Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w O., I Wydział Cywilny,

w składzie następującym:

Przewodniczący:

sędzia Tomasz Cichocki,

po rozpoznaniu w dniu 27 czerwca 2024 r. w O. na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 326 ¹ Kodeksu postępowania cywilnego

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w T.

przeciwko H. C., A. Z.

o zapłatę

I.  postanawia zamknąć rozprawę;

II.  zasądza od pozwanych H. C. i A. Z. solidarnie na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w T. kwotę 480 806,02 (czterysta osiemdziesiąt tysięcy osiemset sześć i 02/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 21.07.2022 r. do dnia zapłaty, z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanych do wysokości hipoteki umownej łącznej w wysokości 500 000,00 (pięćset tysięcy) złotych ustanowionej na nieruchomości opisanej w księdze wieczystej (...) i nieruchomości opisanej w księdze wieczystej (...), przy czym zobowiązanie to jest solidarne z zobowiązaniem T. Z., wynikającym z prawomocnego co do niego nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Okręgowego w O. z dnia 25.11.2022r., sygn. akt (...) ;

III.  zasądzić od pozwanych H. C. i A. Z. na rzecz powoda kwotę 34 858,00 (trzydzieści cztery tysiące osiemset pięćdziesiąt osiem) złotych tytułem kosztów procesu, z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, przy czym zobowiązanie to jest do kwoty 6 018,00 (sześć tysięcy osiemnaście) złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 24.12.2023r. do dnia zapłaty, solidarne z zobowiązaniem T. Z. do zwrotu kosztów procesu wynikających z prawomocnego co do niego nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w O. z dnia 25.11.2022r., sygn. akt (...);

SSO Tomasz Cichocki

Sygn. akt (...)

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 21 lipca 2022 r. (...) S.A. z siedzibą w T. wniosła przeciwko H. C., A. Z. i T. Z. o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym zobowiązującego pozwanych solidarnie do zapłaty na rzecz powódki kwoty 480.806,02 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty w terminie 2 tygodni od dnia doręczenia nakazu zapłaty, z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanych do nieruchomości położonej w O. przy ul. (...), zapisanej w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w O. nr (...) oraz nieruchomości położonej w N., gmina P. działka nr (...) i (...), zapisanej w księdze wieczystej nr (...) do wysokości hipoteki umownej łącznej w wysokości 500.000 zł wpisanych w dziale IV wyżej wskazanych ksiąg wieczystych. Ponadto wniosła o zasądzenie od pozwanych na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa wraz z odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W przypadku wniesienia zarzutów od nakazu wniosła o zasądzenie wyżej wskazanych należności.

W uzasadnianiu wskazała, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w formie apteki, (...) Sp. z o.o. w O. zawarła z Powódką, prowadzącą hurtownie farmaceutyczną umowę pożyczki w wysokości 400.000 zł, której zabezpieczenie wykonania stanowił będący w posiadaniu powódki poręczony weksle in blanco oraz hipoteka umowna łączna do kwoty 500.000 zł ustanowiona na w/w nieruchomości. Powódka wykonała swoje zobowiązanie, dokonała kompensaty kwoty pożyczki zgodnie z dyspozycją przekazaną pozwanej, jednak (...) Sp. z o.o. nie wywiązała się z umowy i nie dokonywała płatności za zakupione towary oraz nie dokonywała spłaty pożyczki. W związku z brakiem zapłaty należności, powódka działając w oparciu o uzyskaną deklarację wekslową, dokonała w dniu 1 października 2018 roku wypełnienia wręczonego weksla in blanco, na łączną kwotę istniejącego zadłużenia, tj. kwoty 1.685.393,78 zł. Zgodnie z treścią deklaracji wekslowej, został on wypełniony na łączną wartość zobowiązań (...) Sp. z o.o. powstałych z tytułu zawartych umów sprzedaży w kwocie 1.181.975,59, pożyczki w kwocie 404.383,56 zł oraz odsetek w wysokości 99.034,63 zł. Weksel nie został wykupiony, SO w T. wydał nakaz zapłaty na kwotę 1.685.393,78 zł jednak wszczęta na jego podstawie egzekucja została umorzona ze względu na bezskuteczność.

Pomimo wysłania wezwania do zapłaty w dniu 20 kwietnia 2022 roku należność nie została uiszczona. Na kwotę dochodzoną niniejszym powództwem składają się:

- 400.000 zł tytułem należności głównej;

- 80.806,02 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie obliczonych od dnia 25 lipca 2019 roku do dnia 20 lipca 2022 roku.

(pozew k. 4-8)

W dniu 25 listopada 2022 r. Sąd Okręgowy po rozpoznaniu sprawy na posiedzeniu niejawnym, wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym (k. 83), nakazując pozwanym T. Z., H. C., A. Z., aby zapłacili solidarnie na rzecz powoda kwotę 480 806,02 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 21.07.2022 r. do dnia zapłaty, z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanych do wysokości hipoteki umownej łącznej w wysokości 500.000,00 zł, ustanowionej na nieruchomości opisanej w księdze wieczystej (...) i nieruchomości opisanej w księdze wieczystej (...) oraz kwotę 6 018 zł tytułem kosztów procesu, z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od uprawomocnienia się nakazu zapłaty do dnia zapłaty

Pozwani T. Z., H. C. i A. Z., wnieśli obarczone brakami formalnymi sprzeciwy od nakazu zapłaty. T. Z. nie uzupełnił braków, wobec czego Sąd – zgodnie z nałożonym rygorem (k. 95a) – odrzucił prawomocnie jego sprzeciw (k. 108).

W sprzeciwach od nakazu zapłaty H. C. i A. Z. , zaskarżyły go w całości i wniosły o oddalenie powództwa w całości a także zasądzenie od powoda na rzecz każdej z nich kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwane podnosiły, że zaskarżają powództwo co do wysokości, jak i co do zasady. W ich ocenie powództwo nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem roszczenie powoda uległo przedawnieniu. Umowa pożyczki została zawarta w dniu 5 lutego 2018 r. i rozwiązana ze skutkiem natychmiastowym w dniu 17 sierpnia 2018 r., kiedy to wymagalna stała się kwota niespłaconej pożyczki. Przepisy k.c. nie regulują w sposób szczególny terminów przedawnienia roszczeń o zwrot pożyczki, dlatego też do umowy pożyczki zastosowanie będą mieć ogólne przepisy o przedawnieniu, w tym art. 118 k.c. Jeżeli pożyczka udzielana jest przez przedsiębiorcę, np. firmę pożyczkową osobie fizycznej na jej prywatne cele, niezwiązane z działalnością gospodarczą, jak również gdy pożyczka udzielana jest przez przedsiębiorcę innemu przedsiębiorcy, termin przedawnienia roszczenia o zwrot pożyczki wynosi 3 lata.

(sprzeciw A. Z. - k. 91 i H. C. - k.93-94)

Ponadto H. C. podniosła, iż oświadczenie o ustanowieniu hipoteki złożyła pod wpływem błędu. Zgodnie z umową, kwota pożyczki została udzielona na rozwój działalności gospodarczej pożyczkobiorcy - Spółki (...) Sp. z o. o. w O., podczas gdy z oświadczenia wynika, że kwota pożyczki została przeznaczona na zupełnie inne cele, o czym dowiedziała się w dniu doręczenia jej nakazu zapłaty wraz z odpisem pozwu. Mając świadomość prawdziwego przeznaczenia kwoty pożyczki, tj. na wsparcie działalności innych spółek, a nie Spółki (...) Sp. z o.o. w O., nigdy nie złożyłaby takiego oświadczenia. Została wprowadzona w błąd i pod wpływem tego błędu złożyła oświadczenie o ustanowieniu hipoteki, które jest nieważne. Błąd ten ma charakter istotny, gdyż gdyby znała prawdziwe przeznaczenie kwoty pożyczki, nie zgodziłaby się na ustanowienie hipoteki na jej nieruchomościach.

(pismo procesowe k. 125)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 5 lutego 2018 r. powodowa spółka (...) S.A. jako dostawca zawarła z (...) sp. z o.o., J. C., (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. – jako apteką, umowę o współpracy handlowej nr (...), której przedmiotem było określenie zasad i warunków współpracy pomiędzy dostawcą i apteką, na jakich dostawca będzie sprzedawać, a apteka kupować produkty lecznicze, wyroby medyczne, suplementy diety, kosmetyki i inne produkty sprzedawane przez dostawcę.

(dowód: umowa o współpracy handlowej k. 36-39)

Tego samego dnia, tj. 5 lutego 2018 r. powodowa spółka (...) S.A. w T. zawarła z (...) sp. z o.o. w O. umowę pożyczki nr (...)., przedmiotem, której było udzielenie pożyczki pieniężnej w kwocie 400.000,00 zł.

Wypłata kwoty pożyczki miała nastąpić po podpisaniu umowy i ustanowieniu przez pożyczkobiorcę prawnego zabezpieczenia spłaty pożyczki w terminie do 7 dni od daty wystąpienia tych okoliczności. Kwota pożyczki miała zostać wypłacona zgodnie z dyspozycją złożoną przez pożyczkobiorcę. Pożyczka została udzielona na rozwój działalności gospodarczej.

W ramach § 3 umowy wskazano, że pożyczkobiorca zobowiązuje się do zwrotu pożyczkodawcy kwoty pożyczki w wysokości 400.000,00 zł plus ustalone odsetki umowne w wysokości 8,3% rocznie, obliczane miesięcznie do 7-go każdego miesiąca, za miesiąc poprzedni, na podstawie aktualnej kwoty pożyczki. Splata pożyczki miała następować wg harmonogramu, który stanowił załącznik nr 1 do umowy.

W § 4 przewidziano, że pożyczka staje się natychmiast wymagalna w przypadku likwidacji pożyczkobiorcy lub rozwiązania wiążącej strony umowy o współpracy handlowej. Termin zwrotu pożyczki strony ustaliły na 14 dni od dnia wystąpienia jednego z t tych zdarzeń. W przypadku niedotrzymania przez pożyczkobiorcę warunków niniejszej umowy w pożyczkodawca mógł również według swego wyboru:

- zażądać dodatkowego zabezpieczenia pożyczki,

- ustalić nowy, wcześniejszy termin jej spłaty,

- postawić pożyczkę w całości lub w części w stan natychmiastowej wymagalności w terminie określonym w wezwaniu.

W przypadku nie spłacenia w terminie którejkolwiek z rat pożyczki, Pożyczkodawca naliczał będzie odsetki w wysokości 18 % w stosunku rocznym, od terminów wymagalności poszczególnych rat pożyczki (§ 5).

Stosownie do § 6 zabezpieczeniem umowy był wystawiony przez pożyczkobiorcę, będący w posiadaniu pożyczkodawcy poręczony weksel in blanco. Ponadto pożyczkobiorca zobowiązał się, że właściciel nieruchomości ustanowi na zabezpieczenie wszelkich zobowiązań wynikających z umowy wraz z należnymi odsetkami w terminie do 23.02.2018 roku na rzecz (...) S.A. hipoteki łącznej nieruchomościach, do kwoty 500.000,00 zł na:

- nieruchomości znajdującej się w miejscowości N., nr działki (...) oznaczonej w ewidencji jako nieruchomość rolna, dla której Sąd Rejonowy w O. prowadzi Księgę Wieczystą Nr (...)

- na nieruchomości znajdującej się w miejscowości O., ul. (...) oznaczonej w ewidencji jako lokal mieszkalny, dla której Sąd Rejonowy w O. prowadzi Księgę Wieczystą Nr (...)

Pożyczkobiorca zobowiązał się do przedłożenia aktu notarialnego ustanawiającego hipotekę w terminie do 23.02.2018 roku oraz do przedłożenia odpisu Księgi Wieczystej z wpisaną hipoteką w terminie 7 dni od jej wpisania.

(dowód: umowa pożyczki k. 40)

W dyspozycji wypłaty pożyczki, pożyczkobiorca wskazał, że wnosi o:

- zaliczenie części udzielonej spółce pożyczki, w wysokości 128.037,81 zł na zadłużenie wynikające z dotychczas zawartych umów sprzedaży leków i materiałów medycznych;

- przekazanie części udzielonej spółce pożyczki w wysokości 202.182,87 zł na spłatę zadłużenia p. J. C., wynikającego z dotychczas zawartych umów sprzedaży leków i materiałów medycznych;

- przekazanie części udzielonej spółce pożyczki w wysokości 69.779,35 zł na spłatę zadłużenia (...) Sp. z o.o. w O., wynikającego z dotychczas zawartych umów sprzedaży leków i materiałów medycznych.

(dowód: oświadczenie k. 42)

W dniu 8 lutego 2018 r. pozwana H. C. złożyła przed Zastępcą Notarialnym E. K., działającą na podstawie upoważnienia Notariusz E. M. oświadczenie o ustanowieniu hipoteki w formie aktu notarialnego (Repertorium A nr (...)). Zgodnie z § 2 aktu notarialnego pozwana H. C. oświadczyła z powołaniem się na okazaną przy akcie umowę pożyczki nr (...) zawartą pomiędzy Spółką (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O. a Spółką (...) S.A. z siedzibą w T., że tytułem zabezpieczenia spłaty wszelkich zobowiązań wynikających z umowy pożyczki, w tym zobowiązania głównego (kapitału pożyczki), odsetek i innych należności wynikających z w/w umowy, na:

- lokalu mieszkalnym Nr (...), położonym w budynku Nr (...), przy ulicy (...) w O. (…), objętego księgą wieczystą (...) oraz

- nieruchomości składającej się z działek o numerach ewidencyjnych (...), położonej w miejscowości N., gmina P., objętej księgą wieczystą (...)

ustanawia hipotekę umowną łączną w wysokości 500.000 zł na rzecz Spółki (...) S.A. w T..

(dowód: oświadczenie k. 44-46, wydruki odpisów ksiąg wieczystych k. 26-35)

Bezsporne jest, że powódka wykonała swoje zobowiązanie i dokonała kompensaty kwoty pożyczki zgodnie z dyspozycją. (...) sp. z o.o. w O. – będąca stroną umowy pożyczki nr (...) i umowy współpracy handlowej nr (...) – nie wywiązała się ze swojej części umowy i dokonywała płatności za zakupione towary oraz nie dokonywała spłaty pożyczki.

W związku z brakiem zapłaty należności, powodowa spółka w oparciu o deklarację wekslową, w dniu 1 października 2018 r. wypełniła weksel in blanco, na łączną kwotę 1.685.393,78 zł. tj. na łączną wartość zobowiązań (...) Sp. z o.o. powstałych z tytułu zawartych umów sprzedaży w kwocie 1.181.975,59, pożyczki w kwocie 404.383,56 zł oraz odsetek w wysokości 99.034,63 zł. Powódka pismem z dnia 1.10.2018 r. wezwała (...) Sp. z o.o., (...) Sp. z o.o., W. C. i J. C. do wykupu weksla, jednak ten nie został wykupiony.

Nakazem zapłaty z 02.11.2018 r., Sąd Okręgowy w T. nakazał pozwanym (...) Sp. z o.o., (...) Sp. z o.o., W. C. i J. C., żeby solidarnie zapłacili powodowi kwotę 1.685.393,78 zł. Na podstawie tego nakazu powódka wszczęła egzekucję, która została umorzona wobec stwierdzonej bezskuteczności.

(dowód: deklaracja wekslowa k. 68, weksel k. 67, wezwanie do wykupu weklsa k. 69, nakaz zapłaty SO w T. k. 70, postanowienie o umorzeniu k. 71)

Pozwana H. C. w dniu 2 listopada 2018 r. sprzedała pozwanym A. Z. i T. Z.:

- nieruchomości znajdującej się w miejscowości N., nr działki (...) oznaczonej w ewidencji jako nieruchomość rolna, dla której Sąd Rejonowy w O. prowadzi Księgę Wieczystą Nr (...)

- na nieruchomości znajdującej się w miejscowości O., ul. (...). W. M. 6/1 oznaczonej w ewidencji jako lokal mieszkalny, dla której Sąd Rejonowy w O. prowadzi Księgę Wieczystą Nr (...)

(bezsporne a nadto dowód: wydruki odpisów ksiąg wieczystych k. 26-35)

Pismem z dnia 20.04.2022 r. powodowa spółka wezwała pozwanych do zapłaty kwoty 477.006,58 zł z tytułu niespłaconych należności wynikających z umowy pożyczki nr (...) zawartej dnia 5 lutego 2018, wskazując, że na zabezpieczenie spłaty pożyczki ustanowiona została hipoteka łączna na nieruchomościach, których są współwłaścicielami.

Na dochodzoną kwotę składały się kwota 400.000 zł tytułem należności głównej oraz kwota 77.006,58 zł odsetek od w/w kwoty. Wezwanie doręczono pozwanym w dniu 25.04.2022 r.

(dowód: wezwanie do zapłaty k. 72, potwierdzenia odbioru k. 73-74)

Pozwana H. C. złożyła powodowej spółce oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu o następującej treści:

Ja, niżej podpisana H. C., niniejszym oświadczam, że uchylam się od skutków prawnych oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki na nieruchomościach opisanych w księgach wieczystych o numerach (...), złożonego w formie aktu notarialnego w dniu 8 lutego 2018 r., przed Notariuszem E. M. w Kancelarii Notarialnej w O., Repertorium A Nr (...), ponieważ powyższe oświadczenie złożyłam pod wpływem błędu.

Zgodnie z umową pożyczki nr (...) z dnia 5 lutego 2018 r., kwota pożyczki została udzielona Spółce (...). zo. o. w O. na rozwój działalności gospodarczej pożyczkobiorcy. Akceptując to przeznaczenie kwoty pożyczki, zgodziłam się na zabezpieczenie jej spłaty poprzez ustanowienie zabezpieczenia na stanowiących moją własność nieruchomościach, co zostało opisane w § 6 umowy pożyczki. Następnie opisanym wyżej akcie notarialnym złożyłam oświadczenie o ustanoweniu hipoteki zgodnie z zobowiązaniem pożyczkobiorcy opisanym w § 6 umowy pożyczki.

W dniu 19 maja 2023 r. doręczony mi został pozew z dnia 20 lipca 2022 r. wraz z nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Okręgowego w O., I Wydział Cywilny z dnia 25 listopada 2022 r., sygn. akt (...). Z doręczonych mi tego dnia dokumentów, tj. z treści pozwu oraz z załączonego do pozwu oświadczenia Spółki (...) Sp. z o. o. w O. z dnia 5 lutego 2018 r. dowiedziałam się o rzeczywistym przeznaczeniu kwoty pożyczki, która zamiast pomóc w rozwoju działalności gospodarczej Spółki (...) Sp. z o. o. w O., zasiliła działalność zupełnie innych firm.

Mając świadomość prawdziwego przeznaczenia kwoty pożyczki, tj. wsparcia działalności innych spółek, a nie Spółki (...) Sp. z o. o., nigdy nie złożyłabym oświadczenia o ustanowenie hipoteki na moich nieruchomościach. Zostałam zatem wprowadzona w błąd, który ma charakter istotny i pod wpływem tego błędu złożyłam w dniu 8 lutego 2018 r. oświadczenie o ustanowieniu hipoteki, które jest nieważne.

Oświadczenie zostało doręczone powódce w dniu 6 czerwca 2023 r.

W odpowiedzi powodowa spółka wskazała, że brak jest podstaw do uznania przedmiotowego oświadczenia za skuteczne w stosunku do (...) S.A. W ocenie powódki z treści oświadczenia nie wynika, aby przy ustanawianiu hipoteki pozwana działała pod wpływem błędu.

(dowód: oświadczenie pozwanej k. 127, odpowiedź powódki k. 150)

Na dzień złożenia pozwu, tj. 21.07.2022 r. zadłużenie wynikające z umowy pożyczki wynosiło 480.806,02 zł i składało się na nie:

- 400.000 zł tytułem należności głównej,

- 80.806,02 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie obliczonych od dnia 25 lipca 2019 roku do dnia 20 lipca 2022 roku.

(bezsporne)

Sąd zważył, co następuje:

Powód wykazał zasadność roszczenia zarówno co do zasady jak i wysokości, wobec czego powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dołączone do akt niniejszej sprawy dokumenty, przywołując powyżej te, które miały najistotniejsze znaczenie dla sprawy. Dokumentacja przedłożona przez powoda nie była kwestionowana a Sąd nie dopatrzył się również z urzędu okoliczności, które by ją dyskwalifikowały i uniemożliwiały ustalenie na jej podstawie stanu faktycznego.

Sąd na podstawie art. 235 ^{( 2)} § 1 pkt 5 k.p.c. pominął wniosek dowodowy strony pozwanej dotyczący przesłuchania świadka (pkt 3 pisma pozwanej z 2.06.2023 r.) oraz przesłuchania stron. Pominięcie dowodu zgłaszanego przez stronę jest bowiem dopuszczalne wtedy, gdy okoliczności sporne, na które dowód powołano, zostały dostatecznie wyjaśnione (wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2012 r. sygn. akt (...), wyroki SN: z 12 stycznia 2005 r., (...), z 5 lutego 2009 r., (...) i z 13 grudnia 2010 r., (...)). W tej sprawie Sąd uznał, że zgromadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów w pełni pozwalają na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, w szczególności w oparciu o przedłożone umowę pożyczki i oświadczenie o ustanowieniu hipoteki. Stosownie do art. 299 k.p.c., jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, sąd dla wyjaśnienia tych faktów może dopuścić dowód z przesłuchania stron. W ocenie Sądu w sprawie niniejszej wszelkie dowody niezbędne do rozstrzygnięcia sprawy zawierają się w ramach złożonych przez strony dokumentów. Wobec braku niewyjaśnionych faktów i niestawiennictwa osobistego stron na rozprawie, Sąd pominął te wnioski jako zmierzające jedynie do przedłużenia postępowania.

Bezsporne w sprawie było zawarcie przez powodową spółkę z (...) sp. z o.o., J. C., (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o., umowy o współpracy handlowej nr (...), ponadto zawarcie przez powodową spółkę z (...) sp. z o.o. w O. umowy pożyczki nr (...) na kwotę 400.000,00 zł. Bezsporne a nadto wynikające z aktu notarialnego było również to, że zabezpieczeniem spłaty wszelkich zobowiązań wynikających z umowy pożyczki, w tym zobowiązania głównego (kapitału pożyczki), odsetek i innych należności wynikających z w/w umowy, było ustanowienie przez pozwaną H. C. hipoteki umownej łącznej w wysokości 500.000 zł na rzecz Spółki (...) S.A. na nieruchomościach opisanych powyżej. Pozwana H. C. nie zaprzeczyła by obciążone nieruchomości zbyła na rzecz pozostałych pozwanych. Strona pozwana nie kwestionowała także by powódka wykonała swoje zobowiązanie i dokonała kompensaty kwoty pożyczki zgodnie z dyspozycją a spółka (...) będąca stroną umowy pożyczki nie wywiązała się ze swojej części umowy i nie dokonywała spłaty pożyczki.

Osią sporu w niniejszej sprawie były w zasadzie dwie kwestie. Strona pozwana podniosła w sprzeciwie od nakazu zapłaty, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie z uwagi na to, że roszczenie uległo przedawnieniu. Ponadto oświadczenie o ustanowieniu hipoteki H. C. miała złożyć pod wpływem istotnego błędu, gdyż mając świadomość przeznaczenia kwoty pożyczki, nigdy nie złożyłaby takiego oświadczenia. Z tego względu pozwana wywodziła, że oświadczenie o ustanowieniu hipoteki jest nieważne.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do najdalej idącego zarzutu jakim jest nieważność złożonego oświadczenia woli, wskazać należy, że pozwana poza gołosłownym twierdzeniem, które należy traktować w kategorii taktyki procesowej, nie udowodniła by rzeczywiście w chwili składania oświadczenia o ustanowieniu hipoteki działała pod wspływem błędu.

Stosownie do art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Powód wykazał, że pozwana złożyła oświadczenie określonej treści przed notariuszem (okoliczność przyznana przez pozwaną).

Z zawartej umowy pożyczki wynika, że warunkiem jej udzielenia jest ustanowienie hipoteki na jej zabezpieczenie. Stosownie zaś do §2 umowy pożyczki, kwota pożyczki miała być wypłacona zgodnie z dyspozycją złożoną przez pożyczkobiorcę w oświadczeniu dołączonym do tej umowy. Dyspozycja została złożona w dniu 5 lutego 2018r. a zatem przed dniem złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki przez pozwaną – to miało miejsce 8 lutego 2018 r. Ponadto z niezakwestionowanych twierdzeń powoda potwierdzonych odpisem z rejestru przedsiębiorców (...) Sp. z o.o., wynika, że twierdzenia pozwanej jakoby nie wiedziała o faktycznym przeznaczeniu części kwoty pożyczki na spłatę zobowiązania (...) Sp z o.o. w O. nie są prawdziwe, gdyż pozwana H. C. jest jej większościowym udziałowcem - posiada 95% udziałów w w/w spółce, którą to prowadzi z synem - prezesem zarządu. Podobnie niezakwestionowane zostały kolejne twierdzenia powoda o świadomości pozwanej w zakresie przeznaczenia kwoty pożyczki na spłatę zobowiązań J. C., która prowadziła Aptekę (...) w O.. Wszystkie wyżej wymienione osoby były stronami umowy o współpracy handlowej nr (...), która była zawarta w tym samy dniu co umowa pożyczki tj. 5.02.2018r.

W tym miejscu należy odwołać się do art. 210 § 2 k.p.c., zgodnie z którym każda ze stron obowiązana jest do złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej, dotyczących okoliczności faktycznych. Wypowiedzenie się co do twierdzeń strony przeciwnej o okolicznościach faktycznych winno odnosić się w sposób konkretny i jednoznaczny do wszystkich podniesionych przez tę stronę twierdzeń. Obowiązek przewidziany w art. 210 § 2 k.p.c. zmierza do zakreślenia okoliczności spornych i bezspornych między stronami i ma wpływ na zakres ewentualnego postępowania dowodowego. Dowodzeniu podlegają bowiem tylko okoliczności sporne między stronami, istotne dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 212 k.p.c., art. 227 k.p.c., art. 229 k.p.c.). W sytuacji, w której strona obarczona obowiązkiem wypowiedzenia się co do twierdzeń strony przeciwnej o okolicznościach faktycznych, co do nich konkretnie się nie wypowie, naraża się na zastosowanie przez Sąd dyspozycji art. 230 k.p.c., zgodnie z którym, gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane. Jeżeli strona chce zaprzeczyć twierdzeniom strony przeciwnej o faktach, powinna uczynić to wyraźnie, odnosząc się do konkretnych okoliczności faktycznych i przedstawiając jednocześnie własne twierdzenia odnośnie kwestionowanej okoliczności. Ogólne zaprzeczenie pozwu z punktu widzenia procesowego jest nieskuteczne. Fakty i dowody związane z konkretnymi okolicznościami, z którymi się pozwany nie zgadza powinien on wskazać, jeśli ma to służyć obronie jego racji, powinien się on ustosunkować do twierdzeń strony powodowej, a tego w sprawie pozwana nie uczyniła (por. wyrok SN z dnia 9 lipca 2009 r., (...), (...)).

Sąd przyjął zatem, że pozwana miała możliwość zapoznania się z treścią zarówno umowy jak i oświadczenia dotyczącego dyspozycji wypłaty pożyczki. Ponadto z treści § 2 aktu notarialnego wynika, że pozwana H. C. złożyła oświadczenie o ustanowieniu hipoteki z powołaniem się na okazaną przy akcie umowę pożyczki nr (...).

Twierdzenia pozwanej zostały zatem przeciwstawione oświadczeniu złożonemu w formie aktu notarialnego. Zawód notariusza jest zawodem zaufania publicznego, a zgodnie z przepisem art. 80 § 2 ustawy Prawo o notariacie „Przy dokonywaniu czynności notarialnych notariusz jest obowiązany czuwać nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których czynność ta może powodować skutki prawne”. Podważenie dokonania czynności w formie aktu notarialnego wymaga przedstawienia dowodów, a nie samych twierdzeń, które zniweczą walor wiarygodności tak sporządzonego dokumentu.

Pozwana nie sprostała obowiązkowi dowodzenia, a więc brak było podstaw do uznania, że twierdzenia pozwanej w tym zakresie są wiarygodne. W związku z powyższym uznać należy, że złożone przez pozwaną oświadczenie o ustanowieniu hipoteki na nieruchomości nie było obarczone wadą oświadczenia woli opisaną w przepisie art. 84 k.c.

Mając powyższe na uwadze, konieczne stało się dokonanie oceny czy treść złożonego oświadczenia przez pozwaną jest właściwa do wywarcia skutku przewidzianego przez ustawę dla takiej czynności.

Stosownie do art. 244 k.c., hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym. Do dokonania wpisu ograniczonego prawa rzeczowego do księgi wieczystej wystarczający jest dokument z podpisem notarialnie poświadczonym (chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej), obejmujący oświadczenie właściciela o ustanowieniu tego prawa – art. 31 ust. 1 oraz art. 32 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Przedłożone przez powodową spółkę oświadczenie pozwanej o ustanowieniu hipoteki bezspornie zostało złożone w formie aktu notarialnego – a więc w formie czyniącej zadość ustawowym wymaganiom. Oświadczenie pozwanej było oświadczeniem właściciela nieruchomości, która ma zostać obciążona - pozwana w chwili składania oświadczenia była właścicielem:

- nieruchomości znajdującej się w miejscowości N., nr działki (...) oznaczonej w ewidencji jako nieruchomość rolna, dla której Sąd Rejonowy w O. prowadzi Księgę Wieczystą Nr (...) oraz

- nieruchomości znajdującej się w miejscowości O., ul. (...) oznaczonej w ewidencji jako lokal mieszkalny, dla której Sąd Rejonowy w O. prowadzi Księgę Wieczystą Nr (...)

Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).

W art. 68 ust. 1 zdanie 1 ww. ustawy wskazano, że hipoteka zabezpiecza wierzytelność do oznaczonej sumy pieniężnej. Oświadczenie pozwanej zawierało informację tytułem zabezpieczenia jakiej wierzytelności, na rzecz kogo oraz do jakiej kwoty jest ustanawiana hipoteka.

Pozwana oświadczyła w dniu 8 lutego 2018 r., z powołaniem się na okazaną przy akcie umowę pożyczki nr (...), że tytułem zabezpieczenia spłaty wszelkich zobowiązań wynikających z umowy pożyczki, w tym zobowiązania głównego (kapitału pożyczki), odsetek i innych należności wynikających z w/w umowy, ustanawia na swoich nieruchomościach hipotekę umowną łączną w wysokości 500.000 zł na rzecz Spółki (...) S.A. w T.. Oświadczenie to z uwagi na spełnienie wymogów formalnych oraz jego treść uznać należy za skutecznie złożone oraz wywołujące skutek przewidziany przez ustawę dla tej czynności prawnej. Z tego względu pozwani są dłużnikami rzeczowymi wobec powoda.

Istotne z punktu widzenia ustalenia odpowiedzialności pozwanych jest to, czy pożyczka została spłacona. Jak wynika z bezspornej części stanu faktycznego kwota pożyczki została wypłacona. Zarzut innego przeznaczenia środków przez pożyczkobiorcę nie wpłynął na zakres odpowiedzialności pozwanej wobec powoda.

Na dzień złożenia pozwu tj. 21.07.2022 r. zadłużenie wynikające z umowy pożyczki wynosiło 480.806,02 zł i składało się na nie 400.000 zł tytułem należności głównej oraz 80.806,02 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie obliczonych od dnia 25 lipca 2019 roku do dnia 20 lipca 2022 roku. Strona pozwana w toku postępowania nie kwestionowała wysokości zadłużenia wynikającego z zaciągniętej pożyczki.

Strona pozwana nie kwestionowała również podmiotowego zakresu swojej odpowiedzialności. Wskazać jednak dla porządku należy, że stosownie do art. 65 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, w przypadku dłużnika rzeczowego jakim jest pozwana, wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Powód poprzez wytoczenie powództwa realizuje swoje prawa oraz korzysta z ustanowionych zabezpieczeń wierzytelności.

Mając na uwadze powyższe, Sąd na podstawie art. 65 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece uwzględnił powództwo powoda w całości i zasądził od pozwanych H. C. i A. Z. solidarnie na rzecz powoda kwotę 480.806,02 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 21.07.2022 r. do dnia zapłaty.

Jednocześnie, na podstawie przepisu art. 319 k.p.c., Sąd zastrzegł pozwanej prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości opisanej w księdze wieczystej (...) i nieruchomości opisanej w księdze wieczystej (...). Sąd zastrzegł ponadto, iż zobowiązanie to jest solidarne z zobowiązaniem T. Z., wynikającym z prawomocnego co do niego nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Okręgowego w O. z dnia 25.11.2022r., sygn. akt (...).

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. zgodnie z żądaniem powoda i zasądził je od dnia wniesienia pozwu, ponieważ strona pozwana już w dniu wniesienia pozwu pozostawała w opóźnieniu z spełnieniem świadczenia na rzecz powoda.

Wbrew stanowisku pozwanych, zarzut przedawnienia nie mógł przynieść oczekiwanego skutku. Zgodnie z art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o świadczenia uboczne.

Ratio legis art. 77 stanowi wzmocnienie pozycji prawnej wierzyciela hipotecznego w stosunku do właściciela obciążonej nieruchomości (tak np. S. Kostecki [w:] Kodeks..., s. 1219). Przepis ten wyłącza skutki przedawnienia zabezpieczonej wierzytelności w takim zakresie, w jakim wierzycielowi na podstawie hipoteki przysługuje prawo do zaspokojenia z obciążonej nieruchomości. Zgodnie z art. 77 zd. 1 hipoteka pozostaje w mocy niezależnie od tego, jak długo istnieje i jest wymagalna zabezpieczona wierzytelność. Innymi słowy, gdy wierzytelność powstała i stała się wymagalna albo w inny sposób rozpoczął się bieg jej przedawnienia, upływ czasu nie ma per se wpływu na hipotekę. Bezterminowo chroni ona interesy wierzyciela hipotecznego (T. Czech [w:] Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz. Tom II. Hipoteka, wyd. II, LEX/el. 2024, art. 77).

Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie wpływa na uprawnienia wierzyciela hipotecznego dotyczące dochodzenia zaspokojenia z przedmiotu hipoteki. W rezultacie właścicielowi przedmiotu hipoteki nie przysługuje zarzut przedawnienia jako skuteczny środek obrony przeciwko powództwu wierzyciela hipotecznego. Artykuł 77 u.k.w.h. ma przy tym zastosowanie bez względu na to, czy właścicielem przedmiotu hipoteki jest dłużnik osobisty czy też osoba trzecia. W tym pierwszym przypadku - jeżeli dłużnik podniesie zarzut przedawnienia, jak to miało miejsce w sprawie - powództwo w zakresie odpowiedzialności osobistej nie będzie zasadne, natomiast w zakresie odpowiedzialności rzeczowej powinno zostać uznane za uzasadnione (postanowienie SN z 30.09.2022 r., (...), LEX nr 3490737).

O kosztach procesu orzeczono w myśl art. 98 § 1, §1 ^{( 1)} i §3 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca proces jest zobowiązana do zwrotu kosztów stronie wygrywającej. Wobec powyższego Sąd zasądził od pozwanych H. C. i A. Z. na rzecz powoda kwotę 34.858,00 zł tytułem kosztów procesu, z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, przy czym zobowiązanie to jest do kwoty 6.018,00 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 24.12.2023r. do dnia zapłaty, solidarne z zobowiązaniem T. Z. do zwrotu kosztów procesu wynikających z prawomocnego co do niego nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w O. z dnia 25.11.2022r., sygn. akt (...).

SSO Tomasz Cichocki