Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lutego 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Krystian Szeląg
Protokolant:	Stażysta Paulina Dzierlatka

po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2025 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. T., M. T.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w G.

o zapłatę

I.  oddala powództwo główne;

II.  zasądza od pozwanego Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. na rzecz powodów J. T. i M. T. kwotę 111.828,08 zł (stu jedenastu tysięcy ośmiuset dwudziestu ośmiu, 08/100 złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 listopada 2024 roku do dnia zapłaty;

III.  znosi wzajemnie koszty procesu pomiędzy stronami.

Sygn. akt I C 1455/24

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym w dniu 18 września 2024 r. powodowie J. T. i M. T. przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w G. wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 202.994,03 zł oraz 16.927,27 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty – wskutek stwierdzenia nieważności na podstawie art. 58 k.c. umowy kredytu nr (...) z dnia 23 czerwca 2006 r. zawartej dnia 12 lipca 2006 r. w brzmieniu nadanym aneksem z dnia 18 marca 2008 r. pomiędzy powodami a pozwanym. Ewentualnie, w przypadku nieuznania powyższego żądania, wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 111.828,08 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty – wskutek uznania postanowień § 1 aneksu z dnia 18 marca 2008 r. oraz § 1 ust. 1, § 7 ust. 2, § 10 ust. 6, § 22 ust. 1-5 umowy kredytu nr (...) z dnia 23 czerwca 2006 r. zawartej dnia 12 lipca 2006 r. w brzmieniu nadanym aneksem z dnia 18 marca 2008 r. za abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i tym samym bezskuteczne względem wszystkich powodów. Ewentualnie, w przypadku nieuznania powyższych żądań, wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwoty 65.992,47 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty – wskutek stwierdzenia nieważności na podstawie art. 58 k.c. aneksu z dnia 18 marca 2008 r. pomiędzy powodami a pozwanym. Nadto wnieśli o zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów solidarnie, ewentualnie w częściach równych po ½ na rzecz każdego z nich zwrotu kosztów procesu wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu powództwa powodowie wskazali, że zakwestionowane postanowienia umowne, dotyczące mechanizmu denominacji, mają zdaniem powodów charakter niedozwolony, a zatem nie wiążą ich ze skutkiem wstecznym. Podali, że postanowienia te nie kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy oraz, że nie zostały z nimi indywidualnie uzgodnione. W ocenie strony powodowej postanowienia dotyczące mechanizmu denominacji zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny (pozew k. 4-30).

Pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w G. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany przyznał, że strony zawarły Umowę Kredytu w dniu 21.07.2006 r. (sporządzoną dnia 23.06.2006 r.) nr (...) ( (...)) z przeznaczeniem na pokrycie części kosztów zakupu nieruchomości mieszkalnej, zmienioną aneksem z dnia 18.03.2008 r., na mocy którego zmieniono kredyt złotowy na kredyt denominowany walutą franka szwajcarskiego ( (...)).

Pozwany zaprzeczył wszelkim twierdzeniom Powoda zawartym w pozwie oraz załączonych do niego dokumentach, których wyraźnie nie przyznał, kwestionując w całości dochodzone przez Powoda roszczenie tak co do zasady, jak i co do wysokości.

Pozwany wyraźnie zaprzeczył następującym okolicznościom:

a)  rzekomej niezgodności z prawem zawartego przez strony stosunku prawnego;

b)  abuzywności zakwestionowanych przez stronę powodową postanowień umowy;

c)  braku transparentności zakwestionowanych przez pozwanego postanowień umowy;

d)  bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanej;

e)  rzekomemu przekroczeniu granic o jakich mowa w art. 353 ¹ k.c. skutkującemu nieważnością całej umowy;

f)  sprzeczności umowy kredytu z zasadami współżycia społecznego w świetle art. 58 § 2 k.c.;

g)  braku możliwości negocjowania przez stronę powodową warunków umowy w trakcie trwania procedury kredytowej czy też wpływania na jej treść;

h)  rzekomemu niewypełnieniu obowiązków informacyjnych przez Bank zarówno wtoku czynności poprzedzających zawarcie Umowy kredytu jak i w trakcie jej zawierania w zakresie dotyczącym ryzyka związanego z zaciągnięciem kredytu indeksowanego, zmian kursu walutowego i związaną z tym zmianą wysokości kwoty zaciągniętego zobowiązania i rat kapitałowo-odsetkowych;

i)  braku indywidualnego uzgodnienia między stronami postanowień umownych dotyczących klauzul indeksacyjnych;

j)  ukształtowania treści umowy w sposób niejednoznaczny a także sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszający interesy strony powodowej;

k)  istnienie szkody po stronie powodowej w związku z rzekomym naruszeniem;

l)  dowolności Banku w kształtowaniu tabeli kursowej.

Wskazał, że rozliczenie niniejszej umowy jest możliwe poprzez eliminację z § 22 ust. 2 i 3 zapisów „minus marża kupna” i „plus marża sprzedaży” i rozliczenie umowy po kursie średnim (...) (odpowiedź na pozew k. 82-116).

sąd ustalił, co następuje:

Bezspornie w zakresie praw i obowiązków wynikających ze spornej w tej sprawie umowy pozwany jest następcą prawnym Banku (...) S.A. z siedzibą w W..

Powodowie złożyli w dniu 9 czerwca 2006 r. do banku (...) S.A. wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego nr (...) w kwocie 140.000 zł z przeznaczeniem na budowę samodzielnego lokalu mieszkalnego – zakup nieruchomości w stanie deweloperskim w polskich złotych.

(dowód: wniosek kredytowy k. 119-120v.)

W dniu 12 lipca 2006 roku powodowie zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego umowę kredytu Nr (...) (umowę sporządzono 23.06.2006 r.), na podstawie której Bank zobowiązał się postawić do dyspozycji powodom kredyt w kwocie 140.000 złotych polskich z przeznaczeniem na pokrycie części ceny budowy samodzielnego lokalu mieszkalnego (§ 1 ust. 1 i 2 umowy).

(§ 1 ust. 5) Spłata Kredytu wraz z odsetkami nastąpi w 240 równych miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych na zasadach określonych w § 10.

(§ 2 ust. 1) Oprocentowanie Kredytu na dzień sporządzenia Umowy wynosi 6.150% w skali roku i stanowi sumę następujących pozycji: marży Banku niezmiennej w okresie trwania Umowy wysokości 1,300 % oraz aktualnie obowiązującego Indeksu W5, opisanego szczegółowo w § 8 oraz 1 punktu procentowego do czasu określonego w ust. 2

(§ 3 ust. 1-2) (...) w rozumieniu postanowień Umowy jest: lokal mieszkalny nr (...), o pow. 67,80 m. kw., położenie: O. ul. (...) woj. (...)- (...), KW nr: brak, prawo do nieruchomości: odrębna własność lokalu mieszkalnego przysługiwać będzie wyłącznie J. i M. małżonkom T. na zasadach wspólności ustawowej (ust. 1). Prawnym zabezpieczeniem spłaty Kredytu z uwzględnieniem postanowień § 22 jest:

a)  Hipoteka zwykła w kwocie Kredytu oraz hipoteka kaucyjna do kwoty stanowiącej 70% kwoty kredytu określonej w § 1 ust. 1, wpisane w Księdze Wieczystej prowadzonej dla (...), zgodnie z postanowieniami § 12 zwane dalej (...).

b)  Weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową do tego weksla, określony w § 12 ust. 7,

c)  Cesja na rzecz Banku wierzytelności z tytułu umowy ubezpieczenia (...) zgodnie z § 12 ust. 4 i 5,

d)  Cesja wierzytelności należnych Kredytobiorcy z tytułu zwrotu wpłat dokonanych no rzecz Inwestora (ust. 2).

(§ 7 ust. 2) Wypłata wskazanej we Wniosku o Wypłatę kwoty kredytu będzie dokonana przelewem na wskazany w tym wniosku rachunek bankowy prowadzony w banku krajowym. Za prawidłowe wskazanie tego rachunku bankowego odpowiedzialność ponosi wyłącznie Kredytobiorca. Dzień dokonania takiego przelewu będzie uważany za dzień wypłaty wykorzystanego Kredytu.

(§ 8) 1. Oprocentowanie kredytu jest zmienne i ulega zmianie w tym samym dniu kalendarzowym, w jakim nastąpiła wypłata I transzy Kredytu najbliższego miesiąca następującego po ostatniej zmianie indeksu W5.

2. Indeks W5 ulega zmianie zgodnie z następującymi zasadami:

a) Indeks W5 dla każdego kwartału kalendarzowego oblicza się jako arytmetyczną średnią stawek WIBOR 3m (dla lokat międzybankowych trzymiesięcznych) z okresu od 26 dnia miesiąca zamykającego kwartał poprzedzający ostatni kwartał kalendarzowy do 25 dnia miesiąca kończącego kwartał poprzedni.

b) Indeks W5 ulega zmianie w przypadku, gdy bieżąca wartość indeksu jest różna od obowiązującej poprzednio o przynajmniej 0,25 punktu procentowego i obowiązuje od 1 dnia kalendarzowego kwartału.

c) Indeks W5 będzie zmieniony w okresach miesięcznych jeśli średnio arytmetyczna stawek WIBOR 3m za miesiąc poprzedni, liczona od 26 dnia miesiąca poprzedzającego ostatni do 25 dnia miesiąca poprzedniego, jest różna od obowiązującej stawki Indeksu W5 o przynajmniej 0,5 punktu procentowego. W takim przypadku Indeks W5 przyjmuje wartość obliczoną jako średnia arytmetyczna stawek WIBOR 3m dla poprzedniego miesiąca kalendarzowego zgodnie z powyższą zasadą i będzie obowiązywał od 1 dnia tego miesiąca.

d) W kwartałach, w których nastąpiła zmiana Indeksu W5 w interwałach krótszych niż kwartalne, sprawdzenie czy występuje konieczność zmiany indeksu na koniec kwartału kalendarzowego odbywa się poprzez porównanie średniej arytmetycznej stawek WIBOR 3m za okres od ostatniej zmiany do 25 dnie miesiąca kończącego kwartał kalendarzowy.

e) Indeks W5 jest obliczany z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku.

f) W okresie od 1 kwietnia 2006 roku do 30 czerwca 2007 roku wartość indeksu W5 opisanego powyżej w punktach od a do e jest pomniejszona o 0,5 punktu procentowego.

3. Odsetki naliczone są dziennie, od pozostałej do spłaty kwoty wykorzystanego Kredytu, według aktualnej stopy procentowej, począwszy od dnia wypłaty Kredytu w całości lub w części do dnia poprzedzającego jego całkowitą spłatę włącznie. Przy naliczaniu odsetek przyjmuje się, że rok liczy 360 dnia a każdy miesiąc jest równy i liczy 30 dni bez względu na liczbę dni kalendarzowych w miesiącu.

4. Naliczone zgodnie z ust. 3 odsetki płatne są miesięcznie, z dołu, w terminie określonym w § 10 ust. 1.

5. Odsetki za opóźnienie naliczone są zgodnie z § 15.

6. Pobierane przez B. odsetki, ustalone w niniejszej Umowie (odsetki umowne) nie przekraczają czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne). W przypadku obniżenia wysokości odsetek maksymalnych w dniu zawarcia umowy lub w trakcie jej trwania w ten sposób, ze odsetki umowne byłyby od nich wyższe, Bank niezwłocznie dokona obniżenia odsetek umownych do wysokości odsetek maksymalnych.

(§ 9 ust. 7) Wszelkie opłaty i prowizje podawane są w polskich złotych, a ich zapłata odbywa się poprzez doliczenie opłaty do raty, o której mowa w § 10 ust. 2, chyba że Strony podejmą odmienne ustalenia w tym zakresie.

(§ 10 ust. 6) Rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez Kredytobiorcę będzie następować w dniu wpłaty środków do Banku. W przypadku dokonania nadpłaty, o ile Kredytobiorca nie złoży wniosku o dokonanie zmiany wysokości Raty, okres kredytowania ulega odpowiedniemu skróceniu, z zastrzeżeniem, że w przypadku zmiany oprocentowania zostanie przywrócony pierwotny okres kredytowania określony w § 1.

(§ 11) 1. Kredytobiorca niniejszym oświadcza i zapewnia Bank, że wszystkie dane dotyczące sytuacji osobistej i majątkowej Kredytobiorcy oraz stanu prawnego i faktycznego (...) podane przez niego w złożonym w Banku wniosku o udzielenie kredytu i załączonych do niego dokumentach są zgodne ze stanem faktycznym i nie uległy zmianie do dnia niniejszej umowy oraz w razie późniejszej zmiany którejkolwiek z tych danych Kredytobiorca zawiadomi Bank o takiej zmianie nie później niż w terminie 14 dni od zaistnienia zmiany.

2. Kredytobiorca oświadcza, że został poinformowany, iż:

a) Bank jest administratorem danych osobowych, zebranych i przetwarzanych w celu zawarcia i wykonania Umowy,

b) dane osobowe podawane są dobrowolne,

c) osoba, której dane dotyczą ma prawo do wglądu i poprawiania swoich danych osobowych.

3. Kredytobiorca zobowiązuje się, że w czasie obowiązywania Umowy będzie informował Bank o wszelkich zmianach swoich danych osobowych, a w szczególności o zmianie swojego stanu cywilnego, adresu, miejsca pracy, numeru telefonu.

4. Kredytobiorca oświadcza, że postanowienia niniejszej Umowy zostały z nim indywidualnie uzgodnione.

(§ 12 ust. 1) Kredytobiorca oświadcza, że w celu zabezpieczenia spłaty Kredytu ustanawia na (...) na rzecz Banku hipotekę zwykłą w złotych polskich w kwocie Kredytu określonej w § 1 ust. 1 dla zabezpieczenia spłaty kapitału Kredytu oraz hipotekę kaucyjną w złotych polskich do kwoty stanowiącej 70 % kwoty Kredytu określonej w § 1 ust. 1 dla zabezpieczenia spłat odsetek, opłat, prowizji i innych należności mogących powstać w wykonaniu niniejszej Umowy, w szczególności różnic kursowych. W tym celu Kredytobiorca złoży odpowiednie oświadczenie o ustanowieniu takich hipotek oraz upoważnia Bank do wystąpienia z wnioskiem o dokonanie ich wpisu. Hipoteki, o której mowa w zdaniu poprzednim, zostaną ustanowione z równym, najwyższym pierwszeństwem, bądź którakolwiek z nich poprzedona będzie jedynie hipoteką lub hipotekami na rzecz (...) S.A.

(dowód: umowa k. 37-42v.)

Na mocy aneksu z dnia 12 kwietnia 2008 r. (sporządzonego dnia 18 marca 2008 r.) dokonano zmiany sposobu określenia sumy kredytu, w ten sposób, że od dnia wejścia w życie niniejszego aneksu wysokość kredytu będzie ustalona we (...). Na dzień sporządzenia aneksu stan zadłużenia kredytobiorców stanowi kwotę kapitału w wysokości 137.133,76 PLN oraz odsetek 00,00 PLN. Kwota kapitału kredytu wg stanu zadłużenia na dzień 18.03.2008 r., w wysokości 137.133,76 PLN została przeliczona na franki szwajcarskie, wg kursu kupna (...) podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży (...) Bank S.A. i na dzień 18.03.2008 r., stanowi kwotę 61.103,13 CHF.

Z dniem 18.03.2008 r. nastąpiło przewalutowanie.

W umowie po przekształceniu strony zawarły najistotniejsze w sprawie postanowienia (wyciąg):

(§ 1 ust. 1) Bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji Kredytobiorcy kwotę w wysokości 61.103,13 CHF zwaną dalej (...). Kredyt zostaje udzielony na warunkach określonych w Umowie, a Kredytobiorcę zobowiązuje się do zwrotu kwoty wykorzystanego Kredytu wraz z odsetkami w terminach oznaczonych w Umowie oraz zapłaty Bankowi prowizji i innych należności wynikających z Umowy.

(§ 1 ust. 5) Spłata Kredytu wraz z odsetkami nastąpi w 240 miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych na zasadach określonych w § 10. Na dzień sporządzenia Aneksu z dnia 18.03.2008 r. do całkowitej sploty Kredytu pozostało 230 Raty.

(§ 2 ust. 1) Oprocentowanie Kredytu na dzień sporządzenia Aneksu z dnia 18.03.2008 r. wynosi 4.070 % w skali roku i stanowi sumę następujących pozycji: marży w wysokości 1,30 punktu procentowego nie zmiennej w okresie trwania Umowy oraz aktualnie obowiązującego indeksu L3 opisanego szczegółowo w § 8 z zastrzeżeniem iż do dnia wejścia w życie Aneksu z dnia 18.03.2008 r. może ulec zmianie.

(§ 3 ust. 2 pkt a) Hipoteka kaucyjna kwoty stanowiącej 170% kwoty kredytu określonej w § 1 ust. 1, zwana dalej Hipoteką, wpisana w Księdze Wieczystej prowadzonej dla (...) zgodnie z postanowieniami § 12, zwane dalej hipoteką.

(§ 7 ust. 2) Wypłata wskazanej we wniosku o wypłatę kwoty kredytu będzie dokonana przelewem na wskazany w tym wniosku rachunek bankowy prowadzony w banku krajowym. Za prawidłowe wskazanie tego rachunku bankowego odpowiedzialność ponosi wyłącznie kredytobiorca.Dzień dokonania takiego przelewu będzie uważany za dzień wypłaty wykorzystanego kredytu. Do wyliczenia wypłaconej kwoty stosowany będzie kurs kupna waluty kredytu podany w Tabeli kursów kupna/sprzedaży (...) Banku S.A., ogłoszony przez bank w dniu wypłaty przez bank.

(§ 8) 1. Oprocentowanie kredytu jest zmienne i ulega zmianie w tym samym dniu kalendarzowym, w jakim nastąpiło wypłata kredytu najbliższego miesiąca następującego po ostatniej zmianie indeksu L3.

2. Indeks 13 ulega zmianie zgodnie z następującymi zasadami:

a)  Indeks L3 dla każdego kwartału kalendarzowego oblicza się jako arytmetyczną średnią stawek LIBOR 3m (dla lokat międzybankowych trzymiesięcznych), obowiązujących w dniach roboczych w okresie od 26 dnia miesiąca zamykającego kwartał poprzedzający, ostatni kwartał kalendarzowy do 25 dnia miesiąca kończącego kwartał poprzedni.

a)  Indeks L3 ulega zmianie w okresach kwartalnych. w przypadku, gdy bieżąca wartość Indeksu jest różna od obowiązującej poprzednio o przynajmniej punktu procentowego i obowiązuje od 1 dnia kalendarzowego kwartału.

b)  Indeks L3 ulega zmianie w okresach miesięcznych i obowiązuje od pierwszego dnia miesiąca, jeśli średnio arytmetyczna stawek LIBOR 3m, obowiązujących w dniach roboczych w okresie liczonym od 26 dnia miesiąca, poprzedzającego miesiąc ostatni do 25 dnia miesiąca poprzedzającego zmianę, jest różna od obowiązującej stawki Indeksu L3 o przynajmniej 0,5 punktu procentowego.

b)  W przypadkach określonych w pkt b) i c) powyżej Indeks L3 przyjmuje wartość obliczoną jako średnio arytmetyczna stawek LIBOR 3m dla ww. okresów.

c)  W kwartałach, w których nastąpiła zmiana Indeksu L3 w okresach krótszych niż kwartalne, sprawdzenie czy występuje konieczność zmiany Indeksu na koniec kwartału kalendarzowego odbywa się poprzez porównanie średniej arytmetycznej stawek LIBOR 3m, obowiązujących w dniach roboczych w okresie od 26 dnia miesiąca, poprzedzającego ostatnią zmianę do 25 dnia miesiąca kończącego kwartał kalendarzowy.

d)  W przypadku, gdy 26 dzień miesiąca jest dniem wolnym od pracy, średnia stawek LIBOR 3m obliczana jest od najbliższego dnia roboczego następującego po tym dniu. W przypadku, gdy 25 dzień miesiąca jest dniem wolnym od pracy, średnia stawek LIBOR 3m obliczona jest do najbliższego dnia roboczego, poprzedzającego ten dzień.

e)  Indeks L3 obliczany jest do dwóch miejsc po przecinku.

3. Odsetki naliczane są dziennie, od pozostałej do spłaty kwoty wykorzystanego Kredytu, według aktualnej stopy procentowej obowiązującej w danym miesiącu, począwszy od dnia wypłaty Kredytu w całości lub w części do dnia poprzedzającego jego całkowitą spłatę włącznie. Przy naliczaniu odsetek przyjmuje się, że rok liczy 360 dni, a każdy miesiąc jest równy i liczy 30 dni bez względu na liczbę dni kalendarzowych w miesiącu.

4. Naliczone zgodnie z ust. 3 odsetki płatne są miesięcznie, z dołu, w terminie określonym w § 10 ust. 1.

5. Odsetki za opóźnienie naliczane są zgodnie z § 15.

6. Pobierane przez Bank odsetki, ustalone w niniejszej Umowie (odsetki umowne) nie przekraczają czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego B. Polskiego (odsetki maksymalne). W przypadku obniżenia wysokości odsetek maksymalnych w dniu zawarcia Umowy lub w trakcie jej trwania w ten sposób, że odsetki umowne byłyby od nich wyższe, Bank niezwłocznie dokona obniżenia odsetek umownych do wysokości odsetek maksymalnych. W przypadku dokonywania przez Kredytobiorcę w trakcie trwania Kredytu nadpłat, związanych ze zmianą wysokości odsetek ustawowych, ich rozliczenie nastąpi na koniec okresu kredytowania.

(§ 9 ust. 7) Wszelkie opłaty i prowizje podawane są w walucie kredytu, a ich zapłata odbywa się poprzez doliczenie opłaty do raty, o której mowa w § 10 ust. 2, chyba że Strony podejmą odmienne ustalenia w tym zakresie.

(§ 10 ust. 6) Rozliczenie każdej dokonanej przez Kredytobiorcę będzie następować według kursu sprzedaży waluty kredytu, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży (...) Banku SA obowiązującego w dniu wpływu środków do Banku.

(§ 11) 5. Kredytobiorca wyraża niniejszym zgodę na wgląd przez (...) S A. z siedzibą w (...)-(...) S. ul. (...) w dokumentację kredytową stanowiącą podstawę udzielenia przez Bank kredytu oraz na przekazanie przez Bank do (...) S.A. danych osobowych wyłącznie w celu realizacji czynności ubezpieczeniowych wynikających z zawartych przez Bank z (...) S.A. umów ubezpieczenia kredytów hipotecznych. Kredytobiorca upoważnia Bank do ujawnienia (...) S.A. informacji stanowiących tajemnicę bankową w rozumieniu art. 104 ust. 1 ustawy prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz.U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665), tj. w zakresie i celu określonym w powyższym zdaniu.

6.  Kredytobiorca oświadcza, że znane jest mu ryzyko występujące przy kredytach indeksowanych kursem waluty obcej, wynikające ze zmiany kursu waluty obcej, do której jest indeksowany Kredyt, w stosunku do złotych polskich. Oświadcza ponadto, ze został poinformowany, że w przypadku wzrostu kursu waluty indeksacji Kredytu w stosunku do złotych polskich, nastąpi odpowiedni wzrost jego zadłużenia w złotych polskich wobec Banku z tytułu zaciągniętego Kredytu oraz wzrost wysokości raty Kredytu wyrażonej w złotych polskich, co może spowodować, że ustanowione prawne zabezpieczenie stanie się niewystarczające, a zdolność Kredytobiorcy do obsługi zadłużenia ulegnie pogorszeniu. Powyższe może skutkować konsekwencjami wynikającymi z § 12 ust. 6 oraz § 18.

7. Kredytobiorca oświadcza, że znane jest mu ryzyko wynikające ze zmiany stopy procentowej Kredytu. Oświadcza ponadto, że został poinformowany, że w przypadku wzrostu oprocentowania Kredytu, nastąpi odpowiedni wzrost wysokości raty Kredytu, o w konsekwencji wysokość całego zobowiązania wynikającego z Umowy. Może to spowodować. że ustanowione zabezpieczenie stanie się niewystarczające, a zdolność Kredytobiorcy do obsługi zadłużenia ulegnie pogorszeniu. Powyższe może skutkować konsekwencjami wynikającymi z § 12 ust. 6 oraz § 18.

8. Kredytobiorca wyraża zgodę na telefoniczne porozumiewanie się Banku z Kredytobiorcą, bez uprzedniego powiadamiania o tym zamiarze, o także wyraża zgodę na nagrywanie za pomocą elektromagnetycznych nośników dźwięku i wizji wszystkich rozmów telefonicznych Kredytobiorcy prowadzonych z pracownikiem Banku oraz wykorzystanie dokonanych nagrań do celów dowodowych.

(§ 12 ust. 1) Kredytobiorca ustanawia na (...) na rzecz Banku hipotekę kaucyjną w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170 % kwoty Kredytu określonej w § 1 ust. 1 dla zabezpieczenia spłaty kapitału Kredytu, odsetek, opłat, prowizji i innych należności mogących powstać w wykonaniu niniejszej Umowy, w szczególności różnic kursowych. W tym celu Kredytobiorca złoży odpowiednie oświadczenie o ustanowieniu Hipoteki. Ponadto, Kredytobiorca zobowiązuje się, w przypadku, gdy nie jest jedyną osobą określoną w § 3 ust. 1 jako uprawnioną do (...), że na (...) zostanie ustanowiono hipoteka opisana powyżej. W tym celu Kredytobiorca spowoduje, że zostanie złożone odpowiednie oświadczenie o ustanowieniu takiej hipoteki. Hipoteka, o której mowo w poprzednich zdaniach, zostanie ustanowiona z równym, najwyższym pierwszeństwem, bądź poprzedzono będzie jedynie hipoteką lub hipotekami na rzecz (...) S.A.

(§ 12 ust. 2) Bank wystąpi do Sądu z wnioskiem o dokonanie zmiany wpisu zabezpieczającej spłatę Kredytu po przewalutowaniu poprzez zmianę hipoteki zwykłej na kaucyjną oraz wykreślenia hipoteki kaucyjnej z pierwotnej Umowy Kredytu w terminie 1 miesiąca od daty otrzymania kompletu dokumentów umożliwiających złożenie tego wniosku i wypłaty przynajmniej pierwszej transzy Kredytu. Bank nie ponosi odpowiedzialności za czas trwania procedur sądowych związanych z wpisaniem Hipoteki.

(§ 12 ust. 9) W przypadku, gdy Kredytobiorca opóźnia się z zapłatą, co najmniej dwóch kolejnych Rat Kredytu w całości lub w części, Bank może zlecić niezależnemu rzeczoznawcy majątkowemu, sporządzenie wyceny (...) w postaci operatu szacunkowego. Koszt wyceny zostanie przeliczony na wolutę w której udzielony jest Kredyt według kursu kupna podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży (...) Banku S.A. z dnia dokonania płatności za wycenę i zostanie doliczony do salda zadłużenia.

(§ 15) 1. Jeżeli Kredytobiorca opóźnia się z zapłatą Raty w całości lub w części lub innej należności Banku, wynikającej z Umowy, obowiązany jest do zaploty odsetek za każdy dzień opóźnienia od kwoty Kredytu niespłaconej w terminie wymagalności („Odsetki za opóźnienie"). Stopa odsetek za opóźnienie na dzień sporządzenia Aneksu wynosi 10,980 % w skali roku, z zastrzeżeniem postanowień § 8 ust. 6. Stopa odsetek za opóźnienie jest zmienna i zależy od poziomu podstawowych stóp procentowych właściwych dla danej waluty, poziomu rezerw obowiązkowych ustalonych dla banków przez NBP, poziomu oprocentowania lokat międzybankowych. Jej aktualna wysokość ustalana jest przez Zarząd Banku i podawana do wiadomości Kredytobiorcy poprzez wywieszenie jej wysokości na tablicy ogłoszeń w siedzibie Banku.

2. Niespłaconą w terminie kwotę (...) Bank od dnia następnego traktuje jako zadłużenie przeterminowane.

3. Począwszy od dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego dalsze odsetki od kwoty Kredytu będą liczone według stopy odsetek opisanej w ust. 1 niniejszego paragrafu.

(§ 22) 1. Do rozliczania transakcji wypłat i spłat Kredytów stosowane są odpowiednio kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie Banku obowiązujące w dniu dokonania transakcji.

2. Kursy kupno określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna.

3. Kursy sprzedaży określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży.

4. Do wyliczenia kursów kupno/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże (...) Banku S.A.

5. Obowiązujące w danym dniu roboczym kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie Banku określane są przez Bank po godz. 15.00 poprzedniego dnia roboczego i wywieszone są w siedzibie Banku oraz publikowane na stronie internetowej (...) S.A.('www.gemoneybank.pl).

(dowód: aneks z 18.03.2007 r. k. 43-45)

Środki z kredytu zostały wypłacone w następujących transzach:

I.  transza wypłacona w dniu 21.07.2006 r. w kwocie 8.056,96 zł;

II.  transza wypłacona w dniu 24.11.2006 r. w kwocie 61.573,42 zł;

III.  transza wypłacona w dniu 27.02.2007 r. w kwocie 35.184,81 zł;

IV.  transza wypłacona w dniu 14.05.2007 r. w kwocie 35.184,81 zł.

W okresie od dnia 10 sierpnia 2006 r. do dnia 11 marca 2008 r. powodowie spłacili na rzecz pozwanego Banku kwotę 13.631,38 zł tytułem rat kapitałowo-odsetkowych. Zaś od dnia 18 kwietnia 2008 r. do dnia 2 września 2022 r. nastąpiła spłata całkowita w kwocie 189.362,65 zł.

(dowód: zaświadczenie historia spłat kredytu k. 47-49v.)

Powodowie zaciągnęli kredyt na cele mieszkaniowe. Przed podpisaniem i przewalutowania umowy pracownik pozwanego nie informował czym jest spread i mechanizm denominacji. Nie było możliwości negocjowania warunków umownych, powodowie podpisali umowę w kształcie przedstawionym przez bank. Powodowie w 2024 r. dowiedzieli się o zawarciu w treści umowy postanowień niedozwolonych.

Powodowie oświadczyli, iż znane są im konsekwencje uznania umowy za nieważną i podtrzymali powództwo.

(dowód: przesłuchanie powodów k. 194-194v.)

sąd zważył, co następuje:

Powództwo główne o zapłatę wywodzone z nieważności całej umowy kredytu w PLN podlegało oddaleniu. Na uwzględnienie zasługiwało natomiast roszczenie z pkt 2 pozwu, tj. żądanie zapłaty wywodzone z bezskuteczności klauzul umownych w brzmieniu ustalonym Aneksem z dnia 18 marca 2008.

Z całą mocą już na wstępie należy podkreślić, że istnienie klauzul abuzywnych w spornym Aneksie z dnia 18 marca 2008 roku nie czyni całej umowy nieważną, jak żądali tego powodowie w pozwie w ramach roszczenia głównego. Nawet potencjalne ustalenie nieważności czy też nieistnienia stosunku prawnego spornego Aneksu (choć brak takiego żądania na gruncie sprawy) w ocenie Sądu mogłoby odnieść wyłącznie ten efekt, że nadal w moce pomiędzy stronami pozostałaby przedmiotowa umowa w brzmieniu pierwotnym tj. z dnia 23.06.2006 r.

Fakty ustalono na podstawie spójnego, wiarygodnego materiału dowodowego: dokumentów złożonych przez obie strony (wzajemnie niekwestionowanych) oraz zeznań powodów.

Sąd pominął na podstawie (...) § 1 pkt 2 k.p.c. wnioski dowodowe stron (pkt 8 ppkt 5 pozwu k. 5-5v. akt sprawy oraz pkt 8 ppkt d k. 83v.-85) dotyczące dopuszczenia opinii biegłego z zakresu finansów, rachunkowości i bankowości. Pominięcie dowodu zgłaszanego przez stronę jest bowiem dopuszczalne wtedy, gdy okoliczności sporne, na które dowód powołano, zostały dostatecznie wyjaśnione (wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2012 r. sygn. akt II CNP 41/12, wyroki SN: z 12 stycznia 2005 r., I CK 451/04, z 5 lutego 2009 r., II UK 176/08 i z 13 grudnia 2010 r., III SK 16/10). Opinia biegłego stanowi jedynie dowód dający Sądowi, rozstrzygającemu sprawę merytorycznie, dokonanie ustaleń w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych (a więc wiedzy wykraczającej poza objętą zakresem wiedzy ogólnej – powszechnej). W tej sprawie Sąd uznał, że zgromadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów i zeznań strony powodowej, w pełni pozwalają na rozstrzygniecie sprawy, zaś wniosek dowodowy o dopuszczenie opinii biegłego potraktował, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy. Z tezy dowodowej wynika, że chodziło o dowód pozbawiony znaczenia dla rozstrzygnięcia. Wskazać należy, że analiza, jaki kształt powinna przybrać ostatecznie umowa po wykluczeniu postanowień abuzywnych należy do oceny Sądu.

Na tej samej podstawie Sąd pominął wniosek dowodowy pozwanego z zeznań świadka A. K. na okoliczności jak na k. 82v. akt sprawy jako nieprzydatny dla rozstrzygnięcia. Zgromadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów i zeznań powodów, w pełni pozwalają na dokonanie prawidłowego rozpoznania niniejszej sprawy. Sąd Okręgowy w Olsztynie, w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę, podziela także stanowisko Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, ostatnio wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 31 maja 2023 r., w sprawie o sygn. akt I ACa 1631/22, który wskazał, iż: „Mając natomiast na uwadze to, iż umowa była zawierana dawno temu - w 2007 r. wysoce wątpliwe jest, aby świadek dysponował szczegółową wiedzą odnośnie tej konkretnej umowy. W zakresie okoliczności dotyczących zawierania umowy kredytu, w szczególności udzielania należytych informacji, istotne znaczenie mogły mieć dowody z dokumentów i to co z nich wynika, a nie zeznania świadka. Zeznania świadka nie mogłyby podważać treści i wniosków wynikających z tych dokumentów, w tym w szczególności z samej umowy kredytu". Trudno zatem oczekiwać od świadka, aby pamiętał okoliczności zawierania tej konkretnej umowy z powodami.

Z kolei złożone do akt sprawy prywatne ekspertyzy potraktowane zostały przez Sąd jak pozostałe dokumenty prywatne. Nie są one więc źródłem wiedzy fachowej,
a rozwinięciem argumentacji strony składającej, zaś przedstawione dalej stanowiska, rekomendacje, raporty i artykuły prasowe różnego pochodzenia (w tym również od Komisji Nadzoru Finansowego, (...) Banków (...)) mogą być traktowane tylko w kategorii opinii niewiążących Sądu. Stanowiły one dowód wyłącznie tego, że osoby, które je sporządziły, złożyły oświadczenie w nich zawarte, tym samym przypisano im jedynie walor stanowiska strony, nie zaś opinii sporządzonej przez biegłego sądowego.

Zatem w pierwszej kolejności i dla porządku poczynionych rozważań, Sąd ustosunkował się do najdalej idącego zarzutu jakim jest nieważność umowy wynikająca z jej poszczególnych postanowień, stanowiących klauzule abuzywne, nie znajdując jednak podstaw do ustalenia nieważności spornej umowy w całości.

Główne roszczenie powodów opierało się na przesłankowym ustaleniu, że zawarta między stronami umowa kredytu jest nieważna w całości. Powyższe żądanie powodowie opierali przede wszystkim na twierdzeniu, że umowa w brzmieniu ustalonym Aneksem z dnia 18 marca 2008 r. zawiera klauzule abuzywne w przedmiocie waloryzacji udzielonego kredytu, która skutkuje nieważnością całej umowy, bowiem nie ma możliwości zastąpienia powyższego zapisu innym postanowieniem.

Omawiane tu żądania powodów są osadzone w art. 189 k.p.c., który wymaga od strony żądającej ustalenia wykazania interesu prawnego. W ocenie Sądu, powodowie mieli interes prawny w wytoczeniu niniejszego powództwa, ponieważ merytoryczne rozstrzygnięcie w sprawie ostatecznie zniweluje jakiekolwiek wątpliwości co do treści umowy oraz pozwoli na usunięcia zabezpieczeń danych pozwanemu. Zakończy zatem niepewność, w której znaleźli się powodowie i nałoży na strony obowiązek respektowania zapadłego rozstrzygnięcia. Skutku takiego nie zapewniłaby sentencja wyroku zasądzającego należności pieniężne, ponieważ nie ma wystarczająco konkretnej ustawowej regulacji mocy wiążącej sentencji i uzasadnienia wyroku zasądzającego świadczenia pieniężne ani jednolitości orzecznictwa w tym przedmiocie.

Sąd był związany żądaniami głównym i ewentualnymi wywodzonymi przez stronę powodowa w pozwie.

W ocenie Sądu zasadnicze postanowienia umowy z dnia 12 lipca 2006 r. spełniają co do zasady przesłanki z art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe i pozwalają na uznanie jej za umowę kredytu bankowego. Znane są bowiem i strony umowy, ponadto została określona kwota i waluta kredytu, cel, na jaki został udzielony, zasady i termin jego spłaty, wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany (suma stałej marży i stopy referencyjnej) oraz inne niezbędne warunki. Strona powodowa, była świadoma, że wypłata kredytu nastąpi w złotych polskich.

Zatem zdaniem Sądu umowa łącząca strony, ze względu na jej konstrukcję - nie może być uznana za nieważną – jest ona standardową umową złotową.

W ocenie powodów postanowienia § 1 Aneksu z dnia 18 marca 2008 r. i § 1 ust. 1, § 7 ust. 2, § 10 ust. 6, § 22 ust. 1-5 umowy kredytu nr (...) z dnia 23 czerwca 2006 r. – dotyczące klauzuli waloryzacyjnych świadczenia stron dwoma miernikami wartości określonymi dowolnie przez pozwanego są niedozwolone i powinny być pominięte przy ustalaniu treści stosunku prawnego wiążącego konsumenta.

Treść niedozwolonych według powodów postanowień umownych została przytoczona we wcześniejszej części uzasadnienia i nie ma potrzeby ich powielania w tym miejscu.

W tym stanie rzeczy w pierwszej kolejności rozważyć należało, jaki jest charakter umowy podpisanej między stronami i czy wskazywane przez powodów postanowienia miały charakter niedozwolony.

Przechodząc do zarzutów strony powodowej skierowanych ku nieważności umowy, należy uznać je za niezasadne z następujących przyczyn:

Z art. 353 ¹ k.c. wynika, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Sam mechanizm indeksacji, a także związana z nim zasada oprocentowania, wbrew wywodom powodów nie jest sprzeczna z naturą stosunku. Gdyby tak było, kredyty indeksowane nie zostałyby wskazane w przepisach jako jeden z rodzajów umów kredytowych. Ryzyko zmiany kursu waluty przyjętej jako miernik wartości świadczenia z zasady może wywoływać konsekwencje dla obu stron – w przypadku podwyższenia kursu podwyższając wartość zobowiązania kredytobiorcy w stosunku do pierwotnej kwoty wyrażonej w walucie wypłaty, a w przypadku obniżenia kursu - obniżając wysokość jego zadłużenia w tej walucie.

Postanowienia dotyczące kwoty i waluty kredytu (PLN) stawianego do dyspozycji powodów, jego celu oraz wysokości odsetek, prowizji, a także terminy, w jakich powodowie mają dokonać spłaty, zostały sformułowane jednoznacznie i w sposób zgodny z przepisami art. 69 prawa bankowego.

W tym aspekcie trudno uznać, aby umowa stron w swoim głównym kształcie – pomijającym mechanizm indeksacji - naruszała wskazany przepis prawa bankowego lub wynikającą z art. 353 ¹ k.c. zasadę swobody umów, względnie w jakikolwiek sposób naruszała inne przepisy prawa lub zasady współżycia społecznego. Innymi słowy, tylko mechanizm indeksacji określony w zacytowanych wyżej postanowieniach umownych narusza zasadę swobody umów i zasady współżycia społecznego. W odniesieniu do obu tych kategorii zasad trzeba wskazać, że rozpoznanie setek podobnych spraw oraz przesłuchanie w nich powodów na okoliczności towarzyszące zawarciu umowy pozwoliło Sądowi na wyrobienie sobie ogólnego poglądu, aktualnego również w tej konkretnej sprawie, że konsumenci przystępujący do zawarcia umowy formularzowej kredytu indeksowanego do waluty obcej nie rozumieli wystarczająco mechanizmu indeksacji zastosowanego przez bank, postanowienia określające ten mechanizm nie były określone jednoznacznie dla nich jako osób, którym nie można przypisać pełnej świadomości ekonomicznej i prawnej, a obowiązek informacyjny banku - jako instytucji, którą kredytobiorcy obdarzali zaufaniem, ponieważ w historii polskiej bankowości nie zdarzyły się wcześniej na taką skalę podobne sytuacje jak te dotyczące kredytów frankowych - był niewystarczający. Przytaczany jest na odparcie takich ocen argument, że konsumenci zawierają również kredyty typowo walutowe, które wobec tego należałoby kwalifikować podobnie. Sytuacja jest tu jednak inna. Po pierwsze, kredyty walutowe (dewizowe) udzielane są osobom, które zarabiają w walucie obcej, stanowiącej przedmiot kredytu, więc dla nich taki kredyt nie jest de facto kredytem branym w walucie obcej. Po drugie, takich osób jest stosunkowo niewiele. Problem kredytów indeksowanych do franka szwajcarskiego dotyczy zaś ogółu społeczeństwa – całej rzeszy konsumentów od najniższego poziomu świadomości ekonomiczno-prawnej, której celem było nie obracanie walutą obcą, lecz zaspokojenie podstawowej potrzeby życiowej, jaką jest własne mieszkanie. Praktyka wskazuje, że większość nie miała wyboru pomiędzy kredytem typowo złotowym, a indeksowanym, dlatego - kierowana potrzebą zakupu mieszkania – udawała się do banku po to, by uzyskać jedyny dostępny produkt, a banki – wykorzystując tę potrzebę – produkt ten masowo sprzedawały. Banki przekonują, że ryzyko obciążało obie strony, ponieważ frank szwajcarski mógł w kursie do złotego zarówno zmaleć, jak i wzrosnąć. Tak – ale po jednej stronie mamy wartość w postaci stabilności kapitałowej banku (osoby prawnej), a po drugiej stronie wartość w postaci stabilności finansowej rodziny, z wszystkimi tego poważnymi konsekwencjami społecznymi. Strony nie były równorzędnymi stronami nie tylko w rozumieniu poziomu świadomości ekonomiczno-prawnej, przewagi organizacyjnej, wpływu na treść zawieranej umowy, ale i stopnia zagrożenia związanego ze zmianą (w przypadku konsumentów wzrostem) kursu waluty. Reasumując, obowiązkiem banku było zaoferowanie produktu zrozumiałego dla konsumenta, nieobarczonego nadmiernym ryzykiem finansowym oraz należyte poinformowanie klienta zarówno o istocie produktu, jak i o stopniu niebezpieczeństwa. Obowiązek ten w każdym z tych aspektów nie został wykonany. Jest oczywiste, że powodowie nie tylko nie byli w stanie oszacować kwoty, którą będą musieli świadczyć w przyszłości (co da się jeszcze wytłumaczyć ideą indeksacji), ale przede wszystkim nie byli w stanie oszacować zagrożenia, jakie niesie im indeksacja. W części dotyczącej mechanizmu indeksacji naruszało to zarówno zasadę swobody umów, jak i zasady współżycia społecznego – dobre praktyki handlowe i lojalność kontrahenta.

Należy w tym miejscu podkreślić, że wpływ treści art. 58 § 3 k.c. na mechanizm indeksacji będzie kontynuowany przy omawianiu abuzywności. Wystarczy tu zasygnalizować, że abuzywność części postanowień umowy wyprzedza jako regulacja szczególna zastosowanie art. 58 § 3 k.c. Art. 58 ogranicza w § 3 sankcję nieważności czynności prawnej zawierającej elementy kilku umów tylko do jej niektórych nieistotnych postanowień, dotkniętych nieważnością (a nawet części tzw. podzielnej czynności prawnej), postanawiając, że w pozostałej części czynność pozostaje w mocy, jeżeli tylko z okoliczności nie wynika, że bez dotkniętych nieważnością postanowień strony nie dokonałyby jej, co jest kwestią ustaleń faktycznych. Może się na przykład niekiedy okazać, że zastrzeżone w umowie odsetki są rażąco wygórowane tylko w pewnym zakresie, a w pozostałej części, wyższej od ich ustawowej wysokości, nie są nadmierne. W takim wypadku postanowienie umowy zastrzegające rażąco wygórowane odsetki byłoby nieważne tylko w takiej części, w jakiej - w okolicznościach sprawy - zasady współżycia społecznego ograniczają zasadę swobody umów (art. 353 ¹ w zw. z art. 58 § 2 i 3) i zabraniają zastrzegania odsetek nadmiernych (tak w wyroku SN z 8 stycznia 2003 r., II CKN 1097/00, LexPolonica nr 358498, OSNC 2004, nr 4, poz. 55). Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy nieważnością dotknięte są essentialia negotii danej czynności prawnej; wówczas cała czynność jest nieważna. Dobrym przykładem jest tu stwierdzenie przez Sąd Najwyższy w wyroku z 5 lutego 2002 r., II CKN 726/00, że sprzeczność z prawem zawartego w umowie sprzedaży postanowienia o cenie powoduje, że cała umowa jest nieważna (Stanisław Rudnicki, Komentarz LEX do art. 58 k.c.).

W niniejszej sprawie nie ma podstaw do ustalenia, że strony nie zawarłyby umowy pozbawionej mechanizmu indeksacji. Decydujące przy tym ustaleniu nie mogą być obecne deklaracje stron w tym przedmiocie – z tego prostego względu, że należy je traktować jako element taktyki procesowej. Gdyby były decydujące, to w sprawach z umów pożyczek z lichwiarskimi odsetkami nie można byłoby uznawać za nieważne odsetek w części zawierającej zawyżenie tylko z tej przyczyny, że sprzeciwia się temu lichwiarz. Konsumenci z reguły obstają przy skrajnym żądaniu unieważnienia umów indeksowanych w całości, zaś banki – przy przeciwstawnym żądaniu oddalenia powództwa w całości, z ewentualnie dość nieistotną kwotowo korektą polegającą na oparciu indeksacji nie o kursy z tabel banku, lecz kursy średnie Narodowego Banku Polskiego. Gdyby w latach 2007-2010 znane było obecne zjawisko powszechnego podważania kredytów „frankowych” banki byłyby zmuszone do wypracowania innej – łagodniejszej i czytelniejszej dla klientów oferty kredytów mieszkaniowych, a klienci oczywiście by z niej korzystali. Nie można wykluczyć, że byłaby to oferta zbliżona w skutkach finansowych do modelu, który wynika z wyroku wydanego w tej sprawie. Inną sprawą jest, czy LIBOR-3M nie był funkcjonalnie przypisany do kredytów złotowych nieindeksowanych. Obecnie nie liczy się geneza poszczególnych zapisów umownych, a tylko ostateczny kształt umowy pozostałej po usunięciu nieważnych postanowień umownych i faktyczna możliwość wykonania umowy w pozostałym kształcie. Po usunięciu mechanizmu indeksacji, który nie dotyczył świadczeń głównych stron, umowa kredytu nadaje się do utrzymania.

Zupełnie inną kwestią jest to, czy w związku z konsumenckim charakterem umowy zachodzi bezskuteczność postanowień umownych na zasadzie art. 385 ¹ § 1 k.c. – z dalszymi tego konsekwencjami.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszają jego interesy, nie są wiążące, jeżeli nie zostały uzgodnione indywidualnie. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, co w szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Wszelkie klauzule sporządzone z wyprzedzeniem są klauzulami pozbawionymi cechy indywidualnego uzgodnienia i okoliczności tej nie niweczy fakt, że konsument mógł znać ich treść. Uznanie, że treść danego postanowienia umownego została indywidualnie uzgodniona, wymagałoby wykazania, że konsument miał realny wpływ na konstrukcję niedozwolonego (abuzywnego) postanowienia wzorca umownego, zaś konkretny zapis był z nim negocjowany.

Po wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( (...)) z 3.10.2019 r. w sprawie C-260/18 na tle wykładni dyrektywy 93/13/EWG należy przyjąć, że postanowienia w tym zakresie podlegają kontroli w celu stwierdzenia, czy nie mają charakteru niedozwolonego, jeżeli nie zostały sformułowane jednoznacznie (art. 385 ¹ § 1 zd. drugie k.c.). Według umowy wysokość zobowiązania powodów (konsumentów) będzie przeliczana z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty indeksacyjnej – kredyt wg kursu kupna, zaś rata wg kursu sprzedaży. W obu przypadkach chodzić miało o kursy pozwanego banku publikowane w niezdefiniowanej Tabeli. Konkretny sposób ustalania kursu nie został opisany ani w umowie, ani w regulaminie. Bank miał jednostronną swobodę w zakresie ustalania kursu waluty indeksacyjnej. Umowa została zawarta na podstawie wzoru opracowanego i stosowanego przez bank. Powodowie mogli wybrać rodzaj kredytu, który najbardziej im odpowiadał, uzgodnić kwotę kredytu w walucie polskiej, natomiast nie uzgadniano z nimi wszystkich pozostałych postanowień, w szczególności nie uzgadniano tego, czy mogą skorzystać z innego kursu waluty niż ustalany przez pozwanego. Żadne inne postanowienia umowy, podobnie jak postanowienia regulaminu, nie były uzgodnione indywidualnie z powodami w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c. Nie ma więc podstaw do przyjęcia, że postanowienia umowy w zakresie mechanizmu ustalania kursu waluty, stanowiącej narzędzie waloryzacji kredytu i wyznaczającej wysokość zobowiązania powodów względem pozwanego, zostały w przypadku umowy stron uzgodnione indywidualnie.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że sporne postanowienia nie zostały uzgodnione indywidualnie, gdyż powodowie nie mieli rzeczywistego wpływu na treść postanowień w zakresie kursów przyjętych do rozliczeń kredytu, przy wyrażeniu zgody na objęcie kredytu powyższymi klauzulami indeksacyjnymi. Zgoda na przyjęcie zaproponowanych przez bank postanowień warunkowała udzielenie kredytu. Nie ma podstaw do przyjęcia, że postanowienia umowy w zakresie mechanizmu ustalania kursu waluty, stanowiącej narzędzie waloryzacji kredytu i wyznaczającej wysokość zobowiązania powodów względem pozwanego, zostały w przypadku umowy stron uzgodnione indywidualnie.

Dalej należało rozważyć, czy – skoro zakwestionowane postanowienia dotyczą głównego przedmiotu umowy – są wystarczająco jednoznaczne i czy wynikające z nich prawa lub obowiązki stron zostały ukształtowane sprzecznie z dobrymi obyczajami lub w sposób rażąco naruszający interesy powodów jako konsumentów.

Umowa nie wskazywała, w jaki konkretnie sposób tabela kursów banku jest ustalana. To zaś nie pozwala na uznanie, aby postanowienia dotyczące indeksacji były wystarczająco jednoznaczne. Przyznanie sobie przez pozwanego jednostronnej kompetencji do swobodnego ustalania kursów przyjmowanych do wykonania umowy prowadzi do wniosku, że były one sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powodów w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy. Dla uznania postanowienia umownego za niedozwolone wystarczy taka jego konstrukcja, która prowadzi do obiektywnej możliwości rażącego naruszenia interesów konsumenta, przy czym bez znaczenia pozostaje sposób wykonania umowy stron w tym zakresie. Zgodnie z art. 385 ² k.c. ewentualna abuzywność postanowień umowy podlega badaniu na datę jej zawarcia z uwzględnieniem towarzyszących temu okoliczności i innych umów pozostających w związku z umową objętą badaniem. Bez znaczenia jest więc, jakie możliwości miała strona powodowa w zakresie ewentualnej zmiany warunków spłaty określonych w umowie. Bezzasadne było prowadzenie postępowania dowodowego w kierunku wykazania, jak umowa była wykonywana, jak pozwany ustalał swoje kursy i czy miały one charakter rynkowy, względnie ustalanie, jaki byłby kurs rynkowy, ewentualnie jakie rachunki miał w swojej ofercie w tym okresie, w jaki sposób pozwany pozyskiwał środki na udzielenie kredytu, w jaki sposób je księgował i jak funkcjonował oraz funkcjonuje na rynku.

W sprawie niniejszej o abuzywności postanowienia umownego decydowała jego treść - a nie sposób inkorporowania treści wzorca do umowy - dlatego zasadniczym była ocena ukształtowania w nim praw i obowiązków konsumenta, co oznacza, że jej zapisy w zakresie mechanizmu ustalania kursu waluty, stanowiącej narzędzie waloryzacji kredytu i wyznaczającej wysokość zobowiązania powodów względem pozwanego nie były uzgodnione indywidualnie z powodami w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c.

Kwestionowane postanowienia umowy wskazywały na dwa rodzaje kursów – pierwszy do ustalenia wysokości kredytu w tej walucie po jego wypłacie w walucie polskiej oraz drugi do ustalenia wysokości kolejnych rat spłaty w PLN. Pierwszy z nich określono jako kurs kupna, a drugi – jako kurs sprzedaży (...). Jak wiadomo powszechnie, kurs kupna to w pewnym uproszczeniu kurs, po którym deklarowane jest kupno danej waluty, a kurs sprzedaży to kurs, po którym deklarowana jest jej sprzedaż, względnie kursy, według których będą rozliczane takie transakcje. Kurs kupna z reguły jest niższy od kursu sprzedaży, a że tak było zawsze w okresie wykonywania umowy stron potwierdza opisany powyżej sposób ustalania ich wysokości w pozwanym Banku. Różnica między tymi kursami, czyli tzw. spread walutowy, w uproszczeniu powinien zawierać w sobie koszt zakupu waluty i marżę (zysk) towarzyszący jej sprzedaży. Naliczenie spreadu ma ekonomiczne uzasadnienie w przypadku rzeczywiście zawieranych transakcji kupna i sprzedaży waluty, gdzie są ponoszone rzeczywiste koszty i można oczekiwać wynagrodzenia za rzeczywiście powzięte czynności. Nie ma natomiast uzasadnionych podstaw stosowanie spreadu przy rozliczaniu wypłaty i spłaty kredytu udzielanego, wypłacanego i spłacanego w walucie polskiej, a jedynie waloryzowanego kursem waluty obcej. W przypadku takiego kredytu nie dochodzi bowiem do żadnych realnych transakcji walutowych związanych bezpośrednio z udzieleniem kredytu, a jedynie do szeregu obliczeń matematycznych, których celem jest określenie wartości kredytu udzielonego w PLN oraz wartości poszczególnych rat spłaty według miernika wartości, jakim jest kurs waluty obcej. Stosowanie w tym celu różnych kursów nie ma zatem racjonalnego uzasadnienia. Bank nie ponosi bowiem żadnych kosztów zakupu waluty w celu wypłaty konkretnego kredytu udzielanego w złotych, ani kosztów jej sprzedaży na rzecz kredytobiorcy i nie powinien również oczekiwać ich zwrotu, jak i dodatkowego wynagrodzenia (zysku) z tytułu takich czynności. Uwaga ta jest aktualna w szczególności w odniesieniu do wszelkich umów kredytu indeksowanego kursem waluty obcej, w ramach których koszty i wynagrodzenie banku powinny zawierać się w ramach prowizji, odsetek i ujętej w nich marży (stanowiących naturalny i najpowszechniejszy sposób wynagrodzenia za korzystanie z kredytu) oraz w ramach opłat za konkretne czynności bankowe związane z obsługą kredytu. Zastosowanie dwóch różnych kursów, z których jeden jest wyższy (kurs sprzedaży, według którego ustalana jest wysokość rat spłaty), prowadzi do sytuacji, w której kredyt wypłacony w walucie polskiej, a następnie ustalony w walucie obcej według kursu niższego (kursu kupna), przy spłacie staje się już kredytem w kwocie wyższej (bez uwzględnienia wahań kursowych samej waluty). Wysokość raty spłaty jest bowiem ustalona według kursu wyższego (sprzedaży), co oznacza, że suma tych rat (czyli wysokość kredytu pozostałego do spłaty z odsetkami) też jest wyższa niż obliczona z zastosowaniem kursu niższego (kursu kupna), jaki obowiązywał przy wypłacie. Najlepiej widać to na przykładzie, w którym spłata kredytu zaciągniętego w walucie polskiej, a indeksowanego kursem waluty obcej, dokonywana byłaby tego samego dnia, w którym nastąpiła jego wypłata. Wypłacony w walucie polskiej kredyt zostałby w takim przykładzie przeliczony na walutę obcą według kursu niższego (jakim jest kurs kupna danej waluty), po czym, aby dokonać jego całkowitej spłaty (bez odsetek) tego samego dnia należałoby wpłacić środki w walucie polskiej w wysokości wyższej jednak niż wypłacone tytułem kredytu. Wysokość kredytu do spłaty stanowiłaby bowiem iloczyn kwoty kredytu przeliczonego na walutę obcą i kursu sprzedaży tej waluty, czyli kursu wyższego niż użyty do przeliczenia wysokości kredytu po wypłacie. Jak widać, różnica w tym zakresie nie wynika jedynie z wahań kursu danej waluty (skoro przeliczenia następują tego samego dnia), a jest jedynie wynikiem zastosowania spreadu, który staje się w ten sposób dodatkowym i – zważywszy, że umowy kredytowe zawierane są na dłuższy czas, zaś wahania kursu są elementem przewidywalnym w niewielkim stopniu - nieznanym bliżej co do wysokości przy zawieraniu umowy wynagrodzeniem (zyskiem) banku.

Jeżeli takim zapisom towarzyszy postanowienie, że wysokość kursu sprzedaży, według którego będzie rozliczana spłata kredytu, ustalał będzie sam bank, może to prowadzić do sytuacji, w której np. chcąc uchronić się przed niekorzystnymi skutkami wahań kursowych danej waluty, względnie dążąc do podwyższenia swojego zysku, bank będzie arbitralnie podwyższać wysokość kursu sprzedaży, według którego rozlicza spłatę kredytu, w stosunku do wysokości rynkowej. Ryzyko takie wzrasta, gdy w umowie nie zostaną sprecyzowane jasne i obiektywne kryteria ustalania przez bank kursu waluty, przyjmowanego do rozliczania spłat kredytu w sposób, który pozwalałby kredytobiorcy na weryfikację poprawności kursu, a co za tym idzie sprawdzenie wysokości żądań banku (np. przez odwołanie do parametrów finansowych publikowanych lub znanych powszechnie). Brak takiej możliwości i zastrzeżenie dla banku wyłącznej kompetencji do ustalania wysokości kursu, według którego będzie rozliczana spłata kredytu i ustalana wysokość zobowiązania kredytobiorcy, jawiłyby się zatem jako rażąco naruszające interesy tego ostatniego. Narażałyby go bowiem na niczym w zasadzie nieograniczone żądania banku co do spłaty udzielonego kredytu i jego wysokości, zależne wszak wyłącznie od kursu waluty, do której waloryzowany jest kredyt, a którego wysokość zależy od woli banku.

Oceny tej nie zmienia ewentualna stabilność sposobu ustalenia marży ani konieczność stosowania przez bank rozmaitych zabezpieczeń, ani też sposób, w jaki bank pozyskuje środki na kredyty, czy też sposób wykazywania ich w sprawozdaniach finansowych lub – najogólniej rzecz ujmując – sposób księgowania. Powtórzyć trzeba, że w przypadku umowy, której przedmiotem jest udzielenie kredytu w walucie polskiej, kurs waluty obcej jest stosowany jedynie w celu waloryzacji zobowiązania, a między kredytobiorcą a bankiem nie dochodzi w istocie do żadnych rozliczeń walutowych i powstania związanych z tym kosztów. Wszelkie zatem koszty, jakie bank ponosi w związku z udzieleniem kredytu, winny być mu rekompensowane w ramach wynagrodzenia, jakim jest oprocentowanie kredytu, a nie ukrywane w formie spreadu, na którego wysokość kredytobiorca nie ma żadnego wpływu.

Postanowienia umowy zatem miały charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹ k.c., a w związku z tym nie wiążą powodów. Wyeliminowanie ich i związanie stron umową w pozostałym zakresie, czyli przy zachowaniu postanowień dotyczących indeksacji kredytu, oznaczałoby, że kwota kredytu wypłaconego powodom powinna zostać przeliczona na walutę szwajcarską, a powodowie w terminach płatności kolejnych rat powinni je spłacać w walucie polskiej, przy czym żadne postanowienie nie precyzowałoby kursu, według którego miałyby nastąpić takie rozliczenia. Nie ma możliwości zastosowania w miejsce wyeliminowanych postanowień żadnego innego kursu waluty. Zgodnie z wiążącą wszystkie sądy Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy 93/13/EWG dokonaną przez (...) w powołanym już wyżej wyroku z dnia 3.10.2019 r. w sprawie C-260/18:

a)  w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy (którą implementowały do polskiego porządku prawnego przepisy art. 385 ¹ i nast. k.c.), skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje,

b)  w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym albo przepisem, który można by zastosować za zgodą stron, o ile brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi (pkt 48, 58 i nast. wyroku (...)),

c)  nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, nie mających charakteru dyspozytywnego, gdyż spowodowałoby to twórczą interwencję, mogącą wpłynąć na równowagę interesów zamierzoną przez strony, powodując nadmierne ograniczenie swobody zawierania umów (dotyczy m.in. art. 56 k.c., art. 65 k.c. i art. 354 k.c. - por. w szczególności pkt 57-62 wyroku (...)),

d)  w przypadku ustalenia, że wyeliminowanie postanowień niedozwolonych powoduje zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy, nie ma przeszkód, aby przyjąć, zgodnie z prawem krajowym, że umowa taka nie może dalej obowiązywać (por. w szczególności pkt 41-45 wyroku (...)),

e)  nawet jeżeli skutkiem wyeliminowania niedozwolonych postanowień miałoby być unieważnienie umowy i potencjalnie niekorzystne dla konsumenta następstwa, decyzja co do tego, czy niedozwolone postanowienia mają obowiązywać, czy też nie, zależy od konsumenta, który przed podjęciem ostatecznej decyzji winien być poinformowany o takich skutkach (por. w szczególności pkt 66-68 wyroku (...)).

Brak możliwości stosowania norm o charakterze ogólnym nie pozwala na sięgnięcie do domniemanej woli stron lub utrwalonych zwyczajów (art. 65 k.c. i art. 56 k.c.), które w odniesieniu do innych stosunków prawnych pozwalałyby na ustalenie wartości świadczenia określonego w walucie obcej np. przez odniesienie się do tej waluty według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski lub innych kursów wskazywanych przez strony w umowie. Nie ma zwłaszcza możliwości sięgnięcia po przepis art. 358 § 2 k.c., który posługuje się takim właśnie kursem w przypadku możliwości spełnienia świadczenia wyrażonego w walucie obcej. Po pierwsze, świadczenie obu stron było wyrażone w walucie polskiej (wypłata kredytu i jego spłata następowały bowiem w PLN, a (...) był tylko walutą indeksacyjną). Po drugie, wspomniany przepis nie obowiązywał w dacie zawarcia umowy (wszedł w życie 24.01.2009 r.), zaś uznanie pewnych postanowień umownych za niedozwolone skutkuje ich wyeliminowaniem z umowy już od daty jej zawarcia, co czyni niemożliwym zastosowanie przepisu, który wówczas nie obowiązywał. Nawet gdyby uznać, że art. 358 § 2 k.c. mógłby być stosowany do skutków, które nastąpiły po dacie jego wejścia
w życie to nadal brak byłoby możliwości ustalenia kursu, według którego należałoby przeliczać zobowiązania stron sprzed tej daty, czyli przede wszystkim ustalić wysokości zadłużenia w (...) po wypłacie kredytu.

Zachodzi zatem potrzeba wyeliminowania z umowy całego mechanizmu indeksacji, jako w całości sprzecznego z dobrymi obyczajami i rażąco naruszającego interesy kredytobiorcy - konsumenta. Dalej umowa stron może być wykonywana bez zmiany charakteru jej głównego przedmiotu, którym jest zobowiązanie banku do udostępnienia kredytobiorcom na czas oznaczony kwoty środków pieniężnych na ustalony cel i zobowiązanie kredytobiorcy do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie i zwrot kwoty wykorzystanego kredytu z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłata prowizji. Nadal znana jest kwota i waluta kredytu (PLN), cel kredytu, okres i termin spłaty, wysokość prowizji oraz oprocentowanie. Taka umowa w pełni odpowiada cechom umowy kredytu wskazanym w art. 69 pr. bank., jest zgodna z zasadą swobodnego kształtowania stosunków umownych i nie narusza zasad współżycia społecznego (w tym dobrych obyczajów omówionych w pozwie).

Uznanie postanowień umowy za niedozwolone ma prowadzić jedynie do ich usunięcia z umowy, a jej nieważność (bezskuteczność) powstaje tylko wówczas, gdy nie ma możliwości jej utrzymania. Ocena, czy umowa o taki kredyt może być utrzymana, wymaga ustalenia, czy jej elementy konstrukcyjne po wyeliminowaniu postanowień niedozwolonych nadal mieszczą się w jej zasadniczym typie, pozwalającym na przyjęcie, że może być wykonywana jako umowa o kredyt bankowy. Bez znaczenia jest przy tym, że niższe oprocentowanie wyznaczane jest przy pomocy wskaźnika odnoszącego się do kursu waluty innej niż waluta kredytu.

Wnioski wynikające z wyroków Sądu Najwyższego z 9 maja 2019 r. (I CSK 242/18) oraz z 7 listopada 2019 r. (IV CSK 13/19), idą w podobnym kierunku i dają się zastosować w niniejszej sprawie. Otóż wynika z nich, że eliminacja abuzywnej klauzuli waloryzacyjnej nie prowadzi do upadku umowy w pozostałym zakresie. Dla oceny tej kwestii nie ma bezpośredniego znaczenia fakt, czy wymieniona klauzula określała świadczenie główne stron. Należy wprawdzie przyznać, że eliminacja postanowienia określającego takie świadczenie częściej prowadzić będzie do upadku umowy w całości niż eliminacja postanowienia niezwiązanego ze świadczeniem głównym, ale fakt ten sam w sobie jest bez znaczenia, jeżeli na podstawie pozostałych postanowień możliwe jest określenie praw i obowiązków stron. W stanie faktycznym sprawy było to możliwe, gdyż umowa po eliminacji klauzul abuzywnych nadal zawiera wszystkie elementy konieczne dla określenia treści stosunku prawnego, a w szczególności kwotę kredytu w złotych, okres kredytowania i terminy spłaty oraz wysokość oprocentowania. Eliminacja abuzywnej klauzuli waloryzacyjnej nie prowadzi do zmiany wysokości ani zasad ustalania oprocentowania. W praktyce oznacza to, że kredyt oprocentowany jest w dalszym ciągu według stosowanych dla (...) stawek LIBOR, mimo że z umowy wyeliminowane zostaje wszelkie powiązanie wysokości świadczeń z walutą inna niż polska. Nie ma tu znaczenia fakt, że bank prawdopodobnie nie ustaliłby wysokości oprocentowania kredytu złotowego według stawki LIBOR, gdyby był świadomy abuzywności klauzuli waloryzacyjnej. Kryterium hipotetycznej woli stron mogłoby mieć znaczenie na tle art. 58 § 3 k.c., którego nie można stosować w odniesieniu do skutków eliminacji niedozwolonych postanowień umownych. Wniosek o stosowaniu dotychczasowych zasad oprocentowania kredytu wynika wprost z treści art. 385 ¹ § 2 k.c. i jest skutkiem wyeliminowania z umowy wyłącznie postanowienia uznanego za abuzywne. Modyfikacja przy takiej okazji innych postanowień umowy byłaby sprzeczna zarówno z tym przepisem, jak i z przedstawionym powyżej orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE, z którego wynika zakaz zmieniania przez sąd postanowień umowy. Jeżeli zakaz ten dotyczy bezpośrednio postanowienia uznanego za abuzywne, to tak samo, a nawet tym bardziej, musi obejmować także inne postanowienia umowy, które jedynie pośrednio wiążą się z postanowieniem abuzywnym. Nie wydaje się przy tym, aby wyciągnięty tu wniosek o konieczności stosowania oprocentowania wyrażonego według stawek LIBOR stanowił zbyt surową sankcję dla banku stosującego niedozwolone postanowienia umowne. Oznacza to jedynie tyle, że kredyt oprocentowany będzie według stawki niższej niż byłby najprawdopodobniej oprocentowany kredyt udzielony w złotych i niezawierający klauzul walutowych. Wskazać należy, że podstawową sankcją przewidzianą w art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim na wypadek zaniedbania wykonania obowiązków informacyjnych jest tzw. sankcja kredytu darmowego, polegająca na tym, że konsument zwraca kredyt w terminie i w sposób ustalony w umowie, bez żadnych odsetek i innych kosztów należnych kredytodawcy. Rozwiązanie przyjęte w niniejszej sprawie jest dla banku łagodniejsze.

Powyższy wywód uwzględnia fakt, że 14 października 2021 r. Komisja Europejska wydała Rozporządzenie Wykonawcze (UE) (...) w sprawie wyznaczenia ustawowego zamiennika dla niektórych terminów zapadalności stopy LIBOR dla franka szwajcarskiego ( (...)). Na mocy tego rozporządzenia wskaźnik (...) został zastąpiony wskaźnikiem (...). Zmiana następuje z dniem zaprzestania publikacji wskaźnika (...) i jest natychmiastowa. Modyfikacja nie wymaga podjęcia żadnych działań przez strony stosunków prawnych. W ocenie Sądu, sprawia to, że powyższa kwestia nie powinna mieć znaczenia dla możliwości kontynuowania wykonania umowy.

Podobnie więc jak w stanach faktycznych rozpoznawanym w ww. wyrokach, wskutek niedozwolonego charakteru postanowień składających się na klauzulę waloryzacyjną kredyt udzielony powodom należało uznać za kredyt złotowy niezawierający takiej klauzuli – spłacany w złotych w terminach przewidzianych w umowie i z zastosowaniem przewidzianego tam oprocentowania.

Poprawność tego rozumowania została ostatnio potwierdzona w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2022 roku, sygn.. akt II CSKP 364/22, w którym z całą mocą podkreślono, że: „(…) usunięcie niedozwolonego postanowienia umownego nie oznacza w tym wypadku niedopuszczalnej zmiany nieuczciwego warunku, zaś dalsze trwanie umowy łączącej pozwanego z powodem jest możliwe i zbieżne z celem dyrektywy 93/13, by umowa w pozostałej części co do zasady nadal obowiązywała strony(…)”.

Stanowisko to zostało potwierdzone wyrokiem (...) z dnia 16 marca 2023 r. w sprawie 6-C/22, zgodnie z którym ochrona przyznana przez Dyrektywę 93/13 nie może ograniczać się jedynie do okresu wykonywania umowy zawartej z konsumentem przez przedsiębiorcę, lecz obowiązuje ona również po wykonaniu tej umowy. Zatem, nie ma znaczenia czy kredyt został w całości spłacony, a umowa nie jest wykonywana. Okoliczność całkowitego spłacenia kredytu nie pozbawia konsumenta ochrony prawnej.

Podsumowując, należy uznać, że nie ma podstaw do przyjęcia, że umowa jest nieważna. Umowa istnieje i jest ważna, a jedynie postanowienia umowy dotyczące mechanizmu indeksacji traktować należy jako niedozwolone. Z tych przyczyn uwzględnieniu podlegało ewentualne wywodzone z tego tytułu żądanie zapłaty, albowiem uznanie abuzywności zakwestionowanych postanowień umownych było dla powodów podstawą prawną i faktyczną roszczenia o zapłatę.

Kwota nadpłaty wynikającej z wyeliminowania z umowy klauzul abuzywnych była zatem świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 410 k.c. (gdyż świadczonym na podstawie niedozwolonych postanowień umowy) i podlegała zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. Powołane przepisy przewidują obowiązek zwrotu korzyści uzyskanych kosztem innej osoby. Wyjaśnić także należy, że stwierdzenie, iż świadczenie spełnione przez kredytobiorcę na podstawie postanowienia abuzywnego jest świadczeniem nienależnym, oznacza, że podlega ono zwrotowi. Spełnienie świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie powodów, a uzyskanie tego świadczenia przez pozwanego przesłankę jego wzbogacenia (wyrok S.A. w Gdańsku z 18 grudnia 2020 r. V ACa 447/20, wyrok Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, publ.).

Powodowie w okresie od 10 sierpnia 2006 r. do 2 września 2022 r. uiścili na rzecz pozwanego na podstawie umowy kredytu z tytułu spłaty rat kapitałowo-odsetkowych kwotę 202.994,03 zł oraz 16.927,27 CHF. Nadpłata powstała z tytułu spłaty rat kapitałowo-odsetkowych wyniosła 111.828,08 zł. Kwota podana przez powodów jako nienależnie uiszczona na rzecz pozwanego wynika z zaświadczeń wydanych przez bank oraz wyliczeń powodów zobrazowanych w tabeli na k. 47-62v.

Pozwany skutecznie nie zaprzeczył twierdzeniu powodów wyrażonym pozwie, że wartość rozliczenia stron w sytuacji uznania postanowień § 1 aneksu z dnia 18 marca 2008 r. oraz § 1 ust. 1, § 7 ust. 2, § 10 ust. 6, § 22 ust. 1-5 umowy kredytu nr (...) z dnia 23 czerwca 2006 r. zawartej dnia 12 lipca 2006 r. w brzmieniu nadanym aneksem z dnia 18 marca 2008 r. za abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i tym samym bezskuteczne względem wszystkich powodów wynosi 111.828,08 zł. Wobec powyższego okoliczność ta jest bezsporna i nie wymagała od Sądu weryfikacji poprawności matematycznej strony powodowej na gruncie zaświadczenia o spłatach dołączonego do akt sprawy ani zasięgania na tę okoliczność opinii biegłego.

Co prawda, kwestionował powództwo nie tylko co do zasady, ale i co do wysokości, jednak wyliczeniom powodów (opartych na zaświadczeniu pozwanego) nie przeciwstawił żadnych konkretnych wad, mimo że dysponuje narzędziami pozwalającymi na natychmiastowe zweryfikowanie wyliczeń przeciwnika. Nie wskazał przy tym, w czym upatruje nieprawidłowości czy też wadliwości obliczenia. Pozwany miał możliwość sprawdzenia, czy jest ono zgodne, a jeśli nie – podania stwierdzonych niezgodności, tym bardziej, że jest instytucją finansową zatrudniającą księgowych i analityków. To bank jest tą stroną umowy, która ma pełne możliwości ustalenia wysokości zobowiązania przy wszelkich założeniach. W takiej sytuacji omawiane zaprzeczenie wyliczeniom powoda należało uznać za bezskuteczne. Zgodnie bowiem z art. 210 § 2 k.p.c., każda ze stron obowiązana jest do złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej, dotyczących okoliczności faktycznych. Wysokość spłaty leży w sferze faktów. Wypowiedzenie się co do twierdzeń strony przeciwnej o okolicznościach faktycznych winno odnosić się w sposób konkretny i jednoznaczny do wszystkich podniesionych przez tę stronę twierdzeń. Obowiązek przewidziany w art. 210 § 2 k.p.c. zmierza do zakreślenia okoliczności spornych i bezspornych między stronami i ma wpływ na zakres ewentualnego postępowania dowodowego. Dowodzeniu podlegają bowiem tylko okoliczności sporne między stronami, istotne dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 212 k.p.c., art. 227 k.p.c., art. 229 k.p.c.). W sytuacji, w której strona obarczona obowiązkiem wypowiedzenia się co do twierdzeń strony przeciwnej o okolicznościach faktycznych, co do nich konkretnie się nie wypowie, naraża się na zastosowanie przez Sąd dyspozycji art. 230 k.p.c., zgodnie z którym, gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane. Jeżeli strona chce zaprzeczyć twierdzeniom strony przeciwnej o faktach, powinna uczynić to wyraźnie, odnosząc się do konkretnych okoliczności faktycznych i przedstawiając jednocześnie własne twierdzenia odnośnie kwestionowanej okoliczności. Ogólne zaprzeczenie pozwu z punktu widzenia procesowego jest nieskuteczne. Fakty i dowody związane z konkretnymi okolicznościami, z którymi się pozwany nie zgadza powinien on wskazać, jeśli ma to służyć obronie jego racji, powinien się on ustosunkować do twierdzeń strony powodowej, a tego w sprawie (w tym konkretnie zakresie) nie uczynił ( por. wyrok SN z dnia 9 lipca 2009 r., III CSK 341/2008, LexPolonica nr 2444586).

Z kolei co do żądania zapłaty odsetek od zasądzonego roszczenia Sąd miał na uwadze najnowsze orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Białystoku oraz stanowisko (...), z którego wynika, że odsetki za zwłokę winny być liczone od dnia wezwania (w sprawa C-140/22 mBank). Strona powodowa domagała się zasądzenia odsetek za opóźnienie od dnia następnego po doręczeniu pozwu. Pozwany odebrał pozew w dniu 26 listopada 2024 r., a zatem w niniejszej sprawie należy uznać, iż wezwano go tego dnia do spełnienia świadczenia. Wobec powyższego Sąd zasądził należne odsetki zgodnie z żądaniem pozwu, tj. od dnia 27 listopada 2024 r..

Zgodnie z art. 100 k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone (pkt III. wyroku). Na koszty procesu poniesione przez powodów składały się: opłata za udzielone pełnomocnictwo w wysokości 2x 17 zł, opłata sądowa od pozwu w wysokości 1.000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 10.800 zł.

Na koszty procesu poniesione przez stronę pozwaną składało się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 10.800 zł oraz opłat od pełnomocnictwa - 17 zł.

Wzajemne zniesienie kosztów procesu jest możliwe wtedy, gdy obie strony są w takim samym lub zbliżonym stopniu wygrywającym i przegrywającym, co miało miejsce w niniejszej sprawie.

sędzia Krystian Szeląg