Treść orzeczenia I C 1062/23 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

I C 1062/23 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Olsztynie z 2025-03-11

Sygn. akt: I C 1062/23

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: sędzia Juliusz Ciejek

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Kosowska

po rozpoznaniu w dniu 11 marca 2025 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. G. i B. G.

przeciwko (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę lub ustalenie i zapłatę

I. oddala powództwo główne i ewentualne powódki B. G. w całości,

II. ustala nieważność całej umowy kredytu budowlano-hipotecznego nr (...)/H./ (...) zawartej w dniu 26.06.2007 r. pomiędzy A. G., a (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. (obecnie (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.),

III. zasądza od pozwanego na rzecz powoda A. G. kwotę 341 zł 38 gr (trzysta czterdzieści jeden złotych trzydzieści osiem groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 lipca 2023 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 60.039,55 CHF (sześćdziesiąt tysięcy trzydzieści dziewięć franków szwajcarskich pięćdziesiąt pięć centymów) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od:

- kwoty 54.145,18 CHF od dnia 28.07.2023 r. do dnia zapłaty,

- kwoty 5.894,37 CHF od dnia 04.02.2025 r. do dnia zapłaty,

IV. zasądza od pozwanego na rzecz powoda A. G. kwotę 11.817 (jedenaście tysięcy osiemset siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kwotę 10.817 (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty,

V. zasądza od powódki B. G. na rzecz pozwanego kwotę 10.817 (jedenaście tysięcy osiemset siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kwotę 10.817 (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 1062/23

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 06.07.2023 r. przeciwko (...) Bank S. A. w W. powodowie A. G. i B. G. domagali się:

1) ustalenia nieważności umowy kredytu budowlano-hipotecznego nr (...)/H./ (...) zawartej w dniu 26.06.2007 r. pomiędzy A. G., a (...) Bank (...) S.A. obecnie (...) Bank (...) S.A. w całości na podstawie art. 58 k.c. w zw. z art. 189 k.p.c.,

2) zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwot 341,38 zł oraz 54.145,18 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnie pobranych od powodów przez pozwanego świadczeń pieniężnych spełnionych w okresie od 26.06.2007 r. do dnia 07.04.2023 r. wskutek uznania umowy kredytu budowlano-hipotecznego nr (...)/H./ (...) zawartej w dniu 21.06.2007 r. za nieważną w całości,

ewentualnie,

3) zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwoty 61.011,34 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty tytułem nadpłaconych przez powodów rat kredytowych w okresie od 26.06.2007 r. do 07.04.2023 r. – wskutek uznania za abuzywne i tym samym bezskuteczne wobec powodów niektórych postanowień Regulaminu Produktów K. dla klientów indywidualnych w (...) Bank (...) S.A. stanowiącego załącznik do umowy kredytu budowlano-hipotecznego nr (...)/H./ (...) zawartej w dniu 21.06.2007 r. za nieważną w całości.

Ponadto, wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu wskazali, że umowa kredytu nie określała „kwoty kredytu” w sposób wymagany w art. 69 ust. 2 pkt 2 prawa bankowego i jest niezgodna z art. 353¹ k.c., co powoduje jej nieważność. W ich ocenie, umowa zawiera niedozwolone postanowienia w rozumieniu art. 385¹ k.c. odnoszące się do mechanizmu denominacji oraz mechanizmu pobierania tzw. spreadu, co powoduje ich bezskuteczność i w dalszej kolejności nieważność całej umowy. Według stanowiska powodów abuzywne są postanowienia zawarte w szczególności w § 2 ust.12, § 2 ust. 20, § 4 ust. 5, § 9 ust. 4 Regulaminu. Wskazali, że nie jest możliwe zastępowanie treści umowy nieprzyjętymi w niej zapisami, w ramach tzw. jej „odfrankowienia”, ani też jej uzupełnienie średnim kursem np. NBP na potrzeby określenia głównych świadczeń obu stron. Podkreślili, że kredytobiorcy przysługuje co do zasady roszczenie o zwrot nienależnego świadczenie i nie jest ono przedawnione. (pozew k. 4-27).

W odpowiedzi na pozew pozwany Bank (...) S.A. (dalej: Bank) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie solidarnie na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, z uwzględnieniem uiszczonej opłaty skarbowej od złożonego dokumentu pełnomocnictwa oraz odsetek w przypadku opóźnienia w zapłacie.

Pozwany podniósł zarzut niewłaściwości miejscowej Sądu Okręgowego w Olsztynie i skorzystania przez pozwanego z prawa zatrzymania świadczeń spełnionych przez powoda na rzecz banku, które miałyby podlegać zwrotowi na wypadek stwierdzenia przez Sąd, że umowa kredytu jest nieważna (trwale bezskuteczna) – do czasu zaofiarowania przez powoda zwrotu świadczenia spełnionego przez Bank na rzecz powoda w postaci zapłaty kwoty 206.871,74 zł tj. równowartości kapitału udostępnionego powodowi na podstawie umowy kredytu.

Pozwany wskazał, że kwestionuje w całości roszczenie powoda, tak co do zasady jak i co do wysokości. Pozwany podniósł zarzut braku legitymacji procesowej czynnej do wytoczenia powództwa, braku interesu prawego powoda w żądaniu ustalenia. Podniósł, że żądanie powoda stanowi nadużycie prawa. Przyznał, że:

- zawarł z powodem umowę kredytu hipotecznego nr (...)/H./ (...),

- kredyt został powodowi udostępniony i przez niego wykorzystany,

- integralną część umowy kredytu stanowi regulamin,

- pozwany udzielił kredytobiorcy kredytu w łącznej kwocie 92.551,78 CHF.

Jednocześnie pozwany zaprzeczył m.in. temu, że:

- umowa kredytu jest nieważna w całości bądź którekolwiek z jej postanowień są nieważne,

- umowa kredytu oraz regulamin zawierają niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385¹ k.c., które są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interes powoda jako konsumenta,

- umowa jest sprzeczne z regulacją art. 69 prawa bankowego bowiem strony nie oznaczyły głównego świadczenia umowy, a zatem nie doszło do uzgodnienia wysokości świadczenia kredytobiorcy, a ponadto umowa jest sprzeczna z prawem i naturą stosunku zobowiązaniowego, albowiem nie określa elementów istotnych stosunku prawnego,

- umowa jest nieważna z uwagi na art. 58 k.c.,

- postanowienia stosowane przez pozwanego dotyczące kursów wymiany są sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy powoda,

- kwestionowane postanowienia umowne nie zostały indywidualnie uzgodnione z powodem,

- powodowi nie wyjaśniono mechanizmu denominacji oraz nie poinformowano rzetelnie o ryzku walutowym,

- umowa kredytu nie może być wykonana po wyeliminowaniu kwestionowanych przez powoda postanowień,

- po wyeliminowaniu z umowy kwestionowanych postanowień umownych nie da się jej uzupełnić jakimkolwiek przepisem,

- powód świadczył nienależne świadczenie na rzecz Banku w wykonaniu umowy kredytu w szczególności w kwocie 341,38 PLN i w kwocie 54.145,18 CHF albo by po stronie powoda powstała jakakolwiek nadpłata w szczególności w kwocie 61.011,34 PLN.

(odpowiedź na pozew k. 81-111)

Pismem z dnia 16.10.2023 r. pozwany zgłosił zarzut skorzystania przez pozwanego z prawa zatrzymania świadczeń spełnionych przez powoda na rzecz banku, które miałyby podlegać zwrotowi na wypadek stwierdzenia przez Sąd, że umowa kredytu jest nieważna (trwale bezskuteczna) – do czasu zaofiarowania przez powoda zwrotu świadczenia spełnionego przez Bank na rzecz powoda w postaci zapłaty kwoty 206.871,74 zł tj. równowartości kapitału udostępnionego powodowi na podstawie umowy kredytu.

(pismo pozwanego – k. 377-378v)

Sąd postanowieniem z dnia 02.01.2025 r. oddalił wniosek pozwanego o przekazanie sprawy do Sądu Okręgowego w Warszawie.

(postanowienie – k. 626)

Pismem z dnia 21.01.2025 r. powodowie dokonali modyfikacji powództwa w ten sposób, że wnieśli o:

1) ustalenia nieważności całej umowy kredytu budowlano-hipotecznego nr (...)/H./ (...) zawartej w dniu 26.06.2007 r. pomiędzy powodem, a (...) Bank (...) S.A. (obecnie (...) Bank (...) S.A.) na podstawie art. 58 k.c. w zw. z art. 189 k.p.c.,

2) zasądzenie od pozwanego:

a. na rzecz powoda kwot 341,38 zł i 18.058,59 CHF za okres od 26.06.2007 r. do 22.10.2010 r.,

b. na rzecz powodów łącznie kwoty 41.980,96 CHF za okres od 23.10.2010 r. do 08.01.2025 r. ,

wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od następujących kwot:

a. 341,38 zł od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty,

b. 54.145,18 CHF od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty,

c. 5.894,37 CHF od dnia następnego po dniu doręczenia modyfikacji powództwa pozwanemu do dnia zapłaty,

tytułem zwrotu nienależnie pobranych od powodów przez pozwanego świadczeń pieniężnych w wykonaniu nieważnej umowy kredytu budowlano-hipotecznego nr (...)/H./ (...) zawartej w dniu 26.06.2007 r. pomiędzy powodem, a (...) Bank (...) S.A. (obecnie (...) Bank (...) S.A.)

ewentualnie,

4) ustalenie braku związania powodów na przyszłość (bezskuteczność względem konsumentów) następującymi postanowieniami stanowiącym niedozwolone postanowienia umowne tj.

- § 2 ust. 12 Regulaminu Produktów K. dla Klientów Indywidualnych w (...) Bank Spółka Akcyjna,

- § 2 ust. 20 Regulaminu Produktów K. dla Klientów Indywidualnych w (...) Bank Spółka Akcyjna,

- § 4 ust. 5 Regulaminu Produktów K. dla Klientów Indywidualnych w (...) Bank Spółka Akcyjna,

- § 9 ust. 4 Regulaminu Produktów K. dla Klientów Indywidualnych w (...) Bank Spółka Akcyjna,

i tym samym zasądzenie od pozwanego:

a. na rzecz powoda kwot 3.591,24 zł za okres od 26.06.2007 r. do 22.10.2010 r.,

b. na rzecz powodów łącznie kwoty 57.420,10 zł za okres od 23.10.2010 r. do 14.04.2023 r.,

wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 61.011,34 zł od dnia następującego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty,

- tytułem różnicy (nadpłaty) powstałej wskutek uznania wskazanych postanowień umowy kredytu budowlano-hipotecznego nr (...)/H./ (...) zawartej w dniu 26.06.2007 r. pomiędzy powodem, a (...) Bank (...) S.A. (obecnie (...) Bank (...) S.A.) za abuzywne w rozumieniu art. 385¹ k.c. i tym samym bezskuteczne względem powodów.

(pismo powodów – k. 639-649)

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, w tym także w zakresie zmodyfikowanym pismem z dnia 21.01.2025 r.

(pismo pozwanego k. 675-676)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany (...) Bank (...) S.A. jest następcą prawnym (...) Bank (...) S.A.

(bezsporne, wydruk z KRS k. 33-46 oraz k. 115-167)

Powód potrzebował środków finansowych na zakup lokalu mieszkalnego celem zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych. We wniosku o udzielenie kredytu została wskazana kwota kredytu w wysokości 210.000 zł, zaś jako waluta kredytu (...). W dacie złożenia wniosku powód pracował na podstawie umowy o pracę i osiągał z tego tytułu dochód w (...). Nie był wówczas jeszcze żonaty.

Powód oświadczył, że zapoznał się z informacją dla wnioskodawców ubiegających się o kredyt hipoteczny. W informacji wskazano, że zaciągając kredyt w walucie obcej, kredytobiorcy korzystają aktualnie z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym, a miesięczna rata kredytu z uwagi na wysokość oprocentowania jest niższa. Wskazano, że zaciągnięcie kredytów walutowych wiąże się z dla kredytobiorcy z ponoszeniem ryzyka kursowego. Oznacza to, że zarówno rata kredytu, jak i wysokości zadłużenia z tytułem zaciągniętego kredytu – przeliczona na PLN na dany dzień – podlega ciągłym wahaniom, w zależności od aktualnego kursu waluty, a rzeczywiste koszty obsługi kredytu mogą się okazać wyższe od wcześniej założonych. Powód oświadczył, że przez bank przed zaoferowaniem mu kredytu w walucie obcej przedstawił mu ofertę kredytu w złotych polskich i zapoznawszy się z obydwiema ofertami świadomie dokonał wyboru waluty kredytu.

(dowód: wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego k. 169-173, pełnomocnictwo – k.174-175, zaświadczenie o zatrudnieniu powoda – k. 176, informacja dla wnioskodawców ubiegających się o kredyt hipoteczny – k. 177-179, przesłuchanie stron k. 623-624)

W dniu 26 czerwca 2007 r. powód jako konsument zawarł z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. umowę kredytu hipotecznego nr (...)/H./ (...). W imieniu powoda jako pełnomocnik działał jego ojciec J. G. (1). Zgodnie z pkt 1 i 4 umowy bank udzielił powodowi kredytu w kwocie 92.551,78 CHF z przeznaczeniem na zakup kredytowanej nieruchomości na rynku wtórnym. Zgodnie z pkt 5.2 umowy kredyt miał zostać uruchomiony jednorazowo w wysokości określonej w akcie notarialnym ostatecznej umowy kupna-sprzedaży kredytowanej nieruchomości (zawartej pomiędzy zbywcą i kredytobiorcą), stanowiącej różnicę miedzy ceną nabycia kredytowanej nieruchomości, a wniesionym wkładem własnym kredytobiorcy, na rachunek zbywcy wskazany w akcie notarialnym. Regulamin w § 4 ust. 5 przewidywał, że jeżeli zgodnie z dyspozycją kredytobiorcy wypłata środków uruchomionego produktu kredytowego ma nastąpić w innej walucie niż waluta produktu kredytowego określona w umowie, to następuje to po przewalutowaniu. Przewalutowanie następuje po kursie obowiązującym w momencie zaksięgowania dyspozycji uruchomienia produktu kredytowego.

Umowa przewidywała, że prowizja za udzielenie kredytu wynosi 0 % kwoty kredytu (pkt 7.1. ppkt 1 umowy).

Kredyt został udzielony na 420 miesięcy licząc od daty pierwszego uruchomienia kredytu (pkt 2 umowy). W pkt 8.1 umowy wskazano, że kredyt spłacany jest w ratach kapitałowych, rosnących (tj. w równych ratach kapitałowo-odsetkowych). Liczna miesięcznych rat rosnących kredytu została określona na 419. Wysokość rat kredytu i odsetek będzie określona w harmonogramie spłat, które przekazane będą kredytobiorcy niezwłocznie po uruchomieniu kredytu w całości albo po upływie ostatecznego terminu na uruchomienie kredytu. Zgodnie z pkt 8.2. umowy raty kredytu i odsetek wymagalne są co miesiąc w piątym dniu miesiąca, a jeśli piąty dzień miesiąca nie jest dniem roboczym, w najbliższym poprzedzającym go dniu roboczym. W pkt 8.8. wskazano, że spłata należności z tytułu kredytu następuje z rachunku numer (...), który prowadzony jest w (...) i zasilany wyłącznie środkami w walucie, w której jest prowadzony. Kredytobiorca zobowiązany jest zapewnić na rachunku wystarczającą kwotę środków do pokrycia wymagalnych należności banku z tytułu kredytu.

Oprocentowanie kredytu równe jest stopie bazowej oprocentowania, którą stanowi LIBOR dla 6 miesięcznych depozytów (...) powiększonej o 1 punkty procentowe stałej marży. Wysokość stopy bazowej oprocentowania ustalana jest po raz pierwszy w dniu uruchomienia kredytu, a następnie jest aktualizowana co 6 miesięcy. Ustalenie i aktualizacja stopy bazowej następuje z zastosowaniem stopy bazowej oprocentowania na piątego dnia miesiąca, która ogłaszana jest dwa dni robocze wcześniej. Szczegółowe zasady ustalania i aktualizacji stopy bazowej oprocentowania określa Regulamin. Na dzień sporządzenia umowy oprocentowanie kredytu wynosiło 3,63% (pkt. 6.1 i 6.3 umowy).

Zgodnie z pkt 11.1 umowy bank zastrzegł możliwość zmiany waluty kredytu z waluty obcej na PLN lub wydłużenia okresu kredytowania, w przypadku gdy na skutek wzrostu ryzyka zmiany kursu walut lub ryzyka zmiany oprocentowania może nastąpić zagrożenie zdolności kredytowej kredytobiorcy. Zmiana waluty kredytu lub wydłużenie okresu kredytowania miały będą na celu poprawę zdolności kredytowej kredytobiorcy i nie będą wiązały się dla niego z obowiązkiem zapłaty prowizji lub opłat.

W pkt 11.5 kredytobiorca potwierdził, że jest świadomy ryzyka zaciągania kredytu w walutach obcych, które wynika z możliwości zmiany kursu waluty kredytu wobec PLN lub zmiany oprocentowania waluty obcej, których skutkiem może być zagrożenie zdolności kredytowej kredytobiorcy spowodowane istotnym podwyższeniem wartości kredytu i odsetek do spłaty.

Zgodnie z pkt 12.1 umowy kredytobiorca zobowiązał się do pokrycia ze środków własnych, wynikających ze zmian kursu waluty kredytu, różnic pomiędzy ceną nabycia kredytowanej nieruchomości i kwoty kredytu. Kredytobiorca zobowiązany jest niezwłocznie dostarczyć do banku potwierdzenie dokonania pokrycia tej różnicy.

Kredytobiorca upoważnił Bank do obciążania rachunku do wysokości dostępnego salda, wszelkimi kwotami wymagalnych należności wynikającymi z umowy, w szczególności kwotami rat kredytu i odsetek, prowizji i opłat oraz kosztami ustanowienia i utrzymywania zabezpieczeń kredytu, w tym kwotami składek ubezpieczeniowych. W przypadku, gdy rachunek prowadzony jest w innej walucie niż waluta wymagalnych należności, obciążenie następuje po przewalutowaniu. Kredytobiorca zobowiązał się utrzymać na rachunku środki wystarczające do pokrycia w terminie wszystkich wymagalnych kwot należności wynikających z umowy (pkt 12.2 umowy).

Stosowanie do pkt 12.4 umowy w sprawach nieuregulowanych w umowie zastosowanie mają postanowienia „Regulaminu Produktów kredytowanych dla klientów indywidualnych”, który stanowi integralną część umowy. Do pojęć niezdefiniowanych w umowie zastosowanie mają definicję zawarte w Regulaminie. Kredytobiorca oświadczył, że otrzymał, zapoznał się i akceptuje warunki Regulaminu, a także potwierdza dotyczące go zobowiązania, oświadczenia i zapewnienia w nim zawarte.

Regulamin do umowy kredytu w § 2 zawierał m.in. następujące definicje:

- kurs krzyżowy został zdefiniowany jako stosowany przez bank kurs wymiany jednej waluty obcej na inną walutę obcą; wymiana dokonywana jest w ten sposób, że bank dokonuje wymiany po stosowanym przez siebie kursie kupna na złote bazowej waluty obcej, a uzyskane środki wymienia po stosowanym przez siebie kursie sprzedaży, na docelową walutę obcą (§ 2 pkt 12 regulaminu),

- przewalutowanie zostało zdefiniowane jako wymiana waluty dokonywana przez Bank za jego zgodą, po obowiązującym w Banku w dniu dokonania wymiany kursie kupna/sprzedaży walut lub w przypadku wymiany waluty obcej na inną walutę obcą, po kursie krzyżowym; obowiązujące w banku kursy wymiany walut dostępne są w jednostkach banku, na stronie internetowej, w centrum telefonicznym lub udostępniane przez banku w inny sposób; przewalutowanie może być dokonywane na wniosek kredytobiorcy albo z inicjatywy banku (§2 pkt 20 regulaminu).

Regulamin w § 9 ust. 4 przewidywał, że jeżeli kredytobiorca nie posiada na rachunku wystraczających na spłatę kwot wpływów zabezpieczających jego spłatę kwot produktu kredytowego oraz zapłaty odsetek i innych należności wynikających z umowy, bank może dokonać obciążenia innego prowadzonego przez siebie na rzecz kredytobiorcy rachunku. Obciążenie rachunku następuje na podstawie pełnomocnictwa udzielonego w umowie i dotyczy jedynie zadłużenia przeterminowanego. W przypadku, gdy obciążany rachunek prowadzony jest w innej walucie niż waluta produktu kredytowego, obciążenie następuje po przewalutowaniu.

(dowód: umowa kredytu k. 46-49v oraz k. 180-181, regulamin k. 50-56v oraz k. 264-270, pełnomocnictwo – k. 174-175, umowa rachunku bankowego – k. 183)

Umowa została zawarta na wzorcu umownym, w którym kredytobiorca nie mógł wprowadzić istotnych zmian.

(dowód: przesłuchanie stron k. 623-624, zeznania świadka J. G. – k. 556-562)

Powód z pozwanym w dniu 26.06.2007 r. zawarli umowę rachunku bankowego w walucie PLN oraz w walucie (...).

(dowód: umowa rachunku bankowego – k. 183)

Kredyt został wypłacony powodowi w dniu 05.07.2007 r. w kwocie 206.871,74 zł stanowiącej równowartość kwoty 92.551,78 CHF.

Powód uiścił w dniu 05.07.2007 r. składkę w kwocie 2.048,26 zł tytułem ubezpieczenia pomostowego. W dniu 03.09.2007 r. nastąpił zwrot składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia w kwocie 1.706,88 zł.

(dowód: zaświadczenie – k. 57 oraz k. 187-188, dyspozycja uruchomienia kredytu – k. 186, przesłuchanie stron k. 623-624)

Powód w okresie od 26.06.2007 r. do 08.01.2025 r. wpłacił na rzecz pozwanego kwotę 60.039,55 CHF tytułem rat kapitałowo-odsetkowych.

(dowód: dowód: zaświadczenie – k. 57, dyspozycja przedterminowanej spłaty kredytu – k. 184, historia spłat – k. 189-195, historia rachunku klienta – k. 196-262v oraz k. 664-666 przesłuchanie stron k. k. 623-624)

Powodowie zawarli związek małżeński w dniu 23.10.2010 r. Powódka nie przystąpiła do umowy kredyty. Raty kredytu spłacane były po zawarciu związku małżeńskiego z majątku wspólnego powodów.

(dowód: odpis skrócony aktu małżeństwa – k. 667, przesłuchanie stron – k. 623-624)

W kredytowanej nieruchomości powodowie mieszkali do 2019 r. Mieszkanie jest wynajmowane od sierpnia 2019 r. W nieruchomości nie była prowadzona działalność gospodarcza.

(dowód: przesłuchanie stron – k. 623-624)

Pozwany w dniu 11.08.2023 r. oświadczył, że na podstawie art. 497 k.c. w zw. z art. 496 k.c. korzysta z prawa zatrzymania kwot wpłaconych na rzecz banku z tytułu umowy kredytu do czasu zwrotu przez powodów kwoty 206.871,74 zł stanowiącej równowartość wypłaconego kapitały kredytu.

(dowód: oświadczenie pozwanego z dnia 09.08.2023 r. wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru – k. 355-360, k. 379-384)

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powódki o ustalenie i zapłatę, zarówno główne jak i ewentualne, podlegało oddaleniu. Powódka nie miała legitymacji czynnej do wytoczenia powództwa. Roszczenie powoda o ustalenie nieważności całej umowy kredytu budowlano-hipotecznego nr (...)/H./ (...) zawartej w dniu 26.06.2007 r. pomiędzy powodem, a (...) Bank (...) S.A. zostało uwzględnione w całości. W konsekwencji zasadne było również żądanie zapłaty z tego tytułu zgłoszone przez powoda. W ocenie Sądu, mimo, że sama konstrukcja umowy nie jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego, to jednak zawiera ona postanowienia niedozwolone, których eliminacja skutkuje obiektywnym brakiem możliwości jej wykonania przez obie strony zgodnie z jej istotą.

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt i niekwestionowane przez strony dokumenty oraz zeznania powodów i świadków nie stwierdzając podstaw do podważenia ich wiarygodności.

Świadek K. G. (k. 497-513) wskazał, że współpracował z Domem Kredytowym N., a on z bankiem. Nie zajmował się udzielaniem kredytów lecz zbierał dokumentację, procedował wnioski. Potwierdził również, że brał udział w procesie udzielenia kredytu powodowi. Zeznał na temat ogólnych kwestii związanych z procesem udzielania kredytu na etapie przyjmowania wniosku kredytowego.

Świadek S. W. (k. 515-530) wskazała, że w 2007 r. nie brała udziału w udzielaniu kredytów, zaś świadek I. O.(k. 538-553) była pełnomocnikiem banku do podpisywania umów kredytowych jako dyrektor oddziału. Zeznały na temat ogólnych kwestii związanych z funkcjonowaniem kredytów i finansowaniem banku oraz konstrukcji umów.

Świadek J. G. (1) (k.556-562) jest ojcem powoda, który w jego imieniu zawierał umowę kredytu. Świadek zeznał na temat procesu zawarcia umowy kredytu z poprzednikiem prawnym pozwanego oraz ustaleń poczynionych przez powoda z bankiem.

Powodowie żądali ustalenia nieważności całej umowy kredytu budowlano-hipotecznego nr (...)/H./ (...) zawartej w dniu 26.06.2007 r. pomiędzy powodem, a (...) Bank (...) S.A i zapłaty z tego tytułu. Jako żądanie ewentualne, powodowie wnieśli o ustalenie braku związania powodów na przyszłość postanowieniami stanowiącym niedozwolone postanowienia umowne tj. § 2 ust. 12 i ust. 20, § 4 ust. 5, § 9 ust. 4 Regulaminu Produktów K. dla Klientów Indywidualnych w (...) Bank Spółka Akcyjna i zapłatę z tego tytułu.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu pozwanego dotyczącego braku legitymacji czynnej po stronie powódki w niniejszym procesie. W ocenie Sądu powyższy zarzut okazał się skuteczny. Przede wszystkim, powódka nie jest stroną umowy kredytu będącą przedmiotem sporu. Powódka nie zawarła umowy, ani też w okresie późniejszym do niej nie przystąpiła. Stronami umowy od samego początku do chwili obecnej jest wyłącznie powód i pozwany. Kredytowana nieruchomość stanowi majątek odrębny powoda. Fakt, że powodowi zawarli związek małżeński nie zmienia powyższych okoliczności. Powodowie podnosili, że spłata rat kredytu następowała z majątku wspólnego. Jednakże w stosunku do pozwanego podmiotem zobowiązanym jest wyłącznie powód. Powódka, jeżeli miałaby taką wolę, to może dochodzić należności od powoda przy podziale majątku jako nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny powoda. Wszystkie okoliczności wskazywane przez powodów w tym zakresie nie mogły odnieść zamierzone skutku. W ocenie Sądu powódka nie ma legitymacji czynnej w wytoczeniu powództwa zarówno o ustalenie jak i zapłatę, wobec czego Sąd oddalił powództwo główne i ewentualne powódki jako bezasadne, o czym orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Kolejnym zarzutem formalnym podniesionym przez pozwanego była niewłaściwość miejscowa Sądu Okręgowego w Olsztynie. W jego ocenie sprawa powinna być rozpoznawana przez Sąd Okręgowy w Warszawie. Wskazał, że umowa kredytu ma czysto walutowy charakter i z tego względu właściwy jest do rozpoznania sprawy Sąd według miejsca siedziby pozwanego Banku. Niniejsza sprawa dotyczy umowy kredytu denominowanego do waluty (...), jako że celem umowy było nabycie mieszkania za złotówki, a więc znajdzie zastosowanie przepis art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 09.03.2023 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Z tego względu Sąd nie uwzględnił podniesionego zarzutu niewłaściwości miejscowej.

Pozwany podniósł zarzut nadużycia prawa podmiotowego przez powoda w rozumieniu art. 5 k.c. Wskazać należy, że przepis art. 5 k.c. stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonanie prawa i nie korzysta z ochrony. Sąd w wytoczonym przez powoda powództwie nie dostrzega sprzeczności ani ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa ani z zasadami współżycia społecznego. W toku postępowania ocenie podlega treść umowy oraz okoliczności bezpośrednio związane z jej zawarciem z chwili jej podpisania. W związku z tym, badaniu podlega czynność prawna, na którą większy wpływ miał pozwany jako podmiot posiadający silniejszą pozycję gospodarczą. Zaznaczyć należy, że powód swe roszczenia opiera przede wszystkim na abuzywności postanowień umownych, a nie fakcie, że doszło do wzrostu kursu waluty do której był indeksowany kredyt. Celem wytoczenia powództwa jest przesądzenie czy umowa po pierwsze wiąże strony, a jeśli tak to w jakim zakresie. Powyższe nie spełnia przesłanek wskazanych w art. 5 k.c.

W dalszej kolejności wskazać należy, że powód ma interes prawny w wystąpieniu z żądaniem pozwu, a polega on na tym, że w istocie domaga się definitywnego usunięcia niepewności prawnej co do istnienia nawiązanego na podstawie umowy stosunku prawnego lub jego treści w przypadku wyeliminowania niektórych postanowień z uwagi na ich niedozwolony charakter. W przypadku umowy długoterminowej, jakim jest objęta pozwem umowa kredytu, żądanie zwrotu kwot wypłaconych lub wpłaconych może wynikać z różnych przyczyn, zatem samo rozstrzygnięcie o uwzględnieniu lub oddaleniu żądania zapłaty na tle takiej umowy nie zawsze wyeliminuje wątpliwości co do jej istnienia lub treści. W świetle aktualnego orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Białymstoku jak i Sądu Najwyższego powyższa kwestia nie budzi wątpliwości.

Zasadnicze postanowienia umowy w ocenie Sądu spełniają przesłanki z art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie jej zawarcia) i pozwalają na uznanie jej za umowę kredytu bankowego. Znane są bowiem strony umowy, kwota i waluta kredytu, cel, na jaki został udzielony, zasady i termin jego spłaty (ratalnie), wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany (suma stałej marża i zmiennej stopy referencyjnej) oraz inne niezbędne warunki wynikające z art. 69 ust. 2 powołanej ustawy.

Oceny postanowień przedmiotowej umowy nie zmienia fakt, że kwota udzielonego kredytu mogła zostać wypłacona w walucie kredytu lub zostać przeliczona z waluty obcej na walutę PLN. Zgodnie z art. 358 § 1 k.c., w jego brzmieniu w dacie zawierania umowy, zobowiązania pieniężne na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej mogły być wyrażone tylko w pieniądzu polskim z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie. Już w tej dacie art. 69 ust. 2 pkt 2 pr. bank. przewidywał możliwość zawierania umów kredytu ze wskazaniem waluty obcej, zaś wyjątek dopuszczający tego typu umowy z udziałem banków wynikał z obowiązujących wówczas przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. – Prawo dewizowe (pr. dewiz.). Zgodnie z art. 3 ust. 1 i 3 pr. dewiz. oraz art. 1 i 2 pkt 18 pr. dewiz. dokonywanie obrotu dewizowego przez banki było dozwolone m.in. wówczas, gdy dotyczyło zawarcia umowy lub dokonania innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować dokonywanie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami rozliczeń w walutach obcych albo przeniesienie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami własności wartości dewizowych, a także wykonywania takich umów lub czynności.

Nie ulega wątpliwości, że postanowienia umowy zawartej przez strony przewidywały rozliczenia kredytu w walucie szwajcarskiej, wypłatę kredytu w PLN lub w innej walucie i spłatę (...). Tym samym umowa stron mogła powodować rozliczenia w walutach obcych i przenoszenie własności wartości dewizowych, a zatem mieściła się w ramach ustawowego zezwolenia, stanowiącego jednocześnie wyjątek od zasady wyrażonej w art. 358 § 1 k.c.

Jak już wskazano, w umowie wyraźnie określono, że wypłata kredytu nastąpi w (...) lub PLN. Spłata kredytu wyrażonego w (...) następowała w (...), jednak była również możliwość spłaty w walucie PLN. Oznaczałoby to, że walutą zobowiązania kredytowego był frank szwajcarski ( (...)), jednak walutą jego wykonania – zgodnie z treścią umowy – miała być waluta polska (PLN) lub waluta szwajcarska ( (...)).

Istota umowy sprowadzała się zatem do zobowiązania Banku, że postawi do dyspozycji kredytobiorcy w (...) lub pewną kwotę w PLN, która w dacie wypłaty stanowić miała równowartość kwoty wyrażonej dokładnie w (...), zaś powód zobowiązał się spłacać ją w (...) mając jednocześnie możliwość spłaty w PLN. Wybór waluty zarówno wypłaty jak i spłaty kredytu zależał od kredytobiorcy. Nie był warunkowany klauzulami nieobiektywnymi i wykluczającymi roszczenie o wypłatę w walucie typu „za zgodą banku”.

Umowa stron zawiera zatem elementy przedmiotowo istotne, które mieszczą się w konstrukcji umowy kredytu bankowego i jako takie stanowią jej w pełni dopuszczalny oraz akceptowany przez ustawodawcę wariant. Umowa taka jest nadto dopuszczalna na podstawie art. 353¹ k.c., zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Istota umowy stron polegała bowiem na stworzeniu przez Bank możliwości wykorzystania przez powoda równowartości określonej kwoty pieniędzy lub kwoty wskazanej w umowie z obowiązkiem zwrotu w określonym czasie takiej równowartości, przy czym w przypadku spłaty w PLN miernikiem tych wartości pozostawać miał kurs waluty szwajcarskiej do waluty polskiej. Zauważyć trzeba, że w przypadku wypłaty i spłaty kredytu w walucie PLN, ryzyko zmiany kursu waluty przyjętej jako miernik wartości świadczenia z zasady może wywoływać konsekwencje dla obu stron – w przypadku podwyższenia kursu podwyższając wartość kredytu w PLN, którą miał oddać do dyspozycji Bank, a nadto podwyższając jego wartość, którą miał spłacać kredytobiorca, a w przypadku obniżenia kursu - obniżając wysokość tych świadczeń. W konsekwencji trudno uznać, aby konstrukcja umowy kredytu, w którym kredytobiorca decydował w jakiej walucie zostanie wypłacony kredyt oraz w jakiej walucie będzie odbywała się jego spłata, była w swej zasadzie sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego. Ryzyko takiego ukształtowania stosunku prawnego obciąża bowiem obie strony.

Niemniej, wskazany mechanizm obliczania wzajemnych zobowiązań w sposób określony w umowie stron wymaga oceny w aspekcie sposobu ustalania kursu waluty niezbędnego do tych operacji, gdyż powód podniósł zarzut, że postanowienia umowy w tym zakresie mają charakter niedozwolony.

W związku ze stanowiskiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( (...)), zajętym w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 na tle wykładni dyrektywy 93/13/EWG, i podtrzymanym tam poglądem dotyczącym natury klauzul wymiany (czyli dotyczących kursów walutowych stosowanych do rozliczeń umów kredytowych), które wprowadzając do umów kredytowych ryzyko kursowe, określają faktycznie główny przedmiot umowy (pkt 44 powołanego wyroku), należy przyjąć, że postanowienia umowy stron w tym zakresie, jeżeli nie zostały sformułowane jednoznacznie, podlegają kontroli w celu stwierdzenia, czy nie mają charakteru niedozwolonego (art. 385¹ § 1 zd. drugie k.c.). W przypadku uznania ich za niedozwolone, a tym samym za niewiążące kredytobiorcę, który zawiera umowę jako konsument, konieczne staje się również rozważenie skutków tego stanu rzeczy.

Nie ulega wątpliwości, że powód zawarł umowę jako konsument w rozumieniu art. 22¹ k.c. Nieruchomość była przeznaczona na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych powoda, dopiero od sierpnia 2019 r. była ona wynajmowana. W mieszkaniu nie była prowadzona działalność gospodarcza. Powyższa okoliczność nie była przez pozwanego kwestionowana w toku postępowania.

W pierwszej kolejności należy dokonać oceny czy kwestionowane postanowienia umowne zostały indywidualnie uzgodnione z powodem. Niewątpliwie umowa stron stanowiła wzorce stosowane w Banku. W imieniu powoda umowę zawierał działając jako pełnomocnik jego ojciec. Świadek J. G. w odpowiedzi na pytanie czy miał możliwość negocjowania warunków umowy zeznał „ Nie miałem takiej możliwości. Doradca mnie o tym nie informował. Nie wiedziałem o takiej możliwości” (k. 556-562). Powód zaś zeznał „ Pytałem czy w umowie można coś zmieniać. Pani powiedziała, że nie ma takiej możliwości.” (k. 623-624). Nie ma podstaw do przyjęcia, że postanowienia i oświadczenia były możliwe do wynegocjowania. Do tego byłoby bowiem konieczne wykazanie, że kredytobiorca miał realny wpływ na kształt każdego z tych postanowień, czyli przedstawiono mu możliwość jego zmiany, z której zrezygnował. Taka okoliczność nie wynika natomiast z zeznań powoda co oznacza, że kwestionowane postanowienia nie były uzgodnione indywidualnie w rozumieniu art. 385¹ § 1 i 3 k.c.

W ocenie Sądu nie doszło zatem do indywidualnego uzgodnienia wszystkich postanowień umowy. Dla wykazania takiego faktu konieczne byłoby bowiem udowodnienie nie tyle, że powód miał możliwość formułowania pytań i negocjacji, lecz że taka możliwość była mu realnie przedstawiona w odniesieniu do poszczególnych postanowień i świadomie z niej zrezygnowała. Tego pozwany nie udowodnił.

W związku ze stanowiskiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( (...)), zajętym w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 na tle wykładni dyrektywy 93/13/EWG, i podtrzymanym tam poglądem dotyczącym natury klauzul wymiany (indeksacyjnych), które wprowadzając do umów kredytowych ryzyko kursowe, określają faktycznie główny przedmiot umowy (pkt 44 powołanego wyroku), postanowienia w tym zakresie podlegają kontroli w celu stwierdzenia, czy nie mają charakteru niedozwolonego, jeżeli nie zostały sformułowane jednoznacznie (art. 385¹§ 1 zd. drugie k.c.). W przypadku uznania ich za niedozwolone konieczne staje się również rozważenie skutków tego stanu rzeczy.

Przechodząc do oceny postanowień wskazywanych przez powodów jako niedozwolone, wskazać należy, na dwie grupy postanowień tj. dotyczące wypłaty kredytu, spłaty przeterminowanego zadłużenia.

Jednak wyjaśnić należy, że sytuacja powoda w niniejszej sprawie kształtuje się odmiennie w zakresie spłaty rat kredytu jak w większości umów denominowanych, które były dostępne na rynku. Powód zawarł z pozwanym umowę rachunku bankowego w walucie PLN oraz w walucie (...). W umowie powód jako rachunek bankowy spłaty wskazał rachunek walutowy w (...), a nie ten w PLN. W związku z tym, dokonał wyboru, że spłata będzie odbywać się w walucie kredytu. Natomiast, jeżeli spłata miałaby odbywać się w złotych wówczas zastosowanie miał mieć stosowany kurs przez bank. W związku z tym kredytobiorca miał wybór czy dokonuje spłaty bezpośrednio w walucie kredytu czy też w złotych, a kwota ta będzie przeliczona na (...). Powód miał rzeczywistą możliwość wybory waluty spłaty, a więc mogła dokonywać spłaty w walucie (...) albo w walucie PLN na warunkach oferowanych przez Bank, to brak jest tu sprzeczności z dobrymi obyczajami czy też naruszenia interesów konsumenta. Powód dokonał wyboru spłaty bezpośrednio w walucie (...) i w takiej walucie dokonywał spłat od samego początku.

Przechodząc już do postanowienia odnoszących się do wypłaty kredytu to powyższa kwestia została uregulowana w:

- w pkt 5.2 umowy wskazano, że kredyt miał zostać uruchomiony jednorazowo w wysokości określonej w akcie notarialnym ostatecznej umowy kupna-sprzedaży kredytowanej nieruchomości (zawartej pomiędzy zbywcą i kredytobiorcą), stanowiącej różnicę miedzy ceną nabycia kredytowanej nieruchomości, a wniesionym wkładem własnym kredytobiorcy, na rachunek zbywcy wskazany w akcie notarialnym,

- w § 4 ust. 5 regulamin przewidywał, że jeżeli zgodnie z dyspozycją kredytobiorcy wypłata środków uruchomionego produktu kredytowego ma nastąpić w innej walucie niż waluta produktu kredytowego określona w umowie, to następuje to po przewalutowaniu. Przewalutowanie następuje po kursie obowiązującym w momencie zaksięgowania dyspozycji uruchomienia produktu kredytowego.

Przede wszystkim wskazać należy, jak to już podkreślano, że powód zawierając umowę kredytu był uprawniony do wyboru waluty, w jakiej miała nastąpić wypłata kredytu i decyzja w tym zakresie nie musiał podejmować w chwili podpisania umowy, lecz dopiero przy złożeniu dyspozycji wypłaty. Powód mógł otrzymać kwotę kredytu w (...) lub zdecydować się na wypłatę kredytu w PLN. Jednak środki z umowy kredytu było przeznaczone na zakup nieruchomości w Polsce, której cena została oznaczona w walucie polskiej w akcie notarialnym i miała nastąpić na rachunek zbywcy nieruchomości. Powyższe oznacza, że powód mimo teoretycznej możliwości wypłaty kredytu w walucie (...), praktycznie z takiej możliwości nie mógł skorzystać. Oczywistym jest to, że pozwany nie zgodziłby się na wypłatę środków powodowi w (...), a ten dopiero dokonałby zapłaty na rzecz zbywcy nieruchomości w walucie PLN. Wypłata środków bezpośrednio na rachunek zbywcy nieruchomości była warunkiem koniecznym przy zawarciu umowy kredytu oraz jest podstawową i powszechną praktyką banków przy tego rodzaju transakcjach. Z tego względu w stosunku do powoda, przy wypłacie kwoty kredytu miały zastosowanie postanowienia odnoszące się do przewalutowania.

Regulamin do umowy kredytu w § 2 zawierał m.in. następujące definicje:

Powyższe postanowienia wskazują, że bank przy wypłacie kredytu stosował własne kursu waluty, których zasady ustalania nie zostały opisane w żadnym dokumencie stanowiącym integralną część umowy, jak również w samej umowie kredytu.

Podobnie sytuacja przedstawia się w przypadku spłaty przeterminowanego zadłużenia z rachunku prowadzonego w walucie PLN. Zgodnie z § 9 ust. 4 pozwany mógł również stosować własne kursy waluty, bowiem zastosowanie miało tutaj przewalutowanie środków.

W konsekwencji, w ocenie Sądu nie ma podstaw do przyjęcia, że postanowienia umowy w zakresie mechanizmu ustalania kursu waluty, wyznaczającego wysokość zobowiązania powoda względem pozwanego, a tym samym i wysokość świadczenia głównego banku, zostały w przypadku umowy stron uzgodnione indywidualnie. Jako że powód wskazywał, że te postanowienia są niedozwolone, należało rozważyć, czy – skoro dotyczą głównego przedmiotu umowy – są wystarczająco jednoznaczne i czy wynikające z nich prawa lub obowiązki stron zostały ukształtowane sprzecznie z dobrymi obyczajami lub w sposób rażąco naruszający interesy powoda jako konsumenta. Odwołują się one do kursów stosowanych przez bank (kurs krzyżowy opisany § 2 pkt 12 regulaminu) bez wskazania, w jaki konkretnie sposób jest on ustalany. To zaś nie pozwala na jednoznaczne określenie zakresu tych postanowień i konsekwencji płynących dla kredytobiorcy. Nie można uznać, aby tak sformułowane postanowienia były wystarczające jednoznaczne. Zważywszy, że sposób ustalania kursów stosowanych do wypłaty kredytu nie został określony w umowie, oznacza to, że mógł on być wyznaczony jednostronnie przez Bank, czego nie zmienia okoliczność, że w pewnym zakresie mógł też doznawać ograniczeń ze strony regulatora rynku, czy z uwagi na sytuację gospodarczą, gdyż kredytobiorca nie miał na to żadnego wpływu. Na tle tak ukształtowanych postanowień dotyczących kursu waluty, która ma być miernikiem waloryzacji (przeliczania) zobowiązań wynikających z umów kredytu bankowego utrwalony jest już pogląd, że mają one charakter niedozwolony, gdyż są „nietransparentne, pozostawiają pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron” (uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 382/18). Wysokość kredytu wyrażonego w walucie obcej do wypłaty w walucie polskiej zależy bowiem wyłącznie od jednej ze stron umowy. Powyższe oznacza, że po zawarciu umowy kredytobiorca miał ograniczoną możliwość przewidzenia wysokości kwoty, jaka zostanie mu wypłacona, skoro kursy wymiany w toku dalszego wykonywania umowy określić miał Bank. Pozwany mógł zatem w sposób dowolny kształtować wysokość swojego zobowiązania do wypłaty kwoty kredytu. Tym samym uzyskał też narzędzie do potencjalnego zminimalizowania niekorzystnych dla siebie skutków zmiany kursów na rynku międzybankowym lub zmian w zakresie oprocentowania (obniżka stopy bazowej), gdyż teoretycznie mógł je rekompensować zmianami kursu przyjętego do rozliczenia kredytu.

W ocenie Sądu przyznanie sobie przez pozwanego we wskazanych postanowieniach jednostronnej kompetencji do swobodnego ustalania kursów przyjmowanych do ustalenia wysokości wypłaconej kwoty udzielonego kredytu prowadzi do wniosku, że była ona sprzeczna z dobrymi obyczajami i naruszała rażąco interesy kredytobiorcy w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy (art. 385² k.p.c. –uchwała SN z 20 czerwca 2018 r. w sprawie III CZP 29/17).

Oceny powyższej nie zmienia również okoliczność, że spłata kredytu mogła nastąpić zarówno w walucie kredytu, jak i w innej walucie. Możliwość taka nie eliminowała bowiem zaburzenia równowagi stron, do której dochodziło na etapie uruchomienia kredytu po kursie zależnym wyłącznie od Banku.

W świetle powyższych okoliczności przyjąć należy, że postanowienia uprawniające Bank do jednostronnego i nieskrępowanego ustalania kursu przyjmowanego do rozliczenia umowy stron należy uznać za niedozwolone w rozumieniu art. 385¹ k.c. Nie ma znaczenia, czy z możliwości dowolnego kształtowania kursu Bank korzystał. Dla uznania postanowienia umownego za niedozwolone wystarczy bowiem taka jego konstrukcja, która prowadzi do obiektywnej możliwości rażącego naruszenia interesów konsumenta, przy czym zgodnie z art. 385² k.c. ewentualna abuzywność postanowień umowy podlega badaniu na datę jej zawarcia z uwzględnieniem towarzyszących temu okoliczności i innych umów pozostających w związku z umową objętą badaniem (uchwała SN z 20 czerwca 2018 r. w sprawie III CZP 29/17).

Skoro zatem dla oceny abuzywności zapisów umów istotny jest stan z daty ich zawarcia, to bez znaczenia dla tej oceny pozostaje, w jaki sposób pozwany wykonywał lub wykonuje umowę, w szczególności to, w jaki sposób ustalał, czy też ustala swoje kursy, czy odpowiadały one kursom rynkowym, w jaki sposób pozyskiwał środki na prowadzenie akcji kredytowej i w jaki sposób księgował, czy też rozliczał te środki oraz środki pobrane od kredytobiorców.

Podsumowując, w ocenie Sądu wskazane wyżej postanowienia umowy dotyczące stosowanie kursu waluty do określenia kwoty wypłaconego kredytu nie zostały uzgodnione indywidualnie i kształtowały zobowiązania kredytobiorcy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, a zatem miały charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385¹ k.c., a w związku z tym nie wiążą powoda. Wyeliminowanie wskazanych zapisów przy zachowaniu postanowień dotyczących określenia kwoty kredytu w (...) oznaczałoby, że kwota kredytu powinna zostać przeliczona na PLN, przy czym żadne postanowienie nie precyzowałoby kursu, według którego miałoby nastąpić takie rozliczenie. Nie ma przy tym możliwości zastosowania w miejsce wyeliminowanego postanowienia żadnego innego kursu waluty.

Zgodnie z wiążącą wszystkie sądy Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy (...) dokonaną przez (...) w powołanym już wyżej wyroku z dnia 3.10.2019 r. w sprawie (...)w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy, skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje. Jedynie w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym lub takiego, który można zastosować za zgodą obu stron – wyłącznie wtedy gdy brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi. W wyroku tym (...) wskazał, że nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, nie mających charakteru dyspozytywnego.

Wskazać przy tym trzeba, że ani prawo unijne, ani prawo polskie nie wymaga, aby w związku z zastrzeżeniem klauzuli abuzywnej konsument bezwzględnie uzyskał możliwość powołania się na nieważność całej umowy (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15 marca 2012 r. w sprawie(...), J. P. i V. P. przeciwko SOS financ spol. sr.o., (...)-144, pkt 33). Brak możliwości stosowania norm o charakterze ogólnym nie pozwala na sięgnięcie do domniemanej woli stron lub utrwalonych zwyczajów (art. 65 k.c. i art. 56 k.c.), które w odniesieniu do innych stosunków prawnych pozwalałyby na ustalenie wartości świadczenia określonego w walucie obcej np. przez odniesienie się do tej waluty według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski lub innych kursów wskazywanych przez strony w umowie. Nie ma zwłaszcza możliwości sięgnięcia po przepis art. 358 § 2 k.c., który posługuje się kursem średnim NBP w przypadku możliwości spełnienia świadczenia wyrażonego w walucie obcej. Przede wszystkim dlatego, że świadczenie obu stron było wyrażone w walucie polskiej (wypłata kredytu następowała bowiem w PLN, a (...) był tylko walutą denominacyjną). Zastosowanie tego przepisu nie spowodowałoby możliwości ustalenia kursu, według którego należałoby przeliczać zobowiązania stron sprzed tej daty, czyli przede wszystkim ustalić wysokości zadłużenia w (...) po wypłacie kredytu.

W ocenie Sądu eliminacja postanowień określających kurs wymiany i brak możliwości uzupełnienia umowy w tym zakresie skutkuje obiektywnym brakiem możliwości jej wykonania przez obie strony zgodnie z jej istotą, tj. jako umowy kredytu bankowego.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 pr. bank. umowa kredytu polega bowiem na tym, że Bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Po wyeliminowaniu z umowy stron postanowień dotyczących kursów wymiany, wiadomo jedynie, że Bank zobowiązuje się postawić do dyspozycji kredytobiorcy równowartość określonej kwoty franków szwajcarskich w złotych polskich, lecz nie wiadomo, jak ma być ustalona ta równowartość (według jakiego miernika). W konsekwencji nie da się ustalić kwoty kredytu w walucie wykonania zobowiązania, a brak jednoznacznego określenia kwoty kredytu udostępnianego i podlegającego zwrotowi (czy to w postaci ściśle określonej kwoty, czy to przez ścisłe i jednoznaczne określenie parametrów do jej ustalenia – np. kursu wymiany) oznacza brak jednego z przedmiotowo istotnych elementów umowy kredytu wskazanych w art. 69 pr. bank. Brak jednego z takich elementów oznacza, że umowa jest niezgodna z art. 69 pr. bank. i tym samym sprzeczna z prawem i z tego względu nieważna (art. 58 k.c.). Nieważność umowy oznacza, że nie istnieje stosunek zobowiązaniowy między stronami, jaki miałby powstać w wyniku jej zawarcia.

Ponadto, wskazać należy w dniu 25.04.2024 r. została wydana przez skład całej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego uchwała w sprawie o sygn. akt (...). Podjęta przez Sąd Najwyższy uchwała ma moc zasady prawnej. Zgodnie z powyższą uchwałą:

1. W razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów.

2. W razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie.

W niniejszej sprawie postanowienia umowne odnoszące się do sposoby określenia kursu waluty zostały uznane za abuzywne. Z tego względu umowa łącząca strony zgodnie z wspomnianą uchwałą Sądu Najwyższego nie wiąże stron.

Sąd pominął wniosek strony pozwanej o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu bankowości i rachunkowości. Jak wykazało niniejszej postępowanie, sposób ustalania kursów walut przez bank oraz czy kurs stosowany przez pozwanego stanowił kurs rynkowy, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszego sporu. Ocenie podlegały postanowienia umowne dotyczące kursów walut pod względem ich abuzywności, a nie czy kurs waluty (...) stosowany przez bank był kursem rynkowym. Tym samym wnioskowany przez pozwanego dowód byłby nieistotny do rozstrzygnięcia sprawy.

Z podanych przyczyn, na podstawie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) w związku z art. 58 § 1 k.c. i art. 69 pr. bank., roszczenie powoda o ustalenie nieważności całej umowy kredytu budowlano-hipotecznego nr (...)/H./ (...) zawartej w dniu 26.06.2007 r. pomiędzy powodem, a (...) Bank (...) S.A. (obecnie (...) Bank (...) S.A.) należało uwzględnić, o czym Sąd orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku.

Z uwagi na powyższe w oparciu o art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 341,38 zł i 60.039,55 CHF, o czym orzekł jak w punkcie III sentencji wyroku.

Powyższa kwota stanowi sumę wszystkich świadczeń w (...) uiszczonych przez powoda tytułem spłaty rat kapitałowo-odsetkowych w okresie od dnia 26.06.2007 r. do 08.01.2025 r. w kwocie 60.039,55 CHF oraz uiszczonej składki tytułem ubezpieczenia pomostowego w kwocie 341,38 zł.

Powód udokumentował żądaną kwotę zaświadczeniem wystawionym bezpośrednio przez bank oraz historią rachunku, których autentyczności pozwany nie podważył. Z tego względu Sąd oparł na nich swoje ustalenia, co do wysokości należnego powodowi świadczenia. Dokonanie zsumowania wpłat dokonanych przez powoda nie stanowi skomplikowanego działania matematycznego, wobec czego Sąd dokonał tych wyliczeń samodzielnie.

Zgodnie z poglądem przyjętym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7.05.2021 r. w sprawie (...), w przypadku następczej nieważności umowy kredytowej po obu jej stronach powstają odrębne roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych. Ostatecznie zatem świadczenia te podlegają zwrotowi niezależnie od siebie, bez konieczności badania z urzędu, czy ich wzajemna wysokość prowadzi do powstania stanu wzbogacenia, który byłby miarą zwrotu różnicy między tymi świadczeniami. Sąd Najwyższy nadał wskazanej uchwale moc zasady prawnej, co oznacza, że będzie ona stosowana przez ten sąd również w innych sprawach.

Bezzasadne byłoby przy tym powoływanie się na przez Bank na brak obowiązku zwrotu świadczenia z uwagi na przepisy art. 411 k.c., gdyż w pkt 1 tej regulacji wyraźnie wskazano, że nie dotyczy on sytuacji, w której zwrot ma dotyczyć świadczenia spełnionego m.in. w wykonaniu nieważnej czynności prawnej – jak w sprawie niniejszej.

Strona powodowa spłacając kredyt nie spełniała również świadczeń z tytułu umowy przed nadejściem terminu ich wymagalności (art. 411 pkt 4 k.c.), skoro z uwagi na nieważność umowy nie była zobowiązana do takich spłat, a co najwyżej do zwrotu świadczenia nienależnego, jakim stała się wypłacona im kwota kredytu.

Powód żądał zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty:

- 341,38 zł od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty,

- 54.145,18 CHF od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty,

- 5.894,37 CHF od dnia następnego po dniu doręczenia modyfikacji powództwa pozwanemu do dnia zapłaty,

– i to żądanie zostało uwzględnione w całości.

Powód przed złożeniem pozwu nie wzywał pozwanego do spełnienia świadczenia. Dopiero w dniu otrzymania pozwu pozwany miał wiedzę o tym, że powód kwestionuje umowę oraz formułuje żądanie zapłaty kwot 341,38 zł i 54.145,18 CHF. Pozwany odebrał pozew w dniu 27.07.2023 r. Wobec powyższego pozwany pozostawał w opóźnieniu w spełnieniu świadczeń w kwocie 341,38 zł i 54.145,18 CHF od dnia 28.07.2023 r. i od tej daty Sąd orzekł o początku biegu odsetek ustawowych za opóźnienie. Ponadto, powód żądał zasądzenia kwoty 5.894,37 CHF od dnia następnego po dniu doręczenia modyfikacji powództwa pozwanemu do dnia zapłaty. Pismo zawierającego rozszerzenie pozwu zostało doręczone pozwanemu w dniu 03.02.2025 r. Wobec tego pozwany pozostawał w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia od dnia 04.02.2025 r. i od tej daty Sąd orzekł o początku biegu odsetek ustawowych za opóźnienie.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie, z uwagi na aktualne orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Białymstoku odstąpił od dotychczasowego poglądu, że odsetki za opóźnienie od nienależnego świadczenia z tytułu uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych należą się od dnia wydania wyroku. Wobec powyższego odsetki należą się od dnia, w którym pozwany bank został w sposób jednoznaczny poinformowany przez kredytobiorcę o tym, że w jego ocenie umowa jest nieważna bądź zawiera klauzule niedozwolone i zostało prawidłowo sformułowane żądanie zapłaty.

W związku z tym, Sąd na podstawie art. 481 § 1 k.c. zasądził odsetki za opóźnienie na rzecz powoda od kwoty 341,38 zł i 54.145,18 CHF od dnia 28.07.2023 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 5.894,37 CHF od dnia 04.02.2025 r. do dnia zapłaty, o czym orzekł w punkcie III sentencji wyroku.

Pozwany podniósł również zarzut zatrzymania świadczeń spełnionych przez powoda na rzecz Banku, które miałyby podlegać zwrotowi na wypadek stwierdzenia przez Sąd, że umowa kredytu jest nieważna. Powyższy zarzut nie został uwzględniony przez Sąd. Zgodnie z wyrokiem (...) z dnia 14.12.2023 r. w sprawie (...), przepisy dyrektywy(...) w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich „ stoją na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą w sytuacji gdy umowa kredytu hipotecznego zawarta przez przedsiębiorcę z konsumentem nie może już pozostać wiążąca po usunięciu nieuczciwych warunków zawartych w tej umowie, przedsiębiorca ten może powołać się na prawo zatrzymania umożliwiające mu uzależnienie zwrotu świadczeń otrzymanych od tego konsumenta od przedstawienia przez niego oferty zwrotu świadczeń, które sam otrzymał od tego przedsiębiorcy, lub gwarancji zwrotu tych ostatnich świadczeń, jeżeli wykonanie przez tego samego przedsiębiorcę tego prawa zatrzymania powoduje utratę przez rzeczonego konsumenta prawa do uzyskania odsetek za opóźnienie od momentu upływu terminu nałożonego na danego przedsiębiorcę do wykonania świadczenia po tym, jak przedsiębiorca ten otrzyma wezwanie do zwrotu świadczeń zapłaconych mu w wykonaniu tej umowy.”. Wobec orzeczenia (...) Sąd będąc związanym orzeczeniem (...) odstąpił od dotychczasowego poglądu uznającego za skuteczny zarzut zatrzymania. Tym samym w niniejszej sprawie Sąd nie uwzględnił już podniesionego przez pozwanego zarzutu zatrzymania.

Sąd pominął wniosek powoda o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości bowiem dotyczył on ewentualnego żądania zapłaty. Z uwagi na to, że w ocenie Sądu umowa jest nieważna, to żądnie zapłaty ostatecznie nie podlegało rozstrzygnięciu przez Sąd.

Uwzględnienie tych żądań głównych dezaktualizuje potrzebę odnoszenia się do żądań ewentualnych.

O kosztach procesu należnych powodowi od pozwanego w związku z uwzględnieniem jego powództwa w całości orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zalicznjac do nich opłatę od pozwu – 1.000 zł, opłatę od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł i wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 10.800 zł. Sąd miał tu na uwadze w istocie formalny charakter współuczestnictwa powodów, których roszczenia formułowane były w oparciu o inne podstawy faktyczne i prawne. O powyższym Sąd rozstrzygnął jak w punkcie IV sentencji wyroku.

Powódka przegrała swój proces w całości. Z tej przyczyny Sąd zasądził od niej na rzecz pozwanego na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. należne mu od niej koszty zastępstwa procesowego obejmujące opłatę od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł i wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 10.800 zł. O powyższym Sąd rozstrzygnął jak w punkcie V sentencji wyroku.

Dodano: 25 sierpnia 2025, Opublikował(a): Dagmara Wietrak
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Olsztynie
Data wytworzenia informacji: 11 marca 2025