Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia Ewa Oknińska
Protokolant:	sekretarz sądowy Dominika Orzepowska

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2023 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. R. (1), G. R. (1), J. C. (1), G. R. (2)

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

I.ustala, że umowa kredytu hipotecznego nr (...)/H. zawarta w dniu 25 czerwca 2008 r. pomiędzy J. C. (1) i G. R. (1) a pozwanym Bankiem (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., zmieniona umową o przystąpienie do długu kredytowego z dnia 23 kwietnia 2012 r., jest nieważna,

II, zasądza od pozwanego na rzecz powódki J. C. (1) kwotę 51.752,78 (pięćdziesiąt jeden tysięcy siedemset pięćdziesiąt dwa 78/100) zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 marca 2023 r. do dnia zapłaty,

III w pozostałym zakresie oddala powództwo główne,

IV. zasądza od pozwanego na rzecz powodów J. R. (1), J. C. (1) i G. R. (2) kwotę 8.864,37 zł tytułem kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

sędzia Ewa Oknińska

Sygn. akt. I C 531/21

UZASADNIENIE

Powodowie J. C. (1), G. R. (2) i J. R. (1) ostatecznie żądali od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W.:

1.  ustalenia, że umowa kredytu hipotecznego nr (...)/H. zawarta w dniu 25 czerwca 2008 r. w O. pomiędzy J. C. (1) oraz G. R. (1), a pozwanym, zmieniona umową o przystąpienie do długu kredytowego, zawartą w dniu 23 kwietnia 2012 r., jest nieważna,

2.  zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów solidarnie (ewentualnie na rzecz powódki J. C. (1)) kwoty 51.752,78 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nadpłaty względem udostępnionego powódce kapitału powstałej wskutek dokonywania przez powódkę (w okresie od dnia uruchomienia kredytu do dnia wytoczenia powództwa) spłaty rat kapitałowo – odsetkowych,

ewentualnie, w razie uznania przez Sąd, że nie zachodzą przesłanki nieważności całej umowy, powodowie wnieśli o:

3.  ustalenie, że postanowienia umowne zawarte w § 2 umowy kredytu hipotecznego nr (...)/H. z dnia 25 czerwca 2008 r. w związku z § 18 ust. 1-3 (...) oraz § 10 ust. 1 i 2 umowy w związku z § 18 ust. 3 (...) są bezskuteczne wobec powodów, tj. nie wiążą powodów od dnia zawarcia umowy,

4.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów (ewentualnie na rzecz powódki J. C. (1)) kwoty 54.657,73 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty 50.334,31 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty, zaś od kwoty 4.323,42 zł od dnia doręczenia pozwanemu pisma przygotowawczego z dnia 24 lutego 2022 r. do dnia zapłaty,

ewentualnie, w razie uznania przez Sąd, iż powodom nie przysługuje roszczenie o ustalenie nieważności umowy, względnie bezskuteczności postanowień umownych, wnieśli o:

5.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie (ewentualnie na rzecz powódki J. C. (1)) kwoty 43.877,47 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty (tytułem zwrotu nadpłaty powstałej w okresie od dnia zawarcia umowy o przystąpieniu do długu – 23 kwietnia 2012 r. do dnia 21 maja 2021 r., w oparciu o bezskuteczność postanowień zawartych w § 2 umowy kredytu hipotecznego nr (...)/H. z dnia 25 czerwca 2008 r. w związku z § 18 ust. 1-3 (...) oraz § 10 ust. 1 i 2 umowy w związku z § 18 ust. 3 (...).

Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że w dniu 25 czerwca 2008 r. pomiędzy G. R. (1) i J. R. (2) (obecnie C.), a pozwanym bankiem zawarta została umowa kredytu hipotecznego nr (...)/H.. Powodowie podali, że w całej procedurze kredytowania nie podawano żadnych informacji zarówno w zakresie zasad działania mechanizmu waloryzacji, jak i o zasadach ustalania przez bank kursu waluty franka szwajcarskiego. Wzorzec umowy kredytowej został przedstawiony kredytobiorcom w dniu podpisywania umowy, bezpośrednio przed jej podpisaniem. Kredytobiorcy nie mieli zatem możliwości negocjowania warunków umowy, nie mieli wpływu na kształt postanowień umownych w zakresie waloryzacji oraz w zakresie ustalania przez pozwanego zasad walut. Powodowie podnieśli, iż w dniu zawierania umowy nie byli w stanie określić, w jakiej wysokości zaciągają zobowiązanie wobec banku. Kwota zobowiązania miała bowiem zostać uszczegółowiona dopiero w dniu wypłaty środków, przy czym ostateczna wysokość zaciągniętego kredytu uzależniona była od wysokości kursu (...) ustalonego jednostronnie przez bank w Tabeli kursów. Zatem, w ocenie strony powodowej, w umowie zabrakło istotnego elementu umowy kredytu, jakim jest określenie wysokości zobowiązania kredytobiorcy. Powodowie wskazują, że żadne postanowienie umowne, ani też zapisu (...) nie określają zasad tworzenia Tabeli kursowej. Bank w tym zakresie mógł się kierować zupełną dowolnością.

Powodowie podali, że związek małżeński powódki J. C. (1) i G. R. (1) został rozwiązany przez rozwód. Wobec orzeczenia rozwodu pierwotni kredytobiorcy uzgodnili, że kredyt zostanie przejęty przez J. C. (1), z jednoczesnym zwolnieniem z długu G. R. (1). Bank wyraził zgodę na takie rozwiązanie pod warunkiem wstąpienia w miejsce dotychczasowego kredytobiorcy innych osób. Dlatego też w dniu 23 kwietnia 2012 r. zawarta została umowa o przystąpieniu do długu kredytowego, na podstawie której do długu przystąpili G. R. (2) oraz J. R. (1) – rodzice J. C. (1).

Dalej powodowie podnieśli, iż przedmiotowa umowa kredytu jest sprzeczna z art. 69 ustawy Prawo bankowe, narusza zasady współżycia społecznego, a nadto doszło do zachwiania równowagi kontraktowej stron na niekorzyść konsumenta. W ocenie strony powodowej wyeliminowanie z zapisów umowy postanowień abuzywnych doprowadzi do upadku umowy w całości (pozew k. 4-20, pismo przygotowawcze powodów k. 220-223, ostateczne żądania pozwu sprecyzowane w piśmie przygotowawczym powodów z dnia 26 maja 2022r. - k. 234-237).

W odpowiedzi pozwany Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Nadto pozwany podniósł zarzut przedawnienia odnośnie roszczeń powodów co do żądań zapłaty dochodzonych przedmiotowym pozwem oraz podniósł brak legitymacji czynnej powódki J. C. (1), co do żądania zapłaty od pozwanego jakichkolwiek kwot spełnionych przez kredytobiorców w wykonaniu umowy kredytu tytułem spłaty należności przysługujących pozwanemu bankowi, w szczególności powódka pozostawała w związku małżeńskim z G. R. (1) i jednocześnie powódka pozostawała we wspólności majątkowej z G. R. (1) do dnia 22 grudnia 2011 r.

W uzasadnieniu pozwany zaprzeczył twierdzeniom strony powodowej, w tym jakoby:

1)  umowa kredytu była obarczona wadami prawnymi skutkującymi jej nieważnością w całości jak również zawiera postanowienia o charakterze niedozwolonym,

2)  przedstawiciele banku, wskazali iż kwestia waloryzacji nie jest istotna oraz zapewniali, że kurs franka szwajcarskiego będzie stabilny,

3)  nie podawano żadnych informacji zarówno w zakresie zasad działania mechanizmu waloryzacji, jak i o zasadach ustalania przez bank kursu waluty franka szwajcarskiego,

4)  na podstawie postanowień umowy kredytu kredytobiorcy w dniu zawierania umowy nie byli w stanie określić, w jakiej wysokości zaciągają zobowiązanie wobec banku,

5)  niedozwolone postanowienia umowne stanowią następujące postanowienia: § 2 § 10 ust. 1-2 Umowy oraz § 18 ust. 1-3 Zbioru Ogólnych Z. Kredytowania w Zakresie Udzielania Kredytów Hipotecznych ( (...)),

6)  w umowie kredytu brak było wskazania wysokości zobowiązania kredytobiorców,

7)  pozwany bank przekazał do dyspozycji kredytobiorców niedookreśloną na dzień zawarcia umowy kwotę w złotych polskich stanowiących równowartość określonych w umowie franków szwajcarskich,

8)  umowa kredytu była umową kredytu złotowego,

9)  pozwany bank mógł w dowolny i w zasadzie niczym nieograniczony sposób kształtować wysokość kursu waluty umożliwiający bankowi kształtowanie zobowiązania powodów,

10)  umowa kredytu nie stanowiła umowy kredytu w myśl art. 69 Prawa bankowego,

11)  umowa kredytu naruszała zasady współżycia społecznego, w szczególności zasady uczciwości, lojalności oraz równości stron,

12)  powodowie zostali obciążeni całym ryzykiem walutowym,

13)  bank zapewnił sobie prawo do samodzielnego ustalania wysokości zobowiązania kredytobiorcy – poprzez określenie wysokości salda kredytu w (...),

14)  bank uchybił także obowiązkowi udzielenia powodom rzetelnej informacji na temat kosztów kredytu i sposobu ustalania kursu walut,

15)  bank samodzielnie i arbitralnie ustalał wysokość zobowiązania świadczenia powodów,

16)  w umowie kredytu zachwiane zostały zasady równowagi kontraktowej,

17)  postanowienia umowy kredytu nie były z kredytobiorcami indywidualnie uzgadniane,

18)  kredytobiorcy dokonywali spłat rat kapitałowo-odsetkowych pod przymusem finansowym ze strony pozwanego,

19)  dokonane w okresie od 11 sierpnia 2008 r. do 10 maja 2021 r. wpłaty tytułem spłaty należności z umowy kredytu w złotych polskich co do łącznej kwoty 51.752,78 zł stanowiły świadczenie nienależne spełnione bez podstawy prawnej,

20)  dokonane od 11 sierpnia 2008 r. do 10 maja 2021 r. wpłaty tytułem spłaty należności z umowy kredytu w złotych polskich co do łącznej kwoty 50.334,31 zł, stanowiły świadczenie w części nienależnie zapłacone na rzecz pozwanego na podstawie abuzywnych postanowień umowy,

21)  pozwany jest dłużnikiem kredytobiorców.

Tym samym pozwany zaprzeczył w pełnym zakresie żądaniom powodów co do zasady jak i co do wysokości, zarówno w zakresie żądania roszczeń głównych i ewentualnych, jak i odsetek od nich (odpowiedź na pozew k. 68-85, pismo pozwanego k. 227-228, pismo pozwanego 240-240v.).

Sąd Okręgowy w Olsztynie postanowieniem z dnia 2 listopada 2022 r. zawiadomił na podstawie art. 195 § 2 k.p.c. o toczącym się procesie G. R. (1) (k. 261).

W piśmie z dnia 15 grudnia 2022 r. G. R. (1) oświadczył, iż przystępuje do sprawy w zakresie roszczenia o ustalenie, że umowa kredytu jest nieważna (określonego w pkt 1 pozwu) oraz w zakresie roszczenia ewentualnego o ustalenie, że postanowienia umowy są bezskuteczne (określonego w pkt 4 pozwu) – w charakterze powoda. Jednocześnie wskazał, że popiera wszystkie żądania, wnioski i twierdzenia strony powodowej (k. 269).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. R. (2) (obecnie C.) i G. R. (1) wystąpili do pozwanego z wnioskiem o udzielenie kredytu w kwocie 70.000 zł z przeznaczeniem na zakup nieruchomości. Jako walutę kredytu wskazali (...).

Jednocześnie kredytobiorcy podpisali oświadczenie, że została im przedstawiona w pierwszej kolejności oferta kredytu hipotecznego w złotych. Oświadczyli także, że jest im znane oraz wyjaśnione przez bank ryzyko związane ze zmianą kursu waluty w której zamierzają zaciągnąć zobowiązanie kredytowe oraz, że wybierają kredyt hipoteczny indeksowany do waluty (...), mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami, pożyczkami i innymi produktami zaciągniętymi w walucie obcej lub indeksowanymi do waluty obcej.

(dowód: wniosek kredytowy k. 107-108, oświadczenie k. 109 - 110)

J. R. (2) i G. R. (1) zawarli, jako konsumenci, w dniu 25 czerwca 2008 r. z Bankiem (...) S.A. w W. umowę kredytu hipotecznego nr (...)/H., zgodnie z którą bank udzielił kredytobiorcom kredytu hipotecznego denominowanego na zasadach określonych w umowie i w stanowiącym część tej umowy „Zbiorze Ogólnych Z. Kredytowania w zakresie udzielania kredytów hipotecznych” ( (...)).

W § 1 umowy kredytobiorcy potwierdzili, że przed jej podpisaniem doręczono im (...) oraz wyciąg z taryfy opłat i prowizji pozwanego, zapoznali się z ich treścią i uznają je za wiążące. Zgodnie z § 2 umowy – z zastrzeżeniem § 18 (...) kwota kredytu wynosiła 34.951,67 CHF, nie więcej niż równowartość 70.528,97 PLN.

(...) w § 18 przewidywał, że kredyt denominowany uruchamiany jest w PLN przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez kredytobiorcę walutę po kursie kupna dewiz według tabeli kursów z dnia uruchomienia kredytu(ust. 1). W przypadku wzrostu kursu waluty obcej w okresie między dniem zawarcia umowy a dniem uruchomienia kredytu/transzy kwota uruchomionego kredytu wyrażona w walucie wymienialnej może być niższa niż kwota określona w umowie. Kwotę kredytu wyrażoną w walucie obniża się w takim stopniu, aby odpowiadała określonej w umowie równowartości kwoty kredytu w PLN. Zmiana kwoty waluty w walucie w związku ze wzrostem kursu nie wymaga zawarcia aneksu do umowy (ust. 2). W przypadku spadku kursu waluty obcej w okresie między dniem zawarcia umowy a dniem uruchomienia kredytu/transzy kwota uruchomionego kredytu wyrażona w walucie wymienialnej może być wyższa niż kwota określona w umowie. Kwotę kredytu w wyrażoną w walucie podwyższa się w takim stopniu, aby odpowiadała określonej w umowie równowartości kredytu w PLN. Zmiana kwoty kredytu w walucie w związku ze spadkiem kursu wymaga zawarcia aneksu (ust. 3).

W § 3 umowy okres kredytowania ustalono na 180 miesięcy od daty uruchomienia kredytu, zaś ostateczny termin spłaty miał zostać wskazany w harmonogramie stanowiącym załącznik do umowy.

Przedmiotem kredytowania było sfinansowanie nabycia nieruchomości – lokalu mieszkalnego, co stanowiło 99,25% kwoty kredytu oraz pokrycie prowizji przygotowawczej w banku, co stanowiło 0,75% kwoty kredytu (§ 4 i 5 umowy).

Uruchomienie kredytu miało nastąpić jednorazowo, zgodnie z zasadami i pod warunkami określonymi w § 7 ust. 6 (...) oraz po spełnieniu warunków wskazanych w § 7 ust. 2 (§ 7 umowy).

Od kwoty udzielonego kredytu bank pobierał prowizję przygotowawczą w wysokości 0,7500% kwoty kredytu, tj. 262,14 CHF (§ 8 ust. 1 umowy).

W § 9 umowy oprocentowanie kredytu ustalono jako zmienne według zmiennej stopy procentowej na zasadach z § 10 (...), stanowiącej sumę stałej marży Banku (2,2000 p.p.) i zmiennej stopy bazowej wg stopy procentowej dla depozytów sześciomiesięcznych ustalonej w oparciu stawkę LIBOR dla kredytów denominowanych w USD lub (...). Stopa bazowa miała być aktualizowana w okresach sześciomiesięcznych liczonych od dnia podpisania umowy według stopy notowanej na dwa dni przed zakończeniem poprzedniego okresu. Oprocentowanie kredytu w dniu zawarcia umowy wynosiło 5,1867% w stosunku rocznym. Marża banku została podwyższona o 1,00 p.p. do następnego dnia roboczego po dniu w którym kredytobiorca dostarczy do banku odpis z księgi wieczystej nieruchomości z prawomocnym wpisem hipoteki ustanowionej na zabezpieczenie spłaty kredytu (§ 9 umowy i § 10 (...)).

Kredyt miał być spłacany w PLN w malejących ratach miesięcznych, płatnych w 10. dniu miesiąca – według harmonogramu – na rachunek w pozwanym Banku, przy czym kredytobiorcy upoważniali Bank do pobierania środków pieniężnych na spłatę kredytu wraz z wszelkimi dodatkowymi należnościami z tego rachunku. W dniu zawarcia umowy rata kapitałowo-odsetkowa wynosiła 352,62 CHF (§ 10 ust. 1 i 2 umowy).

W § 18 ust. 4 (...) wskazano, że spłata następuje w PLN, w ratach określonych w walucie kredytu, według przeliczenia z dnia wpływu środków na rachunek kredytowy i po kursie sprzedaży ustalonym według tabeli kursów sprzedaży dewiz obowiązującym w Banku w dacie tej operacji.

Bank mógł wyrazić zgodę na przewalutowanie kredytu, na wniosek kredytobiorców i pod warunkiem posiadania przez kredytobiorców zdolności kredytowej obliczonej dla pozostałego do spłaty kredytu wyrażonego w nowej walucie (§ 19 (...)).

W umowie i w (...), nie wskazano, w jaki sposób Bank ustala kurs sprzedaży i kurs kupna; w § 1 pkt 27 (...) wskazano natomiast, że tabela kursów jest to tabela kursów walut Banku obowiązująca w momencie wykonywania operacji.

(dowód: umowa kredytu k. 28-30v., załącznik nr 1 do umowy – Zbiór Ogólnych Z. Kredytowania w Zakresie Udzielania Kredytów Hipotecznych k. 31-37)

Kredyt został wypłacony jednorazowo w dniu 9 lipca 2008 r. w łącznej kwocie 68.711,49 PLN, co po kursie 1, (...) stanowiło na ten dzień równowartość 34.951,67 CHF.

(dowód: zaświadczenie k. 48-50)

W dniu 23 marca 2012 r. powodowie J. R. (2) i G. R. (1) zawarli w Kancelarii Notarialnej przed notariuszem A. U. umowę o podział majątku wspólnego. Na mocy tej umowy J. R. (2) nabyła na własność lokal mieszkalny nr (...) wraz z udziałami w prawach związanych z własnością lokalu położonego w O. przy ulicy (...). Jednocześnie wymienieni powodowie oświadczyli, że nie będą wnosić w stosunku do siebie w przyszłości żadnych roszczeń, w tym roszczeń finansowych. Natomiast J. R. (2) oświadczyła, że zobowiązuje się do spłaty kredytu zaciągniętego w Banku (...) z siedzibą w W. na podstawie umowy kredytu hipotecznego nr (...)/H..

(dowód: akt notarialny Rep. A nr (...) k. 137-141)

W dniu 23 kwietnia 2012 r. zawarto umowę przystąpienia do długu kredytowego, na mocy której G. R. (2) i J. R. (1) przystąpili do długu, zobowiązując się do solidarnej spłaty na warunkach i w terminach określonych w umowie kredytu. W umowie wskazano, że wysokość sumy zadłużenia kredytobiorcy, łącznie z tytułu kredytu, odsetek i innych kosztów wynosi 26.214,30 CHF.

(dowód: umowa o przystąpieniu do długu kredytowego k. 38-38v.)

Pismem z dnia 30 marca 2020 r. powódka J. C. (1) zakwestionowała zastosowane przez bank niedozwolone postanowienia umowne dotyczące zastosowania indeksacji kwoty udzielonego w PLN kredytu do waluty (...). Wniosła o przedstawienie przez bank skorygowanego harmonogramu spłaty kredytu po wyeliminowaniu kwestionowanych postanowień umownych zawierających klauzule indeksacyjne. Jednocześnie wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 38.418,00 zł tytułem powstałej w saldzie kredytu nadpłaty.

W odpowiedzi na powyższe pozwany bank, pismem z dnia 7 maja 2020 r. uznał roszczenie powódki za całkowicie bezzasadne.

(dowód: reklamacja k. 52-57, odpowiedź banku k. 58-59v.)

Powodowie J. C. (1) i G. R. (1) zaciągnęli kredyt na zakup mieszkania. Środki z kredytu otrzymali w złotówkach i w złotówkach kredyt jest spłacany. Powodowie zdecydowali się na kredyt powiązany z walutą (...), gdyż były niższe raty. Powodowie podpisali umowę w kształcie przedstawionym przez pozwany bank.

Rodzice J. G. i J. R. (1) nie dokonywali spłaty kredytu. Kredyt spłaca J. C. (1). W kredytowanej nieruchomości nie była zarejestrowana ani prowadzona działalność gospodarcza.

(dowód: przesłuchanie J. C. k. 257v.-258v., przesłuchanie G. R. i J. R. k. 258v., przesłuchanie G. R. k. 278v.-279)

Powódka na pokrycie rat kapitałowo-odsetkowych w okresie od 9 lipca 2008 r. do dnia wniesienia pozwu (tj. 21 maja 2021 r.) uiściła kwotę 120.464,27 PLN. Przy założeniach, że spłata następowałaby w walucie PLN bez indeksacji do waluty (...), tj. bez przeliczania nominalnej wartości kredytu i poszczególnych rat na walutę (...) przy niezmienionych pozostałych warunkach umowy, powodowie byli zobowiązani uiścić na rzecz pozwanego, we wskazanym wyżej okresie, kwotę 65.806,54 PLN, a więc wystąpiłaby nadpłata w wysokości 54.657,73 PLN.

(dowód: opinia biegłego k. 150-205)

Powodowie oświadczyli, że są świadomi skutków nieważności umowy kredytu, godzą się na ewentualne negatywne skutki nieważności umowy kredytu i mimo tych negatywnych konsekwencji, podtrzymują powództwo w całości.

(dowód: protokół rozprawy z dnia 19.10.2022 r. k. 257-259, protokół rozprawy z dnia 22.03.2023 r. k. 278-279)

Sąd zważył, co następuje:

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego żądanie powodów o ustalenie nieważności umowy kredytu zasługuje na uwzględnienie, natomiast żądanie zapłaty w związku z nieważnością umowy zasługuje na uwzględnienie w zasadniczej części w stosunku do powódki J. C. (1).

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt – niekwestionowane przez strony – dokumenty, nie stwierdzając podstaw do podważenia ich wiarygodności. Ponadto uwzględniono zeznania powodów w zakresie w jakim znajdują potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym.

Sąd uwzględnił nadto opinię biegłego, której wiarygodności i rzetelności nie zakwestionowała skutecznie żadna ze stron. Sąd nie znalazł podstaw do podważenia powyższej opinii.

Nie ulega wątpliwości, że na podstawie umowy pozwany bank udzielił powodom – będącym w tym stosunku konsumentami w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. – kredytu na podstawie wzorca umowy.

Odnosząc się do żądania pozwu o ustalenie nieważności umowy kredytu należy wskazać, że powodowie posiadają interes prawny w dochodzeniu roszczenia. Zgodnie z art. 189 k.p.c. powodowie mogą żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy mają w tym interes prawny. Interes prawny strony polegał na tym, że strona powodowa domagała się definitywnego usunięcia niepewności prawnej co do istnienia łączącego ją z pozwanym stosunku prawnego. Wyrok ustalający w niniejszej sprawie wyeliminuje spory co do tego, czy strony łączy umowa kredytowa, czy też stosunek w tym zakresie nie istnieje.

Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, że na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest również czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.). W myśl art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez strony przedmiotowej umowy kredytu) przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

1)  strony umowy,

2)  kwotę i walutę kredytu,

3)  cel, na który kredyt został udzielony,

4)  zasady i termin spłaty kredytu,

5)  wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany,

6)  sposób zabezpieczenia spłaty kredytu,

7)  zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu,

8)  terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,

9)  wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje,

10)  warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W ocenie Sądu zasadnicze postanowienia umowy z dnia 10 lutego 2009 r. spełniają co do zasady przesłanki z art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe i pozwalają na uznanie jej za umowę kredytu bankowego. Znane są bowiem i strony umowy i kwota oraz waluta kredytu, cel, na jaki został udzielony zasady i termin jego spłaty, wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany.

Zatem w ocenie Sądu umowa łącząca strony - ze względu na jej konstrukcję - nie może być uznana za nieważną. Oceny tej nie zmienia okoliczność, że kwota udzielonego kredytu została określona i poddana oprocentowaniu w walucie szwajcarskiej, a miała być wypłacona i spłacona w walucie polskiej. Dopuszczalne jest zawieranie tego typu umów w świetle art. 358 ¹ § 2 k.c. Zgodnie z powołanym przepisem istnieje możliwość zastrzeżenia w umowie, że wysokość zobowiązania, którego przedmiotem od początku jest suma pieniężna, zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się przy tym, że w omawianym przepisie chodzi o pieniądz polski, a innym miernikiem wartości może być również waluta obca (por. wyrok SN w sprawie I CSK 4/07, I CSK 139/17, uzasadnienie wyrok SN w sprawie V CSK 229/06).

W przedmiotowej sprawie walutą kredytu jest (...), natomiast walutą wykonania kredytu był złoty polski. Strona powodowa bowiem zobowiązana była spłacać w PLN równowartość rat kredytu wyrażonych w (...). Zgodnie z orzecznictwem SN dopuszczalne jest zaciągnięcie zobowiązania w walucie obcej oraz zastrzeżenie sposobu wykonania umowy tj. wypłaty i dokonywania spłaty kredytu w złotych polskich. Ponadto zgodnie z art. 353 ¹ k.c. zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zdaniem Sądu powyższa umowa stanowi swojego rodzaju wariant umowy kredytowej przewidzianej w przepisach ustawy prawo bankowe. Bez wątpienia bowiem celem stron było udostępnienie przez bank kredytobiorcy równowartości określonej kwoty pieniędzy oraz jej zwrot przez kredytobiorców w określonym w umowie terminie - przy czym miernikiem tej wartości miał być kurs franka szwajcarskiego do waluty polskiej.

W przypadku ryzyka zmiany kursu wskazać trzeba natomiast, że na zmianę kursu waluty wpływa szereg czynników ekonomicznych jak i pozaekonomicznych, niezależnych od woli stron zawartej umowy. Powodowie po zapoznaniu się z ofertą Banku zdecydowali się zawrzeć umowę kredytu. Kursy walut z natury swojego funkcjonowania cechują się zmienną wartością, wykazując raz tendencję zwyżkową, a innym razem spadkową. Zmienność kursów walut jest faktem powszechnie znanym, nie wymagającym dowodu.

Co do zasady zatem uznać trzeba, że brak jest podstaw do uznania, że umowa ze względu na jej konstrukcję (umowa kredytu denominowanego) była sprzeczna z prawem lub z zasadami współżycia społecznego.

Niemniej, opisany w umowie mechanizm obliczania wzajemnych zobowiązań wymaga oceny również w aspekcie sposobu ustalania kursu waluty niezbędnego do tych operacji i informacji przez bank, w tym zakresie gdyż strona powodowa podniosła zarzut, że postanowienia umowy określone w § 2 umowy, § 10 ust. 1 i 2 umowy oraz § 18 ust. 1-3 (...) mają charakter niedozwolony. W uzasadnieniu pozwu strona powodowa powołała się także na zapis § 18 ust. 4 (...) (vide; k. 8) Postanowienia określały sposób przeliczenia kwoty kredytu do wypłaty po kursie, który nie był znany w chwili zawarcia umowy, jak też kształtowania przez Bank wysokości kursu waluty, według którego rozliczano następnie spłatę kredytu.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszają jego interesy, nie są wiążące, jeżeli nie zostały uzgodnione indywidualnie. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, co w szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3).

Stosownie do § 18 ust. 1 (...) uruchomienie kredytu następuje w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu na (...) po kursie kupna dewiz wg Tabeli kursów z dnia uruchomienia kredytu. W przypadku wzrostu kursu waluty obcej w okresie między dniem zawarcia umowy a dniem uruchomienia kredytu, kwota uruchomionego kredytu wyrażona w walucie wymienialnej może być niższa niż kwota określona w umowie. Kwotę kredytu wyrażoną w walucie obniża się w takim stopniu, aby odpowiadała określonej w umowie równowartości kwoty kredytu w PLN. Zmiana kwoty kredytu w walucie w związku ze wzrostem kursu nie wymaga zawarcia aneksu do umowy (§ 18 ust. 2 (...)).

W § 18 ust. 3 (...) wskazano, że w przypadku spadku kursu waluty obcej w okresie między dniem zawarcia umowy a dniem uruchomienia kredytu kwota uruchomionego kredytu wyrażona w walucie wymienialnej może być wyższa niż kwota określona w umowie. Kwotę kredytu wyrażoną w walucie podwyższa się w takim stopniu, aby odpowiadała określonej w umowie równowartości kwoty kredytu w PLN. Zmiana kwoty kredytu w walucie w związku ze spadkiem kursu wymaga zawarcia aneksu do umowy

Ponadto wskazano, że spłata następuje w PLN, w ratach określonych w walucie kredytu, według przeliczenia z dnia wpływu środków na rachunek kredytowy i po kursie sprzedaży ustalonym według tabeli kursów sprzedaży dewiz obowiązującym w Banku w dacie tej operacji ( § 18 ust. 4 (...))

Tak więc, zmiana kursu waluty wpływała na wypłacone w złotych kwoty kredytu oraz na spłacane w złotych przez kredytobiorców kwoty rat kapitałowo – odsetkowych, a ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosili kredytobiorcy. Spłata kredytu następowała w złotych polskich w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej. Do przeliczeń wysokości rat kapitałowo – odsetkowych spłacanego kredytu zastosowanie miał kurs sprzedaży danej waluty obowiązujący w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. Bez wątpienia powodowie nie mieli żadnego wpływu w zakresie ustalenia kursu waluty (...), niezbędnego do ustalenia wzajemnym zobowiązań stron. Oznacza to, że postanowienia w zakresie kursów wymiany stosowanych w tabeli nie były uzgodnione indywidualnie w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c.

Zgodnie z art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Ponadto zgodnie z brzmieniem art. 4 dyrektywy, nadanym sprostowaniem z 13 października 2016 r. (Dz.Urz.UE. L z 2016 r. Nr 276, poz. 17), nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna. W rezultacie przy dokonywaniu oceny niedozwolonego charakteru określonego postanowienia umownego, w tym także oceny indywidualnej, nie ma żadnego znaczenia, w jaki sposób umowa była wykonywana przez strony. W szczególności nie ma znaczenia, czy przedsiębiorca rzeczywiście korzystał z możliwości, jakie wynikają dla niego z określonego brzmienia postanowień umownych. Istotne jest jedynie, że nie było żadnych przeszkód, aby z takich uprawnień, mogących naruszać interesy konsumenta, mógł skorzystać (z tych względów bezprzedmiotowe było również prowadzenie postępowania dowodowego na omawiane okoliczności). W tym miejscu można przywołać uchwałę Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018 r. III CZP 29/17. Sąd wskazał tam, że przy ocenie charakteru niedozwolonych postanowień decydujące znaczenia maja okoliczności istniejące w chwili zawarcia umowy.

„Klauzule waloryzacyjne” w umowie kredytu spowodowały, że wysokość zobowiązań wynikających z umowy podlegała wielokrotnemu przeliczaniu z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty przy czym mechanizm ustalania kursu nie został opisany w żaden sposób, gdyż umowa w tym względzie odsyła tylko do tabeli kursów obowiązującej w Banku. Oznacza to, że zgodnie z umową Bank miał całkowitą swobodę w zakresie ustalania kursu waluty, zaś powodowie nie mieli na ten kurs żadnego wpływu. Zatem postanowienia, o których mowa, nie były uzgodnione indywidualnie ze stroną powodową w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c.

Kwestionowane postanowienia umowy wskazywały na dwa rodzaje kursów – kurs kupna do ustalenia wysokości kredytu, którą należy wypłacić w PLN oraz kurs sprzedaży do ustalenia wysokości kolejnych rat spłaty w PLN. Ponieważ sposób ustalania tych kursów nie został określony w umowie, oznacza to, że mogły być one wyznaczane jednostronnie przez Bank według kryteriów, na które powodowie nie mieli żadnego wpływu. Na tle tak ukształtowanych postanowień dotyczących kursu waluty, która ma być miernikiem waloryzacji (przeliczania) zobowiązań wynikających z umowy kredytu bankowego utrwalony jest już pogląd, że mają one charakter niedozwolony, gdyż są „nietransparentne, pozostawiają pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron” (por. np. uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 382/18 i przywołane tam orzecznictwo). Wysokość kredytu wyrażonego w walucie obcej do wypłaty w walucie polskiej, a następnie wysokość, w jakiej spłaty w walucie polskiej, będą zaliczane na spłatę kredytu wyrażonego w walucie obcej, zależą bowiem wyłącznie od jednej ze stron umowy. Takie ukształtowanie umowy spowodowało, że po zawarciu umowy strona powodowa miała ograniczoną możliwość przewidzenia wysokości kwoty, jaka zostanie im wypłacona, a następnie wysokości zadłużenia w PLN, skoro kursy wymiany w toku wykonywania umowy określić miał bank.

Zdaniem Sądu umowa, w której to jedna strona ma prawo do swobodnego ustalania kursów przyjmowanych do wykonania umowy, prowadzi do wniosku, że postanowienia dotyczące kursu waluty właściwego dla wzajemnych rozliczeń stron były sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powodów w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy (art. 385 ² k.p.c. – por. uchwała SN z 20.06.2018 r. w sprawie III CZP 29/17). Takie rozwiązania dawały bowiem Bankowi, czyli tylko jednej ze stron stosunku prawnego, możliwość przerzucenia na powodów całego ryzyka wynikającego ze zmiany kursów waluty wymienialnej i pozostawiały mu całkowitą swobodę w zakresie ustalania wysokości ich zadłużenia przez dowolną i pozbawioną jakichkolwiek czytelnych i obiektywnych kryteriów możliwość ustalania kursu przyjmowanego do rozliczenia spłaty kredytu.

W ocenie Sądu zawarcie umowy z dnia 23 kwietnia 2012 r. , w której wskazano wysokość zobowiązania na dzień zawarcia umowy o przystąpieniu do długu nie sanowało wadliwej czynności prawnej. W doktrynie podniesiono (zob. E. Łętowska „Prawo umów konsumenckich” Wyd. C.H. Beck 2002 r., str. 22), że „europejska ochrona konsumenta opiera się na paradygmacie przejrzystości informacji i oznacza działania na rzecz stworzenia warunków dla swobodnego wyboru i decyzji konsumenckiej, bowiem pozycja źle poinformowanego partnera umowy, kierującego się własną oceną sytuacji i decyzjami co do zawarcia umowy podlega z oczywistych przyczyn degradacji”. W niniejszej sprawie powodowie jako konsumenci, ewidentnie nie złożyli oświadczenia w przedmiocie wyłączenia zastosowania sankcji niezwiązania klauzulą niedozwoloną. W ocenie Sądu Bank nie może jednak zasłonić się w tej sprawie brakiem wiedzy o abuzywnym charakterze postanowień zawartych w umowy. Powodowie nie byli należycie poinformowani o tym, że klauzule abuzywne w umowie kredytu mogą zostać przez nich zaaprobowane. Tymczasem prawo konsumenta do uzyskania wiedzy o przedmiocie umowy winno być uznane za jego zasadnicze prawo, a brak tej wiedzy nie może zostać wykorzystane przez silniejszego kontrahenta umowy na jego korzyść. Bank jest niewątpliwie tzw. aktywnym uczestnikiem rynku, dysponującym odpowiednią informacją i wiedzą, czego nie można powiedzieć o konsumencie.

W realiach niniejszej sprawy oznacza to, że skutkiem powołanych wyżej zapisów umowy za niedozwolone jest wyeliminowanie ich z tej umowy. Wyeliminowanie postanowień dotyczących kursu waluty przy zachowaniu postanowień dotyczących określenia kwoty kredytu w (...) oznaczałoby, że kwota kredytu powinna zostać przeliczona na PLN, a strona powodowa w terminach płatności kolejnych rat powinna je spłacać w PLN, przy czym żadne postanowienie nie precyzowałoby kursu, według którego miałyby nastąpić takie rozliczenia. W ocenie Sądu nie ma możliwości zastosowania w miejsce wyeliminowanych postanowień żadnego innego kursu waluty.

Zgodnie z aktualnym poglądem wyrażonym w orzecznictwie, klauzulę waloryzacyjną traktuje się jako główne świadczenie kredytobiorcy, gdyż wpływa ona na wysokość tego świadczenia (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r. sygn. akt: I CSK 242/18, legalis nr 1966950). Zatem, w odniesieniu do przeliczenia należności stron brak jest możliwości zastępowania niedozwolonych klauzul umownych przepisami o charakterze ogólnym, które są przepisami dyspozytywnymi. Pogląd ten został wypracowany w oparciu o związanie wszystkich sądów Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy 93/13/EWG dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18. (...) podtrzymał pogląd, że w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy, skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje. Jedynie w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym. Wyjątek ten obejmuje sytuacje, w której jest zgoda stron na jego zastosowanie oraz okoliczność, że brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi.

Dotychczas, orzecznictwo usuwając z umowy klauzule abuzywne odwoływało się do norm ogólnych prawa cywilnego, zastępując klauzule waloryzacyjną średnim kursem walut obcych prezentowanym przez Narodowy Bank Polski czy też innych kursów walut wskazywanych przez strony w umowie. Zgodnie ze stanowiskiem (...) nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, gdyż spowodowałoby to ingerencję, mogącą wpłynąć na równowagę interesów, powodując nadmierne ograniczenie swobody zawierania umów. Zresztą, pozostawałoby to także w sprzeczności z bytem klauzuli waloryzacyjnej jako świadczenia głównego kredytobiorcy.

W przedmiotowej sprawie brak możliwości stosowania norm o charakterze ogólnym nie pozwala na sięgnięcie do domniemanej woli stron lub utrwalonych zwyczajów (art. 65 k.c. i art. 56 k.c.). Zatem należy rozważyć, czy umowa łącząca strony może być utrzymana bez niedozwolonych klauzul, czy też nie jest to możliwe i należy ustalić nieważność umowy. Mając na względzie treść art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, niewątpliwie umowa nie może być utrzymana w mocy tylko wtedy, gdy na podstawie pozostałej treści umowy nie da się ustalić praw i obowiązków stron. W ocenie Sądu brak możliwości uzupełnienia umowy po wyeliminowaniu abuzywnych postanowień, powoduje, że nie jest obiektywnie możliwe wykonanie przez obie strony umowy. Zgodnie bowiem z aktualnym orzecznictwem zakwestionowane postanowienia umowne dotyczące mechanizmu przeliczania określają podstawowe świadczenia stron i z tego względu charakteryzują umowę. Po wyeliminowaniu z umowy stron postanowień dotyczących kursów wymiany, wiadomym jest jedynie, że Bank zobowiązuje się postawić do dyspozycji powodów równowartość określonej kwoty (...) w złotych polskich, lecz nie wiadomo według jako miernika ma być wyliczona ta równowartość. Nie jest również wiadomo, jaką kwotę powinien zwrócić kredytobiorca. W konsekwencji nie da się ustalić kwoty kredytu, która podlega zwrotowi na rzecz Banku, albowiem ustalenie wysokości zobowiązania odnosiło się do kursów walut. Brak jednoznacznego określenia zasad ustalania kursów, a tym samym brak możliwości określenia praw i obowiązków stron oznacza, że umowa jest niezgodna z art. 69 pr. bank. i tym samym sprzeczna z prawem i z tego względu nieważna (art. 58 k.c.). Podnieść należy, że strona powodowa była pouczona o skutkach ustalenia nieważności umowy i zgodziła się na poniesienie konsekwencji z tym związanych.

Z podanych wyżej przyczyn, Sąd na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 58 k.c. ustalił, że umowa kredytu, zmieniona umową o przystąpienie do długu jest nieważna. O czym orzeczono jak w pkt I sentencji wyroku.

Nieważność umowy oznacza, że nie istnieje stosunek zobowiązaniowy między stronami, jaki miałby powstać w wyniku jej zawarcia. W konsekwencji, strony, które zawarły nieważną umowę, powinny sobie zwrócić wzajemnie otrzymane świadczenia. Skoro bowiem podstawa tych świadczeń została uznana za nieważną i sprzeczną z prawem, świadczenia te są świadczeniami nienależnymi w rozumieniu art. 410 k.c. Zgodnie z nim w przypadku świadczeń nienależnych zastosowanie znajdują przepisy art. 405 i nast. k.c., które przewidują obowiązek zwrotu korzyści uzyskanych kosztem innej osoby. Spełnienie świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie powodów, a uzyskanie tego świadczenia przez pozwanego – przesłankę jego wzbogacenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku V Wydział Cywilny z dnia 18 grudnia 2020 r., V ACa 447/20, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, publ.). Stosownie do uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., mającej moc zasady prawnej, jeżeli bez bezskutecznego postanowienia, umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytobiorcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy.

W niniejszej sprawie powodowie żądali zwrotu kwoty 51.752,78 zł, z tytułu nienależnego świadczenia tytułem zwrotu nadpłaty ponad udostępniony kapitał powstałej wskutek dokonywania przez powódkę (w okresie od dnia uruchomienia kredytu do dnia wytoczenia powództwa) spłaty rat kapitałowo – odsetkowych. Wskazali, że w tym okresie wpłacono tytułem rat łącznie kwotę 120.464,27 zł. Jednocześnie podali, że ograniczyli żądanie do zasądzenia kwoty stanowiącej nadpłatę ponad udostępniony kapitał, albowiem żądanie zwrotu wszystkich wpłat jako świadczenie nienależne naraziłoby powodów na kolejny proces.

Jak wynika z opinii biegłego w okresie od dnia uruchomienia kredytu do dnia wniesienia pozwu (tj. 21 maja 2021 r.) dokonano spłaty rat kapitałowo – odsetkowych w wysokości 120.464,27 zł. Kwota zaś udostępnionego przez bank kapitału wynosi 68.711,49 zł. Powyższe oznacza, że po stronie powodowej powstała nadpłata ponad wypłacony kapitał w wysokości 51.752,78 zł. Wskazać należy, że z niekwestionowanych wyliczeń powodów wynika, że po ustaniu wspólności majątkowej tj. od dnia zawarcia umowy o przystąpienie do długu do dnia 21 maja 2021 r. powódka J. C. (1) wpłaciła łącznie kwotę 86.532,19 zł tytułem spłaty rat.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie brak jest podstaw do zastosowania art. 411 k.c. Spełnienie świadczeń wobec banku nie czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Ponadto nie można stwierdzić aby bank otrzymane świadczenia zużył lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Wbrew twierdzeniu pozwanego, powodów - jako osób broniących się przed krzywdzącymi postanowieniami umowy nie można uznać za stronę nadużywającą prawa podmiotowego lub postępującą wbrew zasadom współżycia społecznego. To bank był stroną silniejszą kontraktu i to on sformułował abuzywne postanowienia umowne.

Wskazać należy, że zarzut przedawnienia roszczeń podniesiony przez pozwanego jest bezzasadny. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa, w przypadku dochodzenia zwrotu uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych na podstawie konstrukcji świadczenia nienależnego okres przedawnienia wynosił 10 lat zgodnie z art. 118 k.c. W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustawach (Dz.U.2018.1104 z dnia 8 czerwca 2018 r.) termin przedawnienia wynosi 6 lat. Zgodnie z art. 5 ust. 2 cytowanej ustawy, jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Niewątpliwie według dotychczasowych przepisów, termin przedawnienia nie upłynął, albowiem roszczenia powodów stały się wymagalne dopiero od momentu świadomego zakwestionowania ważności umowy. Powodowie dopiero na rozprawie zostali pouczeni o skutkach nieważności umowy kredytu. Ponadto roszczenie o ustalenie nie ulega przedawnieniu.

W tym miejscu należy odnieść się do zarzutu pozwanego jakoby po stronie powódki J. C. (1) brak było legitymacji czynnej do występowania z powództwem. W ocenie Sądu argumenty strony pozwanej w tym zakresie zasługiwałyby na uwzględnienie wyłącznie w przypadku roszczenia o ustalenie nieważności umowy kredytowej - z uwagi na to, że powódka J. C. (1) zawarła umowę kredytu wraz z mężem. W tym zakresie zachodziło współuczestnictwo materialne konieczne. Przedmiot sporu w związku ze zgłoszonym żądaniem stanowił wspólne prawa i obowiązki powódki i współkredytobiorców i jednocześnie byłyby one oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej, a z istoty stosunku prawnego (umowy kredytu) wynikałoby, iż wyrok, którego wydania domagają się powodowie, dotyczy nie tylko sytuacji prawnej powódki J. C. (1), ale także miałby wpłynąć na sytuację prawną jego współkredytobiorców (art. 72 i art. 73 KPC). Z tej przyczyn Sąd dokonał zawiadomienia kredytobiorcy o toczącym się procesie.

Odmiennie należy ocenić sytuacje co do zgłoszonego przez stronę powodową roszczenia o zapłatę. Z uwagi zatem na to, iż roszczenie o zapłatę jest roszczenie podzielnym, brak jest podstaw do przyjęcia, że między powódką a jego współkredytobiorcami zachodzi współuczestnictwo konieczne w niniejszej sprawie. Zdaniem Sądu powódka J. C. (1) ma legitymację czynną do samodzielnego występowania w rozpoznawanej sprawie z powództwem o zapłatę, tj. z roszczeniem o zasądzenie na jej rzecz zwrotu kwot pieniężnych, które uiściła w wykonaniu przedmiotowej umowy kredytowej.

Z tych przyczyn należało na podstawie powołanych wyżej przepisów zasądzić od pozwanego na rzecz powódki J. C. (1) żądaną kwotę tj. 51.752,78 zł. Nie ulega wątpliwości, że po ustaniu wspólności majątkowej z G. R. (1), powódka uiściła powyższą kwotę.

Natomiast powodowie, którzy przystąpili do długu nie spłacali rat kredytu, dlatego też sąd zasądził zwrot świadczenia nienależnego od pozwanego na rzecz powódki J. C. (1).

O obowiązku zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. Odsetki od kwoty dochodzonej pozwem zasądzono od dnia 22 marca 2023 r. Sąd orzekł o obowiązku zapłaty odsetek od dnia wyrokowania. Do dnia wyrokowania powodowie jako konsumenci mogli po pouczeniu Sądu wyrazić chęć kontynuowania umowy i cofnąć pozew. Tak więc ostatecznie dopiero z tą chwilą pozwany znalazł się w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia.

W związku z tym na podstawie powołanych przepisów orzeczono jak w punkcie II i III wyroku.

Uwzględnienie roszczeń zgłoszonych jako żądanie główne, czyni bezprzedmiotowym odnoszenia się do roszczeń sformułowanych jako ewentualne.

O kosztach procesu w stosunku do powodów Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. Powódka J. C. (1) w stopniu nieznacznym przegrała sprawę, natomiast G. i J. R. (4) utrzymali się z żądaniem głównym o ustalenie. Z tych przyczyn pozwany zobowiązany jest zwrócić przeciwnikowi wszystkie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na zasądzoną na rzecz powodów kwotę 8.864,37 zł składa się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 51 zł, opłata sądowa od pozwu w wysokości 1.000 zł, oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 5.400 zł w wysokości stawki minimalnej oraz wynagrodzenie biegłego w wysokości 2.413,37 zł. W związku z tym, w punkcie IV wyroku Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 8.864,37 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

sędzia Ewa Oknińska