Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 lipca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: sędzia Juliusz Ciejek

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Kosowska

po rozpoznaniu w dniu 29 lipca 2025 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa T. R.

przeciwko R. Bank (...) w W. wykonującym działalność
w Polsce w ramach R. Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce z siedzibą w W.

o zapłatę lub zapłatę

I.  umarza postępowanie o zapłatę kwoty 33.151,52 zł i 8.355,17 CHF,

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

III.  nie obciąża powoda kosztami procesu na rzecz pozwanego.

Sygn. akt: I C 770/24

UZASADNIENIE

Powód T. R. pozwem wniesionym w dniu 08.05.2024 r. skierowanym przeciwko pozwanemu R. Bank (...) w W. wykonującym działalność w Polsce w ramach R. Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce z siedzibą w W. wniósł o:

1.  zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kwoty 33.151,52 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30.03.2024 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 22.354,88 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30.03.2024 r. do dnia zapłaty,

ewentualnie,

2.  zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kwoty 25.243,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty oraz kwoty 22.354,88 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty ewentualnie kwoty 50.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty.

Nadto, powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że zawierał umowę kredytu w oparciu o wzorzec banku działając jako konsument. Postanowienia umowy kształtują prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąca naruszają interesy powoda jako konsumenta. W ocenie powoda dowolność kształtowania tabeli kursowej jest niedopuszczalna i stanowi przejaw przerzucenia na klienta całości ryzyka walutowego. Umowa jest nieważna z uwagi na jej sprzeczność z art. 58 k.c., zasadami współżycia społecznego, uczciwości, lojalności kontrahenckiej czy istotą zobowiązań określoną w art. 353 ¹ k.c. oraz art. 69 ust. 1 prawa bankowego. Jak również na skutek zawarcia w niej klauzul abuzywnych, w szczególności w zakresie postanowień m.in. § 1 ust. 2, § 2 ust. 1, § 3 ust. 1 i 3, § 6 ust. 6 umowy oraz § 2 pkt 2, 11, 12, § 4 ust. 1, §5 ust. 1, 5-9, § 7 ust. 4-5, § 9 ust. 2, § 13 ust. 7, § 14 ust. 4,8 regulaminu. W wyniku eliminacji wskazanych postanowień umowa upada. Jako podstawę prawną żądania zapłaty wskazał przepis art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. (pozew – k. 4-16v.).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od strony powodowej na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych.

Pozwany wskazał, że kwestionowana umowa została już wykonana bez zastrzeżeń przed wniesieniem pozwu. W związku z całkowitą spłatą kredytu, podniósł zarzut sprzeczności roszczenia o zapłatę z art. 5 k.c. oraz art. 411 k.c.

Pozwany przyznał, że strony niniejszego postępowania łączy umowa o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej i na podstawie przedmiotowej umowy pozwany oddał do dyspozycji kredytobiorcy wskazaną w niej kwotę na określony w niej cel. Potwierdził również, że strony zawarły aneks do umowy na podstawie, którego spłata kredytu następowała bezpośrednio w walucie obcej oraz to, że umowa została wykonana wskutek całkowitej spłaty kredytu. Pozwany natomiast zaprzeczył m.in. następującym okolicznością:

- braku możliwości negocjowania przez stronę powodową warunków umowy w trakcie trwania procedury kredytowej czy też wpływania na jej treść,

- rzekomemu niewypełnieniu obowiązków informacyjnych przez pozwanego zarówno w toku czynności poprzedzających zawarcie umowy kredytu jak i w trakcie jej zawierania w zakresie dotyczącym ryzyka związanego z zaciągnięciem kredytu indeksowanego, zmian kursu walutowego i związaną z tym zmianą wysokości kwoty zaciągniętego zobowiązania i rat kapitałowo-odsetkowych,

- braku indywidualnego uzgodnienia między stronami postanowień umownych dotyczących klauzul indeksacyjnych,

- braku możliwości zapoznania się z umową i regulaminem w trakcie trwania procedury kredytowej,

- ukształtowania treści umowy w sposób niejednoznaczny a także sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszający interesy strony powodowej,

- umowa zawiera klauzule niedozwolone,

- dowolności pozwanego w kształtowaniu tabeli kursowej,

- umowa jest sprzeczna z jakimkolwiek przepisem prawa polskiego lub wspólnotowego, czy też z zasadami współżycia społecznego,

- zachodzą przesłanki do uznania umowy za nieważną, nieistniejącą bądź bezskuteczną względem strony powodowej.

Zakwestionowany został status konsumenta po stronie powodowej (odpowiedź na pozew k.124-144)

Powód w piśmie wniesionym w dniu 11.06.2025 r. oświadczył, że cofa częściowo powództwo bez zrzeczenia się roszczenia co do:

a)  kwoty 31.401,52 zł stanowiącej świadczenie nienależne bankowi w wysokości równowartości rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych w okresie od 18.02.2010 r. do 22.12.2013 r. oraz kwoty 1.750 zł stanowiącej świadczenia nienależne stanowiącego równowartość pobranej przez bank prowizji w wysokości 1.050 zł oraz opłaty przygotowawczej w wysokości 700 zł w łącznej kwocie 33.151,52 zł, a dochodzonej pozwem,

b)  kwoty 8.355,17 CHF tytułem świadczenia nienależnego stanowiącego równowartość rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych w (...) w okresie od 23.01.2014 r. do 22.07.2014 r. włącznie oraz od 22.08.2014 r. włącznie do 25.05.2016 r. (a stanowiącej równowartość kwoty 36.971,62 zł w związku ze stanem wymagalności na dzień 29.03.2024 r. i przy kursie (...) na ten dzień 4,425) dochodzonej pozwem, a mieszczącej się w kwocie 22.354,88 CHF.

Wobec powyższego ostatecznie, powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz:

a)  kwoty 14.027,53 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 05.05.2025 r. do dnia zapłaty,

b)  ustawowych odsetek za opóźnienie od kwoty 33.151,52 zł za okres od 30.03.2024 r. do dnia 04.05.2025 r.,

c)  ustawowych odsetek za opóźnienie od kwoty 22.354,88 CHF za okres od dnia 30.03.2024 r. do dnia 04.05.2025 r. (pismo powoda – k. 187-189v).

Pozwany w piśmie z dnia 30.06.2025 r. wskazał, że z ostrożności procesowej wyraża zgodę na cofnięcie powództwa w całości (pismo pozwanego – k. 205)

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 23 lutego 2010 r. (sporządzona 18 lutego 2010 r.) powód jako konsument zawarł z poprzednikiem prawnym pozwanego banku (...) S.A. Spółką Akcyjną Oddział w Polsce – umowę o kredyt hipoteczny nr (...). Jego celem było uzyskanie środków na zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym na cele mieszkaniowe.

(dowód: umowa kredytu - k. 20-26, przesłuchanie stron – k. 215v-216)

Umowa została podpisana na podstawie wniosku o kredyt hipoteczny, w którym wnioskowaną kwotę kredytu kredytobiorca oznaczył w walucie polskiej (70 000 PLN) oraz wskazując jako walutę wnioskowanego kredytu walutę (...). W dacie składania wniosku o kredyt powód pracował na podstawie umowy o pracę i osiągał z tego tytułu dochód w PLN.

Powód składając wniosek o kredyt podpisał oświadczenie, że:

- będąc w pełni świadomy ryzyka kursowego, rezygnuje z możliwości zaciągnięcia kredytu w złotych i dokonuje wyboru zaciągnięcia kredytu indeksowanego do waluty obcej,

- znane są jemu postanowienia „Regulaminu kredytu hipotecznego udzielanego przez poprzednika prawnego pozwanego w odniesieniu do kredytów indeksowanych do waluty obcej,

- został poinformowany, że aktualna wysokość kursów waluty obcej dostępna jest w placówkach banku,

- zapoznał się z dokumentem o nazwie „Informacje istotne dla oceny ryzyka i kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt hipoteczny w (...)

- jest świadomy, że ponosi ryzyko kursowe związane z wahaniem kursów waluty, do której indeksowany jest kredyt,

- jest świadomy, że kredyt zostanie wypłacony w złotych na zasadach opisanych w Regulaminie,

- jest świadomy, że saldo zadłużenia kredytu wyrażone jest w walucie obcej, raty kredytu wyrażone są w walucie obcej i podlegają spłacie w złotych na zasadach opisanych w Regulaminie,

- jest świadomy, że na wysokość zobowiązania względem banku wynikającego z umowy oraz na wysokość rat spłaty kredytu ma wpływ ryzyko kursowe w tym:

- spread walutowy (oraz jego zmiany) wyrażony jako różnica stosowanych przez bank, zgodnie z Tabelą kursów sprzedaży i kupna waluty obcej, do której indeksowany jest kredyt,

- kształtowanie się kursów w czasie.

(dowód: wniosek o kredyt hipoteczny k. 108-111, 113-116 oraz k. 154-157, oświadczenie wnioskodawcy związane z ubieganiem się o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej – k. 112, informacje istotne dla oceny ryzyka i kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt hipoteczny – k. 173-174, przesłuchanie stron – k. 215v-216)

Wniosek powoda o udzielenie kredytu został rozpatrzony pozytywnie.

(dowód: decyzja kredytowa – k. 158)

Zgodnie z umową Bank udzielił powodowi kredytu w kwocie 70.000 zł (PLN) na zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym (§ 2 ust. 1 i ust. 2 umowy).

W § 2 ust. 1 zdanie drugie umowy wskazano, że „Kredyt jest indeksowany do waluty obcej (...).”

Okres kredytowania ustalono na 180 miesięcy (§ 2 ust. 3 i § 6 ust. 4 umowy). Raty spłaty określono jako równe, miesięczne, obejmujące kapitał i odsetki (§ 6 ust. 1 i ust. 2 umowy).

Oprocentowanie kredytu ustalono jako zmienne i stanowiące sumę stałej marży 4,10 punktów procentowych oraz stopy referencyjnej LIBOR 3M ( (...)). Na dzień sporządzenia umowy oprocentowanie wynosiło 4,34833 % w stosunku rocznym. Zasady naliczania odsetek, ustalania wysokości oprocentowania oraz zasady zmiany oprocentowania zostały określone w regulaminie (§ 3 umowy oraz § 5 regulaminu). Zgodnie z § 2 pkt 17 ppkt b) regulaminu LIBOR to stopa procentowa, według której banki gotowe są udzielać pożyczek w walutach wymienialnych innym bankom na londyńskim rynku bankowym, przy czym indeks przy nazwie stopy oznacza okres jakiego dotyczy stopa. Stopa LIBOR ustalana jest w dni robocze na podstawie stóp zgłaszanych przez uczestników fixingu organizowanego przez (...) Stowarzyszenie (...) ( (...)) i podawane jest ok. godz. 11 czasu londyńskiego przez serwis (...).

Raty kredytu oraz inne należności związane z kredytem miały być pobierane z rachunku wskazanego przez kredytobiorcę w pełnomocnictwie, stanowiącym załącznik do umowy. Kredytobiorca zobowiązany był na podstawie umowy do utrzymywania wystarczających środków na ww. rachunku uwzględniając możliwe wahania kursowe w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcych. (§ 6 ust. 6 umowy).

Wypłata kredytu zgodnie z umową miała odbyć się jednorazowo na podstawie pisemnej dyspozycji kredytobiorcy na rachunek bankowy w niej wskazany, po spełnieniu przez kredytobiorcę warunków uruchomienia kredytu (§ 5 ust 1-4 umowy). Szczegółowe zasady wypłaty kredytu zostały określone w „Regulaminie kredytu hipotecznego udzielanego przez (...), stanowiącego integralną część umowy (§ 1 ust. 2 umowy).

Zgodnie z treścią ww. regulaminu w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej:

a)  kredyt był udzielany w złotych. Na wniosek wnioskodawcy Bank udziela kredytu indeksowanego do waluty obcej. W przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej wnioskodawca wnioskuje o kwotę kredytu wyrażoną w złotych, z zaznaczeniem iż wniosek dotyczy kredytu indeksowanego do waluty obcej (§ 4 ust. 1 regulaminu),

b)  wypłata kredytu miała następować w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu; w przypadku wypłaty kredytu w transzach stosuje się kurs nie niższy niż kurs kupna zgodnie z tabelą obowiązującą w momencie wypłaty poszczególnych transz (§ 7 ust. 4. zdanie pierwsze i drugie regulaminu),

c)  saldo zadłużenia z tytułu kredytu miało być wyrażone w walucie obcej i obliczone według kursu stosowanego przy uruchomieniu kredytu; w przypadku wypłaty kredytu w transzach saldo zadłużenia z tytułu kredytu obliczane jest według kursów stosowanych przy wypłacie poszczególnych transz (§ 7 ust. 4 zdanie trzecie i czwarte regulaminu),

d)  w przypadku gdy wypłacona kwota kredytu nie pokrywa w całości kwoty zobowiązania lub kosztów inwestycji, kredytobiorca zobowiązany jest do pokrycia różnicy ze środków własnych. Bank ma prawo żądać od kredytobiorcy udokumentowania posiadania oraz wniesienia ww. środków (§ 7 ust. 5 regulaminu),

e)  raty spłaty miały być wyrażone w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane z rachunku bankowego kredytobiorcy prowadzonego w PLN, według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu (§ 9 ust. 2 pkt 1 regulaminu),

f)  jeśli dzień wymagalności raty kredytu przypada na dzień wolny od pracy, stosuje się kurs sprzedaży zgodnie z tabelą obowiązującą w banku na koniec ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu (§ 9 ust. 2 pkt 2 regulaminu),

g)  wcześniejsza spłata dokonywana jest w oparciu o kurs sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w banku w momencie realizacji dyspozycji (§ 13 ust. 7 regulaminu),

h)  Taryfę zdefiniowano jako Taryfę oprocentowania, opłat i prowizji dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) (§ 2 pkt 11 regulaminu),

i)  Tabelę zdefiniowano jako Tabelę kursów walut obcych obowiązującą w Banku (§ 2 pkt 12 regulaminu),

j)  Bank na wniosek kredytobiorcy mógł wyrazić zgodę na zmianę waluty kredytu, natomiast szczegółowe warunki zmiany zostały określone w § 14 regulaminu (§ 14 ust. 1 regulaminu),

k)  Zmiana waluty kredytu w szczególności nie może być dokonana:

- jeśli saldo zadłużenia z tytułu kredytu wynosi mniej iż 10.000 zł (lub w przypadku kredytów w walucie obcej – równowartości 10.000 zł według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu złożenia dyspozycji zmiany waluty kredytu),

- w okresie karencji,

- do dnia wypłaty wszystkich transz kredytu w przypadku kredytów wypłacanych w transzach,

- przed uprawomocnieniem się wpisu hipoteki, stanowiącej zabezpieczenie spłaty kredytu,

- w przypadku poręczenia spłaty kredytu – jeśli brak jest zgody poręczyciela na zmianę waluty kredytu,

- jeśli kredytobiorca wnioskuje o zmianę waluty więcej niż 2 razy w danym roku kalendarzowym (§ 14 ust. 4 regulaminu),

l)  Obliczenie kwoty kapitału po zmianie waluty kredytu miało następować w następujący sposób: - w przypadku zmiany waluty kredytu z waluty obcej na złote, według kursu sprzedaży waluty obcej do złotych, - w przypadku zmiany waluty kredytu ze złotych na walutę obcą, według kursu kupna waluty obcej do złotych, - w przypadku zmiany waluty kredytu z waluty obcej na inną walutę obcą, według ilorazu sprzedaży dotychczasowej waluty kredytu do złotych oraz kursy kupna nowej waluty kredytu do złotego, w każdym z ww. przypadków zgodnie z Tabelą obowiązującą na 2 dni robocze przed dniem realizacji zmiany waluty kredytu (§ 14 ust. 8 pkt 1-3 regulaminu),

m)  W odniesieniu do poszczególnych opłat i prowizji stosuje się zasady: w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej kwota kredytu obliczana jest według kursu sprzedaży według Tabeli obowiązującej w dniu sporządzenia umowy (§ 15 ust. 3 pkt 7 regulaminu),

n)  W przypadku wypowiedzenia umowy w całości, po upływie okresu wypowiedzenia umowy, cały kredyt wraz z odsetkami oraz innymi należnościami wynikającymi z umowy stawiany jest w stan wymagalności, co oznacza obowiązek kredytobiorcy zapłaty na rzecz banku ww. należności pierwszego dnia bezpośrednio następującego po upływie okresu wypowiedzenia umowy. Natomiast w przypadku wypowiedzenia umowy w części, po upływie okresu częściowego wypowiedzenia umowy, część kredytu objęta wypowiedzeniem wraz z odsetkami oraz innymi należnościami wynikającymi z umowy stawiana jest w stan wymagalności, co oznacza obowiązek kredytobiorcy zapłaty na rzecz banku ww. należności pierwszego dnia bezpośrednio następującego po upływie okresu wypowiedzenia umowy w części (§ 21 ust. 3 regulaminu),

o)  W przypadku postawienia kredytu indeksowanego do waluty obcej w stan wymagalności w całości, Bank dokonuje zmiany waluty kredytu na złote według kursu sprzedaży zgodnie z aktualną Tabelą obowiązującą w Banku w dniu realizacji zmiany waluty kredytu. Natomiast w przypadku postawienia kredytu indeksowanego do waluty obcej w stan wymagalności w części, Bank dokonuje zmiany waluty wypowiedzianej części kredytu na złote po upływie okresu częściowego wypowiedzenia umowy według kursu sprzedaży zgodnie z aktualną Tabelą obowiązującą w Banku w dniu realizacji zamiany waluty części kredytu (§ 21 ust. 4 regulaminu),

p)  Bank zastrzegł sobie prawo do zmiany regulaminu; w przypadku zmiany Bank przesyła kredytobiorcy tekst zmian, a zmieniony regulamin zaczyna obowiązywać po upływie 14 dni od doręczenia tekstu zmian, chyba że kredytobiorca złoży w tym terminie pisemne wypowiedzenie umowy (§ 23 ust. 1 i 2 regulaminu).

Żadne postanowienie umowy ani regulaminu nie wskazywało, w jaki sposób Bank ustala kursy walut w ramach wskazanej (...).

Wszelkie zmiany umowy wymagały formy pisemnej pod rygorem nieważności za wyjątkiem zmian w Regulaminie, zmian w Taryfie, zmian oprocentowania oraz innych przypadków przewidzianych w umowie lub Regulaminie (§ 15 umowy). Kredytobiorca wszystkie informacje dotyczące zmiany stopy procentowej, wysokości rat spłaty oraz terminów spłaty miał otrzymywać w wyciągu bankowym dotyczącym kredytu (§ 6 ust. 7 umowy).

Od zadłużenia przeterminowanego Bank uprawniony jest do pobrania odsetek o charakterze zmiennym, które w dniu sporządzania umowy wynosiły 16% w stosunku rocznym (§ 8 ust. 1 umowy).

Kredyt został zabezpieczony hipoteką kaucyjną do kwoty 140.000,00 zł na prawie własności nieruchomości, położonej przy ul. (...) w O. (§ 7 ust. 1 umowy).

Ponadto, kredytobiorca podpisał oświadczenie, że został zapoznany z kwestią ryzyka zmiany stopy procentowej i ryzyka kursowego i jest świadomy, że ponosi te ryzyka.

(dowód: umowa kredytu – k. 20-26, k. 78-84 oraz k. 159-162, regulamin kredytu hipotecznego k. 32-41, k. 89-98 oraz k. 163-169, taryfa oprocentowania, opłat i prowizji – k. 42-45 oraz k. 104-107, oświadczenie kredytobiorcy zw. z zaciągnięciem kredytu zabezpieczonego hipoteką – k. 46, k. 48, k. 102 oraz k. 170, oświadczenie banku o udzieleniu kredytu – k. 47, oświadczenie o ustanowieniu hipoteki – k. 103, warunku udzielenia elastycznego kredytu domowego – k. 49-52, k. 85-88 wzór oświadczenia o odstąpieniu do umowy o kredyt hipoteczny – k. 53 oraz k. 101, warunki grupowego ubezpieczenia na życie – k. 54-57, deklaracja zgody na przystąpienie do grupowego ubezpieczenia – k. 58, pełnomocnictwo – k. 99-100)

Umowa nie była indywidulnie negocjowana przez strony.

(dowód: przesłuchanie stron – k.215v-216)

Kredyt został wypłacony kredytobiorcy zgodnie z złożoną dyspozycją wypłaty. Wypłata nastąpiła w dniu 22.03.2010 r. w kwocie 70.000 zł.

(dowód: zaświadczenie – k. 61-69)

W dniu 03.01.2014 r. strony zawarły aneks nr (...) do umowy kredytu na podstawie, którego powód rozpoczął spłatę kredytu bezpośrednio w walucie obcej.

(dowód: aneks nr (...) – k. 27-30 oraz k. 171-172, oświadczenie o poddaniu się egzekucji – k. 31)

Powód w okresie od dnia 22.04.2010 r. do 20.12.2013 r. uiścili na rzecz pozwanego tytułem spłaty rat kredytu kwotę 31.401,52 zł, zaś w okresie od 22.01.2014 r. do 25.05.2016 r. kwotę 22.354,88 CHF. W dniu 25.05.2016 r. powód dokonał przedterminowej, całkowitej spłaty kredytu. Powód nie informował pozwanego, że w związku ze spłatą kredytu będzie dochodzić roszczeń bądź ma zastrzeżenia.

Ponadto, powód uiścił prowizję w wysokości 1.050 zł oraz opłatę przygotowawczą w wysokości 700 zł.

(dowód: zaświadczenie – k. 61-69, wniosek o wcześniejszą częściową/całkowitą spłatę – k. 59-60, przesłuchanie stron – k.215v-216)

Powód pismem z dnia 25.03.2024 r. wezwał pozwanego do zapłaty kwoty:

- 31.401,52 zł tytułem świadczenia nienależnego pozwanemu stanowiącego równowartość rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych w okresie od 18.02.2010 r. do 22.12.2013 r.,

- 1.750 zł tytułem świadczenia nienależnego stanowiącego równowartość pobranej przez pozwanego prowizji w wysokości 1.050 zł oraz opłaty przygotowawczej w wysokości 700 zł,

- 22.354,88 CHF tytułem świadczenia nienależnego pozwanemu stanowiącego równowartość rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych w okresie od 23.12.2013 r. do 25.05.2016 r.

Wezwanie zostało doręczone pozwanemu w dniu 26.03.2024 r. Pozwany nie uznał roszczeń powoda.

(dowód: wezwanie wraz z potwierdzeniem doręczenia – k. 70-75, pismo pozwanego – k. 76-77)

Pozwany w pismem z dnia 11.04.2025 r. wezwał powoda do zwrotu na jego rzecz kwoty 70.000 zł w terminie do dni 04.05.2025 r. W odpowiedzi powód wskazał na możliwość polubownego zakończenia sporu.

Powód w dniu 16.05.2025 r. skierował do pozwanego pismo, w którym oświadczył, ze dokonuje potrącenia wierzytelności mu przysługującej tj.

- 31.401,52 zł tytułem świadczenia nienależnego pozwanemu stanowiącego równowartość rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych w okresie od 18.02.2010 r. do 22.12.2013 r.,

- 1.750 zł tytułem świadczenia nienależnego stanowiącego równowartość pobranej przez pozwanego prowizji w wysokości 1.050 zł oraz opłaty przygotowawczej w wysokości 700 zł,

- 22.354,88 CHF, a zatem kwota 98.920,34 zł tytułem świadczenia nienależnego pozwanemu stanowiącego równowartość rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych w okresie od 23.12.2013 r. do 25.05.2016 r.,

z wierzytelnością pozwanego w kwocie 70.000 zł stanowiącą sumę nominalną wypłaconej kwoty kredytu.

(dowód: pismo pozwanego z dnia 11.04.2025 r. – k. 190-192, pismo powoda z dnia 29.04.2025 r. – k. 193-196, pismo pozwanego z dnia 08.05.2025 r. – k. 197, pismo powoda z dnia 16.05.2025 r. – k. 199-200, pismo pozwanego z dnia 22.05.2025 r. – k. 201)

W kredytowanej nieruchomości nie była prowadzona działalność gospodarcza oraz nie było ono wynajmowane. W mieszkaniu tym powód mieszka do chwili obecnej.

(dowód: przesłuchanie stron k. 215v-216)

Sąd zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie, z uwagi na istnienie ważnego zobowiązania, spełnienie świadczenia i w rezultacie wygaśnięcie zobowiązania Sąd uznał roszczenia powoda o zapłatę za bezzasadne. Postępowanie zostało umorzone w części w jakiej powód cofnął powództwo.

Stan faktyczny został ustalony w oparciu o dokumenty przedłożone do akt sprawy, których wiarygodności żadna ze stron nie kwestionowała oraz zeznania powoda nie stwierdzając podstaw do podważenia ich wiarygodności.

Pozwany podniósł zarzut nadużycia prawa podmiotowego przez powoda w rozumieniu art. 5 k.c. Wskazać należy, że przepis art. 5 k.c. stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonanie prawa i nie korzysta z ochrony. Sąd w wytoczonym przez powoda powództwie nie dostrzega sprzeczności ani ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa ani z zasadami współżycia społecznego. W toku postępowania ocenie podlega treść umowy oraz okoliczności bezpośrednio związane z jej zawarciem z chwili jej podpisania. W związku z tym, badaniu podlega czynność prawna, na którą większy wpływ miał pozwany jako podmiot posiadający silniejszą pozycję gospodarczą. Zaznaczyć należy, że powód swe roszczenia opiera przede wszystkim na abuzywności postanowień umownych, a nie fakcie, że doszło do wzrostu kursu waluty do której był indeksowany kredyt. Celem wytoczenia powództwa jest przesądzenie czy umowa po pierwsze wiąże strony, a jeśli tak to w jakim zakresie. Powyższe nie spełnia przesłanek wskazanych w art. 5 k.c.

Pismem z dnia 11.06.2025 r. powód oświadczył, że w związku z złożonym przez niego oświadczeniem o potrąceniu cofa częściowo powództwo bez zrzeczenia się roszczenia co do kwot 33.151,52 zł i 8.355,17 CHF. W ocenie Sądu czynność powoda nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, z prawem ani nie zmierza do obejścia prawa, a więc dopuszczalna. Wobec skutecznego cofnięcia pozwu w części przez powoda, Sąd na podstawie art. 355 w zw. z art. 203 § 1 k.p.c. umorzył postępowania co do kwot 33.151,52 zł i 8.355,17 CHF, o czym orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Ostatecznie powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz:

d)  kwoty 14.027,53 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 05.05.2025 r. do dnia zapłaty,

e)  ustawowych odsetek za opóźnienie od kwoty 33.151,52 zł za okres od 30.03.2024 r. do dnia 04.05.2025 r.,

f)  ustawowych odsetek za opóźnienie od kwoty 22.354,88 CHF za okres od dnia 30.03.2024 r. do dnia 04.05.2025 r.

Zasadnicze postanowienia umowy w ocenie Sądu spełniają przesłanki z art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie jej zawarcia) i pozwalają na uznanie jej za umowę kredytu bankowego. Znane są bowiem strony umowy, kwota i waluta kredytu, cel, na jaki został udzielony, zasady i termin jego spłaty (ratalnie), wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany (suma stałej marża i zmiennej stopy referencyjnej) oraz inne niezbędne warunki wynikające z art. 69 ust. 2 powołanej ustawy.

Oceny postanowień ww. umowy nie zmienia fakt, że kwota udzielonego kredytu miała być indeksowana kursem waluty obcej przez przeliczenie wysokości sumy kredytowej wypłaconej w walucie polskiej na walutę obcą, ustalenie rat spłaty w walucie obcej i następnie przeliczanie wartości konkretnych spłat dokonywanych w walucie polskiej na walutę obcą i odpowiednie do tego określanie wysokości pozostałego do spłaty zadłużenia w tej właśnie walucie ( (...)).

Art. 358 ¹ § 2 k.c. wprost przewiduje możliwość zastrzeżenia w umowie, że wysokość zobowiązania, którego przedmiotem od początku jest suma pieniężna, zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W orzecznictwie sądowym zgodnie przyjmuje się przy tym, że w omawianym przepisie chodzi o pieniądz polski, a innym miernikiem wartości może być również waluta obca (vide: wyroki SN w sprawie I CSK 4/07, I CSK 139/17, uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 339/06).

Umowa stron zawiera zatem elementy przedmiotowo istotne, które mieszczą się w konstrukcji umowy kredytu bankowego i stanowią jej w pełni dopuszczalny oraz akceptowany przez ustawodawcę wariant, o czym świadczy nadto wyraźne wskazanie tego rodzaju kredytów (indeksowanych i denominowanych) w treści art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 prawa bankowego oraz wprowadzenie art. 75b prawa bankowego, na podstawie nowelizacji tej ustawy, które to zmiany weszły w życie z dniem 26 sierpnia 2011 r.

Nadto umowa stron jest dopuszczalna w świetle treści art. 353 ¹ k.c., zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Ryzyko zmiany kursu waluty obcej przyjętej jako miernik wartości świadczenia w walucie polskiej z zasady może wywoływać konsekwencje dla obu stron – w przypadku podwyższenia kursu podwyższając wartość zobowiązania kredytobiorcy w stosunku do pierwotnej kwoty wyrażonej w walucie wypłaty, a w przypadku obniżenia kursu - obniżając wysokość jego zadłużenia w tej walucie, a tym samym obniżając wysokość wierzytelności Banku z tytułu spłaty kapitału kredytu w stosunku do kwoty wypłaconej.

Trudno zatem uznać, aby konstrukcja umowy kredytu indeksowanego kursem waluty obcej była sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego, skoro ryzyko takiego ukształtowania stosunku prawnego obciąża co do zasady obie strony. Nie ma również przeszkód, by strony w umowie określiły sposób ustalania kursu dla uniknięcia wątpliwości na tym tle w toku wykonywania umowy. Zamieszczenie postanowień w tym zakresie samo w sobie nie narusza zatem przepisów prawa, zasad współżycia społecznego, ani nie jest sprzeczne z naturą zobowiązania kredytowego.

Ustalony w umowie z konsumentem sposób ustalania kursu waluty indeksacyjnej przyjmowanego do rozliczeń umowy może natomiast być przedmiotem oceny, czy nie stanowi postanowienia niedozwolonego. W związku ze stanowiskiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( (...)), zajętym w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 na tle wykładni dyrektywy 93/13/EWG, i podtrzymanym tam poglądem dotyczącym natury klauzul wymiany (indeksacyjnych), które wprowadzając do umów kredytowych ryzyko kursowe, określają faktycznie główny przedmiot umowy (pkt 44 powołanego wyroku), postanowienia w tym zakresie podlegają kontroli w celu stwierdzenia, czy nie mają charakteru niedozwolonego, jeżeli nie zostały sformułowane jednoznacznie (art. 385 ¹ § 1 zd. drugie k.c.). W przypadku uznania ich za niedozwolone konieczne staje się również rozważenie skutków tego stanu rzeczy.

Pozwany zakwestionował status konsumenta po stronie powodowej. W ocenie Sądu, nie ulega wątpliwości, że powód zawarł umowę jako konsument w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Z umowy i wniosku kredytowego wynika, że powód zaciągnął kredyt na cele mieszkaniowe – zakup mieszkania na rynku wtórnym. Powód w dacie zawarcia umowy o kredyt pracował na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. W kredytowanej nieruchomości nie była prowadzona działalność gospodarcza, ani nie była ona wynajmowana. Powód zeznał „Pracowałem na umowę o pracę na czas nieokreślony. (…) Nie prowadziłem nigdy działalności gospodarczej. w mieszkaniu mieszkam do chwili obecnej. Nie było ono wynajmowane.” (protokół rozprawy – k. 215v-216). Mając na uwadze powyższe uznać należy, że powód zawierając umowę kredytu działał jako konsument. Pozwany nie zakwestionował skutecznie powyższej okoliczności.

Powód wskazał, że postanowienia zawarte w umowie i regulaminie stanowią klauzulę waloryzacyjną. Kwestionowane zapisy dotyczyły kursów waluty obcej stosowanych do przeliczeń na potrzeby ustalenia wzajemnych zobowiązań stron. Postanowienia umowne przewidywały, że wysokość zobowiązania stron będzie wielokrotnie przeliczana z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty indeksacyjnej.

Bezspornie mechanizm (konkretny sposób) ustalania kursu nie został opisany w żaden sposób ani w umowie, ani w regulaminie. W żaden bowiem sposób nie zdefiniowano, jak powstaje tabela zawierająca te kursy, co oznacza, że pozwany miał swobodę w zakresie ustalania kursu waluty indeksacyjnej.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ulega wątpliwości, że umowa stron została zawarta na podstawie wzoru opracowanego i stosowanego przez Bank. Kredytobiorca mógł wybrać rodzaj kredytu, który najbardziej mu odpowiadał, uzgodnić kwotę kredytu w walucie polskiej, natomiast nie uzgadniano z nim wszystkich pozostałych postanowień, w szczególności nie uzgadniano tego, czy może skorzystać z innego kursu waluty niż przyjmowany przez pozwanego. Oznacza to, że te pozostałe postanowienia, podobnie jak postanowienia regulaminu (stanowiącego wszak integralną część umowy), nie były uzgodnione indywidualnie z kredytobiorcą w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c.

Z zeznań powoda wynika, że nie informowano kredytobiorcy o możliwości negocjacji umowy ani o tym, w jaki sposób Bank będzie ustalał kurs waluty (...) Nie przypominam sobie czy bank informował mnie w jaki sposób ustalany będzie kurs (...) w tabeli kursów walut obcych dla potrzeb rozliczenia kredytu. Nie negocjowałem umowy, przyszedłem do banku, dostałem umowę i musiałem ją podpisać. Nie mogłem niczego zmieniać w umowie.” (protokół k. 215v-216).

W tym stanie rzeczy nie ma podstaw do przyjęcia, że postanowienia umowy w zakresie mechanizmu ustalania kursu waluty, wyznaczającego wysokość zobowiązania strony powodowej względem pozwanego, zostały w przypadku umowy stron uzgodnione indywidualnie.

Z uwagi na to, że powód wskazywał, że ww. postanowienia są niedozwolone, należało rozważyć, czy – skoro dotyczą głównego przedmiotu umowy – są wystarczająco jednoznaczne i czy wynikające z nich prawa lub obowiązki stron zostały ukształtowane sprzecznie z dobrymi obyczajami lub w sposób rażąco naruszający interesy powoda jako konsumenta. Kwestionowane postanowienia przewidują indeksację kredytu kursem waluty obcej i odwołują się do tabeli, co do której wskazano jedynie, że chodzi o tabelę obowiązującą w banku, bez wskazania, w jaki konkretnie sposób jest ona ustalana i jak ustalane są umieszczone tam kursy walut. To zaś nie pozwala na jednoznaczne określenie zakresu tych postanowień i konsekwencji płynących dla kredytobiorcy. Trudno uznać, aby tak sformułowane postanowienia były wystarczająco jednoznaczne. Podkreślenia wymaga, że kwestionowane postanowienia wskazywały na dwa rodzaje kursów – kurs kupna do ustalenia wysokości kredytu w tej walucie po jego wypłacie w walucie polskiej oraz kurs sprzedaży do ustalenia wysokości kolejnych rat spłaty w PLN i wcześniejszej spłaty. Zważywszy, że sposób ustalania tych kursów nie został określony w umowie, oznacza to, że mogły być one wyznaczane jednostronnie przez Bank. Nie zmienia tego okoliczność, że w pewnym zakresie Bank mógł doznawać pewnych ograniczeń dotyczących wyznaczania kursu z uwagi na działania regulatora rynku, czy z uwagi na sytuację gospodarczą, gdyż nadal były to czynniki niezależne od kredytobiorcy, na które kredytobiorca nie miał żadnego wpływu. Na tle tak ukształtowanych postanowień dotyczących kursu waluty, która ma być miernikiem waloryzacji (przeliczania) zobowiązań wynikających z umowy kredytu bankowego utrwalony jest pogląd, że mają one charakter niedozwolony, gdyż są „nietransparentne, pozostawiają pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron” (vide uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 382/18 i przywołane tam orzecznictwo).

W ocenie Sądu przyznanie sobie przez pozwanego we wskazanych postanowieniach jednostronnej kompetencji do swobodnego ustalania kursów przyjmowanych do wykonania umowy prowadzi do wniosku, że były one sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powoda w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy (art. 385 ² k.p.c. – por. uchwała SN z 20.06.2018 r. w sprawie III CZP 29/17). Takie rozwiązania dawały bowiem Bankowi, czyli tylko jednej ze stron stosunku prawnego, możliwość przerzucenia na powoda całego ryzyka wynikającego ze zmiany kursów waluty indeksacyjnej i pozostawiały mu całkowitą swobodę w zakresie ustalania wysokości ich zadłużenia przez dowolną i pozbawioną jakichkolwiek czytelnych i obiektywnych kryteriów możliwość ustalania kursu przyjmowanego do rozliczenia spłaty kredytu. Nie ma zaś znaczenia, czy z możliwości tej Bank korzystał, ani to, czy w toku wykonywania umowy zmienił swoje zasady na bardziej transparentne. Dla uznania postanowienia umownego za niedozwolone wystarczy bowiem taka jego konstrukcja, która prowadzi do obiektywnej możliwości rażącego naruszenia interesów konsumenta, przy czym zgodnie z art. 385 ² k.c. ewentualna abuzywność postanowień umowy podlega badaniu na datę jej zawarcia z uwzględnieniem towarzyszących temu okoliczności i innych umów pozostających w związku z umową objętą badaniem (vide uchwała SN z 20.06.2018 r. w sprawie III CZP 29/17).

W świetle powyższych okoliczności w ocenie Sądu wskazane wyżej postanowienia umowy dotyczące stosowania dwóch różnych rodzajów kursów, które mogły być swobodnie ustalane przez jedną ze stron umowy (Bank) nie zostały uzgodnione indywidualnie z kredytobiorcą i kształtowały zobowiązania powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, a zatem miały charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i w związku z tym nie wiązałyby powoda.

Wyeliminowanie wskazanych zapisów i związanie stron umową w pozostałym zakresie, czyli przy zachowaniu postanowień dotyczących indeksacji kredytu oznaczałoby, że kwota kredytu wypłaconego powodowi powinna zostać przeliczona na walutę (...), a powód w terminach płatności kolejnych rat powinien je spłacać w walucie polskiej, przy czym żadne postanowienie nie precyzowałoby kursu, według którego miałyby nastąpić takie rozliczenia. Nie ma przy tym możliwości zastosowania w miejsce wyeliminowanych postanowień żadnego innego kursu waluty.

Zgodnie z wiążącą wszystkie sądy Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy 93/13/EWG dokonaną przez (...) w powołanym już wyżej wyroku z dnia 3.10.2019 r. w sprawie C-260/18 w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy, skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje. Jedynie w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym lub takiego, który można zastosować za zgodą obu stron – wyłącznie wtedy gdy brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi. W wyroku tym (...) wskazał, że nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, nie mających charakteru dyspozytywnego.

Przenosząc powyższe uwagi na stan faktyczny niniejszej sprawy należy wskazać, że brak możliwości stosowania norm o charakterze ogólnym nie pozwala na sięgnięcie do domniemanej woli stron lub utrwalonych zwyczajów (art. 65 k.c. i art. 56 k.c.), które w odniesieniu do innych stosunków prawnych pozwalałyby na ustalenie wartości świadczenia określonego w walucie obcej np. przez odniesienie się do tej waluty według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski lub innych kursów wskazywanych przez strony w umowie. Nie ma zwłaszcza możliwości sięgnięcia po przepis art. 358 § 2 k.c., który posługuje się takim właśnie kursem w przypadku możliwości spełnienia świadczenia wyrażonego w walucie obcej. Przede wszystkim dlatego, że świadczenie obu stron było wyrażone w walucie polskiej (wypłata kredytu i jego spłata następowały bowiem w PLN, a (...) był tylko walutą indeksacji). Zastosowanie tego przepisu nie spowodowałoby możliwości ustalenia kursu, według którego należałoby przeliczać zobowiązania stron sprzed tej daty, czyli przede wszystkim ustalić wysokości zadłużenia w (...) po wypłacie kredytu.

W ocenie Sądu eliminacja postanowień określających kurs wymiany i brak możliwości uzupełnienia umowy w tym zakresie skutkuje obiektywnym brakiem możliwości jej wykonania przez obie strony zgodnie z jej istotą, tj. jako umowy kredytu bankowego.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 pr. bank. umowa kredytu polega bowiem na tym, że Bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Po wyeliminowaniu z umowy stron postanowień dotyczących kursów wymiany, wiadomo jedynie, że Bank zobowiązuje się postawić do dyspozycji kredytobiorcy równowartość określonej kwoty (...) w złotych polskich, lecz nie wiadomo, jak ma być ustalona ta równowartość (według jakiego miernika). Podobnie nie wiadomo, jaką kwotę powinien zwrócić kredytobiorca, która miałaby być równowartością rat określonych w (...). Nie eliminuje tego możliwość spłaty w (...), gdyż nie w takiej walucie nastąpiła wypłata kredytu, a co więcej, nie wiadomo, czy Bank wywiązał się ze swojego zobowiązania, gdyż nie wiadomo, na podstawie jakiego kursu przeliczył równowartość kredytu określonego w (...) na wypłatę w PLN. W konsekwencji nie da się ustalić kwoty kredytu w walucie wykonania zobowiązania, a brak jednoznacznego określenia kwoty kredytu udostępnianego i podlegającego zwrotowi (czy to w postaci ściśle określonej kwoty, czy to przez ścisłe i jednoznaczne określenie parametrów do jej ustalenia – np. kursu wymiany) oznacza brak jednego z przedmiotowo istotnych elementów umowy kredytu wskazanych w art. 69 pr. bank.

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy pozostawała również późniejsza zmiana tej umowy, wprowadzana na podstawie aneksu. Miałaby one znaczenie, gdyby aneks został zawarty w celu jednoznacznego wyeliminowania postanowień niedozwolonych, o których abuzywności kredytobiorca został poinformowany lub miał tego świadomość, a nadto godził się na ich zastosowanie do przeszłych rozliczeń, w ramach zmiany umowy decydując się na ich wyeliminowanie wyłącznie na przyszłość. Tymczasem zmiana umowy za pomocą aneksu i spłata zadłużenia w walucie (...) nie ma znaczenia. Saldo zadłużenia nie uległo zmianie i wynikało z pierwotnie wyliczonej kwoty udzielonego kredytu na podstawie abuzywnych postanowień. Zawarcie aneksu nie spowodowało, że została „naprawiona” pierwotna wadliwość umowy. Dodatkowo, należy podkreślić, że ustalenie czy określone postanowienie umowy było niedozwolone dokonuje się na chwilę zawarcia umowy, a nie aneksu zmieniającego tę umowę.

Ponadto, wskazać należy w dniu 25.04.2024 r. została wydana przez skład całej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego uchwała w sprawie o sygn. akt (...) Podjęta przez Sąd Najwyższy uchwała ma moc zasady prawnej. Zgodnie z powyższą uchwałą:

1. W razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów.

2. W razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie.

W niniejszej sprawie postanowienia umowne odnoszące się do sposoby określenia kursu waluty zostały uznane za abuzywne. Z tego względu umowa łącząca strony, po eliminacji klauzul abuzywnych zgodnie z wspomnianą uchwałą Sądu Najwyższego nie wiązałaby stron.

Skutek spłaty kredytu dla trwania zobowiązania i dopuszczalność roszczeń finansowych powoda z tego tytułu na tym etapie.

Analiza powołanych przepisów prowadzi zatem do konkluzji, że konsument może powołać się na niedozwolony charakter postanowień umowy wyłącznie do czasu zakończenia jej - wykonania, zaś po tej dacie nie jest już to możliwe. Skoro bowiem zasadniczym skutkiem uznania pewnych postanowień umownych jest wyłącznie brak związania nimi konsumenta, a umowa ma wiązać strony w pozostałym zakresie (logicznym jest wniosek, że dotyczy to okresu, w którym umowa obowiązuje, a nie okresu, po którym zobowiązania z niej wynikające w całości wygasły, co następuje w przypadku ich wykonania). Po wygaśnięciu zobowiązań zawartych w umowie strony nie są bowiem już nią związane.

Podobne stanowisko wypracowane zostało przez doktrynę i orzecznictwo na gruncie art. 357 ¹ § 1 k.c. dotyczącego klauzuli rebus sic stantibus. Jako zasadę przyjmuje się, że złożenie powództwa w trybie tego przepisu możliwe jest tylko wtedy gdy zobowiązanie łączące strony nadal istnieje, a zatem istnieje jeszcze przedmiot ewentualnej ingerencji sądu.

Dodatkowo podnieść należy, że uznanie danego postanowienia za niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. nie oznacza automatycznie, że jest to postanowienie nieważne w rozumieniu art. 58 k.c., który przewiduje bezwzględną nieważność czynności prawnej lub jej części w przypadku ich sprzeczności z ustawą, dokonania w celu obejścia ustawy lub pozostawania w niezgodności z zasadami współżycia społecznego. Wyeliminowanie tego postanowienia nie musi automatycznie prowadzić do bezwzględnej nieważności całej umowy. W konsekwencji, o ile umowa od początku sprzeczna z ustawą, mająca na celu jej obejście lub sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, jest bezwzględnie nieważna – ex lege (art. 58 k.c.), o tyle umowa zawierająca postanowienia niedozwolone może dopiero zostać uznana za nieważną w wyniku woli i działań konsumenta oraz oceny sądu dokonanej w konkretnej sytuacji.

W ocenie Sądu, mimo, że przepis art. 385 ¹ k.c. nie przewiduje żadnego terminu dla powołania się przez konsumenta na niedozwolony charakter postanowień umowy, to niemniej, wskazane wyżej okoliczności, w szczególności możliwość następczej akceptacji treści takich postanowień przez konsumenta i brak automatyzmu stosowania sankcji, przemawia za przyjęciem, że może to nastąpić najpóźniej do chwili zakończenia wykonywania umowy i wygaszenia zawartych w niej zobowiązań.

W doktrynie w sposób nie budzący wątpliwości przyjmuje się bowiem, że wykonanie umowy jest jednym ze sposobów wygaśnięcia zobowiązania.

Przyjęcie poglądu odmiennego prowadziłoby do sytuacji, w której wszelkie wykonane umowy mogłyby być podważane w niczym nieograniczony sposób i w nieograniczonym czasie, a w przypadku wymogu wyraźnej zgody również bez woli konsumenta po zakończeniu wykonywania umowy, co podważałoby pewność obrotu prawnego.

W tej sytuacji należałoby więc zastanowić się, jak słusznie wskazywał to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 października 2020 r. (I CSK 519/19), czy wobec niedozwolonego uregulowania w umowie kwestii denominacji, kredytobiorcom przysługiwało prawo żądania wypłaty kredytu w innej walucie niż waluta kredytu i czy wpłaty dokonane przez nich w PLN były świadczeniem należnym.

Wątpliwości w tym zakresie rozstrzyga art. 358 § 1 k.c., który w momencie spłaty kredytu, stanowił, że jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej.

Świadomy konsument miał jednak prawo zaakceptować abuzywne rozwiązania i wykonywać umowę.

W tej sytuacji dobrowolna spłata kredytobiorców dokonana w dniu 24.05.2016 r. (9 lat przed terminem) nie była świadczeniem nienależnym dokonanym w wyniku nieważnej czynności prawnej. Nie była świadczeniem nienależnym, bo powód na podstawie art. 358 § 1 k.c. był wówczas uprawniony do spłaty w pieniądzu polskim. Umowa nie zawierała żadnego wyłączenia w tym przedmiocie. Ponieważ dokonał spłaty to nie może żądać jej zwrotu, bo świadczył nie w wyniku nieważnej czynności prawnej, a co najwyżej w wyniku czynności w jakimś niewielkim zakresie, ewentualnie bezskutecznej. Skoro decyzja czy niedozwolone postanowienia umowne mają dalej obowiązywać zależała od konsumenta, który mógł je następczo zaakceptować, to umowa nie była na ów czas bezwzględnie nieważna. Ewentualne roszczenia powoda w tym przedmiocie podlegały regulacji z art. 411 ust. 4 k.c. i nie są objęte dyspozycją z ust. 1 tego przepisu. Ponadto, jak to już zaznaczono dobrowolna spłata jego zobowiązań wygasiła węzeł prawny i nie podlega on weryfikacji w trybie art. 385 § 1 k.c. bo zobowiązanie już nie istnieje na skutek wykonania umowy.

Przyjęcie tezy przeciwnej, o bezwzględnej nieważności umowy prowadziłoby do karkołomnych konsekwencji o niedających się przewidzieć skutkach. Przykładowo inny wierzyciel kredytobiorcy, który spłaci kredyt, miałby prawo zająć jego wierzytelność przysługującą mu przeciwko bankowi z tytułu spłaty „nieważnego kredytu” i domagać się od banku zwrotu tego co kredytobiorca mu zapłacił, nawet wbrew woli tego ostatniego. Konsekwencją takiej sytuacji byłoby następcze powództwo banku o zwrot kapitału skierowane przeciwko konsumentowi. Podobnie spadkobiercy zadowolonego i rozliczonego kredytobiorcy, w ocenie Sądu, nie mogą nabyć takiego roszczenia, gdyż jest ono ściśle związane z osobą konkretnego kredytobiorcy i jeżeli nie sprzeciwił się umowie za życia, to tym bardziej nie należy ono do spadku z mocy art. 922 § 2 k.c.

Sąd kontroli umowy pod względem abuzywności zawartych w niej rozwiązań dokonuje z urzędu. Skoro jednak kredytobiorca, może je zaakceptować następczo, to o ile umowa została wykonana, prawo to nie przysługuje już jego następcom prawnym.

Kwestią wymagającą omówienia będzie jeszcze ustalenie czy wypłata kredytu wyliczanego w (...), a wypłaconego przez bank w PLN stanowiła skuteczne wykonanie świadczenia banku, czy też była w zaistniałej sytuacji świadczeniem nienależnym.

Powód nie kwestionował wypłaty kredytu, spłacał go i ostatecznie spłacił w całości. Otrzymał go w PLN, a nie w (...). W niniejszej sprawie powód nie dochodził wypłaty kredytu.

Przenosząc powyższe uwagi na stan faktyczny niniejszej sprawy należy wskazać, że umowa zawarta między stronami została wykonana w całości, a zobowiązania stron z niej wynikające wygasły wskutek ich spełnienia, a zatem obecnie strony nie są już nią związane.

Wskazać należy, że z żadnych dowodów nie wynika, aby do chwili spełnienia swojego świadczenia powód powoływał się na okoliczności takie jak niedozwolony charakter postanowień umowy. Strona powodowa przez 6 lat uiszczała raty kapitałowo-odsetkowo, nie składając pozwanemu jakichkolwiek zastrzeżeń. Trudno odczytać to inaczej niż jako akceptację przyjętych na siebie warunków zawartej umowy. Natomiast z twierdzeniem o abuzywności postanowień umowy powód wystąpił do pozwanego dopiero po jej wykonaniu tj. 25.03.2024 r., a więc po całkowitej spłacie kredytu. Podkreślić należy, że powód dokonując spłaty nie zastrzegł, że dokonuje jej z zastrzeżeniem zwrotu, powód zeznał „ Raczej nie składałem oświadczeń spłacając kredyt przed terminem, że mam do niej jakieś zastrzeżenia, nie wiedziałem że mam takie prawo.” (protokół rozprawy k. 215v-216).

W tym stanie rzeczy należy uznać, że wobec zakończenia wykonywania umowy i wygaśnięcia zobowiązań w niej zawartych, powód nie mogł skutecznie podważyć jej ważności z powołaniem na zamieszczenie w niej niedozwolonych postanowień, o których mowa w uzasadnieniu pozwu.

W ocenie Sądu na niedozwolony charakter postanowień umowy nie można skutecznie powołać się po jej całkowitym wykonaniu i wygaśnięciu zobowiązań w niej zawartych.

Dodatkowo podnieść należy, że zgodnie z art. 411 pkt 2 k.c. nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli jego spełnienie czyni zadość zasadom współżycia społecznego.

W ocenie Sądu spełnienie świadczenia z umowy, która była wykonywana bez żadnych zastrzeżeń i wątpliwości przez obie strony, aż do czasu jej zakończenia, przy uwzględnieniu, że powód nie sygnalizował pozwanemu zamiaru jej kwestionowania, czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Jedną z takich podstawowych zasad jest bowiem zasada lojalnego dotrzymywania zobowiązań (pacta sunt servanda), której wyrazem są przepisy art. 353 § 1 k.c. i art. 354 k.c. Jest to aktualne zwłaszcza w przypadku umowy długoterminowej, jaką z reguły jest umowa kredytu bankowego. Skoro zatem kredytobiorcy przez praktycznie cały okres obowiązywania umowy nie podnosili zastrzeżeń lub wątpliwości co do wykonywania wzajemnych zobowiązań z niekwestionowanej umowy, spełnianie przez nich świadczeń wynikających z tych zobowiązań należy uznać za zgodne z zasadami współżycia społecznego. W konsekwencji, zgodnie z art. 411 pkt 2 k.c., powód nie mógł domagać się ich zwrotu.

Spłata kredytu na ponad 9 lat przed terminem, bez zastrzeżeń spowodowała, że Bank nie miał podstaw do zabezpieczenia środków na spłatę ewentualnych roszczeń powoda z tytułu kredytu. Zasady ochrony konsumentów odnoszą się nie tylko do powoda ale i innych klientów Banku, którzy np. maja tam swoje depozyty. Przyjęcie dopuszczalności dochodzenia zwrotu świadczeń z umów już wykonanych bez zastrzeżeń jest prostą droga do upadłości banków, bez możliwości zaspokojenia roszczeń nie tylko osób które maja tam swoje depozyty ale i nawet osób które uzyskały już korzystne dla nich przeciwko bankom wyroki. To właśnie byłoby sprzeczne z szeroko rozumianymi zasadami współżycia społecznego.

W tej sytuacji należało uznać że powód wykonał swoje zobowiązania zgodnie z regułami art. 354 § 1 k.c. akceptując na tamtym etapie jego treść.

Z uwagi na to, że umowa została wykonana ustalenie wysokości należnych powodom kwot nie miało znaczenia. Z tego względu Sąd pominął wniosek powoda o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego rewidenta.

Z uwagi na powyższe żądanie zapłaty z tytułu nieważności umowy jak i zawarcia w niej klauzul abuzywnych należało oddalić jako pozbawione podstaw faktycznych i prawnych, o czym Sąd orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku.

Zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Z uwagi na precedensowy i skomplikowany charakter niniejszej sprawy, rozbieżność orzecznictwa sądów w tym przedmiocie, a nadto stosowanie w wykonanej już umowie klauzul abuzywnych przez Bank, Sąd uznał, iż zachodzą szczególne względy do nieobciążania powoda, jako strony przegrywającej kosztami procesu na rzecz pozwanego, o orzekł w punkcie III sentencji wyroku.