Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia Ewa Oknińska
Protokolant:	sekretarz sądowy (...),

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2025 r. wO.

na rozprawie

sprawy z powództwa M. Z.

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie

I.zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 9.640,81 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 03 maja 2023 r. do dnia zapłaty,

II. w pozostałym zakresie oddala powództwo o zapłatę,

III. ustala, że w stosunku prawnym łączącym powódkę z pozwanym nie wiążą powódkę postanowienia umowy kredytu mieszkaniowego (...) hipoteczny nr (...) z dnia 26 lipca 2005 r., zmienionej aneksem nr (...) z dnia 27 października 2005 r. zawarte w:

- § 2 ust.1 aneksu o treści „Na warunkach określonych w niniejszym aneksie (...) przekształca kredytobiorcy aktualne zadłużenie z tytułu kredytu mieszkaniowego (...) udzielonego w walucie polskiej, które na dzień 27.10.2005 r. wynosi 111.431,76 zł w kredyt mieszkaniowy (...) hipoteczny udzielony w walucie wymiennej – CHF w kwocie 43.829,99 CHF (słownie czterdzieści trzy tysiące osiemset dwadzieścia dziewięć 99/100 franków szwajcarskich) na budowę lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku przy ul. (...) (numer budowlany) w O. oraz budowa miejsca garażowego w parkingu podziemnym przy ul. (...) w O. z przeznaczeniem na zaspokojenie potrzeb własnych”,

- § 2 ust. 2 aneksu o treści: „Do przeliczenia zadłużenia o którym mowa w ust. 1, wyrażonego w walucie polskiej na kwotę stanowiącą równowartość w walucie wymiennej -CHF, (...) stosuje się kurs kupna dla dewiz w CHF – 2,5370 (Tabela kursów (...) SA obowiązująca w dniu 27.10.2005 r., nr (...), od godziny 8:00)”,

- § 9 ust. 7 aneksu o treści „Potrącenie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie kredytu lub raty w walucie wymiennej, w której udzielony jest kredyt, według obowiązującego w (...) S.A. w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów)”,

IV. w pozostałym zakresie umarza postępowanie co do żądania o ustalenie,

V. zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 4.400,35 zł tytułem kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

VI. nakazuje ściągnąć od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Sąd Okręgowy w Olsztynie kwotę 59,36 zł tytułem kosztów sądowych.

VII. nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sąd Okręgowy w Olsztynie kwotę 129,01 zł tytułem kosztów sądowych.

sędzia Ewa Oknińska

Sygn. akt I C 452/23

UZASADNIENIE

Powódka M. Z. domagała się od pozwanego (...) Bank (...) S.A. w W.:

1.  zasądzenia od pozwanego na rzecz powódki kwoty 37.396,99 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 19 listopada 2022 r. do dnia zapłaty, z tytułu nadpłaconych rat kredytu w okresie od 15 listopada 2005 r. do 17 października 2022 r. wobec stosowania przez pozwanego bezskutecznych postanowień umowy kredytu mieszkaniowego (...) hipoteczny nr (...) z dnia 26 lipca 2005 r. z późniejszymi zmianami

oraz

2.  co do świadczeń nie objętych pkt 1 pozwu wniosła o: ustalenie, że w stosunku prawnym łączącym powódkę z pozwanym nie wiążą jej postanowienia umowy z dnia 26 lipca 2005 r. zmienionej aneksem nr (...) z dnia 27 października 2005 r. zawierające postanowienia:



§ 2 ust.1 oraz ust. 2 „1. Na warunkach określonych w niniejszym aneksie (...) przekształca kredytobiorcy aktualne zadłużenie z tytułu kredytu mieszkaniowego (...) udzielonego w walucie polskiej, które na dzień ….10.2005 r. wynosi ….. zł w kredyt mieszkaniowy (...) hipoteczny udzielony w walucie wymiennej – CHF w kwocie …. CHF (słownie …. franków szwajcarskich) na budowę lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku przy ul. (...) (numer budowlany) w O. oraz budowa miejsca garażowego w parkingu podziemnym przy ul. (...) w O. z przeznaczeniem na zaspokojenie potrzeb własnych. 2. Do przeliczenia zadłużenia o którym mowa w ust. 1, z wyrażonego w walucie polskiej na kwotę stanowiącą równowartość w walucie wymiennej -CHF, (...) stosuje się kurs kupna dla dewiz w CHF - ….. (Tabela kursów (...) SA obowiązująca w dniu ….10.2005 r., nr …, od godziny 8:00)”,



§ 3 ust. 2 „2. W dniu zawarcia umowy stawka referencyjna wynosi ….%, marża wynosi 3,10 p.p., a oprocentowanie kredytu wynosi ….%, w stosunku rocznym”,



§ 4 ust. 2 „Odsetki naliczone w walucie polskiej od dnia poprzedzającego zmianę waluty kredytu zostaną w dniu zmiany waluty kredytu przeliczone na CHF kursem kupna dla dewiz - ….., o którym mowa w § 2 ust. 2 aneksu i zostaną spłacone w terminie, o którym mowa w § 8 ust. 1”,



§ 9 ust. 7 wskazano, iż „Potrącenie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie kredytu lub raty w walcie wymiennej, w której udzielony jest kredytu, według obowiązującego w (...) S.A. w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów)”,

3.  zasądzenia od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych,

W uzasadnieniu powódka wskazała, że w dniu 26 lipca 2005 r. zawarła z (...) S.A. z siedzibą w W. umowę kredytu mieszkaniowego (...) nr (...). Był to kredyt złotówkowy oprocentowany o stawkę WIBOR. Kredyt został przewalutowany za namową doradcy kredytowego, który zadzwonił do powódki i namawiał ją na przewalutowanie twierdząc, że jest dobry moment na przewalutowanie. Powódka zdała się na doradcę i podpisała aneks przygotowany przez bank. Aneks do umowy o kredyt hipoteczny został zawarty przez strony według standardowego wzorca umownego stosowanego przez bank. Postanowienia aneksu dotyczące mechanizmu waloryzacji nie były indywidualnie uzgadniane między stronami (częściowo aneks nie został uzupełniony danymi dot. przewalutowania). Powódka podniosła abuzywność postanowień umowy § 2 ust. 1 i 2, § 3 ust. 2, § 4 ust. 2 i § 9 ust. 7. Nadto powódka wskazała, że nie miała możliwości wyboru sposobu przewalutowania kredytu, w szczególności w ten sposób, że miałby on zostać przeliczony z zastosowaniem innego kursu niż bankowy z „Tabeli Kursów”, gdyż zasady te wprowadza umowa stanowiąca w tym przypadku część narzuconego przez bank wzorca umowy. Postanowienia umowy kredytu, ani też inny udostępniony powódce dokument nie wyjaśnił w jaki sposób jest ustalany stosowany przez kredytodawcę rzeczywisty i zastosowany kurs waluty waloryzacji, bo oczywistym jest, że powódka była obowiązana każdocześnie ponosić ciężar marży, której wysokości nie tylko nie znała, ale nie miała wiedzy co ma na nią wpływ. Pozwany w niniejszej sprawie nie tylko wykorzystał swoją przewagę kontraktową, ale też nie dopełnił wymaganych od instytucji finansowych obowiązków informacyjnych. Zdaniem powódki stan faktyczny pozwala na przyjęcie, że zastrzeżenie indeksacji kredytu było sprzeczne z dobrymi obyczajami. A skoro równocześnie rażąco naruszało interes konsumenta, to stanowiło klauzulę niedozwoloną (pozew k. 4-16v., pismo z dnia 06 marca (...). – k. 47-48).

Pozwany (...) Bank (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Bank zaprzeczył wszelkim twierdzeniom strony powodowej, w szczególności temu, aby:

a)  umowa kredytu wraz z późniejszymi zmianami była sprzeczna z jakimikolwiek przepisami prawa, zasadą swobody umów, czy też zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami,

b)  umowa kredytu wraz z późniejszymi zmianami nie określała kwoty udzielonego kredytu,

c)  umowa kredytu wraz z późniejszymi zmianami nie była kredytem walutowym,

d)  umowa kredytu wraz z późniejszymi zmianami zawierała klauzule niedozwolone,

e)  warunki umowy kredytu wraz z późniejszymi zmianami nie były ustalone indywidualnie z powódką,

f)  powódka nie miała możliwości negocjowania warunków umowy kredytu,

g)  kursy walut stosowane przez pozwanego były ustalone swobodnie, jednostronnie, w oderwaniu do realiów rynkowych,

h)  zachodziły przesłanki do uznania umowy kredytu wraz z późniejszymi zmianami za nieważną, nieistniejącą bądź bezskuteczną względem powódki,

i)  powódka udowodniła roszczenie co do zasady, jak i co do wysokości.

Pozwany wskazał także na brak interesu prawnego powódki w ustaleniu bezskuteczności klauzul przeliczeniowych.

(odpowiedź na pozew k. 69-83)

W piśmie z dnia 29 lipca 2024 r. powódka sprecyzowała roszczenie o ustalenie i wniosła o:

1.  o ustalenie, że w stosunku prawnym łączącym powódkę z pozwanym nie wiążą ich postanowienia umowy z dnia 26 lipca 2005 r. zmienionej aneksem nr (...) z dnia 27 października 2005 r.:



§ 2 ust.1 oraz ust. 2 „1. Na warunkach określonych w niniejszym aneksie (...) przekształca kredytobiorcy aktualne zadłużenie z tytułu kredytu mieszkaniowego (...) udzielonego w walucie polskiej, które na dzień 27.10.2005 r. wynosi 111.431,76 zł w kredyt mieszkaniowy (...) hipoteczny udzielony w walucie wymiennej – CHF w kwocie 43.829,99 CHF (słownie czterdzieści trzy tysiące osiemset dwadzieścia dziewięć 99/100 franków szwajcarskich) na budowę lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku przy ul. (...) (numer budowlany) w O. oraz budowa miejsca garażowego w parkingu podziemnym przy ul. (...) w O. z przeznaczeniem na zaspokojenie potrzeb własnych. 2. Do przeliczenia zadłużenia o którym mowa w ust. 1, z wyrażonego w walucie polskiej na kwotę stanowiącą równowartość w walucie wymiennej -CHF, (...) stosuje się kurs kupna dla dewiz w CHF – 2,5370 (Tabela kursów (...) SA obowiązująca w dniu 27.10.2005 r., nr (...), od godziny 8:00)”,



§ 9 ust. 7 „Potrącenie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie kredytu lub raty w walcie wymiennej, w której udzielony jest kredytu, według obowiązującego w (...) S.A. w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów)”,

Powódka cofnęła roszczenie o ustalenie w pozostałym zakresie i zrzekła się go.

(pismo z dnia 29.07.2024 r. k. 337-338)

Pozwany w piśmie z dnia 13 lutego 2025 r. podtrzymał swoje stanowisko w sprawie. W związku z częściowym cofnięciem pozwu, wniósł o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych (pismo z dnia 13.02.2025 r. k. 344-345)

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 26 lipca 2005 r. strony zawarły umowę kredytu mieszkaniowego (...) Hipoteczny nr (...), na podstawie której bank zobowiązał się postawić do dyspozycji powódki kredyt w kwocie 111.400 zł na budowę lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku przy ul. (...) IV A (numer budowlany) w O. oraz budowę miejsca garażowego w parkingu podziemnym przy ul. (...) w O. z przeznaczeniem na zaspokojenie potrzeb własnych (§ 2).

W umowie strony zawarły postanowienia (wyciąg):

(§ 5 ust. 2) Całkowita wypłata kredytu nastąpi do dnia 31.08.2005 r.;

(§ 6 ust. 1) (...) SA pobiera odsetki od kredytu według zmiennej stopy procentowej w stosunku rocznym, której wysokość jest ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i stałej marży. Pierwszy okres obowiązywania stawki referencyjnej rozpoczyna się w dniu wypłaty kredytu;

(§ 6 ust. 2) W dniu zawarcia umowy stawka referencyjna wynosi 4,63 %, marża wynosi 1,90 p.p. a oprocentowanie kredytu wynosi 6,53 % w stosunku rocznym. Dla celów ustalenia stawki referencyjnej (...) SA będzie się posługiwać stawką WIBOR publikowaną o godz. 11 ^{( 00)} na stronie informacyjnej (...), w drugim dniu poprzedzającym dzień rozpoczynający pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, zaokrągloną według matematycznych zasad do czterech miejsc po przecinku. W przypadku braku notowań stawki referencyjnej WIBOR dla danego dnia do wyliczenia stopy procentowej stosuje się odpowiednio notowania z dnia poprzedzającego, w którym było prowadzone notowanie stawki WIBOR.

(§ 10 ust. 1) (...) SA prowizja od udzielonego kredytu, zgodnie z Taryfą, w wysokości 0,36% kwoty kredytu to jest kwota 401,04 zł zostanie zapłacona jednorazowo przez kredytobiorcę w dniu zawarcia umowy.

(§ 11 ust. 1) Zabezpieczeniem spłaty kredytu jest: 1) hipoteka zwykła w wysokości 109.200,00 zł (…) i hipoteka kaucyjna do kwoty 28.964,00 zł (…);

(§ 13 ust. 1) Spłata zadłużenia z tytułu kredytu i odsetek następuje w drodze potrącenia przez (...) SA swoich wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu z rachunku (…).

(§ 18 ust. 1) Niespłacenie przez kredytobiorcę części albo całości raty w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym;

(§ 22 ust. 1) (...) SA może wypowiedzieć umowę kredytu w części dotyczącej warunków spłaty w przypadku:

1)  niedokonania spłaty dwóch kolejnych rat w terminach określonych przez (...) SA w wysłanych od kredytobiorcy dwóch kolejnych przypomnieniach,

2)  naruszenia przez kredytobiorcę postanowień umowy,

3)  wykorzystania kredytu niezgodnie z celem określonym w umowie.

(dowód: umowa wraz z załącznikami k. 20-24v.)

W dniu 23 września 2005 r. powódka wystąpiła do pozwanego z wnioskiem o przewalutowanie kredytu ze złotówek (PLN) na franki szwajcarskie (CHF).

(dowód: wniosek powódki z dnia 23.09.2005 r. -108)

W dniu 27 października 2005 r. pomiędzy stronami został zawarty aneks nr (...). W aneksie nr (...) strony zawarły m.in. postanowienia (wyciąg):

(§ 1 pkt 7) aktualna Tabela kursów – Tabelę kursów (...) S.A. obowiązującą w chwili dokonywania przez (...) S.A. określonych w umowie przeliczeń kursowych;

(§ 1 pkt 8) waluta wymienialna – walutę wymienialną, inną niż waluta kredytu, której kursy są zamieszczane w tabeli kursów;

(§ 2 pkt 1) Na warunkach określonych w niniejszym aneksie (...) przekształca kredytobiorcy aktualne zadłużenie z tytułu kredytu (...) udzielonego w walucie polskiej, które na dzień 27.10.2005 r. wynosi 111.431,76 zł w kredyt mieszkaniowy (...) udzielony w walucie wymienialnej – CHF w kwocie 43.829,99 CHF (słownie: czterdzieści trzy tysiące osiemset dwadzieścia dziewięć i 99/100 franków szwajcarskich) na budowę lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku przy ulicy (...) IV A (numer budowlany) w O. oraz budowa miejsca garażowego w parkingu podziemnym przy ul. (...) w O. z przeznaczeniem na zaspokojenie potrzeb własnych.

(§ 2 pkt 2) Do przeliczenia zadłużenia o którym mowa w ust. 1 wyrażonego w walucie polskiej na kwotę stanowiącej równowartość w walucie wymienialnej – CHF, (...) SA stosuje się kurs kupna dla dewiz w CHF – 2,5370 (Tabela kursów (...) SA obowiązująca w dniu 27.10.2005 r., nr (...), od godziny 8:00),

(§ 3 ust. 1) (...) SA pobiera odsetki od kredytu w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej w stosunku rocznym, której wysokość jest ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i stałej marży. Pierwszy okres obowiązywania stawki referencyjnej rozpoczyna się w dniu wypłaty kredytu albo pierwszej transzy (…);

(§ 3 ust. 2) W dniu zawarcia umowy stawka referencyjna wynosi 0,8300 %, marża wynosi 3,10 p.p. a oprocentowanie kredytu wynosi 3,9300 % w stosunku rocznym. Dla celów ustalenia stawki referencyjnej (...) SA będzie się posługiwać stawką LIBOR lub (...) publikowaną odpowiednio o godz. 11 ⁰⁰ (...) lub 11 ⁰⁰ na stronie informacyjnej R., w drugim dniu poprzedzającym dzień rozpoczynający pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, zaokrągloną według matematycznych zasad do czterech miejsc po przecinku. W przypadku braku notowań stawki referencyjnej LIBOR lub (...) dla danego dnia do wyliczenia stopy procentowej stosuje się odpowiednio notowania z dnia poprzedzającego, w którym było prowadzone notowanie stawki LIBOR lub (...).

(§ 4 ust. 2) Odsetki naliczone w walucie polskiej od dnia poprzedzające zmianę waluty kredytu zostaną w dniu zmiany waluty kredytu przeliczone na CHF kursem kupna dewiz -2,5370, o którym mowa w § 2 ust. 2 aneksu i zostaną spłacone w terminie, o którym mowa w § 8 ust. 1,

(§ 7 ust. 1) Zabezpieczeniem spłaty kredytu jest: 1) hipoteka zwykła w wysokości 42.962,83 CHF (…) i hipoteka kaucyjna do kwoty 11.396 CHF (…);

(§ 8 ust. 1) Spłata zadłużenia z tytułu kredytu i odsetek po zmianie waluty kredytu w CHF rozpoczyna się 15.11.2005 r.

(§ 9 ust. 7) Potrącanie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, według obowiązującego w (...) SA w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów),

(§ 14 ust. 1) Niespłacenie przez kredytobiorcę części albo całości raty w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i zostaje przeliczona na walutę polską wg kursu sprzedaży dewiz (aktualna tabela kursów) obowiązującego w (...) SA w dniu o którym mowa w § 9 ust. 3;

(§ 15) Jeżeli spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpi w walucie innej niż waluta polska: 1) w formie bezgotówkowej – kwota wpłaty zostanie przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – według kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązującego w (...) SA, w dniu wpływu środków, 2) w formie gotówkowej – kwota wpłaty zostanie przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – według kursu kupna dla pieniędzy (aktualna Tabela kursów banku), obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków;

(§ 18 ust. 1) Kredyt uważa się za spłacony jeżeli zadłużenie po spłacie ostatniej raty kredytu i odsetek wynosi „zero” albo jeżeli w wyniku ostatecznego rozliczenia na rachunku wystąpi nadpłata lub niedopłata, wyrażona w walucie polskiej przy zastosowaniu kursu średniego NBP (aktualna tabela kursów), obowiązującego w dniu wpłaty na rachunek, o którym mowa w § 9 ust. 1, w wysokości nie wyższej niż dwukrotność poleconej przesyłki pocztowej.

(§ 18 ust. 2) W przypadku nadpłaty, wypłata kwoty nadpłaty zostanie dokonana w formie przelewu na wskazany rachunek w walucie polskiej, przy zastosowaniu kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela Kursów), obowiązującego w (...) SA w dniu wypłaty.

(§ 31 ust. 3) Aneks stanowi integralną część umowy kredytu 203-1212711/366/2005 z dnia 26.07.2005 r.

(dowód: aneks nr (...) z załącznikiem z dnia 27.10.2005 r. k. 95-99v.)

Na mocy aneksu nr (...) z dnia 25 lipca 2006 r. w umowie zmieniono § 8 ust. 2 pkt 1 lit. b, § 24 pkt 6 i § 27 pkt 6, zaś pozostałe warunki umowy kredytu nr 203-1212711/366/2005 z dnia 26.07.2005 r. zmienionej aneksem nr (...) z dnia 27.10.2005 r. pozostały bez zmian.

(dowód: aneks nr (...) z dnia 25.07.2006 r. k. 105)

Następnie w dniu 28 lutego 2007 r. pomiędzy stronami został zawarty aneks nr (...) na którego podstawie zmieniono § 7 ust. 1 pkt 1 i § 24 pkt 6,7,8,13,14,17,18 umowy kredytu nr (...) z dnia 26.07.2005 r. zmienionej aneksem nr (...) z dnia 27.10.2005 r. oraz aneksem nr (...) z dnia 25.07.2006 r.

(dowód: aneks nr (...) z dnia 28.02.2007 r. k. 106-107)

W dniu 13 września 2008 r. powódka zawarła związek małżeński z G. Z..

(dowód: kopia skróconego aktu małżeństwa k. 41)

Pozwany bank wypłacił powódce kredyt w dniu 13 września 2005 r. w wysokości 111.400 zł. Powódka w okresie od 15 listopada 2005 r. do 17 października 2022 r. wpłaciła tytułem rat i odsetek kwotę 137.670,76 zł. Ponadto tytułem spłaty kredytu wpłaciła 253,06 CHF.

(dowód: zaświadczenie k. 31-36v. ,opinia biegłego sądowego I. Ł. k. 257-274)

Pismem z dnia 28 października 2022 r. powódka skierowała do pozwanego reklamację – wezwanie do zapłaty w związku z zawarciem w treści umowy zapisów stanowiących klauzule abuzywne, wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w związku z czym powódka wezwała bank do skorygowania treści umowy, wyliczenia nadpłaty powstałej z tytułu narzuconego przez bank nieuprawnionego sposobu spłaty kredytu jako kredytu „walutowego” i przekazania powódce metody wyliczenia ww. nadpłaty.

W odpowiedzi na powyższe w piśmie z dnia 21.11.2022 r. bank wskazał, że umowa kredytu realizowana jest w sposób prawidłowy, a bank nie widzi podstaw do uznania roszczeń.

(dowód: pismo z dnia 28.10.2022 r. k. 37-38, odpowiedź banku z dnia 21.11.2022 r. k. 39-40)

Nadpłata powódki w zakresie spłat kredytu od 15.11.2005 r. do 17.10.2022 r. przy założeniu, że strony są związane umową z 26.07.2005 r. kredytu złotówkowego z oprocentowaniem WIBOR i nie doszło do przewalutowania kredytu na walutę CHF wynosi 9.640,81 PLN oraz 253,06 CHF.

Przy założeniu, że kredyt został udzielony w złotych (bez przeliczania kursem kupna CHF) i spłacany w złotych (bez przeliczania kursem sprzedaży CHF) z oprocentowaniem LIBOR, nadpłata powódki w w/w okresie wyniosłaby 35.767,26 zł i 253,06 CHF.

(dowód: opinia biegłego sądowego I. Ł. k. 257-274, opinia uzupełniająca biegłego sądowego I. Ł. k. 298-307)

Powódka zaciągnęła kredyt w celu zakupu mieszkania, w którym zamieszkuje do chwili obecnej. W kredytowanym mieszkaniu zarejestrowana była działalność gospodarcza powódki, która polegała na transporcie leków. Koszty kredytu nie były wliczane w koszty działalności gospodarczej. Powódka początkowo zawarła umowę w złotych polskich według WIBOR. Powódka zdecydowała się na zawarcie aneksu po namowach pracownika banku. Powódka była informowana przez pracownika banku, że rata kredytu będzie niższa, Powódka spłaca kredyt w złotówkach, a bank sam dokonuje przeliczeń na CHF. Powódka w 2022 r. dowiedziała się, że w aneksie bank zastosował nieuczciwe warunki.

Powódka pouczona o skutkach zastosowania niedozwolonych postanowień w aneksie oświadczyła, że nie zgadza się z nieważnością aneksu i chciałaby przy kredycie złotówkowym z oprocentowaniem LIBOR.

(dowód: przesłuchanie powódki k. 296v., protokół rozprawy z dnia 19.02.2025 r. k. 346)

Sąd zważył, co następuje:

Żądanie powódki o ustalenie, że w stosunku prawnym łączącym powódkę z pozwanym nie wiążą powódki postanowienia umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z dnia 26.07.2005 r. zmienione aneksem nr (...) z dnia 27.10 2005 r. zawarte w § 2 ust. 1, § 2 ust. 2 i § 9 ust. 7 aneksu zasługuje na uwzględnienie, żądanie zapłaty zaś zasługiwało na uwzględnienie w części.

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie niekwestionowanych przez strony dokumentów – w szczególności umowy kredytowej, zaświadczenia wystawionego przez pozwany bank przedstawiającym historię spłat kredytu oraz historię rachunku. Sąd dał wiarę również zeznaniom strony powodowej oraz świadkom w takim zakresie w jakim znajdują potwierdzenie w zebranym materiale dowodowym. Wskazać należy, iż świadek K. K. nie brała udziału w zawarciu umowy kredytu i aneksu. Podała, że nie obsługiwała klientów banku. Świadek H. K. nie pamiętała czy brała udział w zawieraniu umowy kredytu (aneksu).

Sąd pominął na podstawie 235 ^{( 2) ( )} § 1 pkt 2 k.p.c. wniosek dowodowy strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Pominięcie dowodu zgłaszanego przez stronę jest bowiem dopuszczalne wtedy, gdy okoliczności sporne, na które dowód powołano, zostały dostatecznie wyjaśnione (wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2012 r. sygn. akt(...), wyroki SN: z 12 stycznia 2005 r.,(...), z 5 lutego 2009 r., (...) i z 13 grudnia 2010 r.,(...)). W tej sprawie Sąd uznał, że zgromadzone w sprawie dowody w pełni pozwalają na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, zaś wniosek dowodowy o dopuszczenie opinii biegłego potraktował jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. można domagać się ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, jeżeli strona ma w tym interes prawny, rozumiany jako obiektywną potrzebę usunięcia wątpliwości lub niepewności co do istnienia lub charakteru stosunku łączącego ją z inną stroną. Przyjmuje się również, że interesu w wytoczeniu powództwa o ustalenie nie ma, jeżeli swój cel strona może osiągnąć formułując dalej idące żądanie, które będzie czynić zadość jej potrzebom, np. w formie żądania zwrotu świadczeń spełnionych na podstawie nieistniejącego lub nieważnego stosunku prawnego.

Powódka posiada interes prawny w wystąpieniu z żądaniem pozwu, a polega on na tym, że w istocie domaga się definitywnego usunięcia niepewności prawnej co do istnienia nawiązanego na podstawie tej umowy stosunku prawnego lub jego treści. W przypadku umowy długoterminowej, jaką jest objęta pozwem umowa kredytu, żądanie zwrotu kwot wypłaconych lub wpłaconych może wynikać z różnych przyczyn (np. z tytułu zaległych rat, wskutek wypowiedzenia umowy, dokonania nadpłaty), zatem samo rozstrzygnięcie o uwzględnieniu lub oddaleniu żądania zapłaty na tle tej umowy nie zawsze wyeliminuje wątpliwości co do jej istnienia lub treści.

W myśl art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez strony przedmiotowej umowy kredytu) przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W ocenie Sądu zasadnicze postanowienia umowy z dnia 26 lipca 2005 r. zmienionej aneksem nr (...) z dnia 27 października 2005 r. spełniają co do zasady przesłanki z art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe i pozwalają na uznanie jej za umowę kredytu bankowego. Znane są bowiem i strony umowy, ponadto została określona kwota i waluta kredytu (43.829,99 CHF), cel, na jaki został udzielony, zasady i termin jego spłaty, wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany (suma stałej marży i stopy referencyjnej) oraz inne niezbędne warunki.

W ocenie Sądu aneks nr (...), na mocy którego dotychczasowa umowa „standardowego” kredytu złotowego została przewalutowania na CHF nie stanowi odnowienia tego zobowiązania (art. 506 § 1 k.c.) tego zobowiązania. Zawarcie umowy odnowienia wymaga wyrażenia przez strony zgodnego zamiaru umorzenia dotychczasowego zobowiązania i ustanowienia nowego zobowiązania. Zamiar stron powinien wynikać z wyraźnego ich oświadczenia lub w sposób niewątpliwy z okoliczności sprawy. W wypadku wątpliwości należy bowiem przyjąć, że zmiana treści dotychczasowego zobowiązania nie stanowi odnowienia (art. 506 § 2 k.c.).

W realiach niniejszej sprawy, strony na podstawie aneksu nr (...) kwotę udzielonego kredytu określiły i poddały oprocentowaniu w walucie szwajcarskiej, a kredyt miał być spłacany w walucie polskiej. Dopuszczalne jest zawieranie tego typu umów w świetle art. 358 ^{( 1)} § 2 k.c. Zgodnie z powołanym przepisem istnieje możliwość zastrzeżenia w umowie, że wysokość zobowiązania, którego przedmiotem od początku jest suma pieniężna, zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się przy tym, że w omawianym przepisie chodzi o pieniądz polski, a innym miernikiem wartości może być również waluta obca (por. wyrok SN w sprawie(...), (...), uzasadnienie wyrok SN w sprawie (...)).

W przedmiotowej sprawie walutą kredytu zmienionego aneksem nr (...) z dnia 27 października 2005 r. jest CHF, natomiast walutą wykonania zobowiązania był złoty polski. Strona powodowa bowiem zobowiązana była spłacać w PLN równowartość rat kredytu wyrażonych w CHF. Zgodnie z orzecznictwem SN dopuszczalne jest zaciągnięcie zobowiązania w walucie obcej oraz zastrzeżenie sposobu wykonania umowy tj. wypłaty i dokonywania spłaty kredytu w złotych polskich. Ponadto zgodnie z art. 353 ¹ k.c. zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Bez wątpienia bowiem celem stron było udostępnienie przez pozwanego stronie powodowej równowartości określonej kwoty pieniędzy oraz jej zwrot przez powódkę w określonym w umowie terminie - przy czym miernikiem tej wartości miał być kurs franka szwajcarskiego do waluty polskiej.

Rzeczą powszechnie znaną i nie wymagającą dowodu jest przy tym, że kursy walut ulegają zmianom, wykazując raz tendencję zwyżkową, a innym razem spadek. Na zmianę kursu waluty wpływa bowiem szereg czynników ekonomicznych (np. stan gospodarki, inflacja, poziom stóp procentowych itp.), jak i pozaekonomicznych (np. polityczne).

Niemniej, opisany w aneksie nr (...) mechanizm obliczania wzajemnych zobowiązań wymaga oceny również w aspekcie sposobu ustalania kursu waluty, gdyż powódka podniosła zarzut, że postanowienia umowy w tym zakresie mają charakter niedozwolony.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszają jego interesy, nie są wiążące, jeżeli nie zostały uzgodnione indywidualnie. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, co w szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3).

Powódka zawarła umowę kredytu jako konsument. Żaden przeprowadzony w sprawie dowód nie wskazuje, aby strona powodowa zawierała przedmiotową umowę w ramach działalności gospodarczej. Dla możliwości uznania powoda jako osoby fizycznej za konsumenta wystarcza ustalenie, że umowa zawarta przez niego z pozwanym bankiem była czynnością prawną niezwiązaną bezpośrednio z jego działalnością gospodarczą lub zawodową (wyrok SN z 28 czerwca 2017 r.,(...), L.).

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w postanowieniu z dnia 14 września 2016 r. (w sprawie C-534/15) wskazał, iż pojęcie konsumenta w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich ma charakter obiektywny i należy je oceniać w świetle kryterium funkcjonalnego, polegającego na ocenie, czy dany stosunek umowny wpisuje się w ramy działalności niezwiązanej z wykonywaniem zawodu. Do sądu krajowego rozpoznającego spór dotyczący umowy mogącej wchodzić w zakres stosowania omawianej dyrektywy należy sprawdzenie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy i dowodów, czy danego kredytobiorcę można zakwalifikować jako "konsumenta" w rozumieniu tej dyrektywy.

Z kolei w wyroku z dnia 21 marca 2019 r. (w sprawie (...)) Trybunał wyjaśnił, że konsument oznacza każdą osobę fizyczną, która w umowach objętych zakresem omawianej dyrektywy działa w celach niezwiązanych ze swoją działalnością handlową lub zawodową. Nadto, „przedsiębiorca” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która w umowach objętych dyrektywą 93/13 działa w ramach swej działalności handlowej lub zawodowej, bez względu na to, czy należy ona do sektora publicznego czy prywatnego.

Jak wynika z utrwalonego orzecznictwa Trybunału, dyrektywa 93/13 definiuje umowy do jakich ma zastosowanie wyłącznie poprzez odniesienie do statusu kontrahentów, w zależności od tego, czy działają oni w ramach swojej działalności handlowej lub zawodowej, czy też nie (wyrok z dnia 17 maja 2018 r., K. H. K. H. A., (...), EU:C:2018:320, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).

Konsumentem można być wyłącznie w zakresie czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z własną działalnością gospodarczą lub zawodową. Decyduje tu brak związku danej czynności z wymienioną działalnością, a nie to, czy taka działalność jest w ogóle prowadzona przez osobę dokonującą czynności prawnej, przy czym wystarczy brak bezpośredniego związku czynności z działalnością gospodarczą lub zawodową, a istnienie pośredniego związku nie wyklucza uznania danej osoby za konsumenta (K. Osajda (red.), P. Mikłaszewicz, Kodeks cywilny, Komentarz, Legalis).

Dla uznania osoby fizycznej jako konsumenta nie jest też konieczne, by nie prowadziła ona w ogóle działalności gospodarczej lub zawodowej. Istotne jest natomiast to, aby dokonywana przez nią, konkretna czynność prawna, która ma przesądzać o jej kwalifikacji jako konsumenta w ramach danego stosunku prawnego, nie dotyczyła bezpośrednio jej ewentualnej działalności gospodarczej. Za konsumenta można uznać zarówno osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej w żaden sposób z jej działalnością profesjonalną, jak i czynności związanej co prawda z tą działalnością, ale tylko pośrednio. (E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 8, Warszawa 2017).

W świetle powyższych uwag, a także zebranego w sprawie materiału dowodowego, należało zatem dojść do wniosku, że nabyty lokal służył do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych powódki. Okoliczność, że powódka zarejestrowała działalność gospodarczą w kredytowanej nieruchomości, nie przesądza o statusie powódki.

I tak stosowanie do § 2 ust.1 aneksu przekształcono aktualne zadłużenie z tytułu kredytu mieszkaniowego z waluty złote polskie na walutę franka szwajcarskiego. Na dzień 27.10.2005 r. zadłużenie powódki wynosiło 111.431,76 zł co w wyniku zmiany waluty stanowiło równowartość 43.829,99 CHF. Zgodnie z § 2 ust. 2 aneksu do przeliczenia zadłużenia o którym mowa w ust. 1, z wyrażonego w walucie polskiej na kwotę stanowiącą równowartość w walucie wymiennej CHF, (...) stosuje się kurs kupna dla dewiz w CHF – 2,5370 (Tabela kursów (...) SA obowiązująca w dniu 27.10.2005 r., nr (...), od godziny 8:00).

Natomiast § 9 ust. 7 aneksu wskazano, iż potrącenie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie kredytu lub raty w walcie wymiennej, w której udzielony jest kredytu, według obowiązującego w (...) S.A. w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów).

Tak więc, zmiana kursu waluty wpływała na wypłacone w złotych kwoty kredytu oraz na spłacane w złotych przez kredytobiorcę kwoty rat kapitałowo – odsetkowych, a ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosiła powódka. Spłata kredytu następowała w złotych polskich w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej. Do przeliczeń wysokości rat kapitałowo – odsetkowych spłacanego kredytu zastosowanie miał kurs sprzedaży danej waluty obowiązujący w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. Bez wątpienia powódka nie miała żadnego wpływu w zakresie ustalenia kursu waluty CHF, niezbędnego do ustalenia wzajemnym zobowiązań stron. Oznacza to, że postanowienia w zakresie kursów wymiany stosowanych w tabeli nie były uzgodnione indywidualnie w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c.

Zgodnie z art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Ponadto zgodnie z brzmieniem art. 4 dyrektywy, nadanym sprostowaniem z 13 października 2016 r. (Dz.Urz.UE. L z 2016 r. Nr 276, poz. 17), nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna. W rezultacie przy dokonywaniu oceny niedozwolonego charakteru określonego postanowienia umownego, w tym także oceny indywidualnej, nie ma żadnego znaczenia, w jaki sposób umowa była wykonywana przez strony. W szczególności nie ma znaczenia, czy przedsiębiorca rzeczywiście korzystał z możliwości, jakie wynikają dla niego z określonego brzmienia postanowień umownych. Istotne jest jedynie, że nie było żadnych przeszkód, aby z takich uprawnień, mogących naruszać interesy konsumenta, mógł skorzystać .W tym miejscu można przywołać uchwałę Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018 r. (...). Sąd wskazał tam, że przy ocenie charakteru niedozwolonych postanowień decydujące znaczenia maja okoliczności istniejące w chwili zawarcia umowy.

„Klauzule waloryzacyjne” w aneksie nr (...) do umowy kredytu spowodowały, że wysokość zobowiązań wynikających z umowy podlegała wielokrotnemu przeliczaniu z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty przy czym mechanizm ustalania kursu nie został opisany w żaden sposób, gdyż umowa w tym względzie odsyła tylko do tabeli kursów obowiązującej w banku. Oznacza to, że zgodnie z umową zmienioną aneksem nr (...) z dnia 27.10.2005 r. bank miał całkowitą swobodę w zakresie ustalania kursu waluty, zaś powódka nie miała na ten kurs żadnego wpływu. Zatem postanowienia, o których mowa, nie były uzgodnione indywidualnie z powódką w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c.

Wskazane wyżej postanowienia przewidywały, że wysokość zobowiązań będzie wielokrotnie przeliczana z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty. Kwestionowane klauzule odnoszą się do głównych świadczeń stron i w ocenie Sądu nie zostały sformułowanie w żaden sposób, gdyż zarówno umowa, jak i aneks do niej, w tym względzie odsyła tylko do „Tabeli kursów (...)” definiowanej, we wzorcu umownym, jako aktualna tabela kursów walutowych obowiązująca w Banku w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. Oznacza to, że zgodnie z powyższym, po przewalutowaniu Bank miał całkowitą swobodę w zakresie ustalania kursu waluty. Nie zostało zaprzeczone, że aneks do umowy został zawarty na podstawie wzoru opracowanego i stosowanego przez Bank. Oznacza to, że postanowienia nie były uzgodnione indywidualnie z powódką w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c. W konsekwencji jest niewątpliwe, że w rozpatrywanej sprawie pozwany przyznał sobie prawo do jednostronnego regulowania - na gruncie zawartej umowy z jej późniejszą modyfikacją - wysokości rat kredytu waloryzowanego kursem franka. Jednocześnie prawo banku do ustalania kursu waluty nie doznawało żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Zatem doszło do nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy kredytowej, prowadzącego do naruszenia interesów konsumentów. W tym zakresie istotne znaczenie należy także przypisać wymaganiu właściwej przejrzystości i jasności postanowienia umownego, czyli odpowiedzi na pytanie, czy zawarta umowa wskazuje w sposób jednoznaczny powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty, tak by konsument mógł przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne (vide: wyrok SN z dnia 2.10.2019 r., (...)).

Jak już zostało przedstawione, kwestionowane postanowienia umowy wskazywały na dwa rodzaje kursów – kurs kupna do ustalenia wysokości kredytu, którą należy wypłacić w PLN oraz kurs sprzedaży do ustalenia wysokości kolejnych rat spłaty w PLN. Kurs kupna z reguły jest niższy od kursu sprzedaży. Różnica między tymi kursami, czyli tzw. spread walutowy, w uproszczeniu powinien zawierać w sobie koszt zakupu waluty i marżę (zysk) towarzyszący jej sprzedaży. Sąd nadal podziela wyrażony w innych sprawach na podobnym tle pogląd, że naliczenie spreadu ma ekonomiczne uzasadnienie w przypadku rzeczywiście zawieranych transakcji kupna i sprzedaży waluty, gdzie są ponoszone rzeczywiste koszty i można oczekiwać wynagrodzenia za rzeczywiście powzięte czynności. Nie ma natomiast uzasadnionych podstaw stosowanie spreadu przy rozliczaniu wypłaty i spłaty kredytu udzielanego, wypłacanego i spłacanego w walucie polskiej, a jedynie waloryzowanego kursem waluty obcej. W przypadku takiego kredytu nie dochodzi bowiem do żadnych realnych transakcji walutowych związanych bezpośrednio z udzieleniem kredytu, a jedynie do szeregu obliczeń matematycznych, których celem jest określenie wartości kredytu udzielonego w PLN oraz wartości poszczególnych rat spłaty według miernika wartości, jakim jest kurs waluty obcej. Stosowanie w tym celu różnych kursów nie ma zatem racjonalnego uzasadnienia.

Zastosowanie dwóch różnych kursów w opisany wyżej sposób w odniesieniu do objętej aneksem umowy stron, prowadziło do sytuacji, w której kredyt przy spłacie stawał się już kredytem w kwocie wyższej (bez uwzględnienia wahań kursowych samej waluty).

Skoro takim zapisom towarzyszyło postanowienie, że wysokość kursu, według którego będzie rozliczana spłata kredytu, ustalał będzie sam Bank, mogło to prowadzić do sytuacji, w której Bank mógłby arbitralnie podwyższać wysokość kursu sprzedaży, według którego rozlicza spłatę kredytu, w stosunku do wysokości rynkowej. Brak sprecyzowania jasnych i obiektywnych kryteriów ustalania przez Bank kursu waluty, przyjmowanego do rozliczania spłat kredytu w sposób, który pozwalałby na weryfikację poprawności kursu, a co za tym idzie sprawdzenie wysokości żądań banku (np. przez odwołanie do parametrów finansowych publikowanych lub znanych powszechnie) prowadził do zastrzeżenia dla Banku wyłącznej i niczym nieograniczonej kompetencji do ustalania wysokości kursu, według którego będzie rozliczana spłata kredytu i ustalana wysokość zobowiązania powódki.

Powyższe w sposób oczywisty prowadziło do rażącego naruszenia interesów powódki. Narażało ją bowiem na niczym w zasadzie nieograniczone żądania pozwanego co do spłaty udzielonego kredytu i jego wysokości, zależne wyłącznie od kursu waluty ustalanego wszakże przez pozwanego.

Oznacza to, że po aneksowaniu umowy powódka miała ograniczoną możliwość przewidzenia ostatecznej kwoty uzyskanego kredytu i wysokości zadłużenia, jakie ma spłacić w PLN, skoro kursy wymiany określić miał Bank. W sposób dowolny zatem mógł kształtować wysokość zobowiązania powódki w walucie, w jakiej spłacała kredyt. Tym samym uzyskał też narzędzie do potencjalnego zminimalizowania niekorzystnych dla siebie skutków zmiany kursów na rynku międzybankowym lub zmian w zakresie oprocentowania, gdyż teoretycznie mógł je rekompensować podwyższeniem kursu sprzedaży przyjętego do rozliczenia spłat kredytu.

W ocenie Sądu należy zatem uznać, że wszelkie postanowienia odwołujące się do kursów wymiany i możliwości jej samodzielnego ustalania w ramach tabeli były sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powódki w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy. Bez znaczenia natomiast jest czy z możliwości tej pozwany korzystał albowiem dla uznania postanowienia umownego za niedozwolone wystarczająca jest taka jego konstrukcja, która prowadzi do obiektywnej możliwości rażącego naruszenia interesów konsumenta, przy czym zgodnie z art. 385 ² k.c. ewentualna abuzywność postanowień umowy podlega badaniu na datę jej zawarcia z uwzględnieniem towarzyszących temu okoliczności i innych umów pozostających w związku z umową objętą badaniem (por. uchwała SN z 20.06.2018 r. w sprawie III CZP 29/17). Tym samym bez znaczenia jest czy pozwany w toku wykonywania umowy stosował kursy rynkowe i jaki kurs jest kursem rynkowym (z tych względów bezprzedmiotowe było również prowadzenie postępowania dowodowego na omawiane okoliczności).

Podsumowując tę część rozważań, w ocenie Sądu postanowienia zawarte w § 2 ust. 1, § 2 ust. 2 i § 9 ust. 7 aneksu dotyczące stosowania dwóch różnych rodzajów kursów, które mogły być swobodnie ustalane przez jedną ze stron umowy (Bank) nieuzgodnione indywidualnie z powódką i kształtujące jej zobowiązania w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszał jej interesy, a zatem miały charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

Z tych przyczyn Sąd ustalił, że w stosunku prawnym łączącym powódkę z pozwanym nie wiążą postanowienia umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z dnia 26 lipca 2005 r., zmienionej aneksem nr (...) z dnia 27 października 2005 r. zawarte w: § 2 ust.1 i ust. 2, § 9 ust. 7 aneksu. Wyrok ustalający w niniejszej sprawie wyeliminuje wątpliwości co do tego, czy pozwany bank może ustalać zobowiązanie powódki według kursu CHF. Należy przyjąć, że umowa kredytu z dnia 26 lipca 2005 r, stron jest ważna i skuteczna, natomiast bezskuteczne i niewiążące powódkę są postanowienia dotyczące mechanizmu denominacji z uwagi na stosowanie dwóch różnych rodzajów kursów, które mogły być swobodnie ustalane przez jedną ze stron umowy. W realiach niniejszej sprawy oznacza to, że skutkiem uznania wskazanych wyżej zapisów za niedozwolone jest wyeliminowanie ich z tej umowy.

Z powyższych względów na podstawie art. 385 ¹ k.c. i art. 189 k.p.c. orzeczono jak w pkt III sentencji wyroku.

Konsekwencją ustalenia bezskuteczności postanowień umownych było rozważenie żądania zapłaty, które to żądanie powódka wywodziła z bezskuteczności klauzuli denominacyjnej.

Zgodnie z aktualnym poglądem wyrażonym w orzecznictwie, klauzulę waloryzacyjną traktuje się jako główne świadczenie kredytobiorcy, gdyż wpływa ona na wysokość tego świadczenia (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r. sygn. akt: (...), legalis nr (...), wyrok Sądu Apelacyjnego w B. z dnia 08 sierpnia 2019 r., (...)). Ponadto w odniesieniu do przeliczenia należności stron brak jest możliwości zastępowania niedozwolonych klauzul umownych przepisami o charakterze ogólnym, które są przepisami dyspozytywnymi. Pogląd ten został wypracowany w oparciu o związanie wszystkich sądów Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy 93/13/EWG dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie (...). (...) podtrzymał pogląd, że w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy, skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje. Jedynie w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym. Wyjątek ten obejmuje sytuacje w której jest zgoda stron na jego zastosowanie oraz okoliczność, że brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi.

Dotychczas, orzecznictwo usuwając z umowy klauzule abuzywne odwoływało się do norm ogólnych prawa cywilnego, zastępując klauzule waloryzacyjną średnim kursem walut obcych prezentowanym przez Narodowy Bank Polski czy też innych kursów walut wskazywanych przez strony w umowie. Zgodnie ze stanowiskiem TSUE nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, gdyż spowodowałoby to ingerencję, mogącą wpłynąć na równowagę interesów, powodując nadmierne ograniczenie swobody zawierania umów.

Jednocześnie brak jest możliwości zastosowania art. 358 k.c. umożliwiającego ustalenie wartości świadczenia określonego w walucie obcej przez odniesienie się do waluty według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, bowiem w dacie zawarcia spornej umowy, wzmiankowany przepis nie obowiązywał. Art. 358 k.c. wszedł w życie z dniem 14 stycznia 2009 r. mocą nowelizacji kodeksu cywilnego z dnia 23 października 2008 r. (Dz. U. Nr 228, poz. 1506), zaś uznanie postanowień umownych za niedozwolone skutkuje ich wyeliminowaniem z umowy następczo, ale ze skutkiem od daty jej zawarcia, co czyni niemożliwym zastosowanie przepisu, który wówczas nie obowiązywał. Przed wejściem tej nowelizacji w życie art. 358 k.c. wyrażał jedynie zasadę walutowości, której zakres był ograniczony m. in. w stosunku do banków, przez regulację prawa dewizowego

W ocenie Sądu brak możliwości uzupełnienia umowy po wyeliminowaniu abuzywnych postanowień, powoduje, że aneks jest nieważny. Po wyeliminowaniu postanowień aneksu dotyczących kursów wymiany, wiadomym jest jedynie, że bank zobowiązuje się postawić do dyspozycji powodów równowartość określonej kwoty CHF w złotych polskich, lecz nie wiadomo według jako miernika ma być wyliczona ta równowartość. Nie jest również wiadomo, jaką kwotę powinna zwrócić powódka. Brak jednoznacznego określenia zasad ustalania kursów, a tym samym brak możliwości określenia praw i obowiązków na podstawie aneksu oznacza, że aneks nr (...) jest niezgodny z art. 69 pr. bank. i tym samym sprzeczny z prawem i z tego względu nieważny (art. 58 k.c.).

W ocenie Sądu, po wyeliminowaniu postanowień aneksu, strony są związane umową z dnia 26 lipca 2005 r., znana jest kwota i waluta kredytu (w PLN), cel kredytu, okres i termin spłaty, wysokość prowizji oraz oprocentowanie WIBOR. Zatem, tak skonstruowana umowa w pełni spełnia przesłanki umowy kredytu w świetle prawa bankowego i pozostaje zgodna z zasadą swobody kształtowania stosunków umownych, nie naruszając tym samym zasad współżycia społecznego. W tym miejscu wskazać należy, że eliminacja klauzul abuzywnych czyni zadość celu przepisów odnoszących się do niedozwolonych klauzul umownych w zakresie wyłącznego niestosowania tych postanowień, gdyż umowa powinna nadal obowiązywać, o ile jest to prawnie możliwe (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2017 r. sygn. akt:(...).)

W związku z powyższym powódka winna spłacać kredyt w złotych polskich w terminach przewidzianych w umowie i z zastosowaniem przewidzianego pierwotnie oprocentowania, według przewidzianej umownie stawki WIBOR.

Podnieść należy, że zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG należy dążyć do osiągniecia stanu niezwiązania konsumenta nieuczciwymi postanowieniami umownymi, przy jednoczesnym utrzymaniu w mocy umowy, o ile jest to prawnie możliwe. W ocenie sądu umowa stron nadal może być wykonywana jako umowa kredytu bankowego w PLN z oprocentowaniem WIBOR.

Podstawę dochodzonego roszczenia o zapłatę dochodzonej pozwem kwoty stanowią przepisy art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie z art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. W myśl natomiast art. 410 § 1 i 2 k.c. przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W celu ustalenia wysokości dokonanej przez powódkę nadpłaty Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego I. Ł.. Sporządzona opinia w sposób wyczerpujący przedstawia wyliczenie kwoty nienależnie uiszczonego świadczenia, przy czym opinia ta nie budzi co do dokonanych obliczeń wątpliwości. W sporządzonej opinii biegła stwierdziła, że nadpłata powódki w zakresie spłat kredytu od 15.11.2005 r. do 17.10.2022 r. przy założeniu, że strony są związane umową z 26 lipca 2005 r. (tj. umową kredytu w PLN z oprocentowaniem WIBOR i nie doszło do przewalutowania kredytu na walutę CHF) wynosi 9640,81 PLN oraz 253,06 CHF.

Mając na uwadze powyższe Sąd w pkt I wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 9.640,81 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 maja 2023 r. do dnia zapłaty.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie brak jest podstaw do zastosowania art. 411 k.c. Wskazać bowiem należy, że pozwany nie wykazał, że powódka miała wiedzę, że spełniał nienależne świadczenie. Ponadto powódka spełniała świadczenie w celu uniknięcia przymusu. Niewątpliwie nieuiszczenie przez nią rat w wysokości wyliczonej przez Bank, mogło spowodować wypowiedzenie przez bank umowy kredytu. Ponadto spełnienie świadczeń wobec banku nie czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Nie można również stwierdzić, aby bank otrzymane świadczenia zużył lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Bezzasadny jest zarzut pozwanego nadużycia prawa podmiotowego przez powoda. Wskazać należy, że powód dochodzi roszczeń z umowy, w której bank zastosował klauzule abuzywne. Ponadto nie doszło do przedawnienia roszczenia powódki, albowiem powódka dopiero w 2022 r. dowiedziała się, że aneks zawiera nieuczciwe warunki.

Sąd na podstawie art. 481 k.c. orzekł o obowiązku zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie. Powódka żądała zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 19 listopada 2022 r. do dnia zapłaty. W ocenie Sądu odsetki należało zasądzić od dnia 3 maja 2023 r. do dnia zapłaty – tj. w terminie 7 dni od doręczenia pozwanemu odpisu pozwu. W ocenie Sądu termin 7 dni to odpowiedni okres, aby bank dokonał analizy zgłoszonego żądania i wypłacił świadczenie, szczególnie mając na uwadze, że przed wytoczeniem powództwa do pozwanego została skierowana reklamacją, a żądanie zapłaty nie zostało tam skonkretyzowane.

W pozostałym zakresie powództwo o zapłatę dochodzone w związku
z pobraniem przez bank środków tytułem spłaty kredytu w zawyżonej wysokości podlegało oddaleniu. Z powyższych względów na podstawie powołanych przepisów orzeczono jak w pkt II wyroku.

W pkt IV wyroku Sąd na podstawie art. 355 k.p.c. w pozostałym zakresie umorzył postępowanie co do żądania ustalenia, wobec skutecznego cofnięcia przez powódkę żądania w tym zakresie.

Orzeczenie o kosztach procesu Sąd oparł na treści przepisu art. 100 k.p.c., mając na względzie wynik procesu. Powódka wygrała sprawę w 68,49% (w zasadniczej części wygrała proces w zakresie żądania ustalenia, którego wartość przedmiotu sporu wynosiła 50.678 zł oraz w zakresie kwoty 9.640,81 zł). Pozwany zaś wygrał sprawę w 31,51%.

Powódka poniosła koszty procesu w kwocie 8.917 zł, na które składały się: opłata sądowa od pozwu w kwocie 1000 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, 5.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w wysokości stawki minimalnej, 2.500 zł tytułem wydatków na wynagrodzenie biegłego.

Pozwany poniósł koszty procesu w kwocie 5.417 zł, obejmujące wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 5.400 zł i opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Mając na względzie stosunek, w jakim strony utrzymały się ze swoim żądaniem i obroną, należne na rzecz powódki koszty procesu wyniosły 6.107,25 zł (8.917 zł x 68,49 % ) natomiast należne na rzecz pozwanego koszty procesu wyniosły 1.706,90 zł (5.417 zł x 31,51 %). Poniesione przez powódkę koszty przewyższają obciążający ją udział, zatem zasądzeniu na jej rzecz podlega różnica t.j. kwota 4.400,35 zł (pkt V wyroku).

W pkt VI i VII wyroku Sąd orzekł o obowiązku zwrotu kosztów sądowych o w oparciu o art. 113 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz U. 2014, poz. 1025) w zw. z art. 100 k.p.c. Nieuiszczone koszty sądowe to wydatki na wynagrodzenie biegłego w wysokości 188,37 zł, pokryte tymczasowo przez Skarb Państwa. Sąd obciążył strony powyższymi kosztami, mając na względzie wynik procesu. Powódka przegrała sprawę w 31,51 % i dlatego zobowiązana jest uiścić na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w kwocie 59,36 zł. Pozwany przegrał proces w 68,49% i dlatego zobowiązany jest uiścić na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w kwocie 129,01 zł.

sędzia Ewa Oknińska