Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia Ewa Oknińska,
Protokolant:	sekretarz sądowy Alicja Pniewska,

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2024 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...)Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko P. G., B. G.

o ustalenie lub zapłatę lub ukształtowanie świadczenia i zapłatę

I.umarza postępowanie o ustalenie istnienia stosunku prawnego,

II. umarza postępowanie o zapłatę kwoty 150.000 zł tytułem zwrotu kapitału z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 grudnia 2021 r. do 6 marca 2022 r i od dnia 13 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty,

III.umarza postępowanie o zapłatę 78.059,21 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 grudnia 2021 r. do dnia zapłaty,

IV. umarza postępowanie w zakresie żądania ewentualnego określonego w pkt III pozwu,

V. oddala powództwo o zapłatę kwoty 14.621,90 zł,

VI. zasądza od powoda na rzecz pozwanych kwotę 5.534 zł tytułem kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty,

VII. nakazuje zwrócić powodowi kwotę 3.354 zł tytułem połowy opłaty sądowej od cofniętego pozwu, pomniejszonej o opłatę minimalną.

sędzia Ewa Oknińska

I C 1434/21

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. z siedzibą w W. pozwem z dnia 29 grudnia 2021 r. wniósł przeciwko B. G. i P. G.:

I.  ustalenie istnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy o kredyt mieszkaniowy (...) z dani 21 kwietnia 2008 r. zawartej pomiędzy pozwanymi a (...) Bank S.A. poprzednikiem prawnym powoda oraz skuteczności umowy i jej ważności w całości,

ewentualnie w przypadku uznania umowy za nieważną bądź bezskuteczną w całości,

II.  zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 228.059,21 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 grudnia 2021 r. do dnia zapłaty, na którą to kwotę składają się:

1.  kwota 150.000 złotych tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej (jako świadczenia nienależnego);

2.  kwota 78.059,21 złotych tytułem bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej kosztem banku odpowiadającego wartości świadczenia banku polegającego na udostępnieniu stronie pozwanej kapitału wypłaconego w ramach nieważnej umowy kredytu oraz zaniechania żądania zwrotu tego kapitału w okresie wskazanym w uzasadnieniu pozwu,

ewentualnie - gdyby Sąd uznał, że nie ma podstaw do zasądzenia ww. kwot solidarnie - wniósł o zasądzenie ich w częściach równych, tj. po 114.029,60 zł od każdego z pozwanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 grudnia 2021 r. do dnia zapłaty,

ewentualnie, na wypadek nieuwzględniania powyższego roszczenia w części, tj. w przypadku oddalenia roszczenia z pkt II.2 (wartości korzystania przez stronę pozwana z kapitału):

II.  na podstawie art. 358(1) § 3 k.c. wniósł o:

1.  zmianę wysokości świadczenia (ukształtowanie) w ten sposób, że kwota należności banku od strony pozwanej z tytułu rozliczenia nieważności bądź bezskuteczności umowy z dnia 21 kwietnia 2008 r. powinna być poddana waloryzacji sądowej w ten sposób, że poza roszczeniem o zwrot środków wypłaconych przy uruchomieniu kredytu w ich nominalnej wysokości, powodowi przysługuje dodatkowe świadczenie w postaci kwoty 49.035 zł wynikającej z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza,

2.  zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kwoty 49.035 zł. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty, stanowiącej dodatkową kwotę (ponad wskazaną w pkt II.1 powyżej), o którą należy zwaloryzować roszczenie o zwrot świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej (jako świadczenia nienależnego); bądź w przypadku, gdyby Sąd uznał, że nie ma podstaw do zasądzenia ww. kwoty solidarnie - wniósł o zasądzenie jej w częściach równych, tj. po 24.517,50 zł od każdego z pozwanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wskazał, że wnosząc niniejszy pozew zmierza do ostatecznego rozstrzygnięcia kwestii spornych pomiędzy stronami, które powstały w związku z zarzutem nieważności (bezskuteczności) umowy. Zarzut ten został podniesiony w sprawie z powództwa strony pozwanej.

W ramach uprzednio rozstrzygniętego między stronami sporu zapadł wyrok Sądu Rejonowego w Olsztynie (sygn. akt (...)), w którym Sąd ustalił nieistnienie stosunku prawnego wynikającego z umowy o kredyt nr (...) zawartej w dniu 21 kwietnia 2008 r. oraz zasądził 45.585,09 zł z odsetkami i kosztami. Sąd Okręgowy w Olsztynie na skutek apelacji banku, oddalił powództwo w zakresie roszczenia o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego. Sąd ocenił przesłankowo, że umowa jest nieważna.

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości, kwestionując je zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. W pierwszej kolejności pozwani wnieśli o odrzucenie pozwu w zakresie żądania ustalenia istnienia stosunku prawnego. Dodatkowo podnieśli, że powództwo podlega oddaleniu jako wytoczone przedwcześnie. Pozwani wskazali, że bezzasadność powództwa o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego. Ponadto pozwani podnieśli, iż roszczenie powoda o zwrot kapitału jest przedawnione

Pismem procesowym z dnia 13 lutego 2024 r. powód cofnął pozew w części tj.

a) roszczenie opisane w pkt I pozwu w całości,

b) roszczenie ewentualne opisanego w pkt II pozwu w części, tj. co do kwoty 228.059,21 zł w następujący sposób:

- co do kwoty 150.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 grudnia 2021 r. do dnia 06 marca 2022 r i od dnia 14 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty,

- co do kwoty 78.059,32 zł w całości,

c) roszczenie ewentualne opisane w pkt III pozwu w całości.

Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W pozostałym zakresie podtrzymał wszelkie twierdzenia i wnioski w tym wnioski dowodowe oraz dotychczasowe stanowisko prezentowane w sprawie i tym samym wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 14.621,90 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 150.000 zł stanowiącej świadczenie w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej za okres od dnia 7 marca 2022 r. do dnia 13 stycznia 2023 r.

W uzasadnieniu powód wskazał, że cofnął pozew za wyjątkiem odsetek od wypłaconego kapitału liczonych od dnia doręczenia pozwu do dnia zawarcia porozumienia kompensacyjnego. Podał, że mimo odbioru pozwu w dniu 07 marca 2022 r., pozwani nie dokonali zaspokojenia roszczeń powoda. Dopiero w dniu 12 stycznia 2023 r. zawarli porozumienie, na mocy którego doszło do rozliczeń wzajemnych wierzytelności. Wskazał, że przedmiotowe cofnięcie pozwu w zakresie kwoty wypłaconego kapitału wynika z rozliczenia zobowiązań na podstawie porozumienia kompensacyjnego z 12.01.2023 r.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 21 kwietnia 2008 r. pozwani zawarli z (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą w G. (poprzednikiem prawnym pozwanego) umowę nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...). W § 1 ust. 1 (...) wskazano, że jest to kredyt denominowany udzielony w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 74.243,15 CHF. W świetle § 1 ust. 1 części ogólnej umowy (dalej (...)) przedmiotowy kredyt był udzielany w złotych polskich. W § 1 ust. 2 (...) wskazano, że w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu w złotych polskich zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany według kursu kupna tej waluty, zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w banku z dnia uruchomienia środków w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. W § 1 ust. 3 (...) wskazano, że zmiana kursu walut oraz zmiana wysokości spreadu walutowego wpływa na wypłacane przez bank kwoty transz kredytu oraz na spłacane w złotych przez kredytobiorcę kwoty rat kapitałowo – odsetkowych. Ryzyko związane ze zmianą kursu waluty oraz ze zmianą wysokości spreadu walutowego ponosi kredytobiorca.

Stosownie do § 11 ust. 4 (...), w przypadku kredytów denominowanych, gdy przyznana kwota kredytu, na skutek różnic kursowych, okaże się na dzień uruchomienia kredytu kwotą:

a)  przewyższającą kwotę wymaga do realizacji celu określonego w § 1 ust. 2 (...), bank uruchomi środki w wysokości stanowiącej równowartość w walucie kredytu kwoty niezbędnej do realizacji tego celu oraz dokona pomniejszenia salda zadłużenia poprzez spłatę kwoty niewykorzystanej,

b)  niewystarczająca do realizacji celu, określonego w § 1 ust. 2 (...), kredytobiorca zobowiązany jest do zbilansowania inwestycji poprzez uzupełnienie środków własnych przed wypłaceniem środków przez bank (§ 11 ust. 4).

Spłata kredytu następować miała w terminach i kwotach określonych w doręczonym kredytobiorcom harmonogramie spłat, przy czym zasady spłaty kredytu denominowanego zawarte zostały w § 13 ust. 7 (...). W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej:

a)  harmonogram spłat kredytu wyrażony jest w walucie, w której kredyt jest denominowany,

b)  spłata następuje w złotych, w równowartości kwoty wyrażonej w walucie obcej,

c)  do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się kurs sprzedaży waluty według kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 13 ust. 1 i ust. 7).

(dowód: umowa k. 185-192 v.)

Bezsporne jest, że powyższa umowa kredytu stała się przedmiotem powództwa o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego i zapłatę. Sąd Rejonowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 06 października 2020 r. (sygn. akt (...)) ustalił nieistnienie stosunku prawnego wynikającego z umowy o kredyt nr (...) zawartej w dniu 21 kwietnia 2008 r. oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanych 45.585,09 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 04 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty. Na skutek apelacji pozwanego, Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 21 maja 2021 r zmienił zaskarżony wyrok, w ten sposób, że oddalił powództwo w zakresie roszczenia o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego, oddalił apelację w pozostałej części. Sąd wskazał, że klauzule, które upoważniały bank do przeliczania kwoty kredytu do wypłaty i spłaty kredytu stanowiły postanowienia niedozwolone. Wykonanie umowy po wyłączeniu klauzul abuzywnych nie jest obiektywnie możliwe, a bankowi i konsumentowi przysługują roszczenia o zwrot świadczeń spełnionych w ich wykonaniu. Sąd uznał, że strona nie ma interesu prawnego w uzyskaniu orzeczenia o ustaleniu nieistnienia stosunku prawnego.

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 22 czerwca 2023 r. oddalił skargę kasacyjną wniesioną przez pozwanych.

(dowód: wyrok z uzasadnieniem – k. 425- 429 v. )

W dniu 12 stycznia 2023 r. strony zawarły porozumienie kompensacyjne, w którym wskazały, że zgodnie z wyrokiem z dnia 06 października 2020 r. Sądu Rejonowego w Olsztynie, sygn. akt (...) r. oraz prawomocnym wyrokiem Sąd Okręgowego w Olsztynie z dnia 12 maja 2021 r., sygn. akt (...) umowa kredytu jest nieważna, a pozwanym przysługuje od banku roszczenie o zapłatę 49.414,99 zł tytułem zwrotu świadczenia nienależnego wraz z odsetkami. Bank wykonał wyrok w dniu 09 czerwca 2021 r. Między stronami bezspornym jest, że niezależnie od kwoty zasądzonej wyrokiem, pozwanym przysługuje w stosunku do banku roszczenie o zapłatę pozostałych uiszczonych należności w kwocie 284.582,42 zł, bankowi zaś przysługuje roszczenie o zwrot wypłaconego przez bank kapitału w kwocie 150.000,01 zł. Roszczenie banku stało się wymagalne z dniem 07 marca 2022 r. na skutek doręczenia w tym dniu pozwu. Zgodnym zamiarem porozumienia było określenie rozliczenia wszelkich bezspornym, przysługujących im roszczeń. Strony dokonały potracenia wierzytelności pozwanych z roszeniem banku o zwrot wypłaconego kapitału. Na skutek dokonanego potrącenia, bank zobowiązany był do zapłaty na rzecz pozwanych kwoty 134.582,41 zł.

Bank zastrzegł, że zawarcie porozumienia, nie będzie ograniczało możliwości dochodzenia przez bank pozostałych roszczeń wynikających ze stwierdzenia nieważności umowy kredytu, w tym w szczególności roszczenia z tytułu świadczenia polegającego na umożliwieniu pozwanym korzystania z udostępnionego mu kapitału,

(dowód: porozumienie – k. 378 – 379)

Sąd zważył, co następuje:

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt przez strony dokumenty, których wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

W niniejszej sprawie ostatecznie powód nie kwestionował, że umowa kredytu łącząca strony jest nieważna. W ocenie Sądu roszczenia banku nie są przedawnione. Zgodnie z art. 118 k.c. termin przedawnienia roszczeń powoda jako związanych z jego działalnością gospodarczą jest trzyletni i nie upłynął do daty wniesienia powództwa w tej sprawie. W ocenie Sądu rozpoznającego tę sprawę początek biegu przedawnienia należy liczyć od daty wydania prawomocnego wyroku, w którym sąd przesądził nieważność przedmiotowej umowy kredytu, Niezasadne byłoby przyjęcie jakiejkolwiek wcześniejszej daty, gdyż nie można wymagać by bank wytoczył powództwo opierające się o nieważność umowy (lub bezskuteczność jej postanowień), z którą przecież się nie zgadza – czego odzwierciedleniem było złożenie apelacji. Dopiero prawomocny wyrok daje początek biegu terminu przedawnienia.

Stosownie do art. 203 § 1 i 4 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego, aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa.

W realiach niniejszej sprawy pismem procesowym z dnia 13 lutego 2024 r. powód wniósł o zapłatę 14.621,90 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 150.000 zł stanowiącej świadczenie w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej za okres od dnia 7 marca 2022 r. do dnia 13 stycznia 2023 r. W pozostałym zakresie cofnął pozew.

Cofnięcie pozwu w zakresie: a) roszczenia opisanego w pkt I pozwu, b) roszczenia ewentualnego opisanego w pkt II pozwu w części, tj. co do kwoty 150.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 grudnia 2021 r. do dnia 06 marca 2022 r. i od dnia 14 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty, co do kwoty 78.059,32 zł w całości, c) roszczenia ewentualnego opisanego w pkt III pozwu w całości, nie było sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego i nie zmierzało do obejścia prawa, dlatego też Sąd na podstawie art. 355 w zw. z art. 203 § 1 k.p.c. umorzył postępowanie w tym zakresie o czym orzekł jak w punkcie I - IV wyroku.

To sprawia, że przedmiotem sporu w tej sprawie jest już tylko kwestia żądania zapłaty kwoty 14.621,90 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 150.000 zł stanowiącej świadczenie w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej za okres od dnia 7 marca 2022 r. do dnia 13 stycznia 2023 r.

Żądanie zapłaty kwoty 14.621,90 zł nie zasługuje na uwzględnienie. Niewątpliwie strony, które zawarły nieważną umowę, powinny sobie zwrócić wzajemnie otrzymane świadczenia. Skoro bowiem podstawa tych świadczeń została uznana za nieważną i sprzeczną z prawem, świadczenia te są świadczeniami nienależnymi w rozumieniu art. 410 k.c. Zgodnie z art. 410 k.c. w przypadku świadczeń nienależnych zastosowanie znajdują przepisy art. 405 i nast. k.c. Bezsporne jest, że strony zawarły porozumienie kompensacyjne, w którym dokonały umownego potrącenia, rozliczając wszelkie roszczenia z tytułu świadczeń kredytobiorców spełnionych w wykonaniu spornej umowy oraz z tytułu wypłaconego im przez bank kapitału kredytu, co stało się przyczyną cofnięcia pozwu w zakresie pierwotnego żądania głównego pieniężnego o zwrot kapitału kredytu.

Należy mieć na względzie, że w pozwie powód wskazywał, że umowa jest ważna, żądał ustalenia istnienia stosunku prawnego. Zatem pozwani nie pozostawali w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia o zwrot kapitału. Z tych przyczyn należało z braku podstaw określonych w art. 481 kc oddalić powództwo o zapłatę kwoty 14.621,90 zł, o czym orzeczono jak w pkt V wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. W wypadku cofnięcia pozwu zasadniczo obowiązek zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanych, na ich żądanie, obciąża powoda bez względu na przyczynę cofnięcia. Dopuszczalne jest odstępstwo od tej zasady w sytuacji, gdy powód wykaże, że wystąpienie z powództwem było niezbędne dla celowego dochodzenia praw lub celowej obrony.

W przedmiotowej sprawie, nie można przyjąć celowości dochodzenia przez bank żądania głównego. Nie było również celowości dochodzenia przez bank żądania o bezpodstawne wzbogacenie, o zmianę wysokości świadczenia i zasądzenia od pozwanych kwoty z tytułu waloryzacji kredytu . W przypadku bowiem, gdy umowa kredytu zawarta przez bank i konsumentów jest nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, bank oprócz zwrotu pieniędzy wypłaconych z tytułu kapitału kredytu, nie może domagać się innych świadczeń. Celem art. 6 ust. 1 Dyrektywy (...) jest zniechęcający skutek wywierany na przedsiębiorców, którzy winni być zniechęcani do stosowania niedozwolonych klauzul umownych, zaś wyeliminowanie rzeczonego skutku powodowałoby, że nadal byliby oni zachęcani do stosowania rzeczonych warunków, wiedząc, że nawet gdyby miały one być unieważnione, to interes przedsiębiorców zostanie zagwarantowany. Co do zwrotu kapitału, strony dokonały potrącenia przysługujących im wierzytelności.

Niewątpliwie powód jest przygrywającym sprawę i powinien zwrócić pozwanym koszty procesu w kwocie 5.434 zł. Na powyższe koszty składa się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanych w kwocie 5.400 zł w wysokości stawki minimalnej oraz opłaty skarbowe od pełnomocnictw w kwocie 34 zł.

Z tych przyczyn orzeczono jak w pkt VI wyroku.

Z uwagi na to, że cofnięcie pozwu w części nastąpiło po wysłaniu odpisu pisma stronie przeciwnej, a przed rozpoczęciem posiedzenia na które sprawa została skierowana, Sąd na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. a i art. 79 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych postanowił zwrócić powodowi połowę opłaty sądowej od pozwu należnej od cofniętego żądania pomniejszonej o opłatę minimalną ( opłata od cofniętego pozwu wynosi 6.678 zł, albowiem odliczono opłatę 732 zł należną od żądania kwoty 14.621,90 zł).

sędzia Ewa Oknińska