Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia Ewa Tokarzewska
Protokolant:	sekretarz sądowy J. O.

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2024 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko A. D.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 162.227,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29 września 2022 r. do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 13.529 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

sędzia Ewa Tokarzewska

Sygn. akt I C 425/23

UZASADNIENIE

Powód (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwotę 162.227,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 k.c., liczonymi od dnia wniesienia pozwu w elektronicznym postepowaniu upominawczym do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód podał, że strony zawarły 29.08.2017 r. umowę kredytu nr (...). Na podstawie umowy powód udostępnił pozwanemu kwotę kredytu w wysokości 197.666,80 zł. Wobec opóźnienia w spłacie kredytu, niedotrzymywanie warunków umowy i nieregulowanie zaległości powód skierował do pozwanego oświadczenie o wypowiedzeniu umowy z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia. Powód podał, że na kwotę 162.227,92 zł składają się następujące należności: niespłacony kapitał w kwocie 150.430,02 zł, odsetki umowne w kwocie 9.336,42 zł oraz odsetki umowne za opóźnienie w kwocie 2.461,48 zł (pozew k. 4-7v.).

W odpowiedzi na pozew pozwany A. D. wniósł o oddalenie powództwa, nadto wniósł zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania wg norm przepisanych oraz kosztów postępowania prowadzonego w elektronicznym postępowaniu upominawczym.

W uzasadnieniu pozwany zakwestionował skuteczność postanowień umowy dotyczących prowizji. Podniósł, że prowizja została mu narzucona oraz nie była z nim indywidualnie ustalona. W ocenie strony pozwanej prowizja nie przystaje do warunków rynkowych oraz stanowi źródło dodatkowego, nienależnego wynagrodzenia powoda. Pozwany podniósł, że Sąd powinien ocenić jak wysokość kosztów kształtowała się w relacji do kwoty udzielonego kredytu czy pożyczki oraz czy koszty te nie przekraczają rzeczywistych kosztów kredytodawcy. Pozwany zaskarżył także postanowienia umowy w zakresie zmiennego oprocentowania. Podniósł, że nie wyjaśniono mu znaczenia ww. postanowień umowy pożyczki. Pozwany zarzucił umowie naruszenie zasad współżycia społecznego i tym samym nieważność umowy w całości (art. 58 § 2 i art. 353 ¹ k.c.). Pozwany wskazał, że umowa jest sprzeczna z prawem także w zakresie odsetek umownych. Powód naliczył oprocentowanie za cały okres obowiązywania umowy od kwoty pożyczki, chociaż składały się na nią kapitał (177.919,89 zł) oraz prowizja (19.746,91 zł). Pozwany podniósł, że powyższe wadliwości mają dwojakie konsekwencje: 1. Nieważność z uwagi na sprzeczność z ustawą lub abuzywność postanowień w zakresie naliczania odsetek i tym samym upadek odsetek w całości; 2. Powstanie uprawnienia do złożenia oświadczenia o kredycie darmowym (odpowiedź na pozew k. 46-48).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 29 sierpnia 2017 r. pozwany zawarł z powodem umowę o kredyt konsolidacyjny nr (...). Na podstawie umowy bank udzielił pozwanemu kredytu w wysokości 197.666,80 zł. W umowie strony zawarły najistotniejsze postanowienia:

- § 1 ust. 1 – kredytobiorca zobowiązał się spłacić kredyt wraz z należnymi odsetkami w 120 równych ratach kapitałowo-odsetkowych płatnych do 15 dnia każdego miesiąca;

- § 1 ust. 2 – kredyt przeznaczony był na: dowolny cel konsumpcyjny w wysokości 30.531,89 zł, spłatę zobowiązań kredytowych w łącznej kwocie 147.388 zł oraz prowizję od udzielonego kredytu w wysokości 19.746,91 zł;

- § 2 – oprocentowanie kredytu liczone jest wg stopy zmiennej, której zmiana miała wpływ na wielkość zadłużenia oraz wysokość należnych odsetek (ust. 1). Oprocentowanie stanowi sumę stawki WIBOR 3M i marży w wysokości 8,26 p.p., która miała być stała (ust. 2). Oprocentowanie kredytu na dzień zawarcie umowy wynosiła 9,99% w stosunku rocznym (ust. 3). Zmiana oprocentowania następuje w wyniku zmiany stawki WIBOR 3M (ust. 4);

- § 3 ust. 1 – bank zastrzegł sobie prawo obciążenia klienta kosztami powstałymi w wyniku niewywiązywania się klienta z postanowieniami umowy w szczególności odsetkami karnymi od zadłużenia przeterminowanego;

- § 4 ust. 1 – spłat rat klient miał dokonywać zgodnie z terminami w wysokości określonej w doręczonym aktualnym harmonogramie spłat;

- § 5 ust. 1 – całkowita kwota kredytu wynosi 177.919,89 zł, kwota ta nie obejmuje kredytowanych przez bank kosztów kredytu wskazanych w § 1 ust. 2 pkt 3 umowy;

- § 5 ust. 2 – całkowita kwota do zapłaty na dzień zawarcia umowy wynosi 312.280,55 zł, na którą składa się: całkowita kwota kredytu określona w ust. 1 oraz całkowity koszt kredytu, który na dzień zawarcia umowy wynosi szacunkowo 134.360,66 zł;

- § 5 ust. 3 – na całkowity koszt kredytu składają się: należne odsetki umowne w wysokości 114.613,75 zł, prowizja od udzielonego kredytu w wysokości 19.746,91 zł;

- § 7 ust. 1 – bank pobierał opłaty i prowizje zgodnie z zapisami umowy oraz Taryfy Opłat i Prowizji za czynności związane z obsługą kredytu;

- § 9 ust. 2 – bank miał prawo wypowiedzieć umowę w przypadku m.in. rażącego naruszenia przez kredytobiorcę postanowień umowy lub regulaminu;

- § 9 ust. 3 – w przypadku opóźnienia w spłacie kredytu bank wzywał klienta do dokonania spłaty zaległości w terminie 14 dni. Jeżeli należności nie zostaną uregulowane w całości w wyznaczonym terminie, jak również w sytuacji w której złożony przez klienta wniosek o restrukturyzację zadłużenia zostanie odrzucony, bank miał prawo wypowiedzieć umowę kredytu;

- § 9 ust. 4 – od następnego dnia po upływie okresu wypowiedzenia całe zobowiązanie z tytułu udzielonego kredytu staje się jako wymagalne i traktowane jest jako zadłużenie przeterminowane;

- § 13 – integralną część umowy stanowią m.in.: harmonogram spłat, regulamin, taryfa opłat i prowizji, oświadczenie dotyczące ryzyka zmiennej stopy procentowej (ust. 1). Klient oświadczył, że zapoznał się z załącznikami oraz akceptuje ich treść (ust. 2).

(dowód: umowa o kredyt k. 25-27v.)

Pismem z dnia 9 maja 2022 r. powód wystosował do pozwanego ostateczne wezwanie do zapłaty przed wypowiedzeniem umowy wzywając o spłatę zaległości w terminie 14 dni od doręczenia pisma. Wskazał, że na dzień sporządzenia pisma zobowiązanie wynosi 5.597,56 zł.

Pismem z dnia 18 lipca 2022 r. powód wypowiedział pozwanemu umowę kredytu w związku z niedotrzymywaniem przez powoda jej warunków. Bank podał, że odstąpi od wypowiedzenia, jeśli powód spłaci zadłużenie w ciągu 30 dni, które na dzień wypowiedzenia wynosiło 11.573,12 zł, odsetki od zadłużenia przeterminowanego oraz raty naliczone od wypowiedzenia umowy do dnia spłaty.

(dowód: ostateczne wezwanie do zapłaty k. 28-29, wypowiedzenie umowy k. 31-32)

Pismem z dnia 12 września 2022 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 160.713,37 zł w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania.

Pozwany odebrał wezwanie 23 września 2022 r.

(dowód: przedsądowe wezwanie do zapłaty k. 34, śledzenie przesyłki k. 35)

W dniu 27 września 2022 r. bank wystawił wyciąg z ksiąg bankowych. Stwierdził w nim wysokość zobowiązania pozwanego na kwotę 162.227,92 zł z tytułu umowy kredytu. Na wskazaną wyżej kwotę składały się następujące należności:

- niespłacony kapitał w kwocie 150.430,02 zł,

- odsetki umowne w kwocie 9.336,42 zł,

- odsetki umowne za opóźnienie w kwocie 2.461,84 zł.

(dowód: wyciąg z ksiąg (...) Bank S.A. k. 8)

Nakazem zapłaty z dnia 26.10.2022 r. w postępowaniu upominawczym Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie nakazał pozwanemu A. D. zapłacić powodowi kwotę 162.227,92 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27.09.2022 r. do dnia zapłaty.

Pismem z dnia 3 stycznia 2023 r. pozwany złożył sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Postanowieniem z dnia 13 stycznia 2023 r. wobec skutecznego wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty i utraty mocy nakazu zapłaty z dnia 26.10.2022 r. umorzono postępowanie w całości.

(dowód: pozew o zapłatę w (...) k. 11-14v., nakaz zapłaty sygn. (...), sprzeciw k. 21, postanowienie k. 22v.)

Pismem z dnia 11 maja 2023 r. pozwany złożył powodowi oświadczenie o kredycie darmowym. Oświadczenie to zostało przesłane drogą mailową.

(dowód: oświadczenie o kredycie darmowym k. 49-49v.)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Sąd ustalił stan faktyczny w oparciu o przedłożone przez strony postępowania dokumenty, których wiarygodność nie była wzajemnie kwestionowana.

Odnosząc się do zasadności roszczenia, wskazać należy, że powoda i pozwanego łączyła umowa kredytu nr (...). Z treści łączącej strony umowy wynika, że Bank mógł wypowiedzieć umowę w przypadku niedotrzymania przez pozwanego warunków udzielenia kredytu. Z dowodów w postaci wypowiedzenia umowy kredytu oraz wyciągu z ksiąg bankowych wynika, że pozwany zaprzestał regularnie spłacać kredyt. Ponadto powyższa okoliczność nie była kwestionowana przez pozwanego.

Zgodnie z art. 75 prawa bankowego, bank może wypowiedzieć umowę o kredyt lub pożyczkę w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu (ust. 1). Termin wypowiedzenia o ile strony nie określą w umowie dłuższego terminu, wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy - 7 dni (ust. 2).

Art. 75c ust. 1 powołanej ustawy określa procedurę, którą winien zastosować bank przed wypowiedzeniem kredytobiorcy umowy kredytu. Dopiero po upływie dodatkowego terminu na spłatę zadłużenia wyznaczonego w wezwaniu bank może złożyć wobec kredytobiorcy oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytowej. Zgodnie z treścią tego przepisu w razie opóźnienia kredytobiorcy ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni.

Zatem istniały podstawy do wypowiedzenia umowy kredytu przez bank, gdyż kredytobiorca nie dotrzymał warunków spłacania rat kredytu w terminie.

W piśmie stanowiącym wypowiedzenie umowy podano podstawę wypowiedzenia wyraźnie wskazując, że podstawę takiego oświadczenia woli jest naruszenie przez pozwanego warunków przedmiotowej umowy kredytu poprzez niedotrzymanie terminów zapłaty.

Mając zatem na uwadze treść łączącej strony umowy i fakt zaprzestania przez pozwanego spłaty kredytu należało uznać, że po stronie powodowej powstało uprawnienie do wypowiedzenia umowy.

Podejmując obronę procesową pozwany podniósł zarzuty, które miały niweczyć możliwość uwzględnienia powództwa, jednakże w ocenie Sądu zarzuty te nie zasługiwały na uwzględnienie.

Zważyć należy, iż postanowienia przedmiotowej umowy nie budzą żadnych wątpliwości interpretacyjnych i w zakresie ustalenia zadłużenia pozwanej spełniają przesłanki przewidziane w przepisach Prawa bankowego.

Zatem rozważyć należało zasadność zarzutu pozwanego co do nieważność przedmiotowej umowy. Pozwany podkreślał, że postanowienia umowy określające mechanizm oprocentowania oparty o wskaźnik WIBOR 3M stanowią naruszenie ustawowej konstrukcji kredytu, co czyni ją nieważną lub przynajmniej bezskuteczną w zakresie tych postanowień. Sąd jednak nie podzielił przytoczonej argumentacji w tym zakresie.

W niniejszej sprawie bezspornym jest, że pozwany zawarł umowę kredytu jako konsument. Pozwany zatem w chwili zawierania umowy spełniał przesłanki uznania go za konsumenta, zgodnie z art. 22 ¹ k.c.

W § 2 umowy postanowiono, iż oprocentowanie kredytu jest liczone według zmiennej stopy procentowej. Oprocentowanie w całym okresie kredytowania stanowi sumę stawki WIBOR 3M i marży w wysokości 8,25 p.p., stałej w trakcie trwania umowy. Wskazano, iż oprocentowanie kredytu na dzień zawarcia umowy wynosi 9,99% w stosunku rocznym. Dla pierwszego okresu obrachunkowego, do obliczenia wysokość oprocentowania Bank zastosuje stawkę referencyjną WIBOR 3M z przedostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uruchomienia kredytu. Jeżeli termin spłaty raty kredytu zostanie przesunięty z najbliższego terminu spłaty (zgodnie z wybranym dniem spłaty) przypadającego po dacie uruchomienia środków na kolejny termin, zgodny z częstotliwością spłat, to zmiana oprocentowania w pierwszym okresie obrachunkowym dokonana zostanie po terminie spłaty dwóch pierwszych rat. Zmiana oprocentowania w kolejnych 3-miesięcznych okresach obrachunkowych następuje w wyniku zmiany stawki WIBOR 3M z przedostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień spłaty kredytu. Roczna rzeczywista stopa procentowa, na dzień zawarcia umowy wynosiła 13,34%. Wskazano, iż całkowita kwota kredytu wynosiła 177.919,89 zł, całkowita kwota do zapłaty wynosiła kwotę 312.280,55 zł, całkowity koszt kredytu, na który składają się należne odsetki na dzień zawarcia umowy wynosił kwotę 134.360,66 zł.

W pierwszym rzędzie należało zbadać charakter umowy, w szczególności to, czy doszło do jej skutecznego i ważnego zawarcia. Nieważność lub nieskuteczność umowy pozwana wywodziła z charakteru postanowień umownych dotyczących sposobu ustalenia oprocentowania udzielonego jej kredytu, podnosząc, że zostały one ukształtowane sprzecznie z przepisami prawa, tj. Prawa Bankowego oraz art. 353 ¹ k.c. - z którego wynika, że strony mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Zdaniem Sądu postanowienia przedmiotowej umowy spełniają przesłanki z art. 69 ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Prawo bankowe i pozwalają na uznanie jej za umowę kredytu bankowego (określa cel, kwotę, zasady spłaty, oprocentowanie i koszty kredytu)

Ponadto umowa określa również inne niezbędne warunki wynikające z art. 69 ust. 2 powołanej ustawy. W tym aspekcie trudno uznać, aby umowa stron w swoim kształcie naruszała przepisy prawa bankowego (art. 69) lub wynikającą z art. 353 ¹ k.c. zasadę swobody umów, względnie w jakikolwiek sposób naruszała inne przepisy prawa lub zasady współżycia społecznego.

Idąc dalej w kierunku oceny zawartego w umowie mechanizmu oprocentowania, wskazać trzeba, że stosownie do art. 76 Prawa bankowego, w razie stosowania zmiennej stopy oprocentowania kredytu należy określić w umowie kredytowej warunki jej zmiany. Warto przy tym zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z 4.11.2011 r., (...), zgodnie z którym klauzula zmiennego oprocentowania nie może mieć charakteru blankietowego, lecz powinna dokładnie wskazywać czynniki (okoliczności faktyczne) usprawiedliwiające zmianę oprocentowania oraz relację między zmianą tych czynników, a rozmiarem zmiany stopy oprocentowania kredytu, określając precyzyjnie wpływ zmiany wskazanych okoliczności na zmianę stopy procentowej, a więc kierunek, skalę, proporcję tych zmian.

Wbrew twierdzeniom strony pozwanej, zastrzeżenie w umowie kredytu zmiennej stopy procentowej nie stanowi niedozwolonej klauzuli wzorca umownego w rozumieniu art. 385 ¹ k.c., - takie uprawnienie banku wynika wprost z art. 76 Prawa bankowego oraz innych przepisów tejże ustawy, jednak sposób określenia przez bank warunków zmiany procentowej kredytu podlega ocenie z punktu widzenia konsumenta i w tym zakresie banki powinny zachować szczególną staranność w odniesieniu do precyzyjnego, jednoznacznego i zrozumiałego dla kontrahenta określenia tych warunków (...)

W niniejszym stanie faktycznym strony ustaliły, że oprocentowanie kredytu będzie ulegało zmianie w przypadku zmiany stopy procentowej rynku międzybankowego WIBOR 3M. Pojęcie WIBOR (z ang. W. I. R.) to stopa procentowa, po jakiej banki udzielają pożyczek innym bankom komercyjnym, która wykorzystywana jest do ustalania wysokości oprocentowania kredytów gotówkowych czy hipotecznych. Stawka WIBOR wyznaczana jest każdego dnia roboczego o godzinie 11 podczas tzw. Fixingu, jako średnia arytmetyczna wielkości oprocentowania (w ujęciu rocznym) podawanych przez największe banki działające w Polsce, które są uczestnikami panelu WIBOR, gdzie odrzucane są dwie najniższe i dwie najwyższe oferty. W wyniku takiej kalkulacji ustalana jest wysokość stawki WIBOR. W sytuacji, gdy w fixingu bierze udział mniejsza liczba banków (od 8 do 9), to odrzucane są dwie skrajne oferty - najwyższa i najniższa. W wariancie, kiedy banków jest mniej niż 8 w obliczaniu średniej biorą udział wszystkie zgłoszone oferty. Stawka WIBOR 3M jest stawką oprocentowania kredytów i pożyczek na rynku międzybankowym określaną przedostatniego dnia roboczego poprzedniego kwartału i ustalaną na okresy 3-miesięczne.

Warto podkreślić, iż ustalenie wysokości odsetek kredytowych musi być w umowie określone w sposób jednoznaczny, albowiem stanowi skonkretyzowanie jednego z głównych świadczeń kredytobiorcy z tytułu umowy kredytowej. Przez pojęcie jednoznaczności należy rozumieć brak wątpliwości co do znaczenia postanowień umowy, a stan taki jest osiągnięty, gdy interpretacja nie umożliwia nadaniu postanowieniu różnych znaczeń (...)

Na gruncie niniejszej sprawy nie można przyznać racji twierdzeniu pozwanego, że postanowienia umowy w zakresie ustalenia wysokości oprocentowania kredytu miały charakter niejednoznaczny. Ze wskazanych wyżej zapisów wynika, że wysokość oprocentowania udzielonego kredytu uzależniona jest wskaźnika WIBOR 3M i ulega zmianie w przypadku zmiany tego wskaźnika. Wskazano również, że zmiana stopy procentowej kredytu nastąpi w tym samym kierunku, w którym zmieni się stopa WIBOR 3M. W ocenie Sądu, powyższe postanowienia nie pozostawiają kredytobiorcy manewru interpretacyjnego. Zaciągający zobowiązanie zostaje poinformowany przez bank, że w sytuacji, w której wskaźnik WIBOR 3M ulegnie zmianie – zmianie ulegnie również wysokość raty, którą zobowiązał się spłacać, przy czym wyraźnie zaakcentowany został również kierunek tych zmian. Oznacza to, że sytuacja kredytobiorcy w każdym z 3-miesięcznych okresów ustalania wskaźnika może ulec zmianie zarówno na jego korzyść jak i niekorzyść – co wydaje się być słusznym rozwiązaniem, gdyż ryzyko zmiany wskaźnika WIBOR obciąża obie strony zobowiązania i jest niezależne od woli każdej ze stron. Dodatkowo zastrzeżono, że wysokość oprocentowania nie może przekroczyć wysokości odsetek maksymalnych.

Podniesienia dodatkowo wymaga, że pozwany jako kredytobiorca świadomie zdecydował się na zaciągnięcie zobowiązania opartego o zmienną stopę procentową. Korzyści płynące ze zmiennego (niższego przynajmniej na dzień zawarcia umowy) oprocentowania niosą jednak ryzyko jego wzrostu o czym świadczy już sama wykładnia językowa sformułowania „oprocentowanie zmienne”. Takiego ryzyka nie pociąga za sobą oprocentowanie stałe – na które pozwana się nie zdecydowała.

Zdaniem Sądu Bank odwołał się do czynników obiektywnych, mierzalnych, a przy tym niezależnych od jego woli – jak już wskazano powyżej, stawka WIBOR wyznaczana jest każdego dnia roboczego o godzinie 11 podczas tzw. Fixingu, jako średnia arytmetyczna wielkości oprocentowania podawanych przez największe banki działające w Polsce, które są uczestnikami panelu WIBOR. Dodatkowo wskazać trzeba, że w orzecznictwie wskazuje się, że postanowienie umowy kredytu bankowego, w którym przyjęto, że kredytodawca jest uprawniony do zmiany stawek oprocentowania, jest bezskuteczne, jeżeli w umowie nie określono jednocześnie konkretnych okoliczności, od jakich zmiana ta jest uzależniona. Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym tę sprawę w podziela stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 8 stycznia 2019 r. (...), gdzie wskazano, że użyte w art. 69 i 76 prawa bankowego sformułowanie, że umowa powinna określać warunki zmiany oprocentowania kredytu, nie musi oznaczać wprowadzenia do umowy równania matematycznego, które mogłoby zostać rozwiązane przez każdego konsumenta, przy wykorzystaniu kalkulatora. Chodzi przede wszystkim o to, aby decyzja dotycząca zmiany oprocentowania mogła być poddana weryfikacji, chociażby przez osobę, która zawodowo trudni się ustalaniem ceny pieniądza. Jeśli możliwość takiej weryfikacji istnieje, to zapis umowy jest ważny. Wbrew twierdzeniom pozwanej, umowa łącząca strony wskazuje okoliczności jakie muszą zaistnieć aby nastąpiła zmiana oprocentowania.

Ponadto zdaniem Sądu, zasadny jest pogląd, że zgodne z zasadami słuszności jest ustalenie w umowie zmiennej stopy oprocentowania kredytu, a wskazane w umowie okoliczności, od których ma być uzależniona zmiana wysokości oprocentowania, powinny być skonkretyzowane w taki sposób, aby w przyszłości mogła być dokonana ocena, czy rzeczywiście one wystąpiły i czy w związku z tym zmiana oprocentowania jest obiektywnie usprawiedliwiona (zob. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1992 r.,(...)

Warto zaznaczyć, że pozwany przystąpił do wykonywania umowy i dokonywał spłat rat kredytu. Zważenia wymaga, że przedmiotowa sprawa została wszczęta przez bank z uwagi na zaprzestanie spłaty kredytu przez pozwanego. Nadmienić należy, że na żadnym z wcześniejszych etapów realizacji i wykonywania umowy pozwany nie zgłaszał Bankowi reklamacji w tym zakresie. W trakcie trwania umowy warunki ustalenia oprocentowania pozostawały niezmienne i pozwany ich nie kwestionował aż do czasu wytoczenia przez bank powództwa.

Dodatkowo należy zauważyć, że skoro pozwany kwestionuje – chociażby przesłankowo - ważność zapisów umownych dotyczących ustalenia oprocentowania kredytu, to zgodnie z art. 6 k.c. na nim spoczywa obowiązek wykazania, że okoliczności wskazane w umowie odnoszące się do zmiany wysokości oprocentowania nie wystąpiły albo że nie pozwalają one na ocenę kryteriów zmiany. Nie chodzi przy tym o możliwość wykazania, że to pozwany nie jest w stanie zweryfikować zmiany oprocentowania, ale o możliwość jej zweryfikowania przez sąd w toku postępowania dowodowego, w którym strona wniesie o dopuszczenie dowodu z biegłego z zakresu ekonomii. Umowa stron wskazuje okoliczności, które mają wpływ na zmianę wysokości oprocentowania, a chodzi o to, czy są one weryfikowalne. Pozwany takich działań procesowych nie podjął i nie wykazał, że zawarte w umowie postanowienia nie precyzują dostatecznie warunków zmiany oprocentowania (zob. wyrok SN z 25.06.2021 r., (...) 63/21, LEX nr 3208522).

W niniejszej sprawie kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy bazowej, którą jest rynkowa stopa referencyjna WIBOR 3M i która nie podlega negocjacji stron oraz nie jest określana dowolnie przez powodowy bank, lecz powstaje w oparciu o rynek międzybankowy i zależna jest od czynników, takich jak na przykład inflacja czy wysokość stóp procentowych ustalanych przez Radę Polityki Pieniężnej.

W przedmiotowej umowie będącej źródłem zobowiązania pozwanego zostały określone: warunki, jakie muszą się ziścić, by doszło do zmiany oprocentowania, mechanizm aktualizacji stawki WIBOR i wyliczania w oparciu o nią nowego oprocentowania oraz kierunek i waga tych zmian. Tym samym dopuszczalne było określenie wysokości odsetek umownych poprzez odwołanie się do zmiennej stopy bazowej, której podstawę wyliczenia stanowi średnia wartość WIBOR 3 M w stosunku rocznym. WIBOR jest oficjalnym wskaźnikiem nadzorowanym przez wyspecjalizowane organy, z udziałem między innymi Komisji Nadzoru Finansowego. Proces wyznaczania WIBOR-u jest dokonywany przez niezależny, niepowiązany z bankiem podmiot (administratora – (...)), który podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Jest to stopa procentowa, po jakiej banki udzielają pożyczek (składają depozyty) lub są gotowe udzielić innym bankom komercyjnym na różne okresy, np. miesiąc (WIBOR 1M), trzy miesiące (WIBOR 3M) czy 6 miesięcy (WIBOR 6M). WIBOR jest oparty na realnej stawce transakcyjnej, a nie tylko jej szacowaniu.

Podniesienia wymaga, że nie wynika z materiału dowodowego, by powodowy bank mógł samodzielnie i jednostronnie manipulować stawką WIBOR dla zwiększenia oprocentowania, a tym samym dla zwiększenia kosztów kredytu na swoją korzyść.

Pozwany zakwestionował także skuteczność postanowień umownych dotyczących prowizji, która została mu narzucona i na którą pozwany nie miała wpływu. Jego zdaniem prowizja stanowi źródło dodatkowego, nienależnego wynagrodzenia powoda, nie jest gospodarczo uzasadniona i nie uzasadniają jej koszty rzeczywiste powoda związane z zawarciem umowy. Prowizja przy przedmiotowej umowie zawierała nadmierny element obciążenia kredytobiorcy prowadzący do zachwiania równowagi stron stosunku zobowiązaniowego. Pozwany wniósł o zbadanie przez Sąd jak wysokość kosztów kształtowała się w relacji do kwoty udzielonego kredytu i czy nie są one wyższe niż rzeczywiste koszty kredytodawcy, gdyż jeżeli tak, to stanowią one nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Pozwany podniósł nieważność umowy w zakresie odsetek umownych, albowiem przedmiotowa umowa jest kredytem konsumenckim, a zatem odsetki nie mogą być naliczane od kwoty prowizji i innych kosztów. Skoro w przedmiotowej umowie odsetki naliczane są również od prowizji i innych kosztów powoduje to konsekwencje w postaci nieważności z uwagi na sprzeczność z ustawą lub abuzywność postanowień w zakresie naliczania odsetek i tym samym upadek odsetek w całości oraz powstanie uprawnienia do złożenia oświadczenia o kredycie darmowym. Pozwany złożyła powodowi oświadczenie o kredycie darmowym na podstawie art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim powołując się na sprzeczność umowy z prawem.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut braku uzgodnienia wysokości prowizji. Prowizja kredytowa to dopuszczalny składnik wynagrodzenia banku za udzielenie kredytu, zgodnie z art. 69 Prawa bankowego i jedno ze świadczeń kredytobiorcy na rzecz kredytodawcy związanych z udzieleniem kredytu. Niezrozumiały jest zarzut braku jej uzgodnienia, skoro została ona określona kwotowo w treści umowy kredytowej (pkt 3 umowy), a postanowienie to ma jasny charakter. Prowizja nie może stanowić sama w sobie postanowienia sprzecznego z zasadami swobody umów, jako postanowienie umowne sprzeczne z dobrymi obyczajami i zasadami współżycia społecznego - pozwany zakwestionowała w tym zakresie jej ekonomiczne uzasadnienie oraz zarzucił, że oprocentowanie kredytu liczone jest nie tylko w odniesieniu do kapitału, ale też w odniesieniu do prowizji.

Nieskuteczny jest również zarzut pozwanego co do niezwiązania go postanowieniami umowy dotyczącymi prowizji zawartej w umowie kredytu wobec tego, że stanowi ona niedozwoloną klauzulę umowną. Wskazać trzeba, że możliwość pobrania przez bank prowizji nie budzi sprzeciwu Sądu. Powszechnie przyjmuje się, że prowizja należy się za wykonanie konkretnej usługi przez bank np. przygotowanie dokumentów. W realiach niniejszej sprawy prowizja w tej wysokości nie może również zostać uznana za wygórowaną przy całkowitej kwocie kredytu w wysokości 177.919,89 zł, co stanowi nieco ponad 11%. Nie ulega wątpliwości, że zastosowana w umowie kredytu prowizja mieści się w definicji wynikającej z art. 36a ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim, zgodnie z którym, pozaodsetkowe koszty kredytu nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu. W niniejszej sprawie kwota prowizji znacznie niższa jest niż całkowita kwota kredytu. Zgodnie z umową kredytu powód uprawniony był do pobrania opłat i prowizji zgodnie z Taryfą Opłat i Prowizji stanowiącą integralną część umowy kredytu, z którą pozwany zapoznał się zawierając umowę kredytu.

Pozwany wniósł o objęcie powoda sankcją z art. 45 ust. 1 u.k.k. określaną jako sankcja kredytu darmowego. Istotą tejże sankcji jest założenie, że w razie uchybienia przez kredytodawcę określonym obowiązkom informacyjnym na etapie przedkontraktowym, wynikającym z przepisów art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1–8, 10, 11, 14–17, art. 31–33, art. 33a i art. 36a–36c u.k.k., konsument będzie uprawniony do zwrotu kwoty kredytu w wysokości kapitału, bez konieczności zapłaty na rzecz kredytodawcy odsetek oraz pozostałych kosztów zastrzeżonych w umowie kredytu (określonych w art. 5 pkt 6 u.k.k.), co czyni z umowy kredytu de facto stosunek nieodpłatny (tak: M. Grochowski, komentarz do art. 45 [w:] K. Osajda (red.), Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, Wyd. 2, Warszawa 2019, Nb 1).

Konsument, który chce skorzystać z tego uprawnienia, musi złożyć kredytodawcy pisemne oświadczenie o zamiarze skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Jednakże zgodnie z ust. 5 ww. przepisu uprawnienie to wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Przez wykonanie umowy należy rozumieć wywiązanie się przez jej strony ze wszystkich obowiązków ciążących na nich na podstawie umowy (tak: A. Łukaszewski, komentarz do art. 45 [w:] M. Stanisławska (red.), Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, Wyd. 1, Warszawa 2018, Nb 4). Celem wprowadzonego przez ustawodawcę terminu prekluzyjnego, jak się wydaje, była chęć uporządkowania i stabilizacji obrotu przez wykluczenie sytuacji, w których możliwość powołania się na sankcję kredytu darmowego – i tym samym zmiana treści zobowiązania – trwałyby w nieskończoność, pozbawiając kredytodawcę pewności co do kształtu relacji łączącej go z konsumentem (tak: M. Grochowski, komentarz do art. 45 [w:] K. Osajda (red.), Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, Wyd. 2, Warszawa 2019, Nb 20).

W ocenie Sądu pozwany nie złożył skutecznie oświadczenia o sankcji kredytu darmowego. Oświadczenie zostało bowiem skierowane do powodowego banku dopiero w dniu 11 maja 2023 r., czyli po ponad pół roku od skutecznego wypowiedzenia przez powoda umowy kredytu. Co prawda, w doktrynie i orzecznictwie eksponowany jest pogląd, że wypowiedzenie umowy nie powoduje wygaśnięcia uprawnienia z art. 45 u.k.k. (tak np.: T. Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, Wyd. 2, Warszawa 2018, s. 512, uwaga nr 53; Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 1 lipca 2019 r., (...), Legalis nr 2243278), ale przyjęcie takiego stanowiska, zdaniem Sądu orzekającego w niniejszej sprawie, jest sprzeczne z celem wprowadzonego w art. 45 ust. 5 u.k.k. ograniczenia czasowego do skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Gdyby bowiem przyjąć, że brak spłaty zobowiązania wobec kredytodawcy po skutecznym wypowiedzeniu umowy oznacza, że konsument nadal nie wykonał umowy, a zatem jego prawo do skorzystania z art. 45 u.k.k. nie wygasło, to mógłby on przez dalsze niewykonywanie umowy w ten sposób przesuwać termin wygaśnięcia tego uprawnienia. Nadto wskazać należy, że oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego zostało przesłane drogą mailową, pozwany w żaden sposób nie zdołał wykazać, że powód rzeczywiście otrzymał oświadczenie.

Podsumowując powyższe rozważania wskazać należy, że omówione wyżej postanowienia dotyczące wysokości oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany oraz prowizji w ocenie Sądu zostały sformułowane jednoznacznie i w sposób zgodny z przepisami prawa bankowego (art. 69, art. 76) a umowa stron w swoim kształcie nie narusza wynikającej z art. 353 ¹ k.c. zasady swobody umów oraz innych przepisów prawa lub zasady współżycia społecznego. W konsekwencji Sąd nie znalazł podstaw do przyjęcia, że umowa była nieważna lub nieistniejąca.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu, zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 162.227,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29 września 2022 r. do dnia zapłaty, jak w pkt I wyroku.

O wysokość odsetek orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu mając na uwadze wniesienie powództwa w terminie 3 miesięcy od umorzenia postępowania w elektronicznym postępowaniu upominawczym.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. zasądzając je od pozwanego na rzecz powoda. Na zasądzone koszty składają się opłata od pozwu w kwocie 6.084 zł, opłata od pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym w kwocie 2.028 zł, opłata od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 5.400 zł. Łączna kwota koszów powoda to 13.529 zł, od które zasądzono odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

Sędzia Ewa Tokarzewska