Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia Ewa Oknińska
Protokolant:	sekretarz sądowy K. T.,

po rozpoznaniu w dniu 08 maja 2024 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa S. Ż., K. Ż.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę ewentualnie o ustalenie i zapłatę

I.  ustala, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) zawarta w dniu 09 lutego 2007 r. pomiędzy powodami S. Ż., K. Ż. i Bankiem (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest nieważna,

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 18.195 (osiemnaście tysięcy sto dziewięćdziesiąt pięć) zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29 maja 2024 r. do dnia zapłaty,

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 13.424,72 (trzynaście tysięcy czterysta dwadzieścia cztery 72/100) zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29 maja 2024 r. do dnia zapłaty,

IV.  w pozostałym zakresie oddala powództwo główne,

V.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 8.457,57 zł tytułem kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

sędzia Ewa Oknińska

Sygn. akt I C 421/23

UZASADNIENIE

Powodowie K. Ż. i S. Ż. złożyli pozew przeciwko pozwanemu Bank (...) S.A. w W., w którym wnieśli o:

1.  ustalenie, że umowa kredytu hipotecznego nr (...) zawarta w dniu 09 lutego 2007 r. jest nieważna, a po stronie powodów nie istnieje obowiązek zwrotu na rzecz pozwanej świadczenia nienależnego lub bezpodstawnego wzbogacenia w kwocie wyższej niż 154.227,01 zł,

2.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów solidarnie, ewentualnie łącznie kwoty 4.686,64 zł tytułem wpłaconych przez powodów rat kapitałowo – odsetkowych za okres od 5 grudnia 2022 r. do dnia 14 marca 2023 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

3.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów solidarnie, ewentualnie łącznie kwoty 15.680,72 zł tytułem wpłaconych kosztów około- umownych za okres od 23 lutego 2007 r. do 16 września 2023 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

4.  na wypadek nieuwzględnienia żądania z pkt 1, uznania, że umowa jest ważna wnieśli o:

- ustalenie, że postanowienia § 2 ust. 2 umowy i § 7 ust. 1. ww. umowy, § 2 pkt 19, §3 ust. 2, § 7 ust. 5, § 8 ust. 3, § 9 ust. 4 regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. są bezskuteczne wobec powodów z uwagi na ich niedozwolony charakter,

- ustalenie, że ww. umowa:

a) jest kredytem, którego waluta to złoty polski,

b) nie podlega waloryzacji do CHF,

c) jest kredytem nieoprocentowanym, ewentualnie oprocentowanym na zasadach opisanych w umowie kredytu, tj. LIOBOR + marża banku,

- zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie ewentualnie łącznie, w częściach równych kwoty 40.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

5.  zasądzenie od pozwanego na ich rzecz zwrotu kosztów procesu (solidarnie, ewentualnie łącznie, ewentualnie w częściach równych), w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że w dniu 09.02.2007 r. występując jako konsumenci, zawarli z pozwanym umowę kredytu hipotecznego. W ocenie powodów kwestionowane postanowienia stanowią klauzule abuzywne, a tym samym nie wiążą stron. Powodowie podnieśli, że sporna umowa kredytu została przedstawiona im do podpisu, nie było indywidualnych uzgodnień postanowień. Mechanizm indeksacyjny zawarty w umowie powodów określa główne świadczenia stron. Klauzule umowne nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Z ich treści nie wynika, że wyrażenie salda w walucie obcej prowadzi do wahań zadłużenia wyrażonego w PLN. Powodowie nie zostali poinformowani w sposób wyczerpujący o skutkach jakie wiążą się z zastosowaniem mechanizmu indeksacji. W chwili powstania zobowiązania nie byli w stanie ocenić wysokości zobowiązania wobec banku. Pozwany zastrzegł sobie bowiem uprawnienie do ustalania kursu wymiany walut według własnej Tabeli kursów walut. Sporna umowa została zawarta z naruszeniem równowagi kontraktowej. Powodowie zaciągając zobowiązanie wzięli na siebie ryzyko nieograniczonego wzrostu swojego zobowiązania. Abuzywność postanowień umownych skutkuje nieważnością umowy. Stosunek prawny bowiem traci swój sens gospodarczy po wyeliminowaniu z niego indeksacji, co skutkuje nieważnością ze względu na przekroczenie swobody umów.

Powodowie zarzucili, że umowa jest sprzeczna z naturą tego rodzaju stosunku umownego. Uznać ją zatem należy za nieważną z mocy art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c., ponieważ umowa bez kwestionowanych klauzul nie może być wykonywana. Pozwany nie poinformował powodów przed zawarciem umowy o ryzyku zastosowania w umowie klauzuli walutowej. Pozwany naruszył zasadę uczciwego, rzetelnego i lojalnego postępowania. Sposób zawarcia przedmiotowej umowy powoduje, że jest ona sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, tj. zasadą uczciwości, lojalności oraz zasadę równości stron. Pozwany dopuścił się 2 nieuczciwych praktyk rynkowych. Dopuścił się zaniechania wprowadzającego w błąd poprzez zatajenie istotnej informacji dotyczącej produktu w zakresie ryzyka związanego z produktem. Ponadto pozwany miał wiedzę przed zawarciem umowy, że kurs franka wahał się na poziomie rzędu 40 - 50 % i powinien to ujawnić powodom. Zaniechanie powyższego stanowiło nieuczciwą praktykę rynkową. Dodatkowo powodowie podali, że umowa jest sprzeczna z art. 69 ustawy prawo bankowe.

W razie uznania przez Sąd, że umowa może funkcjonować bez klauzul abuzywnych, wówczas koniecznym będzie dokonanie wyliczenia wysokości świadczeń powodów bez zastosowania mechanizmu indeksacji. Powodowie domagają się w takiej sytuacji ustalenia bezskuteczności klauzul abuzywnych i zwrotu nadpłaconych rat kredytu od dnia 23.02.2007 r. do daty wniesienia pozwu. (pozew k. 4-20)

W odpowiedzi na pozew, pozwany Bank (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie zwrotu kosztów,

Pozwany zakwestionował wszelkie twierdzenia przywołane przez powodów w treści pozwu, za wyjątkiem tych wyraźnie przyznanych oraz zakwestionował powództwo zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. Zaprzeczył, jakoby jakiegokolwiek zawarte w umowie i regulaminie postanowienia stanowiły klauzule abuzywne. Pozwany stoi na stanowisku, iż kwestionowane postanowienia są sformułowane w sposób jasny, precyzyjny, nie budzący wątpliwości, ponadto są wobec powodów w pełni skuteczne i wiążą obie strony. Pozwany zakwestionował także twierdzenia powodów dotyczące rzekomego niedopełnienia przez bank obowiązków informacyjnych związanych z zawarciem umowy kredytu. Pozwany podniósł, że kredytobiorcy zawarli umowę kredytu indeksowanego do CHF w sposób świadomy i dobrowolny, pomimo równoczesnego przedstawienia im oferty zawarcia kredytu w PLN. Jednocześnie kwestionując, jakoby powodowie nie mieli wpływu na treść postanowień zawartej umowy, a umowa z zasady była negocjowana. Dalej wskazał, iż kursy stosowane przez niego do rozliczeń były i są kursami rynkowymi. W ocenie strony pozwanej, powodowie posiadali odpowiednią wiedzę na temat potencjalnego ryzyka, jakie wiąże się z zawarciem umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej, w tym co do zmienności kursu franka szwajcarskiego i wpływu tegoż na wysokość jej zobowiązania, bowiem wiedzę taką traktować należy w kategoriach powszechnej. Zdaniem pozwanego rzeczywistą przyczyną wniesienia w niniejszej sprawie pozwu po 16 latach od zawarcia umowy kredytu jest w rzeczywistości próbą uniknięcia negatywnych skutków zmiany kursu CHF/PLN, nie zaś rzeczywista treść nawiązanego przez strony stosunku prawnego. Żądanie strony powodowej uznać należy za pozbawione podstaw, nadto w ocenie pozwanego takie roszczenie nosi znamiona nadużycia prawa podmiotowego. Ponadto pozwany podniósł brak interesu prawnego powodów w żądaniu ustalenia nieważności umowy. (odpowiedź na pozew k. 86-118).

Powodowie pismem z dnia 4 kwietnia 2024 r. rozszerzyli żądanie główne o zapłatę z pkt 2 pozwu, żądając zasądzenia od pozwanego dodatkowo kwoty 14.735 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pisma do dnia zapłaty, tj. uiszczonych rat kapitałowo – odsetkowych w okresie od 6 kwietnia 2023 r. do 4 marca 2024 r.

Ponadto powodowie rozszerzyli żądanie ewentualne z pkt 4 ppkt 3 pozwu, żądając zasądzenia dodatkowo kwoty 15.127,95 zł z ustawowym odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pisma do dnia zapłaty, tj. kwoty pobranej przez pozwaną w okresie od 3 stycznia 2022 r. do 12 marca 2023 r. (pismo z dnia 4 kwietnia 2024 r. – k. 282-283)

W odpowiedzi pozwany podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie. (pismo z dnia 19 kwietnia 2024 r.- k. 308 )

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie, działając jako konsumenci, w dniu 25 stycznia 2007 r. podpisali wniosek kredytowy o kredyt w kwocie 154.227 PLN. Jako walutę kredytu oznaczyli CHF.

Następnie pozwany bank przedstawił powodom tabelę, w której zaprezentowano wpływ zmiany stopy procentowej oraz kursu waluty (przy założeniu, że kurs CHF wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalnym i minimalnym kursem CHF z okresu 12 miesięcy tj. o 10,90 %) na wysokość raty kredytu indeksowanego do CHF. Ponadto poinformował powodów, że wybierając zadłużenie w walucie obcej, kredytobiorca korzysta aktualnie z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i spłaca miesięcznie niższą ratę kredytu. Podkreślono przy tym, że zaciągając zobowiązanie w walucie obcej, kredytobiorcy narażeni są na ryzyko zmiany kursów walutowych, co sprawia, że zarówno rata spłaty jak i wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu przeliczona na PLN na dany dzień podlega ciągłym wahaniom, w zależności od aktualnego kursu waluty. Ryzyko kursowe jest znacznie mniejsze, jeżeli o kredyt walutowy ubiega się kredytobiorca osiągający dochody w tej samej walucie obcej. W informacji tej, zachęcono również do rozważania zaciągnięcia długoterminowego kredytu w PLN jako korzystniejszą alternatywę w stosunku do kredytów walutowych, które mimo atrakcyjnych aktualnie warunków cenowych w długim okresie mogą okazać się droższe na skutek wzrostu kursów walutowych.

Powodowie oświadczyli, że zapoznali się z powyższą informacją, oraz że w pierwszej kolejności przedstawiono im ofertę kredytu w PLN, z której zrezygnowali. W § 5 ust. 4 umowy kredytu kredytobiorcy oświadczyli, że wraz z wnioskiem kredytowym otrzymali pismo „Informacja dla wnioskodawców ubiegających się produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej” i zapoznali się z nim.

(dowód: wniosek kredytowy k. 126-128, informacja k. 161, umowa – k 28)

W dniu 09 lutego 2007 r. powodowie i pozwany Bank zawarli umowę kredytu hipotecznego nr (...) . Powodowie zawarli umowę jako konsumenci. W umowie oświadczyli, że otrzymali regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) i zapoznali się z nim (§ 1 ust. 1 i 2).

Zgodnie z § 2 ust. 1 umowy, pozwany udzielił powodom kredytu w kwocie 154.277 PLN. W § 2 ust. 2 umowy wskazano, że kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w banku w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu, bank zobowiązał się wysłać kredytobiorcy pismo informujące ich o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w banku w dniu uruchomienia kredytu lub transzy, przy czym zastrzeżono, że zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej.

W umowie wskazano, że kredyt jest przeznaczony na modernizację i remont domu w kwocie 12.500 zł, zakup domu na rynku wtórnym w kwocie 135.000 zł, koszty kredytu (§ 2 ust. 3).

Stosownie do § 7 ust 1 umowy, kredytobiorca zobowiązał się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF, obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z tabelą kursów obcych Banku (...) S.A.

Spłata kredytu następować miała przez bezpośrednie potrącanie przez bank należnych mu kwot z rachunku kredytobiorcy (§ 7 ust. 3). Kredyt miał być spłacany
w 357 równych ratach miesięcznych, które zawierają malejącą część odsetek oraz rosnącą część raty kapitałowej (§ 7 ust. 2 umowy).

Zgodnie z postanowieniami § 6 umowy, kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej. Oprocentowanie kredytu wynosiło 3,5025 % w stosunku rocznym, co stanowiło sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz marży w wysokości 1,40 p.p. stałej w całym okresie kredytowania.

Zabezpieczeniem spłaty kredytu z odsetkami i innymi kosztami było ustanowienie hipoteki kaucyjnej do kwoty 262.185,90 PLN na nieruchomości oraz cesja na rzecz banku praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych oraz praw z polisy ubezpieczeniowej na życie kredytobiorcy (§ 9 ust. 1).

Zgodnie z § 11 ust. 2 umowy, integralną częścią umowy stanowił między innymi regulamin oraz cennik Kredyt Hipoteczny.

W regulaminie w § 3 ust 1 i 2 wskazano, że kredyt jest udzielany w PLN, natomiast może być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej
w banku tabeli kursów walut obcych. Z kolei zgodnie z § 2 ust. 19 regulaminu, kredyt
w walucie obcej to kredyt udzielony w PLN, indeksowany kursem waluty obcej wg tabeli kursów waluty obcych obowiązującej w banku.

W trakcie obowiązywania umowy Bank dokonał zmiany Regulaminu z wersji R.20 na wersję R. 31.7. (por. regulaminy k.163-167, 169 -173)

Stosownie do postanowień obu regulaminów rata kredytu indeksowanego obliczana była według kursu sprzedaży dewiz obowiązującego w banku na podstawie obowiązującej w banku tabeli kursów walut obcych z dnia spłaty (§ 8 ust. 3 Regulaminu). Przy czym w regulaminie R. 31.7 wskazano, że tabela kursów walut obcych ustalana jest nie rzadziej niż raz dziennie na podstawie kwotowań rynkowych poszczególnych par walut przy możliwym odchyleniu dla kursu kupna i kursu sprzedaży nie większym niż 10% od kwotowań rynkowych. W przypadku, gdy tabela kursów walut obcych ustalana jest w danym dniu co najmniej 2-krotnie, do ustalenia wysokości raty przyjmowany jest kurs sprzedaży dewiz dla danej waluty najkorzystniejszy dla kredytobiorcy z kursów obowiązujących w dniu płatności raty (§8.3. regulaminu).

Z kolei w § 8.4. regulaminów wskazano, że kredytobiorca może zastrzec w umowie, iż bank pobierał będzie ratę spłaty w rachunku w walucie do jakiej kredyt jest indeksowany, o ile ten rachunek jest dostępny w ofercie banku.

W przypadku kredytu w walucie obcej, bank w następnym dniu po upływie terminu wymagalności kredytu, miał dokonać przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określonego przez bank w tabeli kursów walut obcych. Od wymagalnego kapitału, wyrażonego w PLN bank miał naliczać dalsze odsetki w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych (§ 9 ust. 4 regulaminu R 20).

(dowód: umowa k. 26-31, regulamin R 20 – k. 163-167, R 31.7 k. 169 -173)

Środki z kredytu zostały wypłacone powodom w kwocie 154.227,01 zł.

(dowód: zaświadczenie – k. 59)

Strony zawarły w dniu 1 marca 2016 r. aneks. W § 2 umowy o kredyt dodano zapis, zgodnie z którym kurs wymiany walut obcych, na podstawie którego przeliczane były na złote polskie zobowiązania kredytobiorców wyrażone w walucie obcej, podawany był w tabeli kursów walut obcych. Podstawą do ustalenia kursów kupna i sprzedaży zawartych w tabeli był kurs bazowy, stanowiący średnią arytmetyczną z ofert kupna i sprzedaży tej waluty oferowanych przez profesjonalnych uczestników rynku walutowego i podanych na stronie Reuters w chwili tworzenia tabeli. Wartość kursu kupna i kursu sprzedaży z TKWO mogły odbiegać od kursu bazowego o nie więcej niż 10%. Tabela miała być tworzona co najmniej raz dziennie.

(dowód: aneks k. 156)

Powodowie pismem z dnia 14 października 2022 r. wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 151.963,65 zł tytułem rozliczenia nieważnej umowy.

W odpowiedzi na powyższe, bank pismem z dnia 4 listopada 2022r. odmówił uwzględnienia reklamacji.

(dowód: pismo powodów – k. 24-25, pismo pozwanego – k. 50 -53 )

W okresie od 5 grudnia 2022 r. do dnia 14 marca 2023 r. powodowie uiścili na pokrycie rat kapitałowo-odsetkowych 4.560 zł.

Ponadto powodowie w okresie od 6 kwietnia 2023 r. do 4 marca 2024 r. uiścili łącznie kwotę 13.635 zł.

(dowód: potwierdzenie wykonania operacji -k. 66-72, k. 284-302, 304)

Powodowie w okresie od 23 lutego 2007 r. do 16 września 2023 r. uiścili kwotę 15.680,72 zł tytułem kosztów kredytu, w tym:

- składki z tytułu ubezpieczenia na życie,

- 2.256 zł z tytułu ubezpieczenia nieruchomości,

- 3.898,16 zł z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu,

- 218 zł z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia pomostowego,

- 2.196,16 zł prowizji za zwiększone ryzyko.

(dowód: zaświadczenie o poniesionych kosztach od kredytu hipotecznego – k. 60-60 v.)

Powodowie przeznaczyli środki pochodzące z kredytu na zakup mieszkania, w którym do tej pory zamieszkują. Od 2018 r. do 2021 r. w kredytowanej nieruchomości, powód zarejestrował działalność gospodarczą – sprzedaż aut i usługi budowalne. W kredytowanej nieruchomości nie była prowadzona działalność gospodarcza. Nieruchomość nie była także wynajmowana. Środki z kredytu powodowie otrzymali w PLN i w tej walucie kredyt spłacają. Pracownik banku nie informował powodów, w jaki sposób bank ustala kursy CHF. Ponadto nie informował o tym, że raty kredytu można spłacać od dnia zawarcia umowy w walucie CHF. O tym, że w umowie zawarto nieuczciwie warunki powodowie dowiedzieli się w 2023 r.

(dowód: zeznania powodów k. 314v.-315)

Sąd zważył, co następuje:

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt dokumenty, w tym umowę o kredyt hipoteczny, wniosek kredytowy, regulaminy kredytowania i zaświadczenia wystawione przez pozwany bank. Ich wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

Ponadto Sąd uwzględnił zeznania powodów oraz zawnioskowanych świadków E. C. i M. K. w zakresie jakim znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym. Podnieść należy, że świadek E. C. nie pamiętała okoliczności związanych z zawarciem umowy z powodami, natomiast świadek M. K. nie uczestniczyła w procesie zawierania umowy. Odnosząc się do twierdzeń powodów, że wraz z umową nie doręczono im regulaminu, wskazać należy, że w umowie powodowie potwierdzili otrzymanie regulaminu Ponadto w pozwie zawarli oświadczenie, że do umowy dołączono regulamin.

Ponadto Sąd uwzględnił opinię biegłego, której wiarygodności i rzetelności nie zakwestionowała skutecznie żadna ze stron. Sąd nie znalazł podstaw do podważenia powyższej opinii.

Sąd pominął wniosek dowodowy strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Pominięcie dowodu zgłaszanego przez stronę jest bowiem dopuszczalne wtedy, gdy okoliczności sporne, na które dowód powołano, zostały dostatecznie wyjaśnione (wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2012 r. sygn. akt (...), wyroki SN: z 12 stycznia 2005 r.,(...), z 5 lutego 2009 r.,(...) i z 13 grudnia 2010 r., (...)). Opinia biegłego stanowi jedynie dowód dający Sądowi, rozstrzygającemu sprawę merytorycznie, dokonanie ustaleń w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych (a więc wiedzy wykraczającej poza objętą zakresem wiedzy ogólnej – powszechnej). W tej sprawie Sąd uznał, że zgromadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów, zeznań strony powodowej i opinii biegłego, w pełni pozwalają na rozstrzygniecie sprawy, zaś wniosek dowodowy o dopuszczenie opinii biegłego potraktował, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Analizując zasadność powództwa, wskazać należy, że przepisy ustawy prawo bankowe na dzień zawarcia umowy kredytu dopuszczały możliwość zawierania umów kredytu ze wskazaniem waluty obcej. Zgodnie art. 69 ust. 1 i 2 ustawy – Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, zaś kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zasadnicze postanowienia umowy, w ocenie Sądu, spełniają więc przesłanki tego przepisu (w brzmieniu obowiązującym w dacie jej zawarcia) i pozwalają na uznanie jej za ważną umowę kredytu bankowego. Znane są: strony umowy i kwota oraz waluta kredytu, cel na jaki został udzielony, zasady i termin jego spłaty, wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany oraz inne niezbędne warunki.

Jak wynika z treści zawartej pomiędzy stronami umowy, stosownie do jej postanowień, strony umówiły się, że kwota kapitału kredytu początkowo wyrażona
w walucie polskiej, zostanie w drodze indeksacji przeliczona na walutę franka szwajcarskiego i oprocentowana w sposób właściwy dla tej waluty. Jakkolwiek też przeliczenie dotyczące indeksacji następowało z zastosowaniem tabeli kursów obowiązującej w pozwanym Banku, skutkiem tego zastosowania nie jest unicestwienie czy unieważnienie umowy jako takiej w całości.

Zważywszy bowiem, że wniosek kredytowy bezspornie dotyczył kredytu
w walucie polskiej, zaś postanowienia umowy jednoznacznie wskazują, że Bank udziela kredytu w złotych polskich, a jego wypłata i spłata następuje w złotych polskich nie ulega wątpliwości, że strony zgodnie zamierzały zawrzeć umowę kredytu bankowego
w tej właśnie walucie.

Przy czym, przepisy ustawy Prawo bankowe na dzień zawarcia umowy kredytu dopuszczały możliwość zawierania umów kredytu ze wskazaniem waluty obcej. Jest to nadto konstrukcja dopuszczalna na podstawie art. 353 ¹ k.c., zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego, jej istota polegała bowiem na stworzeniu przez Bank możliwości wykorzystania przez powodów określonej kwoty pieniędzy w walucie polskiej z obowiązkiem zwrotu w określonym czasie jej równowartości z zastosowaniem miernika w postaci kursu waluty szwajcarskiej.

Odnośnie ryzyka zmiany kursu to wskazać trzeba, że na zmianę kursu waluty wpływa szereg czynników ekonomicznych jak i pozaekonomicznych, niezależnych od woli stron zawartej umowy. Kursy walut z natury swojego funkcjonowania cechują się zmienną wartością, wykazując raz tendencję zwyżkową, a innym razem spadkową. Zmienność kursów walut jest faktem powszechnie znanym, nie wymagającym dowodu. Jak wynika z oświadczeń podpisanych przez powodów, kredytobiorcy zostali poinformowani o ryzyku kursowym i że po zapoznaniu się z ofertą Banku zdecydowali się zawrzeć umowę kredytu.

W dacie zawarcia umowy nie wykazano, aby istniały okoliczności pozwalające uznać, że nastąpi gwałtowne osłabienie złotego do franka szwajcarskiego. Na zmianę kursu waluty wpływa bowiem szereg czynników ekonomicznych (np. stan gospodarki, inflacja, poziom stóp procentowych itp.), jak i pozaekonomicznych (np. polityczne). Znaczne osłabienie złotego do franka szwajcarskiego nastąpiło w 2011 roku (w związku ze światowym kryzysem finansowym), a następnie w 2014 roku (w związku z decyzjami banku centralnego), przy czym strona powodowa nie wykazała, aby te okoliczności mogły zostać przewidziane przez bank w momencie zawierania spornej umowy, a tym samym aby bank dopuścił się nieuczciwych praktyk w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniom nieuczciwym praktykom.

Co do zasady zatem uznać trzeba, że brak jest podstaw do uznania, że umowa łącząca strony ze względu na jej konstrukcję (umowa kredytu indeksowanego) była sprzeczna z prawem lub z zasadami współżycia społecznego.

W niniejszej sprawie, powodowie wskazywali, że postanowienia § 2 ust. 2 umowy i § 7 ust. 1. ww. umowy, § 2 pkt 19, §3 ust. 2, § 7 ust. 5, § 8 ust. 3, § 9 ust. 4 regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.są niedozwolone i powinny być pominięte przy ustalaniu treści stosunku prawnego wiążącego konsumenta.

Powyższe postanowienia powinny być ocenione pod kątem ich abuzywności w świetle przepisów prawa, skutku ich abuzywności dla ostatecznego kształtu powstałego pomiędzy stronami stosunku prawnego, w tym również w kontekście oceny jego ewentualnej całkowitej nieważności na skutek ich bezskuteczności.

Powodowie, zawierając umowę kredytu występowali jako konsumenci
w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.

Zgodnie z art. 22 ^{( 1)} k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. O statusie konsumenta decyduje brak bezpośredniego związku dokonywanej przez osobę fizyczną czynności prawnej z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Powodowie zaciągnęli kredyt i sfinansowali nim zakup lokalu, co nie miało związku z ich działalnością gospodarczą, bądź zawodową. Dla możliwości uznania powodów za konsumentów wystarcza ustalenie, że umowa zawarta przez nich z pozwanym bankiem była czynnością prawną niezwiązaną bezpośrednio z ich działalnością gospodarczą lub zawodową (wyrok SN z 28 czerwca 2017 r., (...), Legalis).

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że nabyta nieruchomość służyła jedynie dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych powodów. Zatem, w ocenie Sądu, powodowie spełniają przesłanki uznania ich za konsumentów w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszają jego interesy, nie są wiążące, jeżeli nie zostały uzgodnione indywidualnie. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, co w szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Wszelkie klauzule sporządzone z wyprzedzeniem są klauzulami pozbawionymi cechy indywidualnego uzgodnienia i okoliczności tej nie niweczy fakt, że konsument mógł znać ich treść. Uznanie, że treść danego postanowienia umownego została indywidualnie uzgodniona, wymagałoby wykazania, że konsument miał realny wpływ na konstrukcję niedozwolonego (abuzywnego) postanowienia wzorca umownego, zaś konkretny zapis był z nim negocjowany.

Zgodnie z postanowieniami umowy wysokość zobowiązania powodów (konsumentów) będzie przeliczana z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty indeksacyjnej – wypłata kredytu wg kursu kupna, zaś spłata wg kursu sprzedaży. W obu przypadkach chodzić miało o kursy pozwanego banku publikowane w niezdefiniowanej Tabeli. Konkretny sposób ustalania kursu nie został opisany w umowie. Bank miał jednostronną swobodę w zakresie ustalania kursu waluty indeksacyjnej. Umowa została zawarta na podstawie wzoru opracowanego i stosowanego przez bank.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że sporne postanowienia nie zostały uzgodnione indywidualnie, gdyż strona powodowa nie miała rzeczywistego wpływu na treść postanowień w zakresie kursów przyjętych do rozliczeń kredytu, przy wyrażeniu zgody na objęcie kredytu powyższymi klauzulami indeksacyjnymi. Zgoda na przyjęcie zaproponowanych przez bank postanowień warunkowała udzielenie kredytu. Wskazywana przez pozwanego okoliczność dotycząca doświadczenia, świadomości
i wiedzy strony powodowej odnośnie postanowień umowy kredytu nie powoduje ustalenia, że postanowienie umowne dotyczące klauzul indeksacyjnych było z kredytobiorcą indywidualnie uzgadniane. Nie ma więc podstaw do przyjęcia, że postanowienia umowy w zakresie mechanizmu ustalania kursu waluty, stanowiącej narzędzie waloryzacji kredytu i wyznaczającej wysokość zobowiązania powodów względem pozwanego, zostały w przypadku umowy stron uzgodnione indywidualnie.

Dalej należało rozważyć, czy – skoro zakwestionowane postanowienia dotyczą głównego przedmiotu umowy – są wystarczająco jednoznaczne i czy wynikające z nich prawa lub obowiązki stron zostały ukształtowane sprzecznie z dobrymi obyczajami lub w sposób rażąco naruszający interesy powodów jako konsumentów.

Umowa nie wskazywała, w jaki konkretnie sposób tabela kursów banku jest ustalana. Nie wskazywał również tego Regulamin kredytowania osób fizycznych
w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A., który w swoich postanowieniach odwoływał się do kredytów indeksowanych kursem waluty obcej,
w tym CHF. To zaś nie pozwala na uznanie, aby postanowienia waloryzacyjne były wystarczająco jednoznaczne. Przyznanie sobie przez pozwanego jednostronnej kompetencji do swobodnego ustalania kursów przyjmowanych do wykonania umowy prowadzi do wniosku, że były one sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powodów w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy. Dla uznania postanowienia umownego za niedozwolone wystarczy taka jego konstrukcja, która prowadzi do obiektywnej możliwości rażącego naruszenia interesów konsumenta, przy czym bez znaczenia pozostaje sposób wykonania umowy stron w tym zakresie. Zgodnie z art. 385 ² k.c. ewentualna abuzywność postanowień umowy podlega badaniu na datę jej zawarcia z uwzględnieniem towarzyszących temu okoliczności i innych umów pozostających w związku z umową objętą badaniem. Bezzasadne było prowadzenie postępowania dowodowego w kierunku wykazania, czy kursy walut CHF/PLN według których dochodziło do rozliczenia stron z umowy kredytu stanowiły kursy rynkowe, jak też te kursy się kształtowały w porównaniu do innych Banków, zależności kursu ze zmianami na rynku walutowym, czy w końcu stosowanej praktyki rynkowej.

Postanowienia umowy wskazywały na dwa rodzaje kursów – pierwszy do ustalenia wysokości kredytu w tej walucie po jego wypłacie w walucie polskiej oraz drugi do ustalenia wysokości kolejnych rat spłaty w PLN. Pierwszy z nich określono jako kurs kupna, a drugi – jako kurs sprzedaży CHF. Jak wiadomo powszechnie, kurs kupna to w pewnym uproszczeniu kurs, po którym deklarowane jest kupno danej waluty, a kurs sprzedaży to kurs, po którym deklarowana jest jej sprzedaż, względnie kursy, według których będą rozliczane takie transakcje. Kurs kupna z reguły jest niższy od kursu sprzedaży, a że tak było zawsze w okresie wykonywania umowy stron potwierdza opisany powyżej sposób ustalania ich wysokości w pozwanym Banku. Różnica między tymi kursami, czyli tzw. spread walutowy, w uproszczeniu powinien zawierać w sobie koszt zakupu waluty i marżę (zysk) towarzyszący jej sprzedaży. Naliczenie spreadu ma ekonomiczne uzasadnienie w przypadku rzeczywiście zawieranych transakcji kupna i sprzedaży waluty, gdzie są ponoszone rzeczywiste koszty i można oczekiwać wynagrodzenia za rzeczywiście powzięte czynności. Nie ma natomiast uzasadnionych podstaw stosowanie spreadu przy rozliczaniu wypłaty i spłaty kredytu udzielanego, wypłacanego i spłacanego w walucie polskiej, a jedynie waloryzowanego kursem waluty obcej. W przypadku takiego kredytu nie dochodzi bowiem do żadnych realnych transakcji walutowych związanych bezpośrednio z udzieleniem kredytu, a jedynie do szeregu obliczeń matematycznych, których celem jest określenie wartości kredytu udzielonego w PLN oraz wartości poszczególnych rat spłaty według miernika wartości, jakim jest kurs waluty obcej. Stosowanie w tym celu różnych kursów nie ma zatem racjonalnego uzasadnienia. Bank nie ponosi bowiem żadnych kosztów zakupu waluty w celu wypłaty konkretnego kredytu udzielanego w złotych ani kosztów jej sprzedaży na rzecz kredytobiorcy i nie powinien również oczekiwać ich zwrotu, jak i dodatkowego wynagrodzenia (zysku) z tytułu takich czynności.

W umowie nie zostały sprecyzowane jasne i obiektywne kryteria ustalania przez bank kursu waluty, przyjmowanego do rozliczania wypłat i spłat kredytu w sposób, który pozwalałby kredytobiorcy na weryfikację poprawności kursu, a co za tym idzie sprawdzenie wysokości żądań banku (np. przez odwołanie do parametrów finansowych publikowanych lub znanych powszechnie). Brak takiej możliwości i zastrzeżenie dla banku wyłącznej kompetencji do ustalania wysokości kursu, według którego będzie rozliczana spłata kredytu i ustalana wysokość zobowiązania kredytobiorcy, jawiłyby się zatem jako rażąco naruszające interesy powodów. Narażałyby ich bowiem na niczym w zasadzie nieograniczone żądania banku co do spłaty udzielonego kredytu i jego wysokości, zależne wyłącznie od kursu waluty, do której waloryzowany jest kredyt, a którego wysokość zależy od woli banku.

Ponadto bank nie wykazał, aby dokonał skutecznej zmiany regulaminu, dokonując w tym zakresie indywidualnego uzgodnienia z powodem. Jednostronna zmiana regulaminu przez bank nie może bowiem sanować abuzywnych postanowień umownych.

W ocenie Sądu zawarcie aneksu nie sanowało wadliwej czynności prawnej. W doktrynie podniesiono (zob. E. Łętowska „Prawo umów konsumenckich” Wyd. C.H. Beck 2002 r., str. 22), że „europejska ochrona konsumenta opiera się na paradygmacie przejrzystości informacji i oznacza działania na rzecz stworzenia warunków dla swobodnego wyboru i decyzji konsumenckiej, bowiem pozycja źle poinformowanego partnera umowy, kierującego się własną oceną sytuacji i decyzjami co do zawarcia umowy podlega z oczywistych przyczyn degradacji”. W niniejszej sprawie strona powodowa, jako konsument, w żadnym momencie wykonywania umowy, nie złożyła skutecznego oświadczenia w przedmiocie wyłączenia zastosowania sankcji niezwiązania klauzulą niedozwoloną. W ocenie Sądu Bank nie może jednak zasłonić się w tej sprawie brakiem wiedzy o abuzywnym charakterze postanowień zawartych w umowie, zaś prawo konsumenta do uzyskania wiedzy o przedmiocie umowy winno być uznane za jego zasadnicze prawo, a brak tej wiedzy nie może zostać wykorzystany przez silniejszego kontrahenta umowy na jego korzyść. Bank jest niewątpliwie tzw. aktywnym uczestnikiem rynku, dysponującym odpowiednią informacją i wiedzą, czego nie można powiedzieć o konsumencie.

Oceny tej nie zmienia sposób, w jaki bank pozyskuje środki na kredyty, czy też sposób wykazywania ich w sprawozdaniach finansowych lub – najogólniej rzecz ujmując – sposób księgowania. Powtórzyć trzeba, że w przypadku umowy, której przedmiotem jest udzielenie kredytu w walucie polskiej, kurs waluty obcej jest stosowany jedynie w celu waloryzacji zobowiązania, a między kredytobiorcą a bankiem nie dochodzi w istocie do żadnych rozliczeń walutowych i powstania związanych z tym kosztów.

Skutkiem uznania zapisów umowy wymienionych § 2 ust. 2 umowy i § 7 ust. 1. ww. umowy, § 2 pkt 19, §3 ust. 2, § 7 ust. 5, § 8 ust. 3, § 9 ust. 4 regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. za niedozwolone jest wyeliminowanie ich z tej umowy. Wskutek wyeliminowania zawartych w umowie klauzul abuzywnych, brak jest wyraźnie oznaczonych zapisów dotyczących mechanizmu ustalania kursu waluty, jaki miałby być przyjmowany do ustalania wysokości rat spłaty w złotych polskich w kolejnych terminach płatności oraz rozliczenia wysokości pozostałego do spłaty zadłużenia powodów.

Zgodnie z aktualnym poglądem wyrażonym w orzecznictwie, klauzulę waloryzacyjną traktuje się jako główne świadczenie kredytobiorcy, gdyż wpływa ona na wysokość tego świadczenia (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r. sygn. akt: (...), legalis nr (...), wyrok Sądu Apelacyjnego w Białystoku z dnia 08 sierpnia 2019 r.,(...)). Zatem, w odniesieniu do przeliczenia należności stron brak jest możliwości zastępowania niedozwolonych klauzul umownych przepisami o charakterze ogólnym, które są przepisami dyspozytywnymi. Pogląd ten został wypracowany w oparciu o związanie wszystkich sądów Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy 93/13/EWG dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie (...). TSUE podtrzymał pogląd, że w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy, skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje. Jedynie w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym. Wyjątek ten obejmuje sytuacje w której jest zgoda stron na jego zastosowanie oraz okoliczność, że brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi.

Zatem należy rozważyć, czy umowa łącząca strony może być utrzymana bez niedozwolonych klauzul, czy też nie jest to możliwe i należy ustalić nieważność umowy.

W ocenie Sądu, eliminacja z umowy wskazanych postanowień odnoszących się do mechanizmu indeksacji powoduje sytuację, w której luki te nie mogą być uzupełnione. W szczególności takiej możliwości nie daje przepis art. 358 § 2 k.c., który dotyczy możliwości określenia kursu waluty obcej, w której zostało wyrażone zobowiązanie, w przypadku spełnienia świadczenia w walucie polskiej. Nie ma natomiast zastosowania do sytuacji, w której dochodzi do przeliczenia wysokości zobowiązania z waluty polskiej na walutę obcą. Poza tym, wskazany przepis nie obowiązywał w dacie zawarcia umowy (wszedł w życie z dniem 24 stycznia 2009 r.). Uznanie postanowień umownych za niedozwolone skutkuje ich wyeliminowaniem z umowy już od daty jej zawarcia, co czyni niemożliwym zastosowanie przepisu, który wówczas nie obowiązywał. Brak jest także możliwości odwołania się do zasad współżycia społecznego czy ustalonych zwyczajów (art. 56 i 65 k.c.).

Odwołując się do powoływanego już wyroku Sądu Najwyższego z 20.05.2022 r., (...) (LEX nr (...)), należy wskazać, że „przy ocenie umowy z odwołaniem się do dyrektywy 93/13 i art. 385 ^{( 1)} k.c. sąd nie jest uprawniony do uzupełniania umowy treścią nieuzgodnioną przez strony, choćby zmierzała do wyrównania ich pozycji na gruncie łączącego je stosunku prawnego, tak nie jest też uprawniony do tego, by umowę tę przekształcić w inny rodzaj umowy (wyrok z dnia 13 maja 2022 r., (...)). Takie działanie w istocie nie różniłoby się bowiem od uzupełniania umowy po pominięciu zamieszczonych w niej klauzul abuzywnych, do czego krytycznie odniósł się TSUE.

Nie budzi obecnie wątpliwości, że brak związania konsumenta niedozwolonym postanowieniem oznacza, że nie wywołuje ono skutków prawnych od samego początku i z mocy samego prawa, co sąd ma obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 r., (...), OSNC 2008, nr 7-8, poz. 87 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2014 r., (...), "Monitor Prawa Bankowego" 2015, nr 1, s. 22, z dnia 1 marca 2017 r., (...), oraz z dnia 14 lipca 2017 r.,(...) (...), nr (...), poz. 79).

Przepisy dyrektywy 93/13 z dnia 5 kwietnia 1993 r. sprzeciwiają się uzupełnianiu przez sąd krajowy umowy przez zmianę nieuczciwego warunku na podstawie przepisu prawa krajowego. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazuje też, że nie jest dopuszczalne częściowe utrzymanie nieuczciwego warunku umownego w mocy przez usunięcie elementów przesądzających o jego nieuczciwym charakterze, o ile sprowadzałoby się to do mającej wpływ na istotę tych warunków zmiany treści umowy (zob. też uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r. - zasada prawna - (...), (...)2021, Nr (...) poz.(...); uchwała Sądu Najwyższego z 16 lutego 2021 r., (...), (...) 2021, Nr(...), poz. 40; postanowienie Sądu Najwyższego z 6 lipca 2021 r., (...), (...)2021, Nr (...), s. (...); wyroki (...) z dnia 3 października 2019 r., (...), i z dnia 29 kwietnia 2021 r.,(...)).”

Stąd, w ocenie Sądu, po usunięciu z umowy wskazanych powyżej niedozwolonych postanowień umownych, dalsze wykonywanie umowy nie jest możliwe. Powyższa kwestia w sposób jednoznaczny została przesądzona w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2024 r. ((...)), zgodnie z którą „w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów. Co za tym idzie w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie”. Zatem należy podzielić stanowisko wyrażone w orzecznictwie, że brak jest koniecznych składników umowy kredytu z art. 69 ustawy – Prawo bankowe, do których należą: oddanie przez Bank do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel oraz zwrot przez kredytobiorcę kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Eliminacja abuzywnych postanowień umowy uniemożliwi bowiem ustalenie wysokości poszczególnych rat kredytu, co należy do essentialia negotii tej umowy. Eliminacja tych postanowień będzie oznaczała także zaniknięcie ryzyka walutowego, będącego podstawowym elementem umowy kredytu waloryzowanego do innej waluty, to z kolei skutkować będzie tak daleko idącym przekształceniem umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej, że należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu Oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością.

Mając na uwadze powyższe rozważania, na podstawie art. 189 k.p.c., art. 385 ¹ k.c., art. 69 ustawy prawo bankowe, art. 58 k.c. Sąd ustalił w punkcie I wyroku, że umowa kredytu jest nieważna.

Nieważność umowy oznacza, że nie istnieje stosunek zobowiązaniowy między stronami, jaki miałby powstać w wyniku jej zawarcia. W konsekwencji, strony, które zawarły nieważną umowę, powinny sobie zwrócić wzajemnie otrzymane świadczenia. Skoro bowiem podstawa tych świadczeń została uznana za nieważną i sprzeczną z prawem, świadczenia te są świadczeniami nienależnymi w rozumieniu art. 410 k.c. Zgodnie z nim w przypadku świadczeń nienależnych zastosowanie znajdują przepisy art. 405 i nast. k.c., które przewidują obowiązek zwrotu korzyści uzyskanych kosztem innej osoby. Stosownie do uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., mającej moc zasady prawnej, jeżeli bez bezskutecznego postanowienia, umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytobiorcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy.

Zatem Sąd kieruje się tzw. „teorią dwóch kondykcji”, zakładającą zasądzenie na rzecz kredytobiorcy pełnej sumy kwot spłaconych bankowi z pozostawieniem do osobnego procesu lub do zarzutu potrącenia kwot wypłaconych przez Bank. Powyższe znajduje potwierdzenie w uchwale Sądu Najwyższego (...) z 16 lutego 2021 r., zgodnie z którą stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością spłaca kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenie nienależnego (art. 410 § 1 w zw. z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależne otrzymanej kwoty kredytu.

W niniejszej sprawie powodowie w pozwie żądali kwoty 4.686,64 zł tytułem zwrotu rat kapitałowo – odsetkowych, które zapłacili na rzecz banku w okresie od 5 grudnia 2022 r. do dnia 14 marca 2023 r. Jak wynika z dołączonych do pozwu potwierdzeń (znajdujących się na k. 66-72) w tym okresie powodowie uiścili na pokrycie rat kapitałowo-odsetkowych kwotę 4.560 zł. Sąd nie uwzględnił wpłat znajdujących się na k. 73-74 akt sprawy, albowiem dotyczą wpłat w listopadzie 2022 r. – tj. okresu nieobjętego żądaniem pozwu.

Ponadto powodowie rozszerzyli żądanie o kwotę 14.735 zł tytułem zwrotu rat uiszczonych w okresie od 6 kwietnia 2023 r. do 4 marca 2024 r. Z dołączonych dokumentów (potwierdzeń przelewów znajdujących się na k. 284-302, 304) wynika, że w tym okresie powodowie uiścili łącznie kwotę 13.635 zł. Sąd nie uwzględnił wpłaty znajdującej się na k. 303 akt sprawy, albowiem dotyczy wpłaty z dnia 03 kwietnia 2023 r. tj. okresu nieobjętego żądaniem pozwu.

Zatem Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 18.195 zł tytułem zwrotu uiszczonych przez nich rat (pkt II wyroku).

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie brak jest podstaw do zastosowania art. 411 k.c. Wskazać bowiem należy, że pozwany nie wykazał, że powodowie mieli wiedzę, że spełniali nienależne świadczenie. Ponadto powodowie spełniali świadczenie w celu uniknięcia przymusu. Niewątpliwie nieuiszczenie przez nich rat w wysokości wyliczonej przez Bank, mogło spowodować wypowiedzenie przez bank umowy kredytu. Ponadto spełnienie świadczeń wobec banku nie czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Nie można również stwierdzić, aby bank otrzymane świadczenia zużył lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Ponadto roszczenie powodów nie jest przedawnione, albowiem powodowie w 2023 r. dowiedzieli się, że bank zastosował w umowie nieuczciwe warunki.

Powodowie w okresie od 23 lutego 2007 r. do 16 września 2023 r. uiścili kwotę 15.680,72 zł tytułem kosztów kredytu, w tym 2.256 zł z tytułu ubezpieczenia nieruchomości.

Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 13.424,72 zł z tytułu zwrotu poniesionych kosztów kredytu (pkt III wyroku). Sąd nie uwzględnił żądania powodów w zakresie kwoty 2.256 zł z tytułu ubezpieczenia nieruchomości.

Należy wskazać, że aby wywołać skutek w postaci obciążenia pozwanych kosztami banku, powinny mieć one charakter celowy tj. w sposób rzeczywisty odzwierciedlać nakład pracy banku, czy też odzwierciedlać poniesione koszty przez bank, nie zaś zmierzać do powiększania zobowiązania powodów. W ocenie Sądu koszty związane z uiszczaniem składki na ubezpieczenie lokalu były celowe. Wskazać bowiem należy, że powodowie uzyskali ochronę ubezpieczeniową ich lokalu.

O obowiązku zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie od zasądzonych kwot orzeczono na podstawie art. 481 k.c. od dnia rozprawy, w którym Sąd pouczył powodów o skutkach ustalenia nieważność umowy tj. 29 maja 2024 r. do dnia zapłaty. Do tego dnia powodowie jako konsumenci mogli po pouczeniu Sądu wyrazić chęć kontynuowania umowy i cofnąć powództwo. Tak więc ostatecznie dopiero z tą chwilą pozwany znalazł się w opóźnieniu.

Oddaleniu podlegało powództwo o ustalenie nieistnienia po stronie powodów obowiązku zwrotu na rzecz pozwanego świadczenia nienależnego lub lub bezpodstawnego wzbogacenia w kwocie wyższej niż 154.227,01 zł. Wskazać należy, że powodowie nie wykazali interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. w zakresie przedmiotowego powództwa. Nie istnieje bowiem potrzeba udzielenia powodom ochrony prawnej, skoro pozwany nie dochodzi od powodów powyższych żądań. Ponadto Sąd nie może pozbawić strony pozwanej prawa do dochodzenia przyszłych roszczeń.

Z powyższych względów na podstawie powołanych przepisów orzeczono jak w pkt III wyroku.

Orzeczenie o kosztach procesu w pkt V wyroku Sąd oparł na treści przepisu art. 100 k.p.c. W oparciu o powyższy przepis, Sąd włożył na stronę pozwaną obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, gdyż powodowie ulegli tylko co do nieznacznej części swojego żądania. Na koszty procesu poniesione przez powodów składały się: opłata za udzielone pełnomocnictwo w wysokości 17 zł, opłata sądowa od pozwu w wysokości 1.000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 5.400 zł, wydatki na wynagrodzenie biegłego 2.040,57 zł. Łącznie Sąd zasądził na rzecz powodów kwotę 8.457,57 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

sędzia Ewa Oknińska