Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: sędzia Juliusz Ciejek

Protokolant: sekretarz sądowy Anna Kosowska

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2025 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. K. i D. K.

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie ewentualnie zapłatę i ustalenie

I.  ustala nieistnienie stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu na cele mieszkaniowe E. nr (...) z dnia 31 maja 2005 r., zawartej przez powodów (...) Bank S.A. (poprzednika prawnego pozwanego) z uwagi na jej nieważność,

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 26.393 zł 69 gr (dwadzieścia sześć tysięcy trzysta dziewięćdziesiąt trzy złote sześćdziesiąt dziewięć groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 lipca 2022 r. do dnia zapłaty,

III.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

IV.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 1.412 zł 27 gr (jeden tysiąc czterysta dwanaście złotych dwadzieścia siedem groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt: I C 967/23

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 23 czerwca 2023 r. skierowanym przeciwko bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. powodowie D. K. i J. K. wnieśli o:

1.  Zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwot:

a)  176.875,69 zł tytułem uiszczonych przez powodów na rzecz pozwanego rat kapitałowo-odsetkowych w okresie od 01.07.2005 r. do 01.08.2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi od dnia 01.07.2022 r. do dnia zapłaty,

b)  1.518 zł tytułem uiszczonych przez powodów na rzecz pozwanego opłat okołokredytowych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi od dnia 01.07.2022 r. do dnia zapłaty,

- stanowiących świadczenie nienależne z uwagi na nieważność umowy kredytu na cele mieszkaniowe E. nr (...) z dnia 31.05.2005 r. hipoteczny nr (...) (...) (...) z dnia 14.01.2011 r., zawartej przez powodów z poprzednikiem prawnym pozwanego,

2.  ustalenie nieistnienia stosunku prawnego z uwagi na nieważność umowy kredytu na cele mieszkaniowe E. nr (...) z dnia 31.05.2005 r. z późniejszymi zmianami zawartej przez powodów z poprzednikiem prawnym pozwanego,

ewentualnie,

3.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 36.716,01 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia w postaci nadpłat rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych w okresie od 01.07.2005 r. do 01.08.2021 r. oraz kwoty 1.518 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia w postaci opłat okołokredytowych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczony od dnia 1 lipca 2022 r. do dnia zapłaty, z uwagi na nieważność niedozwolonych postanowień zawartych w treści umowy kredytu na cele mieszkaniowe E. nr (...) z dnia 31.05.2005 r. z późniejszymi zmianami tj. § 2, § 4 ust. 1a, § 9 ust. 2, 7, 8 oraz § 5 ust. 4, § 8 ust. 5 pkt 1, § 14 ust. 1 pkt 5-7, § 17 ogólnych warunków kredytowania w zakresie udzielania kredytów na cele mieszkaniowe oraz kredytów i pożyczek hipotecznych w (...) Bank S.A. stanowiących dla pozwanego podstawę uzależnienia wysokości rat kapitałowo-odsetkowych od kursu franka szwajcarskiego

oraz ustalenie, że postanowienia zawarte w treści umowy kredytu na cele mieszkaniowe E. nr (...) z dnia 31.05.2005 r. z późniejszymi zmianami tj. § 2, § 4 ust. 1a, § 9 ust. 2, 7, 8 oraz § 5 ust. 4, § 8 ust. 5 pkt 1, § 14 ust. 1 pkt 5-7, § 17 ogólnych warunków kredytowania w zakresie udzielania kredytów na cele mieszkaniowe oraz kredytów i pożyczek hipotecznych w (...) Bank S.A. są bezskuteczne w stosunku do powodów, a co za tym idzie strony są związane wyłącznie pozostałymi postanowieniami umownymi.

Ponadto, wnieśli o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że umowę zawarli działając jako konsumenci. Wskazali, że swoje roszczenie oparte na nieważności umowy kredytu, powodowie wywodzą z art. 410 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. z powodu naruszenia lub sprzeczności z m.in.:

1.  art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez zawarcie przez pozwanego w umowie niedozwolonych klauzul indeksacyjnych oraz braku indywidualnego uzgodnienia warunków umowy,

2.  art. 4 ust. 2 i art. 5 Dyrektywy(...) poprzez naruszenie przez pozwanego obowiązków informacyjnych,

3.  art. 58 § 2 i § 3 k.c. poprzez zawarcie w umowie postanowień abuzywnych, które są sprzeczna z zasadami współżycia społecznego,

4.  art. 60 ust. 1, 2 pkt 2, 4, 5 ustawy prawo bankowe w zw. z art. 353 k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. oraz art. 358 ¹ § 1 k.c. w zakresie zawarcia w umowie postanowień abuzywnych poprzez niewykonanie umowy przez pozwanego bądź uznanie, że umowa nie zawiera wszystkich przedmiotowo-istotnych elementów umowy kredytowej, a także poprzez zastosowanie waloryzacji do umowy kredytowej,

5.  art. 58 § 1 i § 3 k.c. w zw. z art. 354 k.c. oraz art. 353 ¹ k.c. poprzez naruszenie granic swobody umów,

6.  art. 103 § 1 k.c. poprzez brak umocowania osób podpisujących umowę do jej zawarcia, wobec czego nie były uprawnione do działania w imieniu i na rzecz pozwanego.

Ponadto powodowie wskazali, że kursy walut w tabeli kursów pozwanego były ustalane arbitralnie i jednostronnie oraz nie byli poinformowani o sposobie tworzenia tabel kursowych przez pozwanego.

(pozew k. 4-26)

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Bank (...) S.A. (dalej: Bank, pozwany) przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, wniósł o sprawdzenie wartości przedmiotu sporu. W dalszej kolejności wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Jednocześnie pozwany sformułował następujące zarzuty:

- na wypadek „odfrankowania” umowy kredytu, zarzut przedawnienia roszczenia powodów w zakresie obejmującym rzekome nadpłaty powstałe w okresie od dnia zawarcia umowy kredytu do dnia 19.06.2013 r., z uwagi na fakt, że roszczenia te powstały na więcej niż 10 lat przed wniesieniem pozwu, a więc są przedawnione zgodnie z art. 118 k.c.,

- na wypadek unieważnienia umowy kredytu, zarzut potrącenia wierzytelności powodów o zapłatę dochodzonej w niniejszej sprawie kwoty z wzajemną wierzytelnością pozwanego o zwrot kwoty udzielonego kredytu tj. kwoty 152.000 zł oraz wierzytelności pozwanego z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia na skutek skorzystania przez drugą stronę z udostępnionego jej przez bank kapitału i osiągnięcia z tego tytułu korzyści majątkowej,

- na wypadek unieważnienia umowy oraz nieuwzględnienie przez Sąd zarzutu potrącenia, zarzut zatrzymania kwoty 152.000 zł stanowiącej roszczenie pozwanego w stosunku do powodom o zwrot udzielonego kredytu oraz kwoty 50.587,11 zł stanowiącej wierzytelności pozwanego z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia na skutek skorzystania przez drugą stronę z udostępnionego jej przez bank kapitału i osiągnięcia z tego tytułu korzyści majątkowej.

W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazał, że sporna umowa kredytu ani nie jest bezwzględnie nieważna, ani nie jest dotknięta jakąkolwiek inną wadliwością, mogącą skutkować jej upadkiem w całości lub w części. Jeśliby jednak nawet przyjąć, że abuzywność taka zachodzi nie prowadzi ona w żadnym razie do upadku umowy.

Pozwany zaprzeczył m.in. temu, że:

- nie wypełnił obowiązku informacyjnego w zakresie dotyczącym ryzyka związanego z zaciągnięciem kredytu indeksowanego do (...),

- powodowie nie mieli możliwości negocjowania treści postanowień umownych,

- zobowiązanie powodów nie było wyrażone w walucie obcej,

- kształtował tabele kursowe w sposób dowolny,

- umowa kredytu zawiera klauzule niedozwolone,

- umowa kredytu jest nieważna,

- raty kredytu lub wartość kredytu były zawyżone lub płacone przez powódki w zawyżonej wysokości,

- pozwany jest zobowiązany do zapłaty względem powódek jakichkolwiek kwot z tytułu świadczenia nienależnego, w tym w szczególności jakichkolwiek należności dochodzonych pozwem.

(odpowiedź na pozew k. 77-107)

Pozwany pismem z dnia 23.08.2024 r. podniósł zarzut potrącenia wierzytelności powodów o zapłatę dochodzonej w niniejszej sprawie kwoty z wzajemną wierzytelnością pozwanego tj.

1)  152.000 zł tytułem zwrotu nominalnej wartości kapitału kredytu wypłaconego na podstawie umowy kredytu,

2)  25.754,53 zł tytułem kwoty należnej bankowi ponad nominalną kwotę kapitału kredytu wypłaconą na podstawie umowy kredytu w związku z koniecznością urealnienia świadczenia banku.

(pismo pozwanego – k. 232-235)

Na rozprawie w dniu 04.02.2025 r. pełnomocnik powodów wskazał, że wnosi o nieuwzględnienie zarzutu potrącenia gdyż zostało złożone pod warunkiem uznania umowy za nieważną. Ponadto, zawiera żądanie waloryzacji, które jest niedopuszczalne.

(protokół rozprawy – k. 264-265)

Sąd nie uwzględnił zarzutu błędnego ustalenia wartość przedmiotu sporu.

(protokół rozprawy – k. 265)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany (...) Bank (...) S.A. w W. jest następcą prawnym (...) Bank S.A. w W..

(bezsporne, wydruk KRS dot. pozwanego – k. 38-57)

Powodowie w 2006 r. chcieli uzyskać środki na zakup mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb własnych.

(dowód: zeznania powoda– k. 264v-265)

W dniu 31 maja 2005 r. powodowie, jako konsumenci zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego banku (...) S.A. z siedzibą w W. – umowę o kredyt na cele mieszkaniowe (...) nr (...). Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 152.000 zł, jak określono, „denominowanego (waloryzowanego) w walucie (...) na okres 300 miesięcy od dnia 31.05.2005 do dnia 01.05.2030 r. (§ 2 zd. 1 umowy). Celem kredytu było pozyskanie środków na zakup własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego oraz wyposażenie tego lokalu wraz z remontem (§ 3 ust. 1 umowy).

( dowód: umowa kredytu k. 29-31)

Zawarta przez strony umowa zawierała następujące postanowienia:

- kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w (...) lub transzy kredytu zostanie określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu (§ 2 zd. 2),

- kredyt wykorzystywany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla (...) zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w banku w dniu wykorzystania kredytu (§ 4 ust. 1a),

- po okresie wykorzystania kredytu kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty kredytu wraz z odsetkami w 290 ratach miesięcznych w dniu 1 każdego miesiąca, począwszy od 01.04.2006 r. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla (...) zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty (§ 9 ust. 2),

- bank pobiera od kredytobiorcy prowizję przygotowawczą za udzielenie kredytu nie później niż w momencie uruchomienia kredytu w wysokości 1.368 zł, co stanowi 0,90 % kwoty przyznanego kredytu (§ 6 ust. 1),

- kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty odsetek w każdym miesiącu okresu, o którym mowa w ust. 4 w dniu 1 każdego miesiąca, z zastrzeżeniem ust. 6. Wysokość należnych odsetek określona jest w (...). Spłata należnych odsetek dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu należnych odsetek według kursu sprzedaży dewiz dla (...) zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty (§ 9 ust. 7 i ust. 8 umowy).

( dowód: umowa kredytu k. 29-31)

Oprocentowanie kredytu określono jako zmienne, ustalone na trzymiesięczne okresy odsetkowe i równe sumie stawki odniesienia (wyliczanej na bazie stawki LIBOR 3-miesięczny) oraz marży Banku w wysokości 2,75 p.p. (§ 8 ust. 1 umowy).

W dniu zawarcia umowy oprocentowanie kredytu wynosiło 3,51 % w stosunku roczny, zaś stawka odniesienia była równa 0,76 p.p. (§ 8 ust. 2 i 3 umowy).

Obowiązująca w danym okresie stawka odniesienia wyliczana jest na bazie stawki LIBOR 3-miesięczny jako średnia arytmetyczna zaokrąglona do dwóch miejsc po przecinku, z notowań stawki LIBOR 3-miesięczny dla depozytów trzymiesięcznych z ostatnich 10 dni roboczych miesiąca kalendarzowego poprzedzającego dany okres odsetkowy (§ 8 ust. 4 umowy).

W umowie nie zdefiniowano kursów kupna i sprzedaży dewiz, ani nie wskazano, jak ustalana jest tabela, z której miały one wynikać.

(dowód: umowa kredytu. k. 29-31)

Powodowie nie mieli wpływu na wysokość kursów walut, ani sposób ich ustalania. Umowa została zawarta na wzorcu umownych, do którego powodowie nie mogli wprowadzić istotnych zmian.

(dowód: zeznania powoda k. 264v-265)

Kredyt został wypłacony kredytobiorcom w następujących transzach:

- w dniu 08.06.2005 r. w kwocie 127.000 zł stanowiącej równowartość kwoty 48.636,64 CHF,

- w dniu 08.06.2005 r. w kwocie 25.000 zł stanowiącej równowartość kwoty 9.574,14 CHF,

w łącznej kwocie 152.000 zł.

(dowód: zaświadczenie – k. 32-35, zestawienie – k. 111-115 )

W okresie od 08.06.2005 r. do 02.06.2021 r. powodowie na rzecz pozwanego z tytułu spłaty rat umowy kredytu uiścili łącznie 178.393,69 zł oraz 1.518 zł tytułem opłat okołokredytowych.

( dowód: zaświadczenie – k. 32-35, zestawienie – k. 111-115)

Pismem z dnia 22.01.2022 r. powodowie wezwali pozwanego do zaplaty na ich rzecz kwoty 178.393,69 zł w terminie 7 dni od dnia otrzymania pisma. W treści wezwania powodowie powołali się na nieważność umowy kredytu oraz zawarte w niej postanowienia abuzywne.

Następnie, pismem z dnia 20.06.2022 r. powodowie ponownie wezwali pozwanego do zapłaty. Pozwany odebrał wezwanie w dniu 23.06.2022 r.

(dowód: wezwanie do zapłaty dnia 22.01.2022 r.– k. 36-37, pismo banku k. 256-257 )

Pozwany pismem z dnia 19.07.2024 r. wezwał powodów do zapłaty na jego rzecz kwot:

1)  152.000 zł tytułem zwrotu nominalnej wartości kapitału kredytu wypłaconego na podstawie umowy kredytu,

2)  25.754,53 zł tytułem kwoty należnej bankowi ponad nominalną kwotę kapitału kredytu wypłaconą na podstawie umowy kredytu w związku z koniecznością urealnienia świadczenia banku,

łącznie kwoty 177.754,53 zł. Wyznaczył powodom termin zapłaty na dzień 09.08.2024 r. Powodowie odebrali wezwanie w dniu 26.07.2024 r.

Następnie, pozwany pismem z dnia 12.08.2024 r. oświadczył, że potrąca wierzytelność powodów o zapłatę dochodzonej w niniejszym postępowaniu z wierzytelnością banku tj. 152.000 zł tytułem wypłaconego i wykorzystanego kapitału kredytu oraz kwoty 25.754,53 zł należnej bankowi ponad nominalną kwotę kapitału kredytu wypłaconą na podstawie zawartej przez strony umowy kredytu w związku z koniecznością urealnienia świadczenia banku.

Powyższe oświadczenie został odebrane przez powódkę w dniu 16.08.2024 r. Powód również otrzymał oświadczenie o potrąceniu.

(dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 19.07.2024 r. wraz z potwierdzeniem doręczenia – k. 236-241, oświadczenie o potrąceniu z dnia 12.08.2024 r. wraz z potwierdzeniem doręczenia – k. 242-244, oświadczenie pełnomocnika powodów – k. 264)

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powodów o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego z uwagi na nieważność umowy kredytu na cele mieszkaniowe E. nr (...) z dnia 31.05.2005 r. z późniejszymi zmianami zawartej przez powodów z poprzednikiem prawnym pozwanego, uznano za zasadne. Roszczenie powodów o zapłatę tytułem zwrotu świadczenia nienależnego (uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych) zostało uwzględnione w części tj. co do kwoty 26.393,60 zł, zaś w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu. Wobec uznania, że umowa łącząca strony jest nieważna, strony powinny zwrócić to co wzajemnie sobie świadczyły. Jednak pozwany zgłosił zarzut potrącenia, który okazał się skuteczny w zakresie zwrotu udostępnionego kapitału (152.000 zł) wobec żądnego przez powodów zwrotu części uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych.

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt i niekwestionowane przez strony dokumenty oraz zeznania świadków i powodów nie stwierdzając podstaw do podważenia ich wiarygodności.

Świadkowie M. M. (k. 210-219) i M. K. (k. 221-227) wskazały, że nie uczestniczyły w procesie udzielenia kredytu powodom. Zeznały na temat ogólnych kwestii związanych z funkcjonowaniem kredytów i finansowaniem banku oraz konstrukcji umów.

Powodowie podnieśli zarzut braku umocowania osób, które podpisały umowę w imieniu banku. Jednak nie uzasadnili powyższych twierdzeń. Mając na uwadze treść przepisu art. 97 k.c. należy uznać, że powodowie nie podważyli skutecznie powołanej przez siebie okoliczności.

Powodowie w pierwszym rzędzie domagali się ustalenia nieistnienia stosunku prawnego z uwagi na nieważność umowy kredytu na cele mieszkaniowe E. nr (...) z dnia 31.05.2005 r. z późniejszymi zmianami zawartej przez powodów z poprzednikiem prawnym pozwanego i zapłaty z tego tytułu. Tytułem żądania ewentualnego powodowie wnieśli o ustalenia bezskuteczności w stosunku do nich postanowień odnoszących się do indeksacji kredytu oraz zapłaty z tego tytułu.

Powodowie mają interes prawny w wystąpieniu z żądaniem pozwu, a polega on na tym, że w istocie domagają się definitywnego usunięcia niepewności prawnej co do istnienia nawiązanego na podstawie umowy stosunku prawnego lub jego treści w przypadku wyeliminowania niektórych postanowień z uwagi na ich niedozwolony charakter. W przypadku umowy długoterminowej, jakim jest objęta pozwem umowa kredytu, żądanie zwrotu kwot wypłaconych lub wpłaconych może wynikać z różnych przyczyn, zatem samo rozstrzygnięcie o uwzględnieniu lub oddaleniu żądania zapłaty na tle takiej umowy nie zawsze wyeliminuje wątpliwości co do jej istnienia lub treści. W świetle aktualnego orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Białymstoku jak i Sądu Najwyższego powyższa kwestia nie budzi wątpliwości.

Wyjaśnić należy, że mimo zawartych w umowie sformułowań, że kredyt udzielony powodom jest denominowany, to faktycznie miał on charakter kredytu indeksowanego. Kwota kredytu była bowiem ustalona w PLN i dopiero w efekcie zabiegu waloryzacyjnego przeliczono ją na (...). Strony niniejszego procesu łączyła zatem umowa kredytu indeksowanego do (...), co ostatecznie nie było sporne w sprawie.

Zasadnicze postanowienia umowy w ocenie Sądu spełniają przesłanki z art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie jej zawarcia) i pozwalają na uznanie jej za umowę kredytu bankowego. Znane są bowiem strony umowy, kwota i waluta kredytu, cel, na jaki został udzielony, zasady i termin jego spłaty (ratalnie), wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany (suma stałej marża i zmiennej stopy referencyjnej) oraz inne niezbędne warunki wynikające z art. 69 ust. 2 powołanej ustawy.

Oceny postanowień ww. umowy nie zmienia fakt, że kwota udzielonego kredytu miała być indeksowana kursem waluty obcej przez przeliczenie wysokości sumy kredytowej wypłaconej w walucie polskiej na walutę obcą, ustalenie rat spłaty w walucie obcej i następnie przeliczanie wartości konkretnych spłat dokonywanych w walucie polskiej na walutę obcą i odpowiednie do tego określanie wysokości pozostałego do spłaty zadłużenia w tej właśnie walucie ( (...)).

Art. 358 ¹ § 2 k.c. wprost przewiduje możliwość zastrzeżenia w umowie, że wysokość zobowiązania, którego przedmiotem od początku jest suma pieniężna, zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W orzecznictwie sądowym zgodnie przyjmuje się przy tym, że w omawianym przepisie chodzi o pieniądz polski, a innym miernikiem wartości może być również waluta obca (vide: wyroki SN w sprawie I CSK 4/07, I CSK 139/17, uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 339/06).

Umowa stron zawiera zatem elementy przedmiotowo istotne, które mieszczą się w konstrukcji umowy kredytu bankowego i stanowią jej w pełni dopuszczalny oraz akceptowany przez ustawodawcę wariant, o czym świadczy nadto wyraźne wskazanie tego rodzaju kredytów (indeksowanych i denominowanych) w treści art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 prawa bankowego oraz wprowadzenie art. 75b prawa bankowego, na podstawie nowelizacji tej ustawy, które to zmiany weszły w życie z dniem 26 sierpnia 2011 r.

Nadto umowa stron jest dopuszczalna w świetle treści art. 353 ¹ k.c., zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Ryzyko zmiany kursu waluty obcej przyjętej jako miernik wartości świadczenia w walucie polskiej z zasady może wywoływać konsekwencje dla obu stron – w przypadku podwyższenia kursu podwyższając wartość zobowiązania kredytobiorcy w stosunku do pierwotnej kwoty wyrażonej w walucie wypłaty, a w przypadku obniżenia kursu - obniżając wysokość jego zadłużenia w tej walucie, a tym samym obniżając wysokość wierzytelności Banku z tytułu spłaty kapitału kredytu w stosunku do kwoty wypłaconej.

Trudno zatem uznać, aby konstrukcja umowy kredytu indeksowanego kursem waluty obcej była sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego, skoro ryzyko takiego ukształtowania stosunku prawnego obciąża co do zasady obie strony. Nie ma również przeszkód, by strony w umowie określiły sposób ustalania kursu dla uniknięcia wątpliwości na tym tle w toku wykonywania umowy. Zamieszczenie postanowień w tym zakresie samo w sobie nie narusza zatem przepisów prawa, zasad współżycia społecznego, ani nie jest sprzeczne z naturą zobowiązania kredytowego.

Ustalony w umowie z konsumentem sposób ustalania kursu waluty indeksacyjnej przyjmowanego do rozliczeń umowy może natomiast być przedmiotem oceny, czy nie stanowi postanowienia niedozwolonego. W związku ze stanowiskiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( (...)), zajętym w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie (...)na tle wykładni dyrektywy(...), i podtrzymanym tam poglądem dotyczącym natury klauzul wymiany (indeksacyjnych), które wprowadzając do umów kredytowych ryzyko kursowe, określają faktycznie główny przedmiot umowy (pkt 44 powołanego wyroku), postanowienia w tym zakresie podlegają kontroli w celu stwierdzenia, czy nie mają charakteru niedozwolonego, jeżeli nie zostały sformułowane jednoznacznie (art. 385 ^{( 1)} § 1 zd. drugie k.c.). W przypadku uznania ich za niedozwolone konieczne staje się również rozważenie skutków tego stanu rzeczy.

Nie ulega wątpliwości, że powodowie zawarli umowę jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Z umowy i wniosku kredytowego wynika, że powodowie zaciągnęli kredyt na cele mieszkaniowe. Okoliczność ta nie była kwestionowana przez pozwanego na żadnym etapie postępowania.

Powodowie wskazali, że postanowienia zawarte w § 2, § 4 ust. 1a, § 9 ust. 2, 7, 8 umowy kredytu stanowią klauzulę waloryzacyjną. Powyższe zapisy dotyczyły kursów waluty obcej stosowanych do przeliczeń na potrzeby ustalenia wzajemnych zobowiązań stron. Wskazane zapisy przewidywały, że wysokość zobowiązania stron będzie wielokrotnie przeliczana z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty indeksacyjnej. Powodowie kwestionowali również postanowienia zawarte w § 5 ust. 4, § 8 ust. 5 pkt 1, § 14 ust. 1 pkt 5-7, § 17 ogólnych warunków kredytowania w zakresie udzielania kredytów na cele mieszkaniowe oraz kredytów i pożyczek hipotecznych w (...) Bank S.A. Jednakże do pozwu oraz odpowiedzi na pozew nie został dołączony dokument, który zawierał powyższe klauzule wobec tego Sąd nie mógł dokonać ich oceny.

Bezspornie mechanizm (konkretny sposób) ustalania kursu nie został opisany w żaden sposób w umowie.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ulega wątpliwości, że umowa stron została zawarta na podstawie wzoru opracowanego i stosowanego przez Bank. Kredytobiorcy mogli wybrać rodzaj kredytu, który najbardziej im odpowiadał, uzgodnić kwotę kredytu w walucie polskiej, natomiast nie uzgadniano z nimi wszystkich pozostałych postanowień, w szczególności nie uzgadniano tego, czy mogą skorzystać z innego kursu waluty niż przyjmowany przez pozwanego. Oznacza to, że te pozostałe postanowienia, podobnie jak postanowienia ogólnych warunków kredytowania (stanowiącego wszak integralną część umowy), nie były uzgodnione indywidualnie z kredytobiorcami w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c.

Z zeznań powódki wynika, że nie informowano kredytobiorców o możliwości negocjacji umowy ani sposobie ustalania kursów waluty obcej „ Nie tłumaczono nam w jaki sposób bank będzie ustalał kurs (...) dla potrzeb rozliczenia umowy. (…) Byliśmy przekonani, że to co bank zapisze w umowie, to tak ma być. Nie było żadnych negocjacji. My zapoznaliśmy się z umową dopiero w momencie podpisywania. Gdy nam ją okazano była już podpisana przez przedstawicieli banku. Ponieważ umowa była już podpisana, uniemożliwiało to nam jakąkolwiek dyskusję.” (protokół k. 264v-265).

W tym stanie rzeczy nie ma podstaw do przyjęcia, że postanowienia umowy w zakresie mechanizmu ustalania kursu waluty, wyznaczającego wysokość zobowiązania strony powodowej względem pozwanego, zostały w przypadku umowy stron uzgodnione indywidualnie.

Z uwagi na to, że powodowie wskazywali, że ww. postanowienia są niedozwolone, należało rozważyć, czy – skoro dotyczą głównego przedmiotu umowy – są wystarczająco jednoznaczne i czy wynikające z nich prawa lub obowiązki stron zostały ukształtowane sprzecznie z dobrymi obyczajami lub w sposób rażąco naruszający interesy powodów jako konsumenta. Kwestionowane postanowienia przewidują indeksację kredytu kursem waluty obcej i odwołują się w zakresie wypłaty kredytu jak i jego spłaty do kursu (...) obowiązującego w Banku. Nie wskazano, w jaki konkretnie sposób jest ustalany kurs waluty. To zaś nie pozwala na jednoznaczne określenie zakresu tych postanowień i konsekwencji płynących dla kredytobiorców. Trudno uznać, aby tak sformułowane postanowienia były wystarczająco jednoznaczne. Podkreślenia wymaga, że kwestionowane postanowienia wskazywały na dwa rodzaje kursów – kurs kupna do ustalenia wysokości kredytu w tej walucie po jego wypłacie w walucie polskiej oraz kurs sprzedaży do ustalenia wysokości kolejnych rat spłaty w PLN. Zważywszy, że sposób ustalania tych kursów nie został określony w umowie, oznacza to, że mogły być one wyznaczane jednostronnie przez Bank. Nie zmienia tego okoliczność, że w pewnym zakresie Bank mógł doznawać pewnych ograniczeń dotyczących wyznaczania kursu z uwagi na działania regulatora rynku, czy z uwagi na sytuację gospodarczą, gdyż nadal były to czynniki niezależne od kredytobiorców, na które kredytobiorcy nie mieli żadnego wpływu. Na tle tak ukształtowanych postanowień dotyczących kursu waluty, która ma być miernikiem waloryzacji (przeliczania) zobowiązań wynikających z umowy kredytu bankowego utrwalony jest pogląd, że mają one charakter niedozwolony, gdyż są „nietransparentne, pozostawiają pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron” (vide uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 382/18 i przywołane tam orzecznictwo).

W ocenie Sądu przyznanie sobie przez pozwanego we wskazanych postanowieniach jednostronnej kompetencji do swobodnego ustalania kursów przyjmowanych do wykonania umowy prowadzi do wniosku, że były one sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powódki w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy (art. 385 ² k.p.c. – por. uchwała SN z 20.06.2018 r. w sprawie III CZP 29/17). Takie rozwiązania dawały bowiem Bankowi, czyli tylko jednej ze stron stosunku prawnego, możliwość przerzucenia na powodów całego ryzyka wynikającego ze zmiany kursów waluty indeksacyjnej i pozostawiały mu całkowitą swobodę w zakresie ustalania wysokości ich zadłużenia przez dowolną i pozbawioną jakichkolwiek czytelnych i obiektywnych kryteriów możliwość ustalania kursu przyjmowanego do rozliczenia spłaty kredytu. Nie ma zaś znaczenia, czy z możliwości tej Bank korzystał, ani to, czy w toku wykonywania umowy zmienił swoje zasady na bardziej transparentne. Dla uznania postanowienia umownego za niedozwolone wystarczy bowiem taka jego konstrukcja, która prowadzi do obiektywnej możliwości rażącego naruszenia interesów konsumenta, przy czym zgodnie z art. 385 ² k.c. ewentualna abuzywność postanowień umowy podlega badaniu na datę jej zawarcia z uwzględnieniem towarzyszących temu okoliczności i innych umów pozostających w związku z umową objętą badaniem (vide uchwała SN z 20.06.2018 r. w sprawie III CZP 29/17).

W świetle powyższych okoliczności w ocenie Sądu wskazane wyżej postanowienia umowy dotyczące stosowania dwóch różnych rodzajów kursów, które mogły być swobodnie ustalane przez jedną ze stron umowy (Bank) nie zostały uzgodnione indywidualnie z kredytobiorcami i kształtowały zobowiązania powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy, a zatem miały charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i w związku z tym nie wiążą powodów.

Wyeliminowanie wskazanych zapisów i związanie stron umową w pozostałym zakresie, czyli przy zachowaniu postanowień dotyczących indeksacji kredytu oznaczałoby, że kwota kredytu wypłaconego powodom powinna zostać przeliczona na walutę szwajcarską, a powodowie w terminach płatności kolejnych rat powinni je spłacać w walucie polskiej, przy czym żadne postanowienie nie precyzowałoby kursu, według którego miałyby nastąpić takie rozliczenia. Nie ma przy tym możliwości zastosowania w miejsce wyeliminowanych postanowień żadnego innego kursu waluty.

Zgodnie z wiążącą wszystkie sądy Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy (...) dokonaną przez (...) w powołanym już wyżej wyroku z dnia 3.10.2019 r. w sprawie (...)w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy, skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje. Jedynie w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym lub takiego, który można zastosować za zgodą obu stron – wyłącznie wtedy gdy brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi. W wyroku tym (...) wskazał, że nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, nie mających charakteru dyspozytywnego.

Przenosząc powyższe uwagi na stan faktyczny niniejszej sprawy należy wskazać, że brak możliwości stosowania norm o charakterze ogólnym nie pozwala na sięgnięcie do domniemanej woli stron lub utrwalonych zwyczajów (art. 65 k.c. i art. 56 k.c.), które w odniesieniu do innych stosunków prawnych pozwalałyby na ustalenie wartości świadczenia określonego w walucie obcej np. przez odniesienie się do tej waluty według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski lub innych kursów wskazywanych przez strony w umowie. Nie ma zwłaszcza możliwości sięgnięcia po przepis art. 358 § 2 k.c., który posługuje się takim właśnie kursem w przypadku możliwości spełnienia świadczenia wyrażonego w walucie obcej. Po pierwsze, świadczenie obu stron było wyrażone w walucie polskiej (wypłata kredytu i jego spłata następowały bowiem w PLN, a (...) był tylko walutą indeksacyjną). Po drugie, wspomniany przepis nie obowiązywał w dacie zawarcia umowy (wszedł w życie z dniem 24 stycznia 2009 r.), zaś uznanie pewnych postanowień umownych za niedozwolone skutkuje ich wyeliminowaniem z umowy już od daty jej zawarcia, co czyni niemożliwym zastosowanie przepisu, który wówczas nie obowiązywał. Nawet gdyby uznać, że art. 358 § 2 k.c. mógłby być stosowany do skutków, które nastąpiły po dacie jego wejścia w życie, to nadal brak byłoby możliwości ustalenia kursu, według którego należałoby przeliczać zobowiązania stron sprzed tej daty, czyli przede wszystkim ustalić wysokości zadłużenia w (...) po wypłacie kredytu.

W ocenie Sądu brak określenia kursów wymiany i możliwości uzupełnienia umowy w tym zakresie skutkuje koniecznością wyeliminowania z umowy całego mechanizmu indeksacji, który - określony przy pomocy niedozwolonych postanowień dotyczących kursu wymiany - jawi się w całości jako sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający interesy kredytobiorcy - konsumenta.

Wskazać należy, że w dniu 25.04.2024 r. została wydana przez skład całej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego uchwała w sprawie o sygn. akt (...). Podjęta przez Sąd Najwyższy uchwała ma moc zasady prawnej. Zgodnie z powyższą uchwałą:

1. W razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów.

2. W razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie, z uwagi na treść uchwały Sądu Najwyższego(...)z dnia 25.04.2024 r. oraz w świetle orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Białymstoku odstąpił od dotychczasowego poglądu, że po wyeliminowaniu niedozwolonych postanowień umowa stron nadal może być wykonywana. Wobec powyższego, eliminacja postanowień określających kurs wymiany i brak możliwości uzupełnienia umowy w tym zakresie skutkuje obiektywnym brakiem możliwości jej wykonania przez obie strony zgodnie z jej istotą, tj. jako umowy kredytu bankowego.

Z podanych przyczyn, na podstawie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) w związku z art. 58 § 1 k.c. i art. 69 pr. bank, powództwo o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego z uwagi na nieważność umowy kredytu na cele mieszkaniowe E. nr (...) z dnia 31.05.2005 r. z późniejszymi zmianami zawartej przez powodów z poprzednikiem prawnym pozwanego, należało uwzględnić, o czym Sąd orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Zgodnie z poglądem przyjętym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7.05.2021 r. w sprawie(...), w przypadku następczej nieważności umowy kredytowej po obu jej stronach powstają odrębne roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych. Ostatecznie zatem świadczenia te podlegają zwrotowi niezależnie od siebie, bez konieczności badania z urzędu, czy ich wzajemna wysokość prowadzi do powstania stanu wzbogacenia, który byłby miarą zwrotu różnicy między tymi świadczeniami. Sąd Najwyższy nadał wskazanej uchwale moc zasady prawnej, co oznacza, że będzie ona stosowana przez ten sąd również w innych sprawach.

W oparciu o art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. powodom przysługiwała od pozwanego kwota 178.393,69 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01.07.2022 r. do dnia zapłaty, tytułem zwrotu uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych. Powyższa kwota stanowi sumę wszystkich świadczeń w PLN otrzymanych przez pozwanego od powodów w okresie od dnia 01.07.2005 r. do 01.08.2021 r. w kwocie 176.875,69 zł oraz 1.518 zł tytułem opłat okołokredytowych. Powodowie udokumentowali żądaną kwotę zaświadczeniem wystawionym bezpośrednio przez bank, którego autentyczności pozwany nie podważył. Kwota ta wynikała wprost z podsumowania tabeli.

Bezzasadne byłoby przy tym powoływanie się na przez Bank na brak obowiązku zwrotu świadczenia z uwagi na przepisy art. 411 k.c., gdyż w pkt. 1 tej regulacji wyraźnie wskazano, że nie dotyczy on sytuacji, w której zwrot ma dotyczyć świadczenia spełnionego m.in. w wykonaniu nieważnej czynności prawnej – jak w sprawie niniejszej.

Strona powodowa spłacając kredyt nie spełniała również świadczeń z tytułu umowy przed nadejściem terminu ich wymagalności (art. 411 pkt 4 k.c.), skoro z uwagi na nieważność umowy nie była zobowiązana do takich spłat, a co najwyżej do zwrotu świadczenia nienależnego, jakim stała się wypłacona im kwota kredytu.

Dochodzone przez powodów roszczenie nie jest przedawnione. Zastosowanie znajdzie co do zasady w niniejszej sprawie dziesięcioletni termin przedawnienia, albowiem roszczenie powodów powstało przed zmianą przepisów wprowadzonych ustawą z 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 poz. 1104).

Bieg terminu przedawnienia takich roszczeń nie może się skończyć przed datą powzięcia przez konsumenta wiedzy o niedozwolonym charakterze takiego postanowienia, względnie przed dniem, w którym przy zachowaniu przeciętnej staranności wiedzę taka mógł obiektywnie rzecz biorąc powziąć. „Należy zauważyć, że termin przedawnienia może być zgodny z zasadą skuteczności tylko wtedy, gdy konsument miał możliwość poznania swoich praw przed rozpoczęciem biegu lub upływem tego terminu.” (teza 46 do wyroku (...) (...)). Stanowisko takie zostało wyrażone w wyrokach (...) z dnia 22.04.2021 r. w sprawie (...) i z dnia 10.06.2021 r. w sprawie (...) oraz w połączonych sprawach od(...). Podobne stanowisko do wyroku (...), w dniu 7 maja 2021 r zajął polski Sąd Najwyższy. Sąd uznał, iż rozpoczęcie biegu terminu przedawnienie rozpoczyna się w momencie zakwestionowania umowy frankowej - złożenia reklamacji, wystosowania wezwania do zapłaty, złożenia pozwu w Sądzie.

Jednocześnie, na podstawie tych samych przepisów pozwanemu przysługuje od powodów kwota 152.000 zł z tytułu nienależnego świadczenia w postaci wypłaconego kapitału. Strona powodowa powinna zwrócić powyższą kwotę pozwanemu.

Pozwany w toku niniejszej sprawy zgłosił zarzut potrącenia. Zgodnie z art. 498 § 1 k.c. „ Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.”. Jak wynika z powyższego przepisu mogą zostać potrącone wierzytelności jeżeli przedmiotem ich są pieniądze – warunek spełniony w niniejszym stanie faktycznym. Potrącenie wierzytelności jest uzależnione od złożenia odpowiedniego oświadczenia drugiej stronie. Pozwany w piśmie z dnia 12.08.2024 r. złożył bezwarunkowe oświadczenie o potrąceniu wierzytelności. Powodowie przyznali, że powyższe oświadczenie zostało im doręczone.

W związku z tym Sąd uwzględnił zarzut potrącenia, ponieważ oświadczenie o potrąceniu zostało skutecznie złożone, a tym samym wierzytelności stron wzajemnie się umorzyły do kwoty 152.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01.07.2022 r. do dnia 12.08.2024 r. (data potrącalności).

Z uwagi na powyższe w oparciu o art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c., przy uwzględnieniu zarzutu potrącenia, Sąd oddalił powództwo o zapłatę kwoty 152.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01.07.2022 r. do dnia 12.08.2024 r. tytułem zwrotu rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych przez powodów w okresie od 01.07.2005 r. do 01.08.2021 r., o czym orzekł jak w punkcie III sentencji wyroku.

Wobec powyższego Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów na podstawie powołanych wyżej przepisów kwotę 26.393,69 zł (176.875,69 zł - 152.000 zł) tytułem zwrotu uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych w okresie od dnia 01.07.2005 r. do 01.08.2021 r., o czym Sąd orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku.

Powodowie żądali zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od żądanej kwoty od dnia 01.07.2022 r. do dnia zapłaty - i to żądanie zostało uwzględnione w całości.

Pismem z dnia 20.06.2022 r. powodowie wezwali pozwanego do zapłaty – w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania. Pozwany odebrał wezwanie w dniu 23.06.2022 r. i w wyznaczonym terminie nie spełnił żądania. Wobec powyższego pozwany pozostawał w opóźnieniu w spełnieniu wyżej wskazanego świadczenia od dnia 01.07.2022 r. i od tej daty Sąd orzekł o początku biegu odsetek ustawowych za opóźnienie – zgodnie z żądaniem powodów.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie, z uwagi na aktualne orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Białymstoku odstąpił od dotychczasowego poglądu, że odsetki za opóźnienie od nienależnego świadczenia z tytułu uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych należą się od dnia wydania wyroku. Wobec powyższego odsetki należą się od dnia, w którym pozwany bank został w sposób jednoznaczny poinformowany przez kredytobiorców o tym, że w ich ocenie umowa jest nieważna bądź zawiera klauzule niedozwolone i zostało prawidłowo sformułowane żądanie zapłaty.

W związku z tym, Sąd na podstawie art. 481 § 1 k.c. zasądził odsetki za opóźnienie na rzecz powodów od kwoty 26.393,69 zł od dnia 01.07.2022 r. do dnia zapłaty, o czym orzekł w punkcie II sentencji wyroku.

Z uwagi na uwzględnienie zarzutu potrącenia co do kwoty 152.000 zł, zarzut zatrzymania zgłoszony przez pozwanego co do tej kwoty stał się bezprzedmiotowy.

Ponadto, powód zgłosił zarzut potrącenia co do kwoty 25.754,53 zł tytułem kwoty należnej bankowi ponad nominalną kwotę kapitału kredytu wypłaconą na podstawie umowy kredytu w związku z koniecznością urealnienia świadczenia banku. Na wypadek jego nieuwzględnienia pozwany zgłosił ewentualny zarzut zatrzymania kwoty 50.587,11 zł stanowiącej wierzytelności pozwanego z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia na skutek skorzystania przez drugą stronę z udostępnionego jej przez bank kapitału i osiągnięcia z tego tytułu korzyści majątkowej. W dniu 15 czerwca 2023 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ogłosił orzeczenie w sprawie (...), w którym rozstrzygnął pytanie prejudycjalne, czy w przypadku uznania, że umowa kredytu zawarta przez bank i konsumenta jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, strony oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w wykonaniu tej umowy (bank - kapitału kredytu, konsument - rat, opłat, prowizji i składek ubezpieczeniowych) oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, mogą domagać się także jakichkolwiek innych świadczeń, w tym należności (w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia). (...) uznał że prawo Unii Europejskiej stoi na przeszkodzie, aby banki mogły żądać od kredytobiorców dodatkowych świadczeń, w tym wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Wobec powyższego pozwanemu nie przysługuje świadczenie, które zgłosił do potrącenia ewentualnie zatrzymania. Tym samym zarzuty te okazały niezasadne.

Sąd pominął wniosek pozwanego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny bankowości. Okoliczności, na które miał dowód ten być przeprowadzony okazały się nieistotne dla rozstrzygnięcia sporu. Niniejsze postępowanie ostatecznie wymagało ustalenia czy zawarte postanowienia umowy mają charakter abuzywny – a więc wymagało ustalenia czy są one sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interes konsumenta. Powyższe nie wymagało wiedzy specjalnej biegłego sądowego lecz opierało się na kwestii prawidłowego stosowania przepisów prawa, a analiza i ocena postanowień umownych w kontekście norm prawnych należy do Sądu.

Uwzględnienie tych żądań dezaktualizuje potrzebę odnoszenia się do żądania ewentualnego.

Pozwany podniósł zarzut ustalenia błędnej wartości przedmiotu sporu przez powodów. Powodowie określając wartość przedmiotu sporu wskazali na sumę roszczenia pieniężnego oraz roszczenia o ustalenie, w łącznej wysokości 330.393,69 zł. W ocenie Sądu taki sposób ustalenia wartości przedmiotu sporu jest właściwy i zgodny z art. 21 k.p.c.

Przechodząc do kosztów procesu Sąd dokonał ich stosunkowego rozdzielenia wedle odpowiedzialności za wynik sprawy na podstawie art. 100 k.p.c.

Powodowie w niniejszej sprawie ponieśli następujące koszty:

- wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika – 10.800 zł,

- opłata sądowa od pozwu – 1.000 zł,

- opłata skarbowa od pełnomocnictwa - 34 zł

łącznie: 11.834 zł.

Pozwany poniósł następujące koszty:

- wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika – 10.800 zł,

- opłata skarbowa od pełnomocnictwa - 17 zł

łącznie: 10.817 zł.

Wynagrodzenie pełnomocnika powoda oraz pozwanego ustalono na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Wartość przedmiotu sporu została wskazana jako kwota 330.393,69 zł (roszczenie o ustalenie 152.000 zł i 178.393,69 zł roszczenie o zapłatę. Powodowie wygrali proces w całości co do roszczenia o ustalenie (wps. 152.000 zł) i co do zapłaty kwoty 26.393,69 zł, czyli w 53,99% (178.393,69 zł x 100% /330.393,69 zł). Pozwany zaś wygrał proces w 46,01%.

Powodowi przysługuje względem pozwanego prawo żądania kwoty 6.387,17 zł (11.834 zł x 53,99 %).

Pozwanemu przysługuje względem powoda prawo żądania kwoty 4.976,90 zł (10.817 zł x 46,01 %).

Mając na uwadze powyższe, Sąd dokonał potrącenia kwoty, którą powodowie winni zwrócić pozwanemu tytułem kosztów procesu tj. kwoty 4.976,90 zł z kwotą, którą pozwany winien zwrócić powodom tytułem kosztów, tj. kwoty 6.387,17 zł.

W wyniku powyższego pozwanemu pozostała do zapłaty na rzecz powodów kwota 1.412,27 złotych (6.387,17 zł - 4.976,90 zł) tytułem kosztów procesu, o czym Sąd orzekł na podstawie wskazanego wyżej przepisu w punkcie IV sentencji wyroku.

O odsetkach od kosztów procesu orzeczono zgodnie z treścią art. 98 § 1 ¹ k.p.c.