. 3 regulaminu są bezskuteczne wobec powodów. Wyrok ustalający w niniejszej sprawie wyeliminuje wątpliwości co do tego, czy strony łączy umowa kredytowa a jeśli tak to w jakim zakresie. Z powyższych względów na podstawie art. 385 ¹ k.c. i art. 189 k.p.c. orzeczono jak w pkt III wyroku.

Podstawą dochodzonego roszczenia o zapłatę stanowiły przepisu art. 410 § 1-2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści
w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. W myśl natomiast
art. 410 § 1 i 2 k.c. przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Jak już wyżej wskazano sporne postanowienia, z uwagi na stosowanie kursów, które mogły być swobodnie ustalane przez jedną ze stron umowy stanowią niedozwolone klauzule umowne, a zatem nie wiążą powodów i strony są związane umową w pozostałym zakresie.

W celu ustalenia wysokości dokonanej przez stronę powodową nadpłaty Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego M. M.. Sporządzona opinia przedstawia wyliczenie kwoty nienależnie uiszczonego świadczenia, przy czym opinia ta nie budzi co do dokonanych obliczeń wątpliwości. Rozliczenia dokonano po pierwsze przy założeniu, że pożyczka została udzielona w kwocie wyrażonej w złotych polskich oraz spłacana w walucie PLN, z niezmiennymi parametrami umowy (w tym okresu kredytowania, wysokości oprocentowania), z pominięciem ww. niedozwolonych postanowień. Sporządzona opinia nie została skutecznie zakwestionowana przez żadną ze stron.

Z dokonanego rozliczenia wynika, że w okresie od dnia 27 czerwca 2008 r. do dnia 27 października 2021 r, powodowie uiścili na rzecz pozwanego z tytułu rat pożyczki kwotę 183.523,41 zł. Przy założeniu, że zarówno saldo początkowe kredytu oraz poszczególne raty nie uległy przeliczeniu na walutę CHF, przy niezmienionych pozostałych warunkach powstała nadpłata w spłacie rat w w/w okresie w wysokości 79.868,53 zł.

Zatem na podstawie powołanych przepisów należało zasądzić od pozwanego na rzecz powodów kwotę 79.868,53 zł. tytułem nadpłaty w spłacie rat – zgodnie z żądaniem ewentualnym pozwu.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie brak jest podstaw do zastosowania art. 411 k.c. Wskazać bowiem należy, że pozwany nie wykazał, że powodowie mieli wiedzę, że spełniali nienależne świadczenie. Ponadto powodowie spełniali świadczenie w celu uniknięcia przymusu. Niewątpliwie nieuiszczenie przez nich rat w wysokości wyliczonej przez Bank, mogło spowodować wypowiedzenie przez bank umowy kredytu. Ponadto spełnienie świadczeń wobec banku nie czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Ponadto nie można stwierdzić, aby bank otrzymane świadczenia zużył lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony.

Sąd na podstawie art. 481 k.c. orzekł o obowiązku zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie liczone od dnia 19 lutego 2022 r. do dnia zapłaty tj. po upływie 30 dni od doręczenia pozwanemu przedsądowego wezwania do zapłaty (wezwanie doręczono 19.01.2022 r. vide k. 130). W ocenie Sądu był to odpowiedni termin, aby pozwany dokonał analizy zgłoszonego żądania i spełnił świadczenie. W pozostałym zakresie powództwo o zapłatę oddalono, jako pozbawione racji.

Nie doszło przy tym do przedawnienia roszczeń. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa, w przypadku dochodzenia zwrotu uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych na podstawie konstrukcji świadczenia nienależnego okres przedawnienia wynosił 10 lat zgodnie z art. 118 k.c. W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustawach (Dz.U.2018.1104 z dnia 8 czerwca 2018 r.) termin przedawnienia wynosi 6 lat. Zgodnie z art. 5 ust. 2 cytowanej ustawy, jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Niewątpliwie według dotychczasowych przepisów, termin przedawnienia nie upłynął. Roszczenie powodów o zapłatę stało się wymagalne dopiero od momentu świadomego zakwestionowania ważności umowy kredytu. Powodowie w 2022 r. dowiedzieli się, że bank zastosował w umowie niedozwolone postanowienia. Ponadto roszczenie o ustalenie nie podlega przedawnieniu.

Wbrew twierdzeniu pozwanego, powodów - jako osób broniących się przed krzywdzącymi postanowieniami umowy nie można uznać za osoby nadużywające prawa podmiotowego lub postępującą wbrew zasadom współżycia społecznego.
To bank był stroną silniejszą kontraktu i to on sformułował abuzywne postanowienia umowne.

Wobec uznania, że sporna umowa jest ważna, bezprzedmiotowe staje się odnoszenie do zarzutu zatrzymania zgłoszonego przez pozwany bank na wypadek stwierdzenia jej nieważności.

Orzeczenie o kosztach procesu Sąd oparł na treści przepisu art. 100 k.p.c. W oparciu o powyższy przepis, mając na uwadze, że żądanie powodów zostało częściowo tylko uwzględnione, koszty zostały wzajemnie zniesione między stronami. Na koszty procesu poniesione przez powodów składały się: opłata za udzielone pełnomocnictwo w wysokości 34 zł, opłata sądowa od pozwu w wysokości 1.000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 10.800 zł, wynagrodzenie biegłego 1.619,50 zł.

Na koszty procesu poniesione przez stronę pozwaną składało się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 10.800 zł oraz opłat od pełnomocnictwa - 17 zł.

Wzajemne zniesienie kosztów procesu jest możliwe wtedy, gdy obie strony są w takim samym lub zbliżonym stopniu wygrywającym i przegrywającym, co miało miejsce w niniejszej sprawie.

sędzia Ewa Oknińska