Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: sędzia Juliusz Ciejek

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Kosowska

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2025 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko K. P.

o zapłatę

I.  powództwo oddala,

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 1384/23

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 04.07.2023 r. do Sądu Rejonowego w O.przeciwko K. P. powód (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., wniósł o:

1.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 92.480,96 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 12.12.2022 r. do dnia zapłaty,

ewentualnie,

2.  zasądzenie solidarnie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 65.695,50 zł tytułem różnicy pomiędzy kwotą kapitału kredytu wypłaconego na podstawie zawartej przez strony umowy kredytu na cele mieszkaniowe E. nr (...) z dnia 11.03.2008 r. w zwaloryzowanej wysokości, a nominalną kwotą kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wydania wyroku do dnia zapłaty.

Ponadto, powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że strony łączyła umowa kredytu na podstawie którego pozwanemu została udostępniona kwota 240.000 zł. Zostało prawomocnie przez Sąd rozstrzygnięte, że powyższa umowa kredytu jest nieważna. Powód zwrócił pozwanemu kwotę 75.186,90 zł i 39.240,79 CHF, zaś pozwany zwrócił powodowi kwotę 240.000 zł. Wskazał, że pozwany nie rozliczył się z pozostałych roszczeń mu przysługujących w związku z unieważnieniem umowy kredytu. Powód dochodzi kwoty 92.480,96 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z udostępnionego kapitału. Podstawą prawną dochodzonego roszczenia stanowi przepis art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. Ewentualnie, powód wskazał, że konieczne jest urealnienie wzajemnych świadczeń stron. Podstawę takiego rozliczenia stanowi przepis art. 358 ¹ § 3 k.c., którego przesłanką jest istotna zmiana siły nabywczej pieniądza. Różnica pomiędzy zwaloryzowaną kwotą udostępnionego kapitału, a udostępnionym kapitałem wynosi 65.695,50 zł i takiej kwoty powód dochodzi tytułem żądania ewentualnego.

(pozew k. 4-25v)

Postanowieniem z dnia 29.07.2023 r. Sąd Rejonowy w O. stwierdził swoją niewłaściwość rzeczową i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w O. jako rzeczowo właściwemu.

(postanowienie – k. 105)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości (głównego jak i ewentualnego). Nadto, wniósł o zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że zgodnie z stanowiskiem (...) Bankom nie należy się wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Uznanie umowy za nieważną jest skutkiem stosowania nieuczciwych warunków przez bank, w związku z tym nie może on uzyskać odszkodowania za utratę zysku. W zakresie żądania ewentualnego, wskazał że brak jest podstaw do uwzględnienia powództwa w oparciu o zmianę siły nabywczej pieniądza wskaźnikiem waloryzacji w postaci wskaźnika inflacji. Pozwany zakwestionował wystąpienie przesłanek do stosowania art. 385 ¹ § 3 k.c.

(odpowiedź na pozew k. 132-137)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 11 marca 2008 r. pozwany jako konsument zawarł z powodem umowę kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...). Bank udzielił kredytu w kwocie 240.000 zł w walucie (...) na okres 360 miesięcy od dnia zawarcia umowy do dnia 30.03.2038 r. (§ 2 ust. 1 umowy).

(dowód: umowa kredytu – k. 31-33)

Pozwanemu kredyt został wypłacony w kwocie 240.000 zł. Pozwany uiścił na rzecz powoda w ramach wykonywania umowy kwotę 53.403,72 zł i 36.202,28 CHF.

( dowód: okoliczność bezsporna, uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego (...) – k. 36)

Sąd Okręgowy w O. w sprawie(...)z powództwa pozwanego przeciwko powodowemu bankowi ustalił, że umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 11.03.2008 r. jest nieważna i zasądził na rzecz kredytobiorcy kwoty 53.403,72 zł i 36.202,28 CHF.

Następnie, powód w niniejszej sprawie wniósł apelację. Sąd Apelacyjny w B., I Wydział Cywilny wyrokiem z dnia 13.09.2022 r. oddalił apelację.

(dowód: wyrok Sądu Okręgowego w W.z dnia 24.11.2021 r. - k. 34v, wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 13.09.2022 r. wraz z uzasadnieniem – k. 36-45)

Wobec wyroku Sądu Okręgowego w O., a następnie Sądu Apelacyjnego w B.w sprawie z powództwa kredytobiorcy nastąpiły następujące rozliczenia pomiędzy stronami.

Powód uiścił na rzecz pozwanego kwotę 67.086,90 zł i 39.240,79 CHF oraz tytułem kosztów postępowanie apelacyjnego kwotę 8.100 zł.

Pozwany 7 listopada 2022 r. uiścił na rzecz powoda kwotę 240.000 zł tytułem zwrotu udostępnionego kapitału.

(dowód: potwierdzenie przelewu – k. 46-49)

Powód pismem z dnia 24.11.2022 r. wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 92.480,96 zł w terminie do dnia 8 grudnia 2022 r. Powyższej kwoty powód dochodził tytułem wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionego przez bank kapitału. Pozwany odebrał wezwanie w dniu 09.12.2022 r.

Następnie, powód pismem z dnia 02.03.2023 r. złożył pozwanemu oświadczenie o potrąceniu wierzytelności przysługującej pozwanemu w kwocie 46.048,04 zł z tytułu uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych i kosztów kredytu z przysługującą powodowi wierzytelnością z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionego kapitału w kwocie 92.480,96 zł. Pozwany odebrał oświadczenie w dniu 20.03.2023 r.

(dowód: pismo powoda z dnia 24.11.2022 r. wraz z zwrotnym potwierdzeniem odbioru – k. 50-58v, oświadczenie o potrąceniu wraz z zwrotnym potwierdzeniem odbioru – k. 59-62v)

Sąd zważył, co następuje:

Sąd oddalił roszczenie powoda o zapłatę kwoty 92.480,96 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z udostępnionego kapitału. Sąd nie uwzględnił również roszczenia ewentualnego o zapłatę kwoty 65.695,50 zł tytułem różnicy pomiędzy kwotą kapitału kredytu wypłaconego na podstawie zawartej przez strony umowy kredytu w zwaloryzowanej wysokości, a nominalną kwotą kredytu. Z uwagi na fakt, że umowa kredytu łącząca strony jest nieważna, strony powinny zwrócić to co wzajemnie sobie świadczyły. Strony dokonały rozliczenia pomiędzy sobą należności z tytułu udostępnionego kapitału oraz dokonanych spłat. Brak jest podstaw do zasądzenia wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionego kapitału oraz kwoty wynikającej z różnicy pomiędzy zwaloryzowanym kapitałem, a kwotą udostępnionego kredytu.

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt i niekwestionowane przez strony dokumenty. W niniejszej sprawie okoliczności faktyczne nie były sporne, a jedynie występował spór co do prawa - czy powodowi przysługuje jakiekolwiek świadczenie w związku z nieważnością umową. Z tego względu Sąd pominął dowód z przesłuchania pozwanego jako nieistotny dla rozstrzygnięcia.

Powód domagał się zasądzenia kwoty 92.480,96 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z udostępnionego kapitału. Tytułem żądania ewentualnego powód wniósł o zasądzenie kwoty 65.695,50 zł tytułem różnicy pomiędzy kwotą kapitału kredytu wypłaconego na podstawie zawartej przez strony umowy kredytu w zwaloryzowanej wysokości, a nominalną kwotą kredytu. Powód żądanie opierał na tym, iż w wyniku postępowania sądowego toczącego się przed Sądem Okręgowym w O. ((...)), a następnie przed Sądem Apelacyjnym w B. ((...)) ustalona została nieważność umowy kredytu łączącej strony. Sąd orzekający w niniejszej sprawie na podstawie art. 365 i 366 k.p.c. jest związany prawomocnym wyrokiem wydanym przez Sąd Okręgowy w O.i Sąd Apelacyjny w B. w zakresie ustalenia nieważności umowy kredytu.

W ocenie Sądu w przedmiotowym przypadku powodowi nie przysługuje roszczenie z wymienionych wyżej tytułów.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że pozwany korzystał z pieniędzy udostępnionych przez bank, w przekonaniu, że ma do tego prawo na podstawie zawartej przez strony umowy. Jednym z istotnych elementów zawartej przez strony umowy kredytu było właśnie udostępnienie kredytobiorcy określonej kwoty środków finansowych i ich wykorzystanie zgodnie z wskazanym w umowie celem. Nie ulega więc wątpliwości fakt, że pozwany mógł, a wręcz powinien pozostawać w uzasadnionym przekonaniu, że jest uprawniony do korzystania z wypłaconych jemu środków. Powyższe, oznacza że pozwany był posiadaczem w dobrej wierze. Zgodnie z art. 224 § 1 k.c. „Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.” W toku niniejszego postępowania powód nie obalił domniemania prawnego wskazanego w art. 7 k.c. stanowiącego, że „ Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.” W takiej sytuacji, wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy w dobrej wierze przysługuje właścicielowi dopiero od dnia wytoczenia powództwa o zwrot zgodnie z przepisem z art. 224 § 2 k.c. „ Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.” Zgodnie z aktualnymi poglądami doktryny i orzecznictwa pieniądz jest rzeczą szczególnego rodzaju i mają do niego zastosowanie właśnie te przepisy. Podsumowując, pozwany do czasu wytoczenia niniejszego powództwa był posiadaczem w dobrej wierze, a więc nie jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionych pieniędzy. Jedynie, na gruncie wskazanych przepisów posiadacz w złej wierze były zobowiązany do świadczenia w tym zakresie na rzecz właściciela. Powód w niniejszej sprawie dochodził wyłącznie wynagrodzenia za korzystanie z kapitału za okres sprzed wytoczenia powództwa, a więc do kwestii czy i w jakiej wysokości przysługuje powodowi roszczenie za okres objęty pozwem nie znajdzie zastosowania przepis art. 224 § 2 k.c.

Następnie podkreślić należy, że w ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda świadczenia w postaci wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału byłoby sprzeczne z Dyrektywą (...). Dyrektywa ta ma przede wszystkim na celu zapewnienie ochrony konsumentów poprzez sankcjonowanie niepożądanych działań przedsiębiorców względem słabszego podmiotu obrotu gospodarczego jakim właśnie jest konsument. Zasadą jest, że to przedsiębiorca stosujący nieuczciwe czy niedozwolone postanowienia umowne ponosi konsekwencje takich decyzji, a powinny one być na tyle dotkliwe, aby w przyszłości nie podejmował tego rodzaju działań. Spór w niniejszej sprawie dotyczący wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału powstał z uwagi na fakt, że powód stosował postanowienia abuzywne w umowie kredytowej łączącej go z pozwanym. Wobec uznania, że umowa jest nieważna, powodowi przysługuje wyłącznie roszczenie o zwrot wypłaconej kwoty kredytu jako świadczenia nienależnego na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. – bez zysku w postaci umownego świadczenia odsetkowego. Przyznanie zaś wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału nie byłoby niczym innym jak obejściem ustawy i przyznaniem powodowi „należnych na podstawie nieważnej umowy odsetek” tylko nazwanych wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z kapitału. W takiej sytuacji Dyrektywa (...) nie odniosłaby zamierzonego skutku, bowiem ryzyko utraty być może niewielkiej części zysku (różnicy pomiędzy odsetkami wynikającymi z umowy, a wysokością wynagrodzenia za bezumowne korzystanie) byłoby nieznaczne w porównaniu z utratą całkowitego zysku. W takiej sytuacji przepisy dotyczące konsumentów nie spełniałyby swojej roli tj. nie chroniłyby ich przed nieuczciwymi działaniami przedsiębiorców.

Jednocześnie wskazać należy, że kwestia praw i obowiązków stron o różnej pozycji w obrocie gospodarczym – konsumenta i przedsiębiorcy – była rozpatrywana na gruncie Dyrektywy (...). W sytuacji gdy konsument nabył samochód, który później okazałby się wadliwy (w terminie ustawowym obowiązywania rękojmi za wady, wada istotna), nabywca uprawniony byłby do odstąpienia od umowy. W takiej sytuacji strony powinny zwrócić sobie to co wyłącznie wzajemnie świadczyły czyli pojazd i cenę nabycia. Zbywca pojazdu na podstawie żadnego przepisu nie jest uprawniony do dochodzenia roszczenia za korzystanie z tego pojazdu, a jedynie nabywca mógłby dochodzić naprawienia poniesionej szkody w związku z nabyciem wadliwego pojazdu.

W dalszej kolejności w ocenie Sąd wskazany przez powoda w niniejszej sprawie przepis art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. również nie znajduje zastosowania. Powyższa regulacja prawna odnosi się wyłącznie do świadczenia nienależnego, a z pewnością wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału takim świadczeniem nazwać nie można. Jak już zostało to wskazane wyżej po stronie powoda jedynym świadczeniem nienależnym jest wypłacona kwota kredytu na podstawie nieważnej umowy. Wynagrodzenie za korzystanie z kapitału jest wyłącznie skutkiem zwrotu świadczenia nienależnego, lecz samo w sobie nim nie jest. Nie można więc stosować przepisów odnoszących się do świadczenia nienależnego do roszczenia, które nie stanowi świadczenia nienależnego.

Na gruncie przepisów prawa cywilnego należałoby jeszcze rozważyć kwestię odsetek jako świadczenia związanego z korzystaniem z cudzego kapitału. Do odsetek umownych lub ustawowych odnoszą się przepisy art. 359 k.c. i 481 k.c. Wypowiedział się w tym temacie Sąd Apelacyjny w B. w wyroku z dnia 20.02.2020 r. sygn. akt(...) i stanowisko to podziela Sąd orzekający w niniejszej sprawie. W uzasadnieniu powyższego orzeczenia wskazano „Uwzględnienie stanowiska powoda doprowadziłoby w istocie do sui generis „reaktywacji” nieważnej umowy kredytowej stron w zakresie oprocentowania, co pozostawałoby w sprzeczności z koniecznością zaniechania stosowania nieuczciwego warunku, który skutkował taką sankcją oraz zapobieżenia uzyskania przez kredytodawcę z tego tytułu korzyści. (…) Wreszcie nie sposób w tym zakresie pominąć stanowiska, że brak jest podstaw do tego, by kredytobiorca w ramach rozliczenia nieważnej umowy na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu „płacił za korzystanie z pieniędzy”. Roszczenie restytucyjne nie jest „czystym” zobowiązaniem pieniężnym i odsetki nie wchodzą tu w grę.”

Ponadto, w dniu 15 czerwca 2023 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ogłosił orzeczenie w sprawie (...)w którym rozstrzygnął pytanie prejudycjalne, czy w przypadku uznania, że umowa kredytu zawarta przez bank i konsumenta jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, strony oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w wykonaniu tej umowy (bank - kapitału kredytu, konsument - rat, opłat, prowizji i składek ubezpieczeniowych) oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, mogą domagać się także jakichkolwiek innych świadczeń, w tym należności (w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia). (...) uznał że prawo Unii Europejskiej stoi na przeszkodzie, aby banki mogły żądać od kredytobiorców dodatkowych świadczeń, w tym wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.

W świetle przedstawionej argumentacji Sąd pominął wniosek dowodowy o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia.

Wobec niespełniania przesłanek z art. 405 k.c. w zw. 410 k.c. oraz art. 224 k.c. Sąd oddalił roszczenie powoda o zapłatę kwoty 92.480,96 zł w całości, jako pozbawione podstaw prawnych i faktycznych, o czym orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Powód wniósł również o zasądzenie kwoty 65.695,50 zł tytułem różnicy pomiędzy kwotą kapitału kredytu wypłaconego na podstawie zawartej przez strony umowy kredytu w zwaloryzowanej wysokości, a nominalną kwotą kredytu. Podstawę prawną swojego żądania wywodził z przepisu art. 358 ¹ § 3 k.c. jako istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza.

W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie również to roszczenie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie w jakiejkolwiek części. Powód żądał, by waloryzacji dokonać na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.c. według wskaźników inflacji. Przede wszystkim wskazać należy, że przedstawiona powyżej argumentacja odnosząca się Dyrektywy (...) pozostaje również aktualna co do powyższego roszczenia. Ponadto, wskazać należy że zgodnie z art. 358 ¹ § 4 k.c. z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Bezsporne i oczywiste jest to, że powód jest przedsiębiorcą, a zgłoszone żądanie bezsprzecznie pozostaje w związku z prowadzeniem przez powoda przedsiębiorstwem. Występuje również pogląd przeciwny dotyczący tego, że roszczenie banku jest świadczeniem nienależnym, a nie świadczeniem z obowiązującej umowy. Jednak w ocenie Sądu pogląd ten jest nieadekwatny do przedmiotowej sprawy. Wadliwa umowa kredytu, zawierająca postanowienia abuzywne została zawarta w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa jak również wykonywanie nieważnego stosunku prawnego oraz wzajemne rozliczenie stron. Nie zostało wykazane aby na którymkolwiek etapie został zerwany związek wadliwej umowy z prowadzonym przez powoda przedsiębiorstwem.

W świetle przedstawionej argumentacji Sąd pominął wniosek dowodowy o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 358 ¹ § 4 k.c. oddalił roszczenie powoda o zapłatę kwoty 65.695,50 zł, jako pozbawione podstaw prawnych i faktycznych, o czym Sąd orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. poprzez obciążanie powoda obowiązkiem ich zwrotu na rzecz pozwanego w całości. Powód przegrał proces w całości.

Koszty procesu po stronie pozwanego obejmowały wynagrodzenie pełnomocnika (adwokata) w stawce wynikającej z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (5.400 zł).

O odsetkach od zasądzonych kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Z tego względu Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanych kwotę 5.400 zł, o czym orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku.