Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lutego 2016 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Wojciech Wacław
Protokolant:	sekr. sądowy Edyta Smolińska- Kasza

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2016 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództw F. R. (1), R. S., W. P.

przeciwko (...) w O.

o uchylenie uchwał organu spółdzielni

I.  uchyla uchwałę (...) z dnia 24 czerwca 2015 r. Walnego Zgromadzenia Członków (...) w O., utrzymującą w mocy uchwałę Rady Nadzorczej nr (...) z dnia 17 marca 2015 r. w przedmiocie wykluczenia powoda F. R. (1) z grona członków pozwanej,

II.  uchyla uchwałę (...) z dnia 24 czerwca 2015 r. Walnego Zgromadzenia Członków (...) w O., utrzymującą w mocy uchwałę Rady Nadzorczej nr (...) z dnia 17 marca 2015 r. w przedmiocie wykluczenia powoda R. S. z grona członków pozwanej,

III.  uchyla uchwałę (...) z dnia 24 czerwca 2015 r. Walnego Zgromadzenia Członków (...) w O., utrzymującą w mocy uchwałę Rady Nadzorczej nr (...) z dnia 17 marca 2015 r. w przedmiocie wykluczenia powoda W. P. z grona członków pozwanej,

IV.  zasądza od pozwanej Spółdzielni na rzecz każdego z powodów kwotę po 397 zł (trzysta dziewięćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 445/15

(połączona ze sprawami o sygn. akt I C 444/15 oraz I C 433/15)

UZASADNIENIE

Powód F. R. (1) wniósł o uchylenie uchwały (...) z dnia 24 czerwca 2015 r. Wojewódzkiej Spółdzielni (...) w O. oraz o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych ( sprawa o sygn. akt I C 445/15).

Uzasadniając swoje stanowisko powód podał, że zaskarżoną uchwałą Walne Zgromadzenie Członków pozwanej Spółdzielni oddaliło jego odwołanie od uchwały Rady Nadzorczej nr (...) z dnia 17 marca 2015 r. w sprawie pozbawienia go członkostwa przez wykluczenie. Powód wskazał, że nie zgadza się z okolicznościami wskazanymi w uchwale jako przyczyny jego wykluczenia, którymi są:

1)  przyjęcie w poczet członków Spółdzielni – wbrew woli pozostałych zrzeszonych członków – 5 osób fizycznych spokrewnionych z członkami byłego zarządu, w tym własnego syna - zdaniem powoda zabieg ten miał zapobiec likwidacji Spółdzielni i spowodowanie jej dalszego rozwoju,

2)  nieregulowanie należności za usługi księgowe od lutego 2012 r. – jak podał powód zaległości zostały uregulowane jeszcze przed podjęciem uchwały o wykluczeniu,

3)  brak nadzoru nad pracą Dyrektora Spółdzielni i tolerowanie niegospodarności (doprowadzenie do nieściągalnego zadłużenia (...) oraz B. M. (1)) – wprawdzie zadłużenie (...) wynosiło około 40.000 zł, jednak nakłady na lokal poczynione przez najemcę to wydatki rzędu 150.000 zł, których Spółdzielnia nie musiała zwracać, zaś zadłużenie B. M. (1) to kwota rzędu 1.000 zł, trudno zatem mówić o znacznym uszczerbku majątkowym pozwanej,

4)  wieloletnie tolerowanie świadczenia nierentownych usług księgowych dla 6 rzemieślników, w tym 3 członków Zarządu – jak wskazał powód ten zarzut jest dla niego niezrozumiały, skoro biuro rachunkowe zostało założone na rzecz wszystkich członków Spółdzielni i każdy mógł z niego korzystać, żaden też z członków nie złożył wniosku o likwidację tego biura,

5)  akceptowanie umów na fikcyjne roboty umożliwiające udzielenie zaliczek a conto tych robót byłemu prezesowi Zarządu R. S. – wspomniana zaliczka wypłacona wcześniej R. S. została zwrócona, albowiem pozwana wycofała się z realizacji tychże robót budowlanych.

Zdaniem powoda, rzeczywistą intencją wykluczenia go z grona członków Spółdzielni jest jego wyraźny sprzeciw wobec planów likwidacji pozwanej i podziału kwoty likwidacyjnej pomiędzy pozostałych członków. Wartość budynku Spółdzielni to około 1,5 – 2 mln zł, co przy aktualnej liczbie członków poniżej 20 osób, stanowiłoby znaczną kwotę pieniężną dla każdego z nich. Z powyższych względów uchwała pozwanej krzywdzi powoda, jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, ale godzi też w interesy samej Spółdzielni (prace wykonywane przez przedsiębiorstwo powoda były realizowane za pośrednictwem pozwanej, dzięki czemu otrzymywała 3 % obrotu od każdego kontraktu). (k. 3-4 v.)

W odpowiedzi na pozew pozwana (...) w O. wniosła o oddalenie powództwa i o zasądzenie na jej rzecz od powoda kosztów procesu według norm prawem przepisanych.

Uzasadniając powyższe, pozwana podniosła, że wykluczenie powoda z grona członków Spółdzielni było w pełni uzasadnione. Odnosząc się do poszczególnych przyczyn wykluczenia powoda, strona pozwana powoływała następujące argumenty (tożsama kolejność odnoszenia się do poszczególnych punktów zaskarżonej uchwały):

1)  wbrew woli pozostałych członków pozwanej powód przyjął pięciu nowych członków Spółdzielni, a mianowicie dwóch synów byłego prezesa Zarządu R. S., żonę i córkę członka Zarządu W. P. oraz swojego syna A. R., którzy to mieli partycypować w mieniu pozwanej (spółdzielnia już od wielu lat nie prowadzi działalności gospodarczej i w najbliższych latach powinna zostać przekształcona lub zlikwidowana),

2)  zdaniem pozwanego, odmowa świadczenia opłat obciążających powoda jako członka Spółdzielni z tytułu korzystania z usług księgowych przez okres prawie dwóch i pół roku jest uporczywym i rażącym naruszeniem obowiązków wobec Spółdzielni i narusza postanowienia Statutu, a nadto działaniem świadomym i celowym, w związku z czym fakt spłacenia zadłużenia przed podjęciem zaskarżonej uchwały nie może mieć żadnego znaczenia dla oceny zachowania powoda,

3)  jak wskazała pozwana, umowy z dnia 6 maja 2013 r. i z dnia 10 czerwca 2014 r. zawarte z R. S. miały charakter pozorny, mający umożliwić pobranie niskooprocentowanej pożyczki ze środków pozwanej (3%); wspomniane umowy były nieważne z mocy prawa (brak zgody Rady Nadzorczej) i nie mogły stanowić podstawy do wypłaty z kasy Spółdzielni jakichkolwiek kwot z tytułu rzekomych zaliczek,

4)  miesięczny koszt usług księgowych wynosił 3.200 zł miesięcznie, a wpływy do Spółdzielni z tytułu świadczenia tych usług na rzecz sześciu członków – 1.640 zł miesięcznie, co oznacza, że przez okres 5 lat w majątku pozwanej powstała szkody w kwocie 93.600 zł; mimo takiej nierentowności usług księgowych wykonywanych na rzecz członków, powód nie monitorował kosztów wykonywanych usług i przychodów z tego tytułu, co doprowadziło do powstania szkody w mieniu Spółdzielni,

5)  zdaniem pozwanego, godzącym w interes Spółdzielni było tolerowanie wielomiesięcznego braku zapłaty czynszu przez najemców ( (...) sp. z o.o. i B. M. (1)) i w konsekwencji podjęcie decyzji o zaniechaniu inicjowania postępowań sądowych przeciwko dłużnikom spowodowało powstanie szkody w mieniu pozwanej. (k. 44-53)

Powód R. S. wniósł o uchylenie uchwały (...) z dnia 24 czerwca 2015 r. Wojewódzkiej Spółdzielni (...) w O. oraz o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych ( sprawa o sygn. akt I C 444/15).

Uzasadniając swoje stanowisko powód podał, że wyżej wskazaną uchwałą Walne Zgromadzenie Członków pozwanej Spółdzielni oddaliło jego odwołanie od uchwały Rady Nadzorczej nr (...) z dnia 17 marca 2015 r. w sprawie pozbawienia go członkostwa przez wykluczenie. Powód dalej wskazał, że nie zgadza się z okolicznościami przytoczonymi w uchwale jako przyczyny jego wykluczenia, podnosząc argumenty praktycznie tożsame jakie podniósł powód ad 1 – F. R. (1). (k. 3-4 v. połączonej sprawy o sygn. akt I C 444/15)

W odpowiedzi na pozew pozwanego R. S. pozwana Spółdzielnia wniosła o oddalenie powództwa i o zasądzenie na jej rzecz od powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

Uzasadniając powyższe pozwana podniosła analogiczne okoliczności i argumenty jak w przypadku powoda ad 1 – F. R. (1) (tożsame zarzuty). Odnosząc się do kwestii braku uregulowania przez powoda należności za świadczone usługi księgowe, strona pozwana wskazała, że wspomniane zaniechanie powoda było w pełni zawinione i nacechowane znacznym natężeniem złej woli z jego strony. Dla oceny postępowania powoda nie ma przy tym znaczenia fakt, iż zaległości zostały uiszczone przed podjęciem uchwały o wykluczeniu powoda z grona członków Spółdzielni. (k. 128-137)

Powód W. P. wniósł o uchylenie uchwały (...) Walnego Zgromadzenia pozwanej Spółdzielni z dnia 24 czerwca 2015 r. oraz o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych ( sprawa o sygn. akt I C 433/15).

Uzasadniając swoje stanowisko powód wskazał, że zaskarżona uchwała ma na celu jego pokrzywdzenie i jest sprzeczna z dobrymi obyczajami. Podstawą wykluczenia powoda z grona członków były zarzuty tożsame z tymi wskazanymi w punktach 1, 3-5 w stosunku do pozostałych powodów. Odnosząc się do poszczególnych podstaw wykluczenia powoda - poza argumentami podniesionymi przez pozostałych powodów - wskazał on dodatkowo w zakresie poszczególnych zarzutów (stosując analogiczne oznaczenie):

1) statut pozwanej nie przewiduje przypadku odmowy przyjęcia w poczet członków osób zainteresowanych (wbrew woli pozostałych członków), co więcej statut nie przewiduje trybu konsultacji czy też wyrażania sprzeciwu organów Spółdzielni w przypadku przyjęcia nowych członków; poza tym trudno jest uznać, że przyjęcie nowych członków może stanowić źródło szkody dla Spółdzielni,

3) i 5) Zarząd pozwanej corocznie składał sprawozdania finansowe Radzie Nadzorczej i Walnemu Zgromadzeniu, które co roku przyjmowało je i udzielało Zarządowi absolutorium z wykonywanych czynności; nadto powód jako członek Zarządu nie był w stanie przewidzieć, że z tytułu wynajmu lokali użytkowych dojdzie do powstania zadłużenia, które wymagało podjęcia działań windykacyjnych,

4) pozwana bezpodstawnie czyni powodowi zarzut korzystania z usług księgowych, które w rzeczywistości mieściły się w statutowym wykonywaniu zadań Spółdzielni tym bardziej, że powód uiszczał z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości 450 zł netto miesięcznie. (k. 3-5 połączonej sprawy o sygn. akt I C 433/15)

W odpowiedzi na pozew pozwanego W. P. pozwana Spółdzielnia wniosła o oddalenie powództwa i o zasądzenie na jej rzecz od powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

Uzasadniając powyższe pozwana podniosła analogiczne okoliczności i argumenty jak w przypadku powoda ad 1 – F. R. (1) odnośnie punktu 1 (przyjęcie w poczet członków Spółdzielni 5 osób spokrewnionych z członkami byłego Zarządu), punktu 3 (akceptowanie fikcyjnych umów umożliwiających udzielanie zaliczek R. S.), punktu 4 (wieloletnie tolerowanie świadczenia nierentownych usług księgowych dla 6 rzemieślników) oraz punktu 5 (brak sprawowania nadzoru nad pracą dyrektora spółdzielni i tolerowanie niegospodarności poprzez doprowadzenie do nieściągalności zadłużenia najemców). (k. 94-103)

Zarządzeniem z dnia 8 września 2015 r. dokonano połączenia sprawy I C 444/15 ze sprawami I C 433/15 i I C 445/14, zarządzając jednocześnie, że sprawy będą prowadzone pod sygn. akt I C 445/15 (sprawa najbardziej zaawansowana w postępowaniu – k. 88-89).

Sąd ustalił, co następuje:

Statutowym zadaniem pozwanej (...) w O. jest organizowanie działalności usługowej, wytwórczej i handlowej, udzielanie pomocy członkom w wykonywaniu ich zadań oraz prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Zgodnie z treścią statutu, organem uprawnionym do przyjmowania członków Spółdzielni jest Zarząd, przy czym członkami Spółdzielni mogą być rzemieślnicy prowadzący działalność i pracownicy Spółdzielni. Członkowie pozwanej Spółdzielni mają prawo m. in. Do korzystania z usług i świadczeń Spółdzielni w dziedzinie zaopatrzenia, zbytu, pomocy finansowej i prawno-organizacyjnej. Wobec członków nie wykonujących obowiązków wynikających ze statutu, Rana Nadzorcza może zastosować upomnienie, naganę, naganę z ostrzeżeniem, względnie wykluczenie z przyczyn określonych w § 21 statutu. Kara nie może być jednak stosowana po upływie 3 miesięcy od daty powzięcia wiadomości o przewinieniu.

Zgodnie z § 16 statutu pozwanej Spółdzielni, członkostwo ustaje na skutek wykreślenia, wystąpienia, wykluczenia lub śmierci członka. Członek może być wykluczony ze Spółdzielni w przypadku, gdy z jego winy dalsze pozostawanie w Spółdzielni nie da się pogodzić z postanowieniami Statutu lub zasadami współżycia społecznego. Wykluczenie może nastąpić w szczególności, gdy członek: świadomie szkodzi Spółdzielni lub działa wbrew jej interesom (pkt 1), poważnie narusza zasady współżycia społecznego (uporczywie narusza postanowienia Statutu, regulaminów i innych uchwał organów Spółdzielni – pkt 2), uporczywie uchyla się od wykonywania istotnych zobowiązań wobec Spółdzielni (pkt 3), świadomie wprowadza Spółdzielnię w błąd w celu nabycia określonych uprawnień (pkt 4). Uchwałę o wykluczeniu członka podejmuje Rada na wniosek Zarządu lub z własnej inicjatywy, przy czym członek wykluczony ma prawo odwołania do Walnego Zgromadzenia w terminie 7 dni od dnia doręczenia uchwały.

( dowód : statut pozwanej Spółdzielni – k. 15-23 v.)

W skład Zarządu pozwanej Spółdzielni wchodzili powodowie: F. R. (1) i W. P. (byli zastępcami prezesa Zarządu Spółdzielni) oraz R. S. (był prezesem Zarządu). Członkowie Zarządu nie pobierali wynagrodzenia za pełnienie tej funkcji.

(bezsporne)

Większość członków Spółdzielni zleciła prowadzenie swojej księgowości Spółdzielni, która w tym celu założyła własne biuro rachunkowe. Na początku funkcjonowania biura rachunkowego z jej usług korzystało około 40 osób, jednak wraz ze zmniejszeniem się liczby członków Spółdzielni coraz mniej osób korzystało z tych usług. W konsekwencji świadczenie usług przez biuro rachunkowe stało się niedochodowe i generowało straty w wysokości około 1.500 zł miesięcznie, co obrazowała treść sprawozdań z działalności Zarządu przedstawianych Radzie Nadzorczej i Walnemu Zgromadzeniu Spółdzielni (okoliczność ta była wiadoma od około 2010 r.).

( dowód : zeznania świadka M. T. – k. 40; analiza kosztów prowadzenia usług księgowych – k. 70; zeznania świadka M. B. – k. 249-251)

Od 2009 r. pozwana Spółdzielnia wynajmowała pomieszczenia użytkowe: (...) sp. z o.o. w O., (...) oraz B. M. (1).

(...) zalegała z zapłatą czynszu i mediów w łącznej wysokości 11.196,98 zł. Pozwana podpisała z tym dłużnikiem porozumienie o spłacie zaległości w ratach z jednoczesnym podpisaniem weksla.

W 2013 r. rozwiązana została umowa najmu z B. M. (1), której zaległość wobec pozwanej wynosiła około 2.000 zł. Spółdzielnia skierowała do sądu pozew o zapłatę przeciwko tej osobie, w wyniku czego uzyskała nakaz zapłaty zasądzający należność.

(...) sp. z o.o. w O. wobec pozwanej z tytułu braku płatności czynszu wynosiły 40.473,07 zł wraz z odsetkami i kosztami postępowania sądowego. Spółdzielnia wyraziła zgodę na spłatę zadłużenia w wysokości po 1.000 zł tygodniowo, jednak dłużnik nie wywiązał się z zobowiązań. Po uzyskaniu tytułu wykonawczego przeciwko (...) na wniosek Spółdzielni wszczęto postępowanie egzekucyjne, które jednak okazało się bezskuteczne.

Na posiedzeniu Zarządu pozwanej Spółdzielni w dniu 18 kwietnia 2013 r., w którym to uczestniczyli R. S. (prezes), F. R. (1) (zastępca prezesa), W. P. (zastępca prezesa) i M. B. (dyrektor), podjęto decyzję m. in. o zaniechaniu wszczynania postępowania sądowego o zapłatę zaległego czynszu przeciwko członkom Zarządu (...) sp. z o.o. w O.. Podstawą podjęcia takiej decyzji była konieczność poniesienia kosztów sądowych przy jednoczesnej prognozie niewielkiej szansy uzyskania realnej spłaty zadłużenia.

Na tym samym posiedzeniu Zarząd podjął decyzję o przyjęciu nowych członków w osobach A. R., P. S. i J. S., K. R. i H. P. (1) (członków rodzin powodów i byłego prezesa Zarządu).

( dowód : umowa najmu z dnia 28 kwietnia 2009 r. wraz z aneksem – k. 73 – 76; protokół z posiedzenia Zarządu pozwanej z dnia 18 kwietnia 2013 r. – k. 77- 79; lista członków przyjętych w latach 2010 – 2015 – k. 64; uchwała nr 2/2013 Zarządu pozwanej w sprawie przyjęcia nowych członków – k. 80; protokół z posiedzenia Zarządu z dnia 12 marca 2013 r. – k. 81-85; sprawozdanie Zarządu z działalności w 2013 r. – k. 118-119 v.; lista obecności – k. 264-265; pismo pozwanej z dnia 10 maja 2012 r. – k. 270; wezwanie do zapłaty – k. 271 i k. 179; zeznania świadka A. R. – k. 40v.; zeznania świadka J. S. – k. 242 v.; zeznania świadka M. B. – k. 249-251; zeznania F. R. (1) w charakterze strony powodowej – k. 308-309; zeznania R. S. w charakterze strony powodowej – k. 310-311; zeznania W. P. w charakterze strony powodowej – k. 311-311 v.)

Wcześniej, w 2011 r. i w 2012 r. pozwana Spółdzielnia poddana została procedurze lustracyjnej przez Związek (...) w W., w toku której dokonano oceny prowadzonej przez pozwaną działalności gospodarczej i finansowej. W wyniku przeprowadzonej lustracji stwierdzono, że działalność Spółdzielni jest prowadzona prawidłowo, oszczędnie oraz zgodnie z obowiązującymi przepisami, statutem i uchwałami organów statutowych. Jednocześnie w 2012 r. lustrator zwrócił uwagę na potrzebę zwiększenia ilości członków Spółdzielni.

( dowód : sprawozdanie z działalności Zarządu w 2012 r. – k. 120-122; zeznania świadka M. B. – k. 249-251)

Dnia 6 maja 2013 r. Spółdzielnia zleciła R. S., P. S. i J. S., prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą Zakład (...) s.c. w O., wykonanie prac w budynku pozwanej położonym w O. przy ul. (...) w postaci m. in. wymiany drzwi wejściowych za kwotę 14.000 zł netto. Następnie wykonawca zwrócił się z prośbą o udzielenie zaliczki w kwocie 10.000 zl na zakup materiałów niezbędnych do zrealizowania umowy.

Umową z dnia 10 kwietnia 2014 r. pozwana, reprezentowana przez ówczesnego zastępcę prezesa Zarządu F. R. (1) i dyrektora M. B., zleciła tej samej spółce wykonanie wymiany witryn okiennych w budynku Spółdzielni przy ul. (...) za wynagrodzeniem 11.000 zł netto. Na realizację umowy Spółdzielnia udzieliła wykonawcy zaliczkę wysokości 10.000 zł, którą miał zwrócić wraz z odsetkami w wysokości 3 % w przypadku rozwiązania umowy.

Przedmiotowa umowa nie doszła do skutku, w związku z czym dnia 10 czerwca 2014r. pozwana Spółdzielnia wezwała wykonawcę do zwrotu zaliczki wraz z odsetkami, tj. w wysokości 10.300 zł. Powyższa kwota została zwrócona w styczniu 2015 r.

( dowód : umowa nr (...) z dnia 10 kwietnia 2014 r. – k. 56-57; pismo pozwanej z dnia 10 czerwca 2014 r. – k. 58; umowa z dnia 6 maja 2013 r. – k. 59; pismo wykonawcy z dnia 15 maja 2013 r. – k. 60; zeznania świadka H. P. (2) – k. 242 v.-243 v.; zeznania F. R. (1) w charakterze strony powodowej – k. 308-309)

Dnia 4 czerwca 2014 r. odwołano dotychczasowy Zarząd pozwanej Spółdzielni. Nowym prezesem Zarządu został Z. J. (1), zaś jego zastępcami zostali K. P. (1) i S. G.. Nowy Zarząd złożył wniosek do Rady Nadzorczej o wykreślenie 5 osób przyjętych na członków Spółdzielni (członków rodzin poprzednich członków Zarządu), a nadto wypowiedział umowę o pracę M. J. prowadzącej obsługę księgową członków spółdzielni.

( dowód : sprawozdanie Zarządu z działalności w 2014 r. – k. 116-117 v.)

Powód F. R. (1) posiadał zaległości z tytułu niezapłaconych faktur za prowadzone usługi księgowe na łączną kwotę 9.164,39 zł wraz z odsetkami za opóźnienie w płatności (łącznie odsetki 1.661 zł).

Za korzystanie z usług księgowych Spółdzielni należności obciążały także wspólników Zakładu (...) s.c., tj. J. S., P. S. i R. S. (łącznie 18.487 zł), co potwierdził nakaz zapłaty wydany przez Referendarza Sądowego Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 30 stycznia 2015 r. (sygn. akt(...)). Powyższa zaległość została uiszczona w styczniu 2015 r.

( dowód : zestawienie zaległości powoda ad 1 – k. 67-68; pismo pozwanej z dnia 24 września 2014 r.; nota odsetkowa pozwanej z dnia 1 lutego 2015 r. – k. 71-72; pozew Spółdzielni wraz z załącznikami – k. 161-207; nakaz zapłaty z dnia 30 stycznia 2015 r. i sprzeciw – k. 299 i k. 302; zeznania F. R. (1) w charakterze strony powodowej – k. 308-309; zeznania F. R. (1) w charakterze strony powodowej – k. 308-309)

W dniu 17 marca 2015 r. odbyło się posiedzenie Rady Nadzorczej pozwanej, na którym rozpatrzono wnioski Zarządu o pozbawienie powodów członkostwa w Spółdzielni przez wykluczenie za naruszenie postanowień Statutu.

Uchwalą nr (...) Rada Nadzorcza pozwanej podjęła decyzję o wykluczeniu powoda F. R. (1) członkostwa Spółdzielni, przy czym podstawą podjęcia takiej decyzji było świadome działanie powoda na szkodę Spółdzielni oraz naruszenie postanowień statutu poprzez:

1)  przyjęcie w poczet członków Spółdzielni, wbrew woli pozostałych zrzeszonych członków, 5 osób fizycznych spokrewnionych z członkami byłego Zarządu, w tym własnego syna powoda,

2)  nieregulowanie należności za usługi księgowe od lutego 2012 r.,

3)  brak nadzoru nad pracą Dyrektora Spółdzielni i tolerowanie niegospodarności (doprowadzenie do nieściągalnego zadłużenia (...) oraz B. M. (1)),

4)  wieloletnie tolerowanie świadczenia nierentownych usług księgowych dla 6 rzemieślników, w tym 3 członków Zarządu,

5)  akceptowanie zawierania fikcyjnych umów pomiędzy Spółdzielnią a jej byłym prezesem Zarządu – R. S..

Jako podstawę prawną podjętej decyzji Rada Nadzorcza pozwanej wskazała art. 24 § 3 ustawy – Prawo spółdzielcze i § 21 Statutu Spółdzielni.

Uchwałą nr (...)Rada Nadzorcza pozwanej wykluczyła z grona członków powoda R. S. , podnosząc identyczne zarzuty jak w przypadku powoda ad 1 z tą różnicą, iż dodatkowo zarzucono, że powód ad 2 nie regulował należności za usługi księgowe od września 2012 r.

Uchwałą (...) Rada Nadzorcza pozwanej wykluczyła z grona członków powoda W. P. , wskazując jako podstawę wykluczenia okoliczności zbieżne z przywołanymi w uchwale dotyczącej pozostałych powodów w zakresie punktu 1, 3-5.

( dowód : informacja o planowanym posiedzeniu Rady Nadzorczej – k. 5; korespondencja między powodem ad 1 i pozwaną – k. 6-7; uchwała (...)Rady Nadzorczej pozwanej – k. 8-9; uchwała (...)Rady Nadzorczej – k. 5-6 akt połączonej sprawy I C 444/15;uchwała (...) Rady Nadzorczej – k. 8-9 akt połączonej sprawy (...); zeznania świadka B. M. (2) – k. 304 v.-306; zeznania K. P. (2) w charakterze strony pozwanej – k. 311 v.-312 v.; zeznania Z. J. (2) w charakterze strony pozwanej – k. 312 v.-313; zeznania S. G. w charakterze strony pozwanej – k. 313 v.)

Od wyżej wzmiankowanych uchwał powodowie złożyli odwołania do Walnego Zgromadzenia Członków pozwanej.

Po rozpoznaniu odwołań powodów od uchwał Rady Nadzorczej, w dniu 24 czerwca 2015 r. Walne Zgromadzenie Członków pozwanej Spółdzielni postanowiło utrzymać w mocy następujące zaskarżone uchwały:

1)  uchwałę nr 1/2015 w sprawie wykluczenia F. R. (1) (uchwała (...)),

2)  uchwałę nr 2/2015 w sprawie wykluczenia R. S. (uchwała (...)),

3)  uchwałę (...) w sprawie wykluczenia W. P. (uchwała (...)).

W uchwale Walne Zgromadzenie wskazało, że uzasadnienia zaskarżonych uchwał Rady Nadzorczej uznaje za wystarczające i przyjmuje za własne.

( dowód : odwołanie powoda ad 1 – k. 10; zaproszenie na Walne Zgromadzenie pozwanej – k. 11; porządek obrad Walnego Zgromadzenia – k. 12-13; uchwały Walnego Zgromadzenia - k. 14, k. 7 połączonej sprawy I C 444/15 i k.11 połączonej sprawy I C 433/15; odwołanie powoda ad 2 – k. 9 połączonej sprawy I C 444/15; odwołanie powoda ad 3 – k. 10-10 v. połączonej sprawy I C 433/15)

Sąd zważył, co następuje:

W świetle ustalonych okoliczności faktycznych sprawy wszystkie powództwa o uchylenie uchwał pozwanej Spółdzielni, połączone do łącznego rozpoznania pod sygn. akt I C 445/15, zasługiwały na uwzględnienie.

Na wstępie rozważań i dla porządku wskazać należy, że ustalenia faktyczne w sprawie Sąd poczynił w oparciu o dokumentację, której wiarygodności i prawdziwości żadna ze stron nie kwestionowała. Dokonując natomiast oceny dowodów osobowych przeprowadzonych w sprawie, Sąd kierował się dużą dozą ostrożności, mając na uwadze fakt, iż zeznania konkretnych świadków mogły odzwierciedlać stanowisko strony zaistniałego sporu, tj. zwolenników i oponentów odwołanego Zarządu pozwanej.

Z powyższych względów na szczególną uwagę zasługiwały zeznania świadków – byłych pracowników Spółdzielni (np. M. T.), którzy ostatecznie nie byli i nie są zainteresowani rozstrzygnięciem sporu na korzyść konkretnej strony procesu.

Dla porządku zaznaczyć także należy, że poza sporem pozostawała kwestia zachowania przez powodów terminu do zainicjowania niniejszego postępowania sądowego. Nadto zaskarżając uchwały Walnego Zgromadzenia pozwanej Spółdzielni strona powodowa nie podnosiła żadnych zarzutów o charakterze formalnym (np. odnoszących się do nieprawidłowego zawiadomienia o posiedzeniach organów pozwanej czy też doręczenia zaskarżonych uchwał).

W tej sytuacji istota rozstrzygnięcia sprowadzała się do prawidłowego ustalenia i oceny, czy wskazane w zaskarżonych uchwałach okoliczności (zarzuty), stanowiące podstawę wykluczenia powodów z grona członków spółdzielni, były uzasadnione i nie miały na celu pokrzywdzenia powodów.

Podkreślenia przy tym wymaga, że przyczyny wykluczenia powodów były identyczne (zaistniałe zaś różnice odnosiły się do marginalnych kwestii nie mających istotnego znaczenia z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy), przy czym w stosunku do powoda W. P. nie sformułowano zarzutu braku zapłaty za korzystanie z usług księgowych pozwanej Spółdzielni (punkt 2 uchwał).

Podstawą uchwał podjętych przez Walne Zgromadzenie członków Spółdzielni i Rady Nadzorczej pozwanej było przyjęcie, że powodowie dopuścili się świadomego i zawinionego działania na szkodę Spółdzielni oraz naruszenia postanowień jej statutu, z którym to stanowiskiem nie sposób się zgodzić.

Zgodnie z art. 42 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. ustawy - Prawo spółdzielcze uchwała sprzeczna z postanowieniami statutu bądź dobrymi obyczajami lub godząca w interesy spółdzielni albo mająca na celu pokrzywdzenie jej członka może być zaskarżona do sądu. Przywołana regulacja wskazuje, że istnieją cztery samodzielne i niezależne od siebie podstawy uchylenia uchwały organu spółdzielni: 1) sprzeczność ze statutem, 2) sprzeczność z dobrymi obyczajami, 3) godzenie w interesy spółdzielni oraz 4) pokrzywdzenie członka spółdzielni.

Stosownie zaś do art. 24 § 2 ustawy z 16 września 1982 r. ustawy - Prawo spółdzielcze § 2 wykluczenie członka ze spółdzielni może nastąpić w wypadku, gdy z jego winy umyślnej lub z powodu rażącego niedbalstwa dalsze pozostawanie w spółdzielni nie da się pogodzić z postanowieniami statutu spółdzielni lub dobrymi obyczajami, przy czym to Statut określa przyczyny wykluczenia.

Statut pozwanej Spółdzielni wskazuje natomiast, że wykluczenie z członkostwa może nastąpić w szczególności, gdy członek świadomie szkodzi Spółdzielni lub działa wbrew jej interesom (pkt 1), poważnie narusza zasady współżycia społecznego (uporczywie narusza postanowienia statutu, regulaminów i innych uchwał organów spółdzielni – pkt 2), uporczywie uchyla się od wykonania istotnych zobowiązań wobec Spółdzielni (pkt 3) lub świadomie wprowadza Spółdzielnię w błąd w celu nabycia określonych uprawnień (pkt 4).

Odnosząc powyższe do treści zaskarżonych uchwał Walnego Zgromadzenia członków pozwanej Spółdzielni z dnia 24 czerwca 2015 r., utrzymujących w mocy uchwały Rady Nadzorczej z dnia 17 marca 2015 r., wskazać należy, że przyczynami stanowiącymi wykluczenie powodów ze Spółdzielni miałyby w tym konkretnym przypadku być następujące okoliczności:

1)  przyjęcie w poczet członków Spółdzielni, wbrew woli pozostałych zrzeszonych członków, 5 osób fizycznych spokrewnionych z członkami byłego Zarządu,

2)  nieregulowanie należności za usługi księgowe (powód ad 1 - od lutego 2012 r.; powód ad 2 – od września 2011 r.), przy czym zarzut ten nie został podniosły w stosunku do powoda ad 3,

3)  brak nadzoru nad pracą Dyrektora Spółdzielni i tolerowanie niegospodarności (doprowadzenie do nieściągalnego zadłużenia (...) oraz B. M. (1)),

4)  wieloletnie tolerowanie świadczenia nierentownych usług księgowych dla 6 rzemieślników, w tym 3 członków Zarządu,

5)  akceptowanie zawierania fikcyjnych umów pomiędzy Spółdzielnią a jej byłym prezesem Zarządu – R. S..

Przede wszystkim analiza wyżej opisanych zarzutów postawionych powodom w punktach 1 i 3-5 (tj. z pominięciem kwestii powstania zaległości w płatności za usługi księgowe), prowadzi do wniosku, że w istocie wszystkie okoliczności stanowiące podstawę dla ich sformułowania, pozostają w funkcjonalnym związku z pełnieniem przez powodów funkcji członków Zarządu Spółdzielni, a dokładniej z przypisywanym im wadliwym sposobem realizowania powierzonych im obowiązków.

Z uwagi na charakter powołanych w zaskarżonych uchwałach zarzutów, istotnym staje się ustalenie, czy mogą one stanowić skuteczną podstawę do wykluczenia powodów z grona członków Spółdzielni, przy uwzględnieniu faktu, iż uprzednio zostali oni z tych samych przyczyn pozbawieni funkcji członków Zarządu.

Wątpliwości powodów były w tej mierze tym bardziej uzasadnione, że zostali oni odwołani z członków Zarządu w czerwcu 2014 r., zaś uchwała Rady Nadzorczej pozwanej w sprawie ich wykluczenia ze Spółdzielni została podjęta dopiero 17 marca 2015 r.

Zdaniem strony pozwanej, działania powodów skutkujące powstaniem po jej stronie szkody oraz stopień naruszenia przez nich postanowień statutu był na tyle znaczny, że uzasadniał wykluczenie powodów także z grona członków, albowiem ich postępowanie nie dało się pogodzić z postanowieniami statutu i dobrymi obyczajami. Na poparcie swojego stanowiska pozwana Spółdzielnia wielokrotnie powoływała się na treść uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 9 kwietnia 2009 r. (sygn. akt I ACa 105/09, OSAB 2009/2-3/19), gdzie dano wyraz zapatrywaniu, iż nieprzestrzeganie przez prezesa zarządu, będącego równocześnie członkiem spółdzielni, obowiązku dbania o dobro spółdzielni (np. poprzez tolerowanie nieprawidłowości godzących w interesy majątkowe i gospodarcze spółdzielni), może stanowić podstawę do jego wykluczenia z grona członków, nawet jeśli w dniu podejmowania uchwały funkcji tej nie pełni.

Nie kwestionując co do zasady powołanego wyżej poglądu, pamiętać jednak należy, że tylko wyjątkowo naganne zachowanie byłego członka Zarządu związane z pełnieniem funkcji może stanowić jednocześnie podstawę wykluczenia go z grona członków spółdzielni. Taka sytuacja zaistniała właśnie na kanwie przywołanej sprawy, kiedy to powódka – jako jedyny członek Zarządu i tym samym jedyna osoba zajmująca się prowadzeniem spraw Spółdzielni – wprost zmierzała do wyrządzenia szkody Spółdzielni. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w pisemnych motywach wyroku, powódka (była prezes zarządu) dopuściła się rażącego wręcz naruszenia podstawowych obowiązków każdego członka spółdzielni, nie dochowując tym samym minimum zasad poprawności i uczciwości (np. zatrudniła w spółdzielni swojego męża i syna, a następnie tolerowała fakt przywłaszczania przez nic środków pieniężnych spółdzielni w znacznej wysokości oraz podjęła decyzję o zwrocie 50 % kosztów energii poniesionych przez jej teściową, co zostało ujawnione w toku lustracji).

Jednocześnie w uzasadnieniu wyżej opisanej sprawy powołano się na stanowisko przedstawicieli judykatury, w świetle którego postępowanie członka dające podstawę wykluczenia musi być nie tylko zawinione, lecz także nakierowane na szkodzenie spółdzielni i z tej przyczyny nie dające się pogodzić z celami i zasadami spółdzielczości (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 1973 r., I Cr 242/73, OSNCP 1974/5/91, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2007 r., IV CSK 122/07, OSNC – ZD 2008/3/74).

Z powyższych względów co do zasady należy uznać niekompetencja członka zarządu nie uzasadnia wykluczenia go z członkostwa spółdzielni, albowiem podstawową funkcjonalnie trafną i właściwą sankcją jest odwołanie go z pełnionej funkcji.

Oczywiście można dopuścić sytuację, gdy przewinienia członka zarządu, będącego jednocześnie członkiem spółdzielni, będą tak istotne, że dalsze jego pozostawanie w szeregach członków nie da się pogodzić chociażby z zasadami współżycia społecznego. Konieczność wykluczenia członka zarządu z grona członków spółdzielni może jednak w ocenie Sądu wchodzić w rachubę jedynie w przypadku ewidentnego, świadomego i wysoce nagannego działania na szkodę spółdzielni, np. w przypadku popełnienia na jej szkodę przestępstwa majątkowego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 marca 1999 r., I ACa 1384/98, Wokanda 2000/4/40-45).

W świetle powyższego należało dojść do przekonania, iż niekompetentne i nietrafne działania decyzyjne członków zarządu, w tym niekorzystne z punktu widzenia gospodarności i efektywności ekonomicznej spółdzielni, stanowią podstawę do ich odwołania z pełnienia danej funkcji. Jednocześnie takie wadliwe działania lub zaniechania członków zarządu mogą stanowić podstawę ich wykluczenia ze spółdzielni pod warunkiem jednak, że są wyjątkowo naganne i w żadnej mierze nie dają się pogodzić z podstawowymi zasadami współżycia społecznego w organizacyjnych relacjach pomiędzy członkiem a spółdzielnią.

Co ważne, przy ocenie zasadności wykluczenia należy brać pod uwagę konkretne okoliczności danej sprawy, a także kryteria uzależnione od przedmiotu i celu działalności danej spółdzielni, stopień powiązana członka ze spółdzielnią, wagę przewinień członka i ocenę, czy pozwalają one na dalsze jego pozostawanie w spółdzielni.

Uwzględniając całościowo wszystkie powyższe elementy Sąd doszedł do przekonania, że jakkolwiek zachowaniem swoim powodowie naruszyli postanowienia statutu pozwanej Spółdzielni oraz poniechali podjęcia decyzji mogących mieć wpływ na poprawę sytuacji pozwanej, jednakże takie działania lub zaniechania winny być oceniane wyłącznie w kontekście zarzucalnego braku kompetencji członków Zarządu i tym samym mogło uzasadniać ich odwołanie z pełnionych funkcji. Jednocześnie Sąd nie dopatrzył się podstaw do uznania, że zaistniałe po ich stronie nieprawidłowości cechowały się raącą nagannością, usprawiedliwiającą zastosowanie wobec powodów najsurowszej i z założenia ostatecznej sankcji organizacyjnej w postaci wykluczenia ze Spółdzielni.

Odnosząc się też konkretnie do pierwszego z zarzutów stawianych powodom, a mianowicie przyjęcia pięciu nowych członków do Spółdzielni, podkreślenia tu wymaga, że poza sporem stron pozostawało, iż nowoprzyjęci są członkami rodzin ówczesnych członków Zarządu (powodów). Jednocześnie pozwana nie podnosiła żadnych okoliczności, które miałyby zaświadczać o tym, że przyjmując nowych członków Spółdzielni Zarząd dopuścił się naruszenia jakichkolwiek przepisów natury porządkowej czy organizacyjno-ustrojowej ustawy – Prawo spółdzielcze lub postanowień statutu, w szczególności niekwestionowanym było, iż nowi członkowie należeli do grona rzemieślników (§ 8 ust. 1 pkt 1 statutu). Uzasadnienie omawianej przyczyny wykluczenia powodów ze Spółdzielni sprowadza się do dwóch elementów, mianowicie tego, że powodowie przyjęli kandydatów wbrew wyraźnej woli Spółdzielni, aby nie poszerzać grona swoich członków, a nadto uczynili to wyłącznie w celu oczekiwanej korzyści uwzględniania tychże osób przy ewentualnym podziale majątku likwidowanej Spółdzielni (tak podaje pozwana w odpowiedzi na pozew - k. 48).

Wbrew jednakże takiemu zapatrywaniu pozwanej jej argumentacja w tej mierze jest nieprzekonywająca i jako taka nie może stanowić dostatecznej podstawy do wykluczenia.

Po pierwsze bowiem, zgodnie z treścią statutu Spółdzielni przyjmowanie nowych członków pozostawiono w wyłącznej gestii Zarządu, który nie jest obowiązany do uzyskiwania akceptacji czy kontrasygnaty przy podjęciu takiej decyzji ze strony pozostałych organów statutowych (jak trafnie zauważył pełnomocnik powoda W. P., w omawianym zakresie statut nie przewiduje trybu konsultacji).

Po drugie, jakkolwiek prawdą jest, że już od kilku lat pozwana Spółdzielnia nie przyjmowała nowych członków, to brak jest jednak dowodów zaświadczających o tym, że taki stan rzeczy wynikał ze stanowczo i świadomie podjętej decyzji Walnego Zgromadzenia (brak jest uchwały czy innej formy organizacyjnej deklaracji w tym zakresie), nie zaś wyłącznie z faktu braku kandydatów do wstąpienia w jej szeregi.

Ze zgromadzonych w sprawie dokumentów nie wynika także, aby Walne Zgromadzenie pozwanej podjęło próby dokonania stosownej zmiany treści statutu w sposób ograniczający lub wykluczający możliwość przyjmowania nowych członków (np. poprzez wprowadzenie trybu konsultacyjnego ze strony innego organu statutowego czy obostrzenie warunków przyjęcia do grona członków).

W rezultacie uznać należało, że Zarząd Spółdzielni miał pełne uprawnienia do przyjmowania nowych członków.

Po trzecie, w 2011 r. i w 2012 r. pozwana poddana została lustracji, w wyniku której bezspornie zalecono Spółdzielni przyjmowanie nowych członków, co wydawało się koniecznością z punktu widzenia art. 15 § 1 ustawy – Prawo spółdzielcze, zgodnie z treścią którego spółdzielnia liczy co najmniej 10 członków. W 2012 r. pozwana Spółdzielnia liczyła natomiast 16 osób, przy czym część z nich stanowiły osoby pozostające na emeryturze (rencie). Na marginesie zauważyć należy, że po wykreśleniu 5 ostatnio przyjętych członków, jeszcze jednej osoby oraz wykluczeniu 3 powodów, aktualna lista członków Spółdzielnia ogranicza się tylko do 12 osób, co stanowi z punktu widzenia obowiązujących liczbę graniczną lub do granicznej istotnie zbliżoną.

Po czwarte, Sąd uznał za nieudowodnione twierdzenia pozwanej, jakoby przyjęcie przez powodów nowych członków (osób im bliskich) nie miało na celu podtrzymania istnienia Spółdzielni, lecz wyłącznie chęć spowodowania, aby bliscy powodów uczestniczyli w podziale majątku likwidowanej Spółdzielni. Przede wszystkim zauważyć tu bowiem należy, że mimo podnoszenia przez pozwaną okoliczności zamiaru zakończenia swojej działalności, nie przedłożyła ona i nie przywołała odpowiedniej w tej mierze uchwały Walnego Zgromadzenia jej członków, który jest wyłącznym organem statutowym pozwanej do podjęcia decyzji we wzmiankowanym zakresie (por. § 28 ust. 1 pkt 7 statutu).

Fakt, że wśród członków Spółdzielni od pewnego czasu była prowadzona debata na temat celowości dalszego funkcjonowania pozwanej, nie oznacza zaś automatycznie, że taka decyzja została podjęta. Tym samym brak jest podstaw do sformułowania tezy, że ogół członków Spółdzielni w sposób wiążący wyraził w tym zakresie swoją wolę likwidacji pozwanej.

Z przedłożonej dokumentacji wynika natomiast, że pełniąc funkcję członków Zarządu powodowie już w 2013 r. pozyskali informacje, iż część spółdzielców jest zwolennikiem rozpoczęcia likwidacji pozwanej, w szczególności sprzedaży nieruchomości należącej do pozwanej. Ówczesny Zarząd wyraził wolę dalszego funkcjonowania Spółdzielni i w tym celu postanowił pozyskać nowych członków, co nie tylko pozwoliłoby na rozwój Spółdzielni, lecz także na podjęcie próby wstrzymania jej likwidacji („w ten sposób nie będzie niebezpieczeństwa, że emeryci przegłosują likwidację Spółdzielni” – k. 84).

W ocenie Sądu nie sposób w tym kontekście czynić członkom Zarządu zarzutu, że podjęli działania mające przeciwdziałać zlikwidowaniu Spółdzielni w sytuacji, kiedy Walne Zgromadzenie Członków nie zobowiązało Zarządu do podjęcia jakichkolwiek działań polegających np. na ograniczeniu przyjmowania nowych członków, ograniczeniu działalności Spółdzielni czy podjęcia czynności zmierzających do likwidacji Spółdzielni. Zauważyć tu należy, że zarzuty pozwanej byłyby nie pozbawione racji np. w przypadku, gdyby przyjęcie nowych członków Spółdzielni pozostawało w zbiegu czasowym z podjęciem decyzji o likwidacji pozwanej (np. powodowie przyjęliby nowych członków, a następnie złożyli wniosek o rozpoczęcie likwidacji Spółdzielni), co nie miało jednak miejsca na tle niniejszej sprawy. Takie zachowanie powodów świadczyłoby bowiem o podjęciu przez nich działań ukierunkowanych wprost na uwzględnienie członków rodzin w podziale majątku likwidowanego podmiotu.

Podsumowując, fakt przyjęcia przez powodów pięciu nowych członków Spółdzielni, będących członkami ich rodzin, nie stanowiło naruszenia przepisów obowiązującego prawa lub postanowień statutu pozwanej. Jednocześnie pozwana nie wykazała, aby przyjęcie nowych członków godziło w jej interesy w sposób uzasadniający skorzystanie z najbardziej dolegliwej kary, a mianowicie jednoczesne odwołanie z funkcji członka Zarządu i wykluczenie z grona członków Spółdzielni, tym bardziej, że jej likwidacja nie była przesądzona.

Kolejne zarzuty postawione powodom w punktach 3-5 zaskarżonych uchwał, a mianowicie brak nadzoru nad pracą Dyrektora Spółdzielni (tolerowanie niegospodarności, w tym doprowadzenie do nieściągalnego zadłużenia (...) oraz B. M. (1)), wieloletnie tolerowanie świadczenia nierentownych usług księgowych oraz akceptowanie zawierania fikcyjnych umów pomiędzy Spółdzielnią a jej byłym prezesem Zarządu – R. S., sprowadzały się w rzeczywistości zarzutu do braku kompetencji członków Zarządu w zarządzaniu majątkiem Spółdzielni. Co ważne, wszystkie wyżej wskazane zastrzeżenia odnoszą się do sytuacji zaistniałych w dłuższym okresie czasie (kilkuletnim), które były znane (lub przynajmniej powinny być znane) pozostałym członkom Spółdzielni. Tak też świadek M. T. zeznała, że fakt nierentowności świadczenia usług księgowych w Spółdzielni znany był od 2010 r., podobnie spółdzielcy mieli świadomość istnienia długów z tytułu najmu lokali użytkowych.

Mimo istnienia wspomnianych wyżej okoliczności ani członkowie Rady Nadzorczej, ani spółdzielcy podejmujący uchwały lub rezolucje w ramach obrad Walnego Zgromadzenia, nie artykułowali zarzutów czy braku akceptacji co do sposobu zarządzania Spółdzielnią. Wręcz przeciwnie, członkom Zarządu corocznie udzielano absolutorium. Pamiętać przy tym należy, że obowiązek sprawowania kontroli i nadzoru nad działalnością Zarządu i całej Spółdzielni spoczywa na Radzie Nadzorczej, przy czym trudno uznać, by zaistniały stan rzeczy miałby usprawiedliwiać wyłącznie fakt przedstawiania ogólnikowej dokumentacji księgowej Spółdzielni (por. zeznania świadka H. P. (2) – k. 243). Do uprawnień Rady Nadzorczej należy bowiem m. in. możliwość weryfikacji materiałów przekazywanych jej przez członków Zarządu.

Dodatkowo należy mieć na uwadze, że w okresie sprawowania przez powodów funkcji członków Zarządu pozwana Spółdzielnia była poddawana procedurom lustracyjnym, w wynikach których dokonywano oceny działalności Zarządu jako sprawowanego prawidłowo, oszczędnie i zgodnie z obowiązującymi przepisami, statutem i uchwałami organów statutowych. W tej sytuacji, wobec braku formalnego podniesienia zastrzeżeń co do działalności Zarządu zarówno przez organy statutowe pozwanej, jak i lustratorów Związku (...) w W., trudno jest uznać, że powodowie jako członkowie Zarządu dopuścili się tak rażących naruszeń, które mogłyby stanowić podstawę pozbawienia ich członkostwa w pozwanej Spółdzielni.

Inną rzeczą jest, że w myśl zapisów statutowych pozwanej Spółdzielni ukaranie członka nie wykonującego ciążących na nim obowiązków m. in. poprzez zastosowanie upomnienia lub wykluczenie z grona członków, możliwe jest w terminie 3 miesięcy od daty powzięcia wiadomości o przewinieniu. Jak już wcześniej wskazano, okoliczności wskazane w zarzutach odnoszących się do działalności powodów były znane stronie pozwanej już znacznie wcześniej, a tym samym nie mogą stanowić podstawy ich wykluczenia w marcu 2015 r. Gdyby zaś nawet przyjąć tezę, że członkowie obecnego Zarządu pozwanej powzięli informacje o sposobie prowadzenia spraw Spółdzielni dopiero po objęciu funkcji w czerwcu 2014 r., to i tak podjęcie uchwały w sprawie wykluczenia powodów w dniu 17 marca 2015 r. stanowiłoby naruszenie § 15 statutu.

W tym miejscu wskazać należy, że strona pozwana nie udowodniła zasadności podnoszonych twierdzeń, jakoby termin określony w § 15 Statutu odnosił się wyłącznie do stosowania kar porządkowych wobec członków Spółdzielni, a tym samym nie ma zastosowania w realiach niniejszej sprawy. Przepis § 15 ust. 1 stanowi bowiem, że wobec członków nie wykonujących obowiązków wynikających ze Statutu Rada może zastosować upomnienie, naganę, naganę z ostrzeżeniem, względnie wykluczenie z przyczyn określonych w § 21 Statutu. Oczywistym w tym kontekście jawi się, że wykluczenie z grona członków Spółdzielni stanowi jedną z form kary wobec członków działających sprzecznie ze Statutem, w rezultacie termin określony w § 15 ust. 2 winien być stosowany do każdego z rodzaju kar wymienionego w § 15 ust. 1 Statutu. W ocenie Sądu treść Statutu pozwanej nie daje podstaw do uznania zgodnie z twierdzeniami pozwanej, że omawiany termin odnosi się wyłącznie do kar porządkowych stosowanych wobec jej pracowników (por. k. 314).

Biorąc powyższe pod uwagę uznać należało, że omawiane zarzuty wskazane w punktach 3-5 zaskarżonych uchwał, podobnie zresztą jak pozostałe podstawy wykluczenia powodów z grona spółdzielców, zostały podniesione po upływie terminu wskazanego w § 15 statutu pozwanej, a tym samym nie mogą być przyczyną karania powodów za stwierdzone przez Radę Nadzorczą nieprawidłowości.

W tej sytuacji jedynie ubocznie zauważyć należy, że Zarząd rozpatrywał możliwość podjęcia dalszych działań przeciwko dłużnikom Spółdzielni z tytułu zaistniałych zaległości w płatności czynszu najmu. Jak wynika z treści protokołów zebrań członków Zarządu, po uzyskaniu tytułów wykonawczych przeciwko dłużnikom oraz umorzeniu egzekucji z uwagi na ich niewypłacalność, rozważano możliwość m. in. zainicjonowania postępowań sądowych przeciwko członkom zarządu (...). Ostatecznie jednak, po skonsultowaniu się z dwoma prawnikami, powodowie (do czego mieli w ramach marginesu decyzyjnej swobody pełne prawo) doszli do przekonania, że szanse na odzyskanie płatności są niewielkie, zaś wszczęcie kolejnych postępowań sądowych będzie się wiązało z generowaniem znacznych i wątpliwych do realnego odzyskania kosztów procesu.

Niewątpliwie podejmowanie decyzji tego rodzaju stanowi część działań o charakterze menedżerskim, a tym samym są one są obarczone określonym ryzykiem ewentualnego niepowodzenia. Trudno jest bowiem czynić kategoryczne ustalenia, że dalsze prowadzenie działań w kierunku poszukiwania odpowiedzialności subsydiarnej przyniosłoby Spółdzielni z góry pewne, oczekiwane rezultaty.

Przeciwnie, nie sposób wykluczyć, iż mimo poniesienia dodatkowych kosztów sądowych zainicjowanie postępowań sądowych nie miałoby wpływu na realną ściągalność przedmiotowego zadłużenia. Natomiast w przypadku braku osiągnięcia oczekiwanego rezultatu w drodze kolejnych inicjowanych postępowaniach sądowych można z kolejnej strony uznać, iż Zarząd mógłby narazić się na zarzut zbędnego zaangażowania niemałych środków na poniesienie kosztów sądowych i wynagrodzenie pełnomocnika profesjonalnego. Jak wskazała pozwana, jej roczne przychody wynoszą około 50.000 zł, w związku z czym narażenie Spółdzielni na zbędne poniesienie kosztów stanowiłoby odczuwalny uszczerbek majątkowy (k. 53).

Uwzględniając powyższe Sąd uznał, że charakter i element ryzyka podejmowania decyzji w sprawie prowadzenia szerszych działań windykacyjnych, w przypadku braku dowodów jednoznacznie świadczących o świadomym działaniu członków Zarządu na szkodę pozwanej, nie może w tej płaszczyźnie uzasadniać wykluczenia ich z grona członków Spółdzielni. Nietrafność bowiem w podejmowaniu tychże decyzji można oceniać wyłącznie w kontekście odpowiedzialności członków Zarządu, nie stanowi zaś dostatecznej faktycznie i prawnie przyczyny podjęcia najpoważniejszej z możliwych sankcji wobec spółdzielcy, tj. jego wykluczenia.

Podobnie ocenić należało kwestię świadczenia przez Spółdzielnię usług księgowych w sytuacji, gdy koszt ich utrzymania przewyższał uzyskiwane realnie z tego tytułu dochody. Także w tym przypadku zachodzi ewidentna sytuacja podjęcia bądź poniechania działań o charakterze zarządczym, za które to wewnątrzorganizacyjną odpowiedzialność powinien ponosić członek Zarządu, nie zaś członek Spółdzielni. Jak trafnie bowiem zauważył Sąd Apelacyjny w Warszawie we wcześniej powoływanym wyroku z dnia 2 marca 1999 r., niekompetencja prezesa spółdzielni na zajmowanym stanowisku jest podstawą do jego odwołania z tej funkcji, nie jest natomiast wystarczającą podstawą do wykluczenia go z grona członków tejże spółdzielni.

Co się zaś tyczy zawierania fikcyjnych – zdaniem pozwanej – umów z R. S., to zauważyć należy, że rzeczywiście celowość podpisania tych umów może budzić wątpliwości. Niemniej jednak zgromadzone w sprawie dowody nie pozwalają na postawienie jednoznacznej tezy, że poprzez podjęcie czy tolerowanie zarzucanej czynności prawnej powodowie dopuścili się działania nakierowanego na szkodzenie Spółdzielni tym bardziej, że powód R. S. zwrócił pobrane zaliczki powiększone o umowne odsetki (3 %). Uwzględniając dodatkowo wcześniej wskazywaną okoliczność, że powodowie mogli zostać wykluczeni z grona członków za naruszenie postanowień statutu i dobrych obyczajów w ciągu 3 miesięcy od dnia wykrycia nieprawidłowości, omawiany zarzut nie może w tych warunkach stanowić podstawy ich wykluczenia.

Jednocześnie wykluczając z grona spółdzielców powodów ad 1 i ad 2, pozwana podniosła dodatkowy zarzut, tj. brak uregulowania należności za usługi księgowe. Powyższe stanowisko nie może być podstawą wykluczenia powodów, gdyż stanowiło naruszenie § 15 statutu pozwanej. Zaległości w płatności powodów powstały bowiem jeszcze w 2012 r., zaś do ich spłaty doszło na początku 2015 r., co oznacza, że organy statutowe Spółdzielni miały wystarczająco dużo czasu i sposobności po temu by zastosować sankcję wobec swojego członka. Skoro zaś pozwana zrezygnowała z podjęcia działań wymuszających spłatę zadłużenia, trudno jest przyjąć za racjonalne i zgodne z dobrymi obyczajami wykluczenie powodów ze Spółdzielni już po dokonaniu całkowitej spłaty zadłużenia. Inną rzeczą jest, że strona pozwana nie wykazała, że brak zapłaty przez powodów za usługi księgowe jest wynikiem ich winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa tym bardziej, że pomiędzy powodami a Spółdzielnią (dyrektorem) zostały poczynione ustalenia w zakresie ratalnej spłaty zadłużenia (odwołane przez nowy Zarząd dopiero po kilku miesiącach prowadzenia spraw Spółdzielni- k. 69).

Biorąc pod uwagę wszystkie wyżej wskazane okoliczności, Sąd rozpoznający sprawę uznał, że żaden z wyżej wskazanych zarzutów postawionych powodom w uchwałach Rady Nadzorczej z dnia 17 marca 2015 r., utrzymanych w mocy przez Walne Zgromadzenie Członków pozwanej Spółdzielni dnia 24 czerwca 2015 r., nie zasługiwał na uwzględnienie w kontekście uznania go za dostateczną podstawę dla wykluczenia powodów ze spółdzielni.

Podsumowując - wszystkie zarzuty przywołane w zaskarżonych uchwałach zostały postawione powodom po upływie 3 miesięcy od dnia ich ujawnienia, w związku z czym nie mogły stanowić podstawy ich wykluczenia. Niezależnie też od powyższego omawiane przyczyny ich wykluczenia odnosiły się wyłącznie do kwestii nieprawidłowego sprawowania funkcji członka Zarządu, co powinno łączyć się jedynie z pociągnięciem ich do odpowiedzialności właśnie w tym zakresie. Jednocześnie żaden ze stawianych powodom zarzutów nie był na tyle poważny (wyjątkowo naganny), aby mógł stanowić podstawę uznania, że zachowanie powodów nie daje się pogodzić z celami i zasadami prawidłowego działania spółdzielni. Powodowie zostali odwołani z pełnienia funkcji członków Zarządu i jednocześnie nie zostali wybrani do składu Rady Nadzorczej, w związku z czym w chwili obecnej nie posiadaliby żadnych uprawnień kompetencyjnych – w ramach Zarządu lub Rady Nadzorczej - do podejmowania ważnych dla Spółdzielni decyzji. Nadto powodowie dokonali spłaty zobowiązań ciążących na nich względem pozwanej wraz ze stosownymi odsetkami (znacznie przewyższającymi możliwy do uzyskania na rynku bankowym procent z tytułu np. założenia lokaty), przez co w żaden sposób nie doprowadzili do wzbogacenia się kosztem Spółdzielni.

Końcowo, w kontekście dodatkowej oceny zgodności uchwał z dobrymi obyczajami, wskazać warto , iż powodowie nie tylko byli członkami założycielami Spółdzielni (F. R. i S.) i przez wiele lat jej funkcjonowania wykazali się wieloma zasługami na rzecz pozwanej, lecz także sprawowali swoje funkcje bez jakiegokolwiek wynagrodzenia (powód ad 1 wykonywał na jej rzecz wiele dodatkowych prac bezpłatnie np. za nadzorowanie remontów budynku).

Podsumowując powyższe rozważania, należy stwierdzić, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał przyjąć, iż w stosunku do powodów zachodziły podstawy do wykluczenia ich z członkostwa w Spółdzielni.

W tym stanie rzeczy, na podstawie na podstawie art. 42 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze, Sąd uchylił zaskarżone uchwały Walnego Zgromadzenia Członków pozwanego z dnia 24 czerwca 2015 r.:

a) uchwałę (...) dotyczącą powoda F. R. (1) (punkt I wyroku),

b) uchwałę (...) dotyczącą powoda R. S. (punkt II wyroku),

c) uchwałę (...) dotyczącą powoda W. P. (punkt III wyroku).

O kosztach procesu Sąd orzekł stosownie do art. 98 § 1 i 3 k.p.c. zgodnie z wynikiem sprawy.

Pozwana Spółdzielnia, jako strona przegrywająca, obowiązana jest zwrócić każdemu z powodów całość poniesionych przez nich kosztów procesu w postaci opłaty sądowej od pozwu (200 zł), kosztów zastępstwa procesowego (180 zł) oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (17 zł).

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 461), Sąd zasądził od pozwanej na rzecz każdego z powodów kwotę po 397 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt IV wyroku).