Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 stycznia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: sędzia Juliusz Ciejek

Protokolant: sekretarz sądowy Anna Kosowska

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2023 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko P. Ż. i A. S.

o zapłatę lub ukształtowanie świadczenia i zapłatę

I.  umarza postępowanie w zakresie żądania zapłaty kwoty 92.634 zł 67 gr,

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

III.  zasądza od powoda na rzecz pozwanych kwotę 4.195 zł 19 gr (cztery tysiące sto dziewięćdziesiąt pięć złotych dziewiętnaście groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 1429/21

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 29.12.2021 r. przeciwko A. S. i P. Ż. powód (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., wniósł o:

- zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 312.172,46 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10.12.2021 r. do dnia zapłaty, na którą to kwotę składają się:

a)  kwota 113.170,89 zł tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału wypłaconego stronie pozwanej (jako świadczenia nienależnego),

b)  kwota 199.001,57 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej kosztem banku odpowiadającego wartości świadczenia Banku polegającego na udostępnieniu stronie pozwanej kapitału wypłaconego w ramach nieważnej umowy kredytu oraz zaniechania żądania zwrotu tego kapitału w okresie wskazanym w uzasadnieniu pozwu

ewentualnie, gdyby Sąd uznał, że nie ma podstaw do zasądzenia ww. kwot solidarnie wnieśli o zasądzenie ich w częściach równych tj. po 156.086,23 zł od każdego z pozwanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10.12.2021 r. do dnia zapłaty,

ewentualnie,

- zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 53.327,54 CHF i kwoty 199.001,57 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10.12.2021 r. do dnia zapłaty, na którą to kwotę składają się:

c)  kwota 53.327,54 CHF tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału wypłaconego stronie pozwanej (jako świadczenia nienależnego),

d)  kwota 199.001,57 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej kosztem banku odpowiadającego wartości świadczenia Banku polegającego na udostępnieniu stronie pozwanej kapitału wypłaconego w ramach nieważnej umowy kredytu oraz zaniechania żądania zwrotu tego kapitału w okresie wskazanym w uzasadnieniu pozwu

ewentualnie, gdyby Sąd uznał, że nie ma podstaw do zasądzenia ww. kwot solidarnie wnieśli o zasądzenie ich w częściach równych tj. po 26.663,77 CHF i po 99.500,78 zł od każdego z pozwanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10.12.2021 r. do dnia zapłaty,

ewentualnie,

- na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.c. wniósł o zmianę wysokości świadczenia (ukształtowanie) w ten sposób, że kwota należności banku od strony pozwanej z tytułu rozliczenia nieważności umowy kredytu mieszkaniowego Własny K. nr (...) z dnia 25.09.2008r. powinna być poddana waloryzacji sądowej w ten sposób, że poza roszczeniem o zwrot środków wypłaconych przy uruchomieniu kredytu w ich nominalnej wysokości wskazanym w pkt I.1., powodowi przysługuje dodatkowe świadczenie w postaci kwoty 104.309,29 zł wynikającej z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza,

- zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kwoty 104.309,29 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10.12.2021 r. do dnia zapłaty, stanowiącej dodatkową kwotę (ponad wskazaną w pkt I.1. powyżej), o którą należy zwaloryzować roszczenie o zwrot świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej (jako świadczenia nienależnego) bądź w przypadku gdyby Sąd uznał, że nie ma podstaw do zasądzenia ww. kwot solidarnie – wniósł o zasądzenie ich w częściach równych tj. po 52.154,64 zł od każdego z pozwanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10.12.2021 r. do dnia zapłaty.

Ponadto, powód wniósł o zasądzenie od pozwanych na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powód wniósł o zawieszenie postępowania do czasu ostatecznego zakończenia sprawy z powództwa strony pozwanej będącej na etapie postępowania przed Sądem Najwyższym ( (...) (...)), w której Sąd Najwyższy rozstrzygnie spór z powództwa strony pozwanej również dotyczący spornej umowy.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w ramach uprzednio rozstrzygniętego sporu zapadł prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 09.09.2019 r., w którym Sąd ustalił, że umowa kredytu jest nieważna w całości. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że rozliczenie nieważności powinno nastąpić w oparciu o teorię salda. Wyrok ten został zaskarżony skargą kasacyjną wniesioną przez Bank. W ocenie powoda niniejszy pozew jest konieczny, aby doprowadzić do finalnego rozliczenia pomiędzy stronami. Podstawę prawną roszczenia o zapłatę stanowi art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. Roszczenie ewentualne dotyczy waloryzacji kwoty kapitału udostępnionego stronie pozwanej.

Bank spełnił świadczenie w postaci udostępnionego kapitału kredytu w PLN, strona pozwana została wzbogacona w ten sposób, że nie musiała wydatkować własnych środków na pozyskanie kwoty kapitału w PLN. Wskazał, że gdyby pozwany zaciągnął kredyt w PLN musiałby płacić od tego kredytu odsetki ustalone w oparciu o stopę WIBOR plus rynkowa marża. Bank z kolei zostałby pozbawiony korzyści jakie uzyskałby z tych środków, gdyby przeznaczył je na inne cele np. akcje kredytową Banku.

Powód wskazał, że jego roszczenie nie jest przedawnione.

(pozew k. 4-18)

W odpowiedzi na pozew pozwani P. Ż. i A. S. wnieśli o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwani podnieśli zarzut potrącenia swojej wierzytelności z tytułu nienależnego świadczenia z nieważnej umowy kredytu względem powoda w wysokości 242.163,68 zł z wierzytelnością powoda z jego nienależnego świadczenia z nieważnej umowy kredytu.

Ponadto, zakwestionowali zasadność roszczeń, co do zasady i wysokości. Wskazali, że w dniu 24.02.2022 r. pozwani złożyli skuteczne oświadczenie o potrąceniu swojej wierzytelności z nienależnego świadczenia do wysokości 242.153,68 zł z wierzytelnością banku dot. jego nienależnego świadczenia. Ponadto podnieśli, że powodowi z tytułu braku całkowitej „spłaty kredytu” należne jest jedynie 90.349,23 zł. Wskazali, że żądane roszczenie banku o „wynagrodzenie z kapitału” nie ma podstawy materialnej w polskim prawie cywilnym, natomiast jego uwzględnienie byłoby sprzeczne z istotą unijnej ochrony konsumenckiej dyrektywy(...). Pozwani podnieśli zarzut nadużycia prawa przez powoda oraz zarzut przedawnienia. W ocenie pozwanych żądanie ewentualne dotyczące waloryzacji jest również niezasadne. Powód nie wykazał istnienia przesłanej uzasadniających zastosowanie sądowej waloryzacji.

(odpowiedź na pozew k. 92-103)

Powód pismem z dnia 09.10.2023 r. wobec dokonania przez stronę pozwaną potrącenia cofnął pozew w części dotyczącej żądania tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej tj. co do kwoty 92.634,67 zł. Mając na uwadze powyższe powód wniósł o:

- zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 219.537,79 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10 grudnia 2021 r. na którą to kwotę składają się:

a) kwota 20.536,22 zł tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej (jako świadczenia nienależnego),

b) kwota 199.001,57 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej kosztem banku odpowiadającego wartości świadczenia Banku polegającego na udostępnieniu stronie pozwanej kapitału wypłaconego w ramach nieważnej umowy kredytu oraz zaniechania żądania zwrotu tego kapitału w okresie wskazanym w uzasadnieniu pozwu, ewentualnie, gdyby Sąd uznał, że nie ma podstaw do zasądzenia ww. kwot solidarnie wniósł o zasądzenie ich w częściach równych tj. po 109.768,89 zł od każdego z pozwanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10.12.2021 r. do dnia zapłaty,

ewentualnie,

- na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.c. wniósł o zmianę wysokości świadczenia (uksztaltowanie) w ten sposób, że kwota należności banku od strony pozwanej z tytułu rozliczenia nieważności umowy kredytu mieszkaniowego Własny K. nr (...) z dnia 25.09.2008r. powinna być poddana waloryzacji sądowej w ten sposób, że poza roszczeniem o zwrot środków wypłaconych przy uruchomieniu kredytu w ich nominalnej wysokości, powodowi przysługuje dodatkowe świadczenie w postaci kwoty 104.309,29 zł wynikającej z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza,

- zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kwoty 104.309,29 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10.12.2021 r. do dnia zapłaty stanowiącej dodatkową kwotę (ponad wypłacony kapitał), o którą należy waloryzować roszczenie o zwrot świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej (jako świadczenia nienależnego) bądź w przypadku gdyby Sąd uznał, że nie ma podstaw do zasądzenia ww. kwot solidarnie – wniósł o zasądzenie ich w częściach równych tj. po 52.154,64 zł od każdego z pozwanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 10.12.2021 r. do dnia zapłaty.

(pismo powoda – k. 137-140)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 25 września 2008 r. strony podpisały umowę kredytu mieszkaniowego (...) hipoteczny nr (...) z dnia 25.09.2008r., w którym Bank zobowiązał się postawić do dyspozycji kredytobiorców kredyt w kwocie 156.845,71 CHF na spłatę kredytu mieszkaniowego, wykończenie domu jednorodzinnego oraz dowolny cel nie związany z prowadzoną przez kredytobiorcą działalnością gospodarczą ((...) (...)).

Umowa składała się z części szczegółowej umowy ( (...)) oraz z części ogólnej umowy ( (...)).

Zgodnie z § 6 (...) wypłata kredytu miała nastąpić jednorazowo na rachunek kredytobiorcy. Zgodnie z § 3 (...) wypłata miała nastąpić w terminie do 5 dni roboczych od stwierdzenia przez Bank spełnienia warunków opisanych w (...), według kursu kupna dla dewiz obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego, według aktualnej Tabeli kursów (§ 4 ust. 2 (...)). Wypłata kredytu w walucie wymienialnej mogła nastąpić wyłącznie w przypadku finansowania zobowiązań kredytobiorcy poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej oraz w przypadku zaciągnięcia kredytu na spłatę kredytu walutowego, zaś w walucie polskiej w przypadku finansowania zobowiązań w Rzeczpospolitej Polskiej (§ 4 ust. 1 pkt 1 i 2 (...)).

W części ogólnej umowy ( (...)) w § 1 ust. 1 pkt 14, Tabela kursów została opisana jako tabela (...) SA obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) SA przeliczeń kursowych, dostępna na stronie internetowej Banku.

W § 6 i 7 (...) wskazano, że odsetki od kredytu będą ustalane w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej stanowiącej sumę stawki referencyjnej i marży (...) SA. Odsetki miały być naliczane w stosunku rocznym, a wysokość stopy procentowej miała być ustalona w dniu rozpoczynający każdy pierwszy i kolejny trzymiesięczny okres obowiązywania stawki referencyjnej. Zmiana stawki referencyjnej dla potrzeb oprocentowania miała następować w dacie wymagalności rat i odsetek. Stawkę referencyjną określono jako stawkę LIBOR publikowaną o godzinie 11:00 (...) lub 11:00 na stronie informacyjnej R. w drugim dniu poprzedzającym kolejne okresy trzymiesięczne, przy czym w § 1 ust. 1 pkt 12 lit b (...), wskazano, że dla kredytu w (...) stawką referencyjną jest stawka LIBOR dla międzybankowych depozytów trzymiesięcznych (LIBOR 3M).

W dniu zawarcia umowy kredytu, oprocentowanie wynosiło 3,9383 % w skali roku, stopa procentowa wynosiła 4,60 p.p., stawka referencyjna wynosiła 2, (...).p., stała marża w wysokości 1,13 p.p. (§ 2 ust. 5-10 (...)).

Kredyt został udzielony na 348 miesięcy, od dnia 25 września 2008 r., a miał być spłacany w ratach annuitetowych, płatnych 1. dnia każdego miesiąca (§ 2 ust. 4 oraz § 7 ust. 3 i 5 (...)).

Spłata kredytu i odsetek następowała w drodze potrącenia przez Bank środków zgromadzonych na rachunku (...), rachunku walutowym, rachunku technicznym prowadzonym przez pozwany Bank. Potrącenie następowało w terminie pierwszego dnia każdego miesiąca w wysokości wynikającej z zawiadomienia (§ 21 (...)).

Środki z rachunku (...) pobierane były w walucie polskiej w wysokości stanowiącej równowartość kredytu lub raty spłaty kredytu w walucie wymiennej, w której udzielony był kredytu, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz, obowiązującego w (...), w dniu w którym następowała spłata, według aktualnej Tabeli kursów (§ 22 ust. 2 pkt 1).

W przypadku rachunku walutowego i technicznego środki mogły być pobierane w walucie kredytu lub w innej walucie przy zastosowaniu tabeli kursów kupna/sprzedaży dewiz obowiązującej w Banku (§ 22 ust. 1 pkt 2 (...)).

(dowód: umowa kredytu – k. 29-34)

Na wniosek pozwanych z dnia 29.09.2008 r. kredyt został wypłacony w kwocie 332.512,19 zł co stanowiło równowartość 156.845,71 CHF.

(dowód: dyspozycja wypłaty kredytu – k. 35, potwierdzenie zawarcia negocjowanej, natychmiastowej transakcji – k. 36)

Małżeństwo pozwanych zostało rozwiązane przez rozwód w czerwcu 2010 r.

(dowód: przesłuchanie stron – k. 183v)

Pozwani w okresie od 03.11.2008 r. do 01.06.2018 r. uiścili na rzecz powoda łącznie kwotę 213.730,81 zł.

(dowód: zaświadczenie – k. 37-43)

Przed Sądem Okręgowym w O., I Wydziałem Cywilnym toczyło się postępowanie z powództwa pozwanych przeciwko powodowi o zapłatę ewentualnie ustalenie nieważności umowy. Sąd Okręgowy w O. w wyroku z dnia 26.02.2019 r. w sprawie o sygn. akt (...) oddalił powództwo o zapłatę (pkt I wyroku) oraz o ustalenie nieważności umowy kredytu (pkt II wyroku). Sąd Apelacyjny w B. zmienił wskazany wyrok w punkcie II w ten sposób, że ustalił, iż zawarta miedzy stronami umowa kredytu mieszkaniowego (...) K. nr (...) z dnia 25.09.2008r. jest nieważna oraz dokonał zmian w wyroku w punkcie III dotyczącym kosztów postępowania. Bank wniósł skargę kasacyjną od wymienionego wyroku. Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 19.05.2022 r. uchylił zaskarżony wyrok w pkt I, III i IV i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Sąd Apelacyjny w B. w dniu 27.02.2023 r. wydał wyrok ((...)), którym zmienił wyrok Sądu Okręgowego w O. w punkcie II w ten sposób, że ustalił, iż zawarta miedzy stronami umowa kredytu mieszkaniowego W. K. nr (...) z dnia 25.09.2008r. jest nieważna oraz w punkcie III dotyczącym kosztów postępowania.

(dowód: pozew z zał. w sprawie (...) – k. 4-12 w aktach sprawy(...) stanowiących załączników do niniejszej sprawy, wyrok Sądu Okręgowego w O. z dnia 26.02.2019 r. wraz z uzasadnieniem – k. 44-51 oraz k. 258, 261-268 w aktach sprawy (...) stanowiących załączników do niniejszej sprawy, wyrok Sądu Apelacyjnego w B. z dnia 09.09.2021 r. wraz z uzasadnieniem – k. 52-59, k. 145-146 oraz k. 299, 313-320 w aktach sprawy (...) stanowiących załączników do niniejszej sprawy, wyrok SN z dnia 19.05.2022 r. wraz z uzasadnieniem w sprawie o sygn. akt (...) k. 372-376 w aktach sprawy (...) stanowiących załączników do niniejszej sprawy, wyrok Sądu Apelacyjnego w B. z dnia 27.02.2023 r. wraz z uzasadnieniem – k. 393, k. 402-409 oraz k. 299, 313-320 w aktach sprawy (...) stanowiących załączników do niniejszej sprawy)

Pozwany pismem z dnia 14.10.2019 r. wezwał powoda do zamknięcia i rozliczenia kredytu w związku z prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w B. z dnia 09.09.2019 r.

(dowód: pismo pozwanego z dnia 14.10.2019 r. – k. 107-108 oraz k. 157-158)

Pozwana pismem z dnia 02.06.2020 r. wezwała powoda do rozliczenia umowy kredytu. W odpowiedzi powód wskazał, że dokona ewentualnego rozliczenia kredytu po rozpoznaniu przez Sąd Najwyższy wniesionej przez bank skargi kasacyjnej.

(dowód: pismo pozwanej z dnia 02.06.2020 r. – k. 159, pismo powoda z dnia 25.06.2020 r. – k. 160, pismo powoda z dnia 18.06.2020 r. – k. 161)

Powód pismem z dnia 25.10.2021 r. wezwał pozwanych do zapłaty kwoty 332.512,19 zł tytułem zwrotu udostępnionego kapitału kredytu oraz kwoty 199.001,57 zł stanowiącej równowartość korzyści majątkowej uzyskanej w związku z korzystaniem z kapitału udostępnionego przez bank.

(dowód: wezwania do spełnienia świadczenia z dnia 25.10.2021 r. oraz zał. wraz z potwierdzeniem odbioru - k. 60-63 oraz k. 66-69, pełnomocnictwo wraz z odpisem KRS dot. powoda – k. 164-181, sprostowanie do wezwania – k. 64-65 oraz k. 70-71)

Pozwany pismem z dnia 17.11.2021 r. wezwał powoda do wskazania rachunku bankowego do wpłaty kwoty w celu rozliczenia umowy kredytu w związku z prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w B. z dnia 09.09.2019 r.

(dowód: pismo pozwanego z dnia 17.11.2021 r. – k. 108-109 oraz k. 156)

Pozwani pismem z dnia 24.02.2022 r. wezwali powoda do zapłaty kwoty 242.163,68 zł tytułem świadczenia nienależnego. Jednocześnie wskazali, że potrącają wskazaną wierzytelność w wysokości 242.163,68 zł z wierzytelnością banku z tytułu nienależnego świadczenia z nieważnej umowy.

(dowód: wezwanie do zapłaty, oświadczenie o potrąceniu wierzytelności z dnia 24.02.2022 r.– k. 106, k. 141)

Pozwani w dniu 14.02.2023 r. podpisali oświadczenie, że są świadomi konsekwencji unieważnienia umowy kredytu oraz możliwości wystąpienia przez bank z roszczeniami z tego wynikającymi.

(dowód: oświadczenie pozwanych – k. 151 oraz k. 390 w aktach sprawy (...) stanowiących załączników do niniejszej sprawy)

Powód pismem z dnia 22.06.2023 r. poinformował pozwanych, że przyjmuje to wiadomości potrącenie wzajemnych roszczeń.

(dowód: pismo powoda z dnia 22.06.2023 r. wraz z potwierdzeniem odbioru – k. 143-144 oraz k. 148-150)

Pozwany w dniu 20.06.2023 r. dokonał wpłaty na rzecz powoda w kwocie 90.349,23 zł.

(dowód: potwierdzenie przelewu – k. 142 oraz k. 147)

Sąd zważył, co następuje:

Postępowanie zostało umorzone w zakresie roszczenia powoda o zapłatę kwoty 92.634,67 zł z tytułu zwrotu udostępnionego kapitału wobec cofnięcia pozwu w tym zakresie. Roszczenie powoda o zapłatę pozostałej kwoty z tytułu udostępnionego kapitału 20.536,22 zł, oraz żądanie zapłaty kwoty 199.001,57 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej zostało oddalone w całości. Pierwsze żądanie ewentualne dotyczące zasądzenia dochodzonych kwot z roszczenia głównego, w znacznej części w (...) oraz drugie roszczenie ewentualne dotyczące zmiany wysokości świadczenia na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.c. i zapłatę z tego tytułu również podlegało oddaleniu w całości.

Wobec uznania, że umowa łącząca strony jest nieważna, strony powinny zwrócić to co wzajemnie sobie świadczyły. Pozwani wykazali, że zwrócili pozwanemu całą kwotę udostępnionego im kapitału, z tego względu powództwo w tym zakresie podlegało oddaleniu. Brak jest podstaw do zasądzenia wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionego kapitału oraz do zmiany wysokości świadczenia.

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt i niekwestionowane przez strony dokumenty i zeznania pozwanego nie stwierdzając podstaw do podważenia ich wiarygodności. W niniejszej sprawie okoliczności faktyczne nie były sporne, a jedynie występował spór co do prawa – czy powodowi przysługuje jakiekolwiek świadczenie w związku z nieważnością umową.

Ostatecznie, w pierwszym rzędzie powód domagał się zasądzenia kwoty 20.536,22 zł tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału wypłaconego stronie pozwanej (jako świadczenia nienależnego). Ponadto, żądał zapłaty od pozwanych kwoty 199.001,57 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej kosztem banku odpowiadającego wartości świadczenia Banku polegającego na udostępnieniu stronie pozwanej kapitału wypłaconego w ramach nieważnej umowy kredytu. Tytułem pierwszego żądania ewentualnego powód wniósł o zasądzenie kwoty 53.327,54 zł tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału wypłaconego stronie pozwanej oraz kwoty 199.001,57 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia. Tytułem drugiego żądania ewentualnego, powód wniósł o zmianę wysokości świadczenia w ten sposób, że kwota należności banku od strony pozwanej z tytułu rozliczenia nieważności umowy kredytu powinna być poddana waloryzacji sądowej i zapłatę z tego tytułu kwoty 104.309,29 zł. Powód żądanie opierał na tym, iż w wyniku postępowania sądowego toczącego się przed Sądem Okręgowym w O. ((...)), a następnie przed Sądem Apelacyjnym w B. ustalona została nieważność umowy kredytu łączącej strony. Sąd orzekający w niniejszej sprawie na podstawie art. 365 i 366 k.p.c. jest związany prawomocnym wyrokiem wydanym przez Sąd Okręgowy w O.((...)) i Sąd Apelacyjny w B.((...)) w zakresie ustalenia nieważności umowy kredytu.

Strona pozwana w toku postępowania wskazywała, po pierwsze, że żądanie powoda jest niezasadne, stanowi nadużycie prawa podmiotowego, jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego oraz sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa. Pozwani wskazali, że nawet jeżeli Sąd nie podzieliłby ich stanowiska, to roszczenie powoda uległo przedawnieniu.

Z tego względu konieczne stało się rozstrzygnięcie czy powodowi przysługuje roszczenie o zwrot kwoty stanowiącej udostępniony kapitał oraz zapłatę wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału przez pozwanych, względnie zmianę wysokości świadczenia i zapłatę z tego tytułu.

W zakresie zarzutu pozwanych dotyczącego nadużycia prawa podmiotowego przez powoda w rozumieniu art. 5 k.c. wskazać należy, że przepis art. 5 k.c. stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonanie prawa i nie korzysta z ochrony. Sąd w wytoczonym przez powoda powództwie nie dostrzega sprzeczności ani ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa ani z zasadami współżycia społecznego. W toku postępowania ocenie podlega to czy powodowi należy się określone świadczenie w związku nieważnością umowy kredytu. Powyższe nie spełnia przesłanek wskazanych w art. 5 k.c.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że zgodnie z poglądem przyjętym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7.05.2021 r. w sprawie (...), w przypadku następczej nieważności umowy kredytowej po obu jej stronach powstają odrębne roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych. Ostatecznie zatem świadczenia te podlegają zwrotowi niezależnie od siebie, bez konieczności badania z urzędu, czy ich wzajemna wysokość prowadzi do powstania stanu wzbogacenia, który byłby miarą zwrotu różnicy między tymi świadczeniami. Sąd Najwyższy nadał wskazanej uchwale moc zasady prawnej, co oznacza, że będzie ona stosowana przez ten sąd również w innych sprawach.

Wobec czego, strona pozwana powinna zwrócić powodowi kwotę 332.512,19 zł tj. kwotę udostępnionego pozwanym kapitału. Pozwani pismem z dnia 24.02.2022 r. dokonali potrącenia swojej wierzytelności z wierzytelnością powoda do kwoty 242.163,68 zł i potrącenie to zostało przez powoda uznane za skuteczne. Ponadto, w dniu 20.06.2023 r. pozwany dokonał wpłaty na rzecz powoda w wysokości 90.349,23 zł. Pozwani na rzecz powoda dokonali wpłaty w wysokości stanowiącej równowartość kwoty wypłaconego im kapitału.

Z uwagi na dokonaną wpłatę przez pozwanych powód cofnął pozew co do kwoty 92.634,67 zł i w tym zakresie postępowanie zostało umorzone. W ocenie Sądu czynności powodów nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, z prawem ani nie zmierza do obejścia prawa, a więc dopuszczalna. Wobec skutecznego cofnięcia pozwu w części przez powoda, Sąd na podstawie art. 355 w zw. z art. 203 § 1 k.p.c. umorzył postępowania co do kwoty 92.634,67 zł, o czym orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Jednakże powód część przedstawionej do potrącenia kwoty tj. 20.536,22 zł zaliczył nie na należność wynikającą z zwrotu kapitału lecz na odsetki ustawowe i ostatecznie kwoty w takiej wysokości dochodził tytułem żądania głównego – jako zwrotu udostępnionego kapitału. Powód podnosił, że dokonane przez niego rozliczenie jest prawidłowe. W jego ocenie odsetki w wskazanej wyżej wysokości są mu należne, ponieważ pozwani powinni dokonać zwrotu świadczenia niezwłocznie po otrzymaniu wezwania do zapłaty. Jak wynika z przedłożonych do akt sprawy dokumentów oraz zeznań pozwanego powodowie wielokrotnie próbowali dokonać rozliczenia z powodem, jednak nie było z jego strony woli w tym zakresie. Ponadto, jak wynika z pisma powoda z dnia 25.06.2020 r. (k. 166) poinformował on stronę pozwaną, że dokona rozliczenia dopiero po rozstrzygnięciu sprawy przez Sąd Najwyższy. Wobec tego trudno tu mówić o opóźnieniu pozwanych. Ponadto, obciążanie pozwanych odsetkami za działanie powoda byłoby sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Mając na uwadze powyższe, dokonane przez pozwanych potrącenia kwoty 242.163,68 zł oraz wpłaty kwoty 90.349,23 zł całkowicie zaspokoiło roszczenie powoda o zapłatę tytułem zwrotu udostępnionego kapitału. Wobec tego, powód nie był uprawniony dochodzić od pozwanych kwoty 20.536,22 zł – w tym zakresie nastąpiło potrącenie wierzytelności stron.

Z uwagi na powyższe w oparciu o art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Sąd, uwzględniając zarzut potrącenia, oddalił powództwo o zapłatę kwoty 20.536,22 zł tytułem zwrotu kapitału udostępnionego pozwanym, o czym orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku.

W niniejszej sprawie powód dochodził od pozwanych kwoty 199.001,57 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10.12.2021 do dnia zapłaty tytułem bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej kosztem banku odpowiadającego wartości świadczenia banku polegającego na udostępnieniu stronie pozwanej kapitału wypłaconego w ramach nieważnej umowy kredytu oraz zaniechania żądania zwrotu tego kapitału w okresie wskazanym w uzasadnieniu pozwu. W ocenie Sądu w przedmiotowym przypadku powodowi nie przysługuje roszczenie z wymienionego wyżej tytułu.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że pozwani korzystali z pieniędzy udostępnionych przez bank, w przekonaniu, że mają do tego prawo na podstawie zawartej przez strony umowy. Jednym z istotnych elementów zawartej przez strony umowy kredytu było właśnie udostępnienie kredytobiorcom określonej kwoty środków finansowych i ich wykorzystanie zgodnie z wskazanym w umowie celem. Nie ulega więc wątpliwości fakt, że pozwani mogli, a wręcz powinni pozostawać w uzasadnionym przekonaniu, że są uprawnieni do korzystania z wypłaconych im środków. Powyższe, oznacza że pozwani byli posiadaczami w dobrej wierze. Zgodnie z art. 224 § 1 k.c. „Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.” W toku niniejszego postępowania powód nie obalił domniemania prawnego wskazanego w art. 7 k.c. stanowiącego, że „ Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.” W takiej sytuacji, wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy w dobrej wierze przysługuje właścicielowi dopiero od dnia wytoczenia powództwa o zwrot zgodnie z przepisem z art. 224 § 2 k.c. „ Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.” Zgodnie z aktualnymi poglądami doktryny i orzecznictwa pieniądz jest rzeczą szczególnego rodzaju i mają do niego zastosowanie właśnie te przepisy. Podsumowując, pozwani do czasu wytoczenia niniejszego powództwa byli posiadaczami w dobrej wierze, a więc nie są zobowiązani do wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionych pieniędzy. Jedynie, na gruncie wskazanych przepisów posiadacz w złej wierze były zobowiązany do świadczenia w tym zakresie na rzecz właściciela. Powód w niniejszej sprawie dochodził wyłącznie wynagrodzenia za korzystanie z kapitału za okres sprzed wytoczenia powództwa, a więc do kwestii czy i w jakiej wysokości przysługuje powodowi roszczenie za okres objęty pozwem nie znajdzie zastosowania przepis art. 224 § 2 k.c.

Następnie podkreślić należy, że w ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda świadczenia w postaci wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału byłoby sprzeczne z Dyrektywą (...). Dyrektywa ta ma przede wszystkim na celu zapewnienie ochrony konsumentów poprzez sankcjonowanie niepożądanych działań przedsiębiorców względem słabszego podmiotu obrotu gospodarczego jakim właśnie jest konsument. Zasadą jest, że to przedsiębiorca stosujący nieuczciwe czy niedozwolone postanowienia umowne ponosi konsekwencje takich decyzji, a powinny one być na tyle dotkliwe, aby w przyszłości nie podejmował tego rodzaju działań. Spór w niniejszej sprawie dotyczący wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału powstał z uwagi na fakt, że powód stosował postanowienia abuzywne w umowie kredytowej łączącej go z pozwanymi. Wobec uznania, że umowa jest nieważna, powodowi przysługuje wyłącznie roszczenie o zwrot wypłaconej kwoty kredytu jako świadczenia nienależnego na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. – bez zysku w postaci umownego świadczenia odsetkowego. Przyznanie zaś wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału nie byłoby niczym innym jak obejściem ustawy i przyznaniem powodowi „należnych na podstawie nieważnej umowy odsetek” tylko nazwanych wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z kapitału. W takiej sytuacji Dyrektywa (...) nie odniosłaby zamierzonego skutku, bowiem ryzyko utraty być może niewielkiej części zysku (różnicy pomiędzy odsetkami wynikającymi z umowy, a wysokością wynagrodzenia za bezumowne korzystanie) byłoby nieznaczne w porównaniu z utratą całkowitego zysku. W takiej sytuacji przepisy dotyczące konsumentów nie spełniałyby swojej roli tj. nie chroniłyby ich przed nieuczciwymi działaniami przedsiębiorców.

Jednocześnie wskazać należy, że kwestia praw i obowiązków stron o różnej pozycji w obrocie gospodarczym – konsumenta i przedsiębiorcy – była rozpatrywana na gruncie Dyrektywy(...). W sytuacji gdy konsument nabył samochód, który później okazałby się wadliwy (w terminie ustawowym obowiązywania rękojmi za wady, wada istotna), nabywca uprawniony byłby do odstąpienia od umowy. W takiej sytuacji strony powinny zwrócić sobie to co wyłącznie wzajemnie świadczyły czyli pojazd i cenę nabycia. Zbywca pojazdy na podstawie żadnego przepisu nie jest uprawniony do dochodzenia roszczenia za korzystanie z tego pojazdu, a jedynie nabywca mógłby dochodzić naprawienia poniesionej szkody w związku z nabyciem wadliwego pojazdu.

W dalszej kolejności w ocenie Sąd wskazany przez powoda w niniejszej sprawie przepis art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. również nie znajduje zastosowania. Powyższa regulacja prawna odnosi się wyłącznie do świadczenia nienależnego, a z pewnością wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału takim świadczeniem nazwać nie można. Jak już zostało to wskazane wyżej po stronie powoda jedynym świadczeniem nienależnym jest wypłacona kwota kredytu na podstawie nieważnej umowy. Wynagrodzenie za korzystanie z kapitału jest wyłącznie skutkiem zwrotu świadczenia nienależnego, lecz samo w sobie nim nie jest. Nie można więc stosować przepisów odnoszących się do świadczenia nienależnego do roszczenia, które nie stanowi świadczenia nienależnego.

Na gruncie przepisów prawa cywilnego należałoby jeszcze rozważyć kwestię odsetek jako świadczenia związanego z korzystaniem z cudzego kapitału. Do odsetek umownych lub ustawowych odnoszą się przepisy art. 359 k.c. i 481 k.c. Wypowiedział się w tym temacie Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 20.02.2020 r. sygn. akt (...) i stanowisko to podziela Sąd orzekający w niniejszej sprawie. W uzasadnieniu powyższego orzeczenia wskazano „Uwzględnienie stanowiska powoda doprowadziłoby w istocie do sui generis „reaktywacji” nieważnej umowy kredytowej stron w zakresie oprocentowania, co pozostawałoby w sprzeczności z koniecznością zaniechania stosowania nieuczciwego warunku, który skutkował taką sankcją oraz zapobieżenia uzyskania przez kredytodawcę z tego tytułu korzyści. (…) Wreszcie nie sposób w tym zakresie pominąć stanowiska, że brak jest podstaw do tego, by kredytobiorca w ramach rozliczenia nieważnej umowy na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu „płacił za korzystanie z pieniędzy”. Roszczenie restytucyjne nie jest „czystym” zobowiązaniem pieniężnym i odsetki nie wchodzą tu w grę.”

Ponadto, w dniu 15 czerwca 2023 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ogłosił orzeczenie w sprawie (...), w którym rozstrzygnął pytanie prejudycjalne, czy w przypadku uznania, że umowa kredytu zawarta przez bank i konsumenta jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, strony oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w wykonaniu tej umowy (bank - kapitału kredytu, konsument - rat, opłat, prowizji i składek ubezpieczeniowych) oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, mogą domagać się także jakichkolwiek innych świadczeń, w tym należności (w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia). (...) uznał że prawo Unii Europejskiej stoi na przeszkodzie, aby banki mogły żądać od kredytobiorców dodatkowych świadczeń, w tym wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.

W świetle przedstawionej argumentacji Sąd pominął wniosek dowodowy o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia.

Wobec niespełniania przesłanek z art. 405 k.c. w zw. 410 k.c. oraz art. 224 k.c. Sąd oddalił roszczenie powoda oraz roszczenie ewentualne w całości co do kwoty 199.001,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 10.12.2021 r. do dnia zapłaty, jako pozbawione podstaw prawnych i faktycznych, o czym orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku.

Powód na wypadek oddalenie roszczenia głównego wniósł na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.c. o wniósł o zmianę wysokości świadczenia (ukształtowanie) w ten sposób, że oprócz roszczenia o zwrot kapitału powodowi przysługuje dodatkowe świadczenie w postaci kwoty 104.309,29 zł wynikającej z istotnej siły nabywczej pieniądza i zapłatę kwoty 104.309,29 zł.

W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie również to roszczenie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie w jakiejkolwiek części. Powód żądał, by waloryzacji dokonać na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.c. według wskaźników inflacji. Przede wszystkim wskazać należy, że przedstawiona powyżej argumentacja odnosząca się Dyrektywy (...) pozostaje również aktualna co do roszczenia ewentualnego. Ponadto, wskazać należy że zgodnie z art. 358 ¹ § 4 k.c. z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Bezsporne i oczywiste jest to, że powód jest przedsiębiorcą, a zgłoszone żądanie ewentualne bezsprzecznie pozostaje w związku z prowadzeniem przez powoda przedsiębiorstwa. Występuje również pogląd przeciwny dotyczący tego, że roszczenie banku jest świadczeniem nienależnym, a nie świadczeniem z obowiązującej umowy. Jednak w ocenie Sądu pogląd ten jest nieuzasadniony. Wadliwa umowa kredytu, zawierająca postanowienia abuzywne została zawarta w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa jak również wykonywanie nieważnego stosunku prawnego oraz wzajemne rozliczenie stron. Nie zostało wykazane aby na którymkolwiek etapie został zerwany związek wadliwej umowy z prowadzonym przez powoda przedsiębiorstwem.

W świetle przedstawionej argumentacji Sąd pominął wniosek dowodowy o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 358 ¹ § 4 k.c. oddalił roszczenie ewentualne powoda o zmianę wysokości świadczenia oraz zapłatę kwoty 104.309,29 zł, jako pozbawione podstaw prawnych i faktycznych, o czym Sąd orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku.

Z tego względu również nie było konieczne badanie zarzutu przedawnienia zgłoszonego przez pozwanych w tym zakresie.

Przechodząc do kosztów procesu Sąd Okręgowy dokonał ich stosunkowego rozdzielenia wedle odpowiedzialności za wynik sprawy na podstawie art. 100 k.p.c.

Powód w niniejszej sprawie poniósł następujące koszty:

- opłata od pozwu – 15.609 zł

- wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika – 10.800 zł,

- opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł

łącznie: 26.426 zł.

Pozwani ponieśli następujące koszty:

- wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika – 10.800 zł,

- opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł

łącznie: 10.817 zł.

Wynagrodzenie pełnomocników stron ustalono na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Powód domagał się kwoty łącznej 520.791,04 zł (suma wszystkich roszczeń). Postępowanie zostało umorzone co do kwoty 92.634,67 zł na skutek cofnięcia pozwu przez powoda. Powód cofnął pozew ponieważ pozwani po wytoczeniu powództwa spełnili świadczenie w tym zakresie. W zakresie cofniętego pozwu powód nie może być traktowany jako strona przegrywająca proces – na dzień wniesienia pozwu roszczenie było zasadne. Natomiast w pozostałym zakresie powód przegrał proces. Powód wygrał zatem proces w 17,78 %, pozwani zaś w 82,22 %.

Powodowi przysługuje względem pozwanych prawo żądania kwoty 4.698,54 zł.

Pozwanym przysługuje względem powoda prawo żądania kwoty 8.893,73 zł.

Mając na uwadze powyższe, Sąd dokonał potrącenia kwoty, którą powód winien zwrócić pozwanym tytułem kosztów postępowania tj. kwoty 8.893,73 zł z kwotą, którą pozwani winna zwrócić powodowi tytułem kosztów postępowania, tj. kwoty 4.698,54 zł.

W wyniku powyższego powodowi pozostała do zapłaty na rzecz pozwanych kwota 4.195,19 złotych (8.893,73 zł - 4.698,54 zł) tytułem kosztów procesu, o czym Sąd orzekł na podstawie wskazanego wyżej przepisu w punkcie III sentencji wyroku.

O odsetkach od kosztów procesu orzeczono zgodnie z treścią art. 98 § 1 ¹ k.p.c.