Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Krystian Szeląg
Protokolant:	Sekretarz sądowy Kamila Lobert-Bruździak

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2024 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa P. K., I. K.

przeciwko (...) Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powodów kwoty 355.560,93 (trzysta pięćdziesiąt pięć tysięcy pięćset sześćdziesiąt, 93/100)złotych oraz 118.785,53 (sto osiemnaście tysięcy siedemset osiemdziesiąt pięć, 53/100) Euro w ten sposób, że:

a)  na rzecz powódki I. K. zasądza kwoty 212.233,41 złotych oraz 118.785,53 Euro wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od tych kwot od dnia 28.06.2024 r. do dnia zapłaty;

b)  na rzecz powoda P. K. zasądza kwotę 143.327,52 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 28.06.2024 r. do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów kwotę 11.834,00 złotych, tytułem zwrotu kosztów procesu, w ten sposób, że:

a)  na rzecz powódki I. K. zasądza kwotę 5.917,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty,

b)  na rzecz powoda P. K. zasądza kwotę 5.917,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 1504/24

UZASADNIENIE

Powodowie I. K. i P. K. domagali się od pozwanego (...) Bank (...) S.A. w W.:

1.  zasądzenia od pozwanej (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powodów kwoty 355.560,93 (trzysta pięćdziesiąt pięć tysięcy pięćset sześćdziesiąt, 93/100)złotych oraz 118.785,53 (sto osiemnaście tysięcy siedemset osiemdziesiąt pięć, 53/100) Euro w ten sposób, że:

a)  na rzecz powódki I. K. zasądza kwoty 212.233,41 złotych oraz 118.785,53 Euro wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od tych kwot od dnia 28.06.2024 r. do dnia zapłaty;

b)  na rzecz powoda P. K. zasądza kwotę 143.327,52 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 28.06.2024 r. do dnia zapłaty;

2) zasądzenia od pozwanej na rzecz powodów kwotę 11.834,00 złotych, tytułem zwrotu kosztów procesu, w ten sposób, że:

a) na rzecz powódki I. K. zasądza kwotę 5.917,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty,

b) na rzecz powoda P. K. zasądza kwotę 5.917,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że ww. umowa została zawarta w oparciu o wzorzec umowny banku i nie była uzgodniona indywidualnie. Powodowie są osobami fizycznymi i zawali umowę w celu niezwiązanym bezpośrednio z działalnością gospodarczą, dlatego przysługuje mu status konsumenta w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Umowa zawarta została na podstawie standardowego wzorca umownego stosowanego przez bank. Żadne postanowienia umowy nie były między stronami negocjowane, a powód nie miał wpływu na ich treść. Tabela kursów określającą kursy kupna i sprzedaży EUR ustalana była samodzielnie przez bank. W art. 385 ¹ § 6 k.c. ustawodawca wprowadził domniemanie braku indywidualnych uzgodnień postanowień umowy w przypadku, gdy postanowienia umowy zostały zaczerpnięte z wzorca umowy. W ocenie strony powodowej postanowienia §2 pkt 1 (...), §1 pkt 16 (...), § 4 ust. 1 (...), §4 ust. 2 (...), §4 ust. 3 (...), §9 ust. 2 (...), §14 ust. 4 (...), §16 ust. 1 (...), §22 ust. 2 pkt 1 (...), §38 ust. 1 (...), §38 ust. 2 pkt 1 i 3 (...) stanowią klauzule niedozwolone, a odnoszą się do mechanizmu denominacji. Powodowie podnieśli, iż przedłożone do akt dokumenty potwierdzają fakt zawarcia umowy, której treść świadczy, że bank zawarł w niej klauzule abuzywne wprowadzające do umowy kredytu m.in. mechanizm przeliczeń oparty na dowolnie ustalanych przez bank kursach „kupna" i „sprzedaży" EUR. Powodowie podnieśli także, że nigdy nie uzgodnili z bankiem zasad dokonywania transakcji „wymiany” (przeliczenia) kwoty kredytu na walutę obcą. Bank samodzielnie (jednostronnie) dokonał takiej wymiany, nie uzgadniając kursu wymiany, ani nawet nie uprzedzając powodów jaki kurs wymiany będzie stosował a także, jaką metodologię zastosuje do jego wyznaczenia. Z uwagi na brak określenia w umowie szczegółowych zasad opracowywania tabeli kursów wymiany przez bank, w tym brak sprecyzowania, jakie czynniki są brane przez pozwanego pod uwagę przy wyznaczaniu kursów, bank miał pełną swobodę przy określaniu „kursów” wymiany kwoty EUR na polskie złote. Powodowie podkreślili, że przed zawarciem umowy bank nie przestawił konkretnej i rzetelnej informacji dotyczącej ryzyk walutowych związanych z jej zawarciem. Zdaniem strony powodowej, zawierając umowę bank naruszył zasady współżycia społecznego: uczciwości, lojalność i równości stron. W przygotowanych przez Bank, narzuconym powodowi wzorcu umowy wraz z załącznikami, bank uregulował wzajemne uprawnienia stron w sposób skrajnie niesymetryczny. Wyłącznie powodowie zostali obciążeni całym ryzykiem walutowym, a nadto bank zapewnił sobie prawo do samodzielnego ustalania wysokości zobowiązania kredytobiorcy — poprzez określenie wysokości salda kredytu (tzw. „waloryzację”). Ustalenie zaś, że w umowie są klauzule abuzywne powoduje, że w umowie nie ma konsensusu stron lub essentialia negotii – co z kolei skutkuje jej nieważnością. W związku z tym powodowie dochodzą zwrotu wszystkich zapłaconych na rzecz pozwanego świadczeń spełnionych po zawarciu umowy. Kwota ta podlega zwrotowi jako świadczenie nienależne wynikające z nieważności umowy. Po stronie banku powstało bezpodstawne wzbogacenie wobec wszystkich rat i innych kosztów kredytu zapłaconych w trakcie wykonywania nieważnej umowy (pozew k. 4-18v.).

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Bank (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie zwrotu kosztów procesu wg norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Przed wdaniem się w spór, pozwany wniósł o sprawdzenie wartości przedmiotu sporu.

W uzasadnieniu pozwany zaprzeczył wszelkim twierdzeniom powoda zawartym w pozwie oraz załączonych do niego dokumentach, których wyraźnie nie przyznaje. W szczególności zaprzeczył, jakoby:

a)  umowa była nieważna;

b)  powodowi nie przekazano rzetelnych informacji pozwalających ocenić rozmiar ryzyka związanego z produktem powiązanym z walutą obcą oraz konsekwencji ekonomicznych zastosowanych w niej mechanizmów,

c)  faktyczna wysokość zobowiązania wynikającego ze spornej umowy kredytu pozostawała niemożliwa do określenia,

d)  kredytobiorca nie miał wpływu na treść postanowień umownych,

e)  strona pozwana nie wskazała informacji o sposobie ustalania kursów walut w bankowej tabeli kursów,

f)  kredytobiorca nie został poinformowany o rzeczywistym ryzyku kredytu denominowanego,

g)  kwota kredytu nie została ściśle określona,

h)  świadczenie główne wynikające ze spornej umowy kredytu było sformułowane niejednoznaczne i nietransparentne,

i)  postanowienia spornej umowy były w jakimkolwiek zakresie postanowieniami abuzywnymi,

j)  jakiekolwiek postanowienia umowy kredytu stanowiły zapisy sprzeczne z dobrymi obyczajami,

k)  powód posiada interes prawny w ustaleniu nieważności umowy kredytu.

Pozwany wskazał, że w umowie kredytu kwota kredytu została wyrażona w euro. Waluta obca w takiej konstrukcji kredytu nie jest miernikiem waloryzacji, lecz wyraża wartość zobowiązania pieniężnego. Wypłacenie złotówek po ich przewalutowaniu było zgodne z wolą stron. Powód miał możliwość negocjacji kursu euro. W tym zakresie wystarczające było zawarcie z bankiem umowy ramowej w zakresie współpracy na rynku finansowym. Pozwany dawał możliwość spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie kredytu.

(odpowiedź na pozew k. 62-73)

Sąd ustalił, co następuje:

Powodowie działając jako konsumenci wystąpili w dniu 21 kwietnia 2010 r. do pozwanego z wnioskiem o udzielenie kredytu hipotecznego w kwocie 540.000 zł na finansowanie inwestycji. Jako walutę kredytu wskazano EUR. We wniosku zostało zawarte oświadczenie powoda, że został poinformowany, że w przypadku wzrostu kursów walut, podwyższeniu ulega zarówno rata spłaty i kwota zadłużenia, wyrażone w walucie polskiej. W przypadku wypłaty kredytu w walucie polskiej, kredyt jest wypłacany po ustalanym przez bank kursie kupna dla dewiz, w przypadku spłaty kredytu w walucie polskiej, kredyt jest spłacany po ustalanym przez bank kursie sprzedaży dla dewiz. Ponadto powód został poinformowany o wpływie spreadu walutowego na obciążenia z tytułu spłaty kredytu.

(dowód: wniosek kredytowy k. 80-83)

W dniu 27 maja 2010 r. pomiędzy powodem, a pozwanym została zawarta umowa kredytu hipotecznego z oprocentowaniem zmiennym nr (...), na podstawie której bank zobowiązał się postawić do dyspozycji powoda kredyt w kwocie 145.907,00 EUR z przeznaczeniem na potrzeby własne, tj. nabycie domu jednorodzinnego (§ 2 ust. 1 i 2 (...)).

Umowa składała się z części szczegółowej umowy ( (...)) oraz z części ogólnej umowy ( (...)).

Zgodnie z § 6 ust. 1 (...) wypłata kredytu miała nastąpić do dnia 30 czerwca 2010 r.

Wypłata kredytu w walucie wymienialnej mogła nastąpić w przypadku finansowania zobowiązań kredytobiorcy poza granicami RP oraz w przypadku zaciągnięcia kredytu na spłatę kredytu walutowego, zaś w walucie polskiej w przypadku finansowania zobowiązań w RP (§ 4 ust. 1 pkt 1 i 2 (...)).

W przypadku wypłaty kredytu albo transzy w walucie polskiej, stosuje się kurs kupna dla dewiz obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego, według aktualnej Tabeli kursów. Natomiast w przypadku wypłaty kredytu lub transzy w walucie wymienialnej inna niż waluta kredytu, stosowano kursy kupna/sprzedaży dla dewiz obowiązujące w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego, według aktualnej Tabeli kursów (§ 4 ust. 2 i 3 (...)).

W § 1 ust. 1 pkt 16 (...), Tabela kursów została opisana jako tabela (...) SA obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) SA przeliczeń kursowych, dostępna w (...) S.A. oraz na stronie internetowej Banku.

Stosownie do § 6 i 7 (...) ustalono, że odsetki od kredytu będą ustalane w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej stanowiącej sumę stawki referencyjnej i marży (...) SA. Odsetki miały być naliczane w stosunku rocznym, a wysokość stopy procentowej miała być ustalona w dniu rozpoczynającym każdy pierwszy i kolejny trzymiesięczny okres obowiązywania stawki referencyjnej. Zmiana stawki referencyjnej dla potrzeb oprocentowania miała następować w dacie wymagalności rat i odsetek. Stawkę referencyjną określono jako stawkę LIBOR lub (...) publikowaną o godzinie 11:00 (...) lub 11:00 na stronie informacyjnej R. w drugim dniu poprzedzającym dzień rozpoczynający pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, przy czym w § 1 ust. 1 pkt 14 lit d (...), wskazano, że dla kredytu w EUR stawką referencyjną jest stawka (...) dla międzybankowych depozytów trzymiesięcznych ( (...) 3M).

W dniu sporządzenia umowy kredytu, oprocentowanie wynosiło 3,7470% w stosunku rocznym, stawka referencyjna wynosiła 0,6970%, marża 3,05 p.p. (§ 2 ust. 5, 6, 8 (...)). Kredyt został udzielony na 420 miesięcy, miał być spłacany w ratach annuitetowych, płatnych 1-go dnia każdego miesiąca, kredytobiorca zobowiązany został do spłaty kredytu do dnia 01.08.2040 r. Szacunkowy całkowity koszt kredytu został określony na 504.174,80 zł (§ 2 ust. 4, § 3 ust. 1, § 7 ust 1, 3 i 5 (...)).

W celu obliczenia stopy procentowej, o której mowa w § 2 ust. 9 (...), opłata przygotowawcza oraz koszty, o których mowa w § 3 (...) wyrażone w walucie polskiej – miały zostać przeliczone na równowartość w walucie kredytu, przy zastosowaniu obowiązującego w chwili rejestracji umowy w systemie informatycznym (...) SA kursu sprzedaży dla dewiz, zgodnie z aktualną Tabelą kursów (§ 9 ust. 2 (...)).

Zgodnie z § 14 ust. 4 (...) szacunkowy całkowity koszt kredytu został wyliczony zgodnie z ustawą z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim. Do obliczenia szacunkowego całkowitego kosztu kredytu – przy przeliczeniu kwot wyrażonych w walucie kredytu na równowartość kwot wyrażonych w walucie polskiej – (...) SA stosuje kurs sprzedaży dla dewiz, zgodnie z aktualną Tabelą kursów, obowiązujący w chwili rejestracji umowy w systemie informatycznym (...) SA.

Zgodnie z § 16 ust. 1 (...) prowizja od udzielonego kredytu, płatna w dniu zawarcia umowy, miała być przeliczona na walutę polską przy zastosowaniu wynikającego z aktualnej Tabeli kursów kursu sprzedaży dla dewiz, w przypadku wpłaty w formie przelewu środków oraz pieniędzy, w przypadku wpłaty w formie gotówkowej.

Spłata zadłużenia kredytobiorcy z tytułu kredytu i odsetek zgodnie z (...) miała następować w drodze potrącenia przez (...) SA wierzytelności pieniężnych z tytułu udzielonego kredytu z wierzytelnościami pieniężnymi kredytobiorcy z tytułu środków pieniężnych prowadzonych na rachunku (...), rachunku walutowym, rachunku technicznym prowadzonym przez bank (§ 21 (...)), przy czym w przypadku dokonywania spłat zadłużenia z rachunku (...) środki z rachunku miały być pobierane w walucie polskiej w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty spłaty kredytu w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz, obowiązującego w (...) SA w dniu, o który mowa w § 7 ust. 5 (...) według aktualnej tabeli kursów. Natomiast w przypadku rachunku walutowego – środki z rachunku miały być pobierane w walucie innej niż waluta kredytu, w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty spłaty kredytu w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, przy zastosowaniu kursów kupna/sprzedaży dla dewiz obowiązujących w (...) SA wg aktualnej Tabeli kursów. W przypadku dokonywania spłat zadłużenia z rachunku technicznego środki z rachunku miały być pobierane w walucie kredytu, w wysokości stanowiącej kwotę kredytu lub raty. Wpłaty dokonywane w walucie innej niż waluta kredytu, miały być przeliczane na walutę kredytu przy zastosowaniu kursów kupna/sprzedaży dla dewiz obowiązujących w (...) SA wg aktualnej Tabeli kursów (§ 22 ust. 2 (...)).

Zgodnie z § 23 ust. 1 (...) bank miał wysyłać kredytobiorcy raz na trzy miesiące listem zwykłym, zawiadomienie o wysokości należnych spłat, na co najmniej 10 dni przed terminem spłaty, o którym mowa w § 7 ust. 5 (...).

W § 10 ust. 2. (...) powód został poinformowany, że ponosi ryzyku zmiany kursów waluty, polegające na wzroście wysokości zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokości rat kredytu wyrażonych w walucie polskiej przy wzroście kursów waluty kredytu. Ponadto został poinformowany o wpływie spreadu walutowego na obciążenia z tytułu spłaty rat kredytu.

(dowód: umowa wraz z załącznikami k. 23-31v..)

Umowa była aneksowana w dniu 6 listopada 2018 r. Przedmiotem aneksu było zawieszenie 2 kolejnych rat spłaty kapitału i odsetek.

(dowód: aneks nr (...) k. 32-32v.)

W zaświadczeniu z dnia 6 maja 2024 r. pozwany bank wskazał, że środki z kredytu zostały wypłacone w dniu 10 czerwca 2010 r. w kwocie 574 882,41 złotych co po kursie 4, (...) stanowiło 145.907,00 Euro.

W okresie od dnia 27 maja 2010 r. do 05 października 2023 r. (data spłaty całkowitej kredytu) powodowie zapłacili tytułem rat kapitałowo – odsetkowych kwotę 355.560,92 złotych oraz 118.785,53 Euro.

(dowód: zaświadczenie pozwanego k. 33-40v.)

Pismem z dnia 18 czerwca 2024 r. powodowie zareklamowali przedmiotową umowę kredytu, wzywając jednocześnie pozwanego do zapłaty kwoty 355.560,94 zł oraz 118.785,3 Euro.

W odpowiedzi pismem z dnia 27 czerwca 2024 r. pozwany nie uwzględnił reklamacji.

(dowód: wezwanie do zapłaty k. 41-43, odpowiedź pozwanego – k. 44-46).

Wyrokiem z dnia 20 sierpnia 2020 r., sygn.. akt VI RC 1000/19 Sąd Okręgowy w Olsztynie rozwiązał przez rozwód związek małżeński I. K. i P. K. bez orzekania o winie. Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 28 sierpnia 2020 r.

(dowód: odpis wyroku – k. 47).

Środki z kredytu powodowie przeznaczyli na zakup budynku mieszkalnego służącego im do zamieszkania. W kredytowanej nieruchomości nie było prowadzonej ani zarejestrowanej działalności gospodarczej. Dom nie był wynajmowany. Środki z kredytu zostały wypłacane w złotych i w tej walucie kredyt jest spłacany. Nie było możliwości negocjowania warunków umowy. O tym, że umowa zawiera nieuczciwe warunki powodowie dowiedziała się w marcu 2024 r.

Po pouczeniu o możliwych konsekwencjach uznania umowy za nieważną, powodowie podtrzymali powództwo.

(dowód: przesłuchanie powodów – k. 103-v.-104).

Sąd zważył, co następuje:

Żądanie powodów o zapłatę wywodzone z nieważności spornej umowy kredytu zasługuje na uwzględnienie w całości.

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie niekwestionowanych przez strony dokumentów – w szczególności umowy kredytowej, wniosku kredytowego oraz zaświadczenia wystawionego przez pozwany bank przedstawiającym historię spłat kredytu. Sąd dał wiarę również zeznaniom strony powodowej w takim zakresie w jakim znajdują potwierdzenie w zebranym materiale dowodowym.

Sąd pominął, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., wniosek dowodowy strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości finansowej (pkt 6.1.6 pozwu – k. 5v.) Pominięcie dowodu zgłaszanego przez stronę jest bowiem dopuszczalne wtedy, gdy okoliczności sporne, na które dowód powołano, zostały dostatecznie wyjaśnione (wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2012 r. sygn. akt II CNP 41/12, wyroki SN: z 12 stycznia 2005 r., I CK 451/04, z 5 lutego 2009 r., II UK 176/08 i z 13 grudnia 2010 r., III SK 16/10). Opinia biegłego stanowi jedynie dowód dający Sądowi, rozstrzygającemu sprawę merytorycznie, dokonanie ustaleń w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych (a więc wiedzy wykraczającej poza objętą zakresem wiedzy ogólnej – powszechnej). W tej sprawie Sąd uznał, że zgromadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów, zeznań strony powodowej i opinii biegłego, w pełni pozwalają na rozstrzygnięcie sprawy, zaś wniosek dowodowy o dopuszczenie opinii biegłego potraktował, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Powodowie wywodząc swoje roszczenie o zapłatę, żądali defacto przesłankowego ustalenia nieważności umowy kredytu hipotecznego.

W myśl art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez strony przedmiotowej umowy kredytu) przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

1)  strony umowy,

2)  kwotę i walutę kredytu,

3)  cel, na który kredyt został udzielony,

4)  zasady i termin spłaty kredytu,

5)  wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany,

6)  sposób zabezpieczenia spłaty kredytu,

7)  zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu,

8)  terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,

9)  wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje,

10)  warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W ocenie Sądu zasadnicze postanowienia spornej umowy spełniają co do zasady przesłanki z art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe i pozwalają na uznanie jej za umowę kredytu bankowego. Znane są bowiem i strony umowy i kwota oraz waluta kredytu, cel, na jaki został udzielony, zasady i termin jego spłaty, wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany.

Zatem w ocenie Sądu umowa łącząca strony - ze względu na jej konstrukcję - nie może być uznana za nieważną. Oceny tej nie zmienia okoliczność, że kwota udzielonego kredytu została określona i poddana oprocentowaniu w walucie szwajcarskiej, a miała być wypłacona i spłacona w walucie polskiej. Dopuszczalne jest zawieranie tego typu umów w świetle art. 358 ¹ § 2 k.c. Zgodnie z powołanym przepisem istnieje możliwość zastrzeżenia w umowie, że wysokość zobowiązania, którego przedmiotem od początku jest suma pieniężna, zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się przy tym, że w omawianym przepisie chodzi o pieniądz polski, a innym miernikiem wartości może być również waluta obca (por. wyrok SN w sprawie I CSK 4/07, I CSK 139/17, uzasadnienie wyrok SN w sprawie V CSK 229/06).

W przedmiotowej sprawie walutą kredytu jest EUR, natomiast walutą wykonania kredytu był złoty polski. Strona powodowa bowiem zobowiązana była spłacać w PLN równowartość rat kredytu wyrażonych w EUR. Zgodnie z orzecznictwem SN dopuszczalne jest zaciągnięcie zobowiązania w walucie obcej oraz zastrzeżenie sposobu wykonania umowy tj. wypłaty i dokonywania spłaty kredytu w złotych polskich. Ponadto zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zdaniem Sądu powyższa umowa stanowi swojego rodzaju wariant umowy kredytowej przewidzianej w przepisach ustawy prawo bankowe. Bez wątpienia bowiem celem stron było udostępnienie przez pozwanego powodowi równowartości określonej kwoty pieniędzy oraz jej zwrot przez powoda w określonym w umowie terminie - przy czym miernikiem tej wartości miał być kurs franka szwajcarskiego do waluty polskiej.

W przypadku ryzyka zmiany kursu wskazać trzeba natomiast, że na zmianę kursu waluty wpływa szereg czynników ekonomicznych jak i pozaekonomicznych, niezależnych od woli stron zawartej umowy. Jak wynika z oświadczeń, kredytobiorca został poinformowany o ryzyku kursowym i że po zapoznaniu się z ofertą Banku zdecydował się zawrzeć umowę kredytu. Kursy walut z natury swojego funkcjonowania cechują się zmienną wartością, wykazując raz tendencję zwyżkową, a innym razem spadkową. Zmienność kursów walut jest faktem powszechnie znanym, nie wymagającym dowodu.

Co do zasady zatem uznać trzeba, że brak jest podstaw do uznania, że umowa ze względu na jej konstrukcję (umowa kredytu denominowanego) była sprzeczna z prawem lub z zasadami współżycia społecznego.

Niemniej, opisany w umowie mechanizm obliczania wzajemnych zobowiązań wymaga oceny również w aspekcie sposobu ustalania kursu waluty niezbędnego do tych operacji i informacji przez bank, w tym zakresie, gdyż powód podniósł zarzut, że postanowienia umowy w tym zakresie mają charakter niedozwolony.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszają jego interesy, nie są wiążące, jeżeli nie zostały uzgodnione indywidualnie. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, co w szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3).

Bezspornym w przedmiotowej sprawie było, że powód zawarła umowę kredytu jako konsument. Żaden przeprowadzony w sprawie dowód nie wskazuje, aby strona powodowa zawierała przedmiotową umowę w ramach działalności gospodarczej.

I tak, stosownie do § 4 ust. 2 (...), określono, że wypłata kredytu miała nastąpić według kursu kupna dla dewiz (aktualnej Tabeli kursów) obowiązującego w (...) SA według w dniu realizacji zlecenia płatniczego. Z kolei w § 22 ust. 2 (...), wskazano, iż środki z rachunku (...) przeznaczone na spłatę kredytu pobierane były w walucie polskiej w wysokości stanowiącej równowartość kredytu lub raty spłaty kredytu w walucie wymienialnej, w której udzielony był kredytu, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz, obowiązującego w (...), w dniu wymagalności, według aktualnej Tabeli kursów. Przy czym treść umowy nie określa procedury ustalania ww. kursów. W §1 pkt 16 (...) wskazano jedynie, że aktualna tabela kursów to tabela kursów (...) SA obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) SA określonych w umowie przeliczeń kursowych.

Tak więc, zmiana kursu waluty wpływała na wypłacone w złotych kwoty kredytu oraz na spłacane w złotych przez kredytobiorcę kwoty rat kapitałowo – odsetkowych, a ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosił kredytobiorca. Spłata kredytu następowała w złotych polskich w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej. Do przeliczeń wysokości rat kapitałowo – odsetkowych spłacanego kredytu zastosowanie miał kurs sprzedaży danej waluty obowiązujący w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. Bez wątpienia powód w chwili zawierania umowy kredytu nie miał żadnego wpływu w zakresie ustalenia kursu waluty EUR, niezbędnego do ustalenia wzajemnym zobowiązań stron, co wynika z zeznań powoda, że zakres dopuszczalnych negocjacji był znikomy. Ograniczał się do warunków cenowych, marży i prowizji. Nie ma jednak podstaw do przyjęcia, że pozostałe postanowienia były realnie negocjowane, gdyż bezsporne było, że umowa została zawarta na podstawie opracowanego przez bank wzorca. Oznacza to, że postanowienia w zakresie kursów wymiany stosowanych w tabeli nie były uzgodnione indywidualnie w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c.

Zgodnie z art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Ponadto zgodnie z brzmieniem art. 4 dyrektywy, nadanym sprostowaniem z 13 października 2016 r. (Dz.Urz.UE. L z 2016 r. Nr 276, poz. 17), nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna. W rezultacie przy dokonywaniu oceny niedozwolonego charakteru określonego postanowienia umownego, w tym także oceny indywidualnej, nie ma żadnego znaczenia, w jaki sposób umowa była wykonywana przez strony. W szczególności nie ma znaczenia, czy przedsiębiorca rzeczywiście korzystał z możliwości, jakie wynikają dla niego z określonego brzmienia postanowień umownych. Istotne jest jedynie, że nie było żadnych przeszkód, aby z takich uprawnień, mogących naruszać interesy konsumenta, mógł skorzystać (z tych względów bezprzedmiotowe było również prowadzenie postępowania dowodowego na omawiane okoliczności).

W tym miejscu można przywołać uchwałę Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018 r. (...). Sąd wskazał tam, że przy ocenie charakteru niedozwolonych postanowień decydujące znaczenia mają okoliczności istniejące w chwili zawarcia umowy.

„Klauzule waloryzacyjne” w umowie kredytu spowodowały, że wysokość zobowiązań wynikających z umowy podlegała wielokrotnemu przeliczaniu z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty przy czym mechanizm ustalania kursu nie został opisany w żaden sposób, gdyż umowa w tym względzie odsyła tylko do tabeli kursów obowiązującej w Banku. Oznacza to, że zgodnie z umową Bank miał całkowitą swobodę w zakresie ustalania kursu waluty, zaś powód nie miał na ten kurs żadnego wpływu. Zatem postanowienia, o których mowa, nie były uzgodnione indywidualnie z powodem w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c. Jak wynika z przedłożonych dokumentów, powód został poinformowany o ryzyku zmiany kursu i zadeklarował zgodę na poniesienie tego ryzyka, jednakże czym innym jest zgoda na poniesienie ryzyka związanego ze zmianą kursu waluty, a czym innym jest swobodne ustalanie tego kursu przez jedną ze stron.

Kwestionowane przez powodów postanowienia umowy (§2 pkt 1 (...), §1 pkt 16 (...), § 4 ust. 1 (...), §4 ust. 2 (...), §4 ust. 3 (...), §9 ust. 2 (...), §14 ust. 4 (...), §16 ust. 1 (...), §22 ust. 2 pkt 1 (...), §38 ust. 1 (...), §38 ust. 2 pkt 1 i 3 (...)) wskazywały na dwa rodzaje kursów – kurs kupna do ustalenia wysokości kredytu, którą należy wypłacić w PLN oraz kurs sprzedaży do ustalenia wysokości kolejnych rat spłaty w PLN. Ponieważ sposób ustalania tych kursów nie został określony w umowie, oznacza to, że mogły być one wyznaczane jednostronnie przez Bank według kryteriów na które powód nie miał żadnego wpływu. Na tle tak ukształtowanych postanowień dotyczących kursu waluty, która ma być miernikiem waloryzacji (przeliczania) zobowiązań wynikających z umowy kredytu bankowego utrwalony jest już pogląd, że mają one charakter niedozwolony, gdyż są „nietransparentne, pozostawiają pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron” (por. np. uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 382/18 i przywołane tam orzecznictwo). Wysokość kredytu wyrażonego w walucie obcej do wypłaty w walucie polskiej, a następnie wysokość, w jakiej spłaty w walucie polskiej, będą zaliczane na spłatę kredytu wyrażonego w walucie obcej, zależą bowiem wyłącznie od jednej ze stron umowy. Takie ukształtowanie umowy spowodowało, że po zawarciu umowy strona powodowa miała ograniczoną możliwość przewidzenia wysokości kwoty, jaka zostanie jej wypłacona, a następnie wysokości zadłużenia w PLN, skoro kursy wymiany w toku wykonywania umowy określić miał bank.

W ocenie Sądu umowa, w której to jedna strona ma prawo do swobodnego ustalania kursów przyjmowanych do wykonania umowy, prowadzi do wniosku, że postanowienia dotyczące kursu waluty właściwego dla wzajemnych rozliczeń stron były sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powoda w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy (art. 385 ² k.p.c. – por. uchwała SN z 20.06.2018 r. w sprawie(...)). Takie rozwiązania dawały bowiem Bankowi, czyli tylko jednej ze stron stosunku prawnego, możliwość przerzucenia na powoda całego ryzyka wynikającego ze zmiany kursów waluty wymienialnej i pozostawiały mu całkowitą swobodę w zakresie ustalania wysokości jego zadłużenia przez dowolną i pozbawioną jakichkolwiek czytelnych i obiektywnych kryteriów możliwość ustalania kursu przyjmowanego do rozliczenia spłaty kredytu.

W ocenie Sądu bank nie może jednak zasłonić się w tej sprawie brakiem wiedzy o abuzywnym charakterze postanowień zawartych w umowie. Powód nie był należycie poinformowany o tym, że klauzule abuzywne w umowie kredytu mogą zostać przez niego zaaprobowane. Tymczasem prawo konsumenta do uzyskania wiedzy o przedmiocie umowy winno być uznane za jego zasadnicze prawo, a brak tej wiedzy nie może zostać wykorzystane przez silniejszego kontrahenta umowy na jego korzyść. Bank jest niewątpliwie tzw. aktywnym uczestnikiem rynku, dysponującym odpowiednią informacją i wiedzą, czego nie można powiedzieć o konsumencie.

W realiach niniejszej sprawy oznacza to, że skutkiem powołanych wyżej zapisów umowy za niedozwolone jest wyeliminowanie ich z tej umowy. Wyeliminowanie postanowień dotyczących kursu waluty przy zachowaniu postanowień dotyczących określenia kwoty kredytu w EUR oznaczałoby, że kwota kredytu powinna zostać przeliczona na PLN, a strona powodowa w terminach płatności kolejnych rat powinna je spłacać w PLN, przy czym żadne postanowienie nie precyzowałoby kursu, według którego miałyby nastąpić takie rozliczenia. W ocenie Sądu nie ma możliwości zastosowania w miejsce wyeliminowanych postanowień żadnego innego kursu waluty.

Zgodnie z aktualnym poglądem wyrażonym w orzecznictwie, klauzulę waloryzacyjną traktuje się jako główne świadczenie kredytobiorcy, gdyż wpływa ona na wysokość tego świadczenia (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r. sygn. akt: (...) legalis nr 1966950). Zatem, w odniesieniu do przeliczenia należności stron brak jest możliwości zastępowania niedozwolonych klauzul umownych przepisami o charakterze ogólnym, które są przepisami dyspozytywnymi. Pogląd ten został wypracowany w oparciu o związanie wszystkich sądów Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy 93/13/EWG dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie (...). (...) podtrzymał pogląd, że w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy, skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje. Jedynie w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym. Wyjątek ten obejmuje sytuacje w której jest zgoda stron na jego zastosowanie oraz okoliczność, że brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi.

Dotychczas, orzecznictwo usuwając z umowy klauzule abuzywne odwoływało się do norm ogólnych prawa cywilnego, zastępując klauzule waloryzacyjną średnim kursem walut obcych prezentowanym przez Narodowy Bank Polski czy też innych kursów walut wskazywanych przez strony w umowie. Zgodnie ze stanowiskiem (...) nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, gdyż spowodowałoby to ingerencję, mogącą wpłynąć na równowagę interesów, powodując nadmierne ograniczenie swobody zawierania umów. Zresztą, pozostawałoby to także w sprzeczności z bytem klauzuli waloryzacyjnej jako świadczenia głównego kredytobiorcy.

W przedmiotowej sprawie brak możliwości stosowania norm o charakterze ogólnym nie pozwala na sięgnięcie do domniemanej woli stron lub utrwalonych zwyczajów (art. 65 k.c. i art. 56 k.c.). Zatem należy rozważyć, czy umowa łącząca strony może być utrzymana bez niedozwolonych klauzul, czy też nie jest to możliwe i należy ustalić nieważność umowy. Mając na względzie treść art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, niewątpliwie umowa nie może być utrzymana w mocy tylko wtedy, gdy na podstawie pozostałej treści umowy nie da się ustalić praw i obowiązków stron. W ocenie Sądu brak możliwości uzupełnienia umowy po wyeliminowaniu abuzywnych postanowień, powoduje, że nie jest obiektywnie możliwe wykonanie przez obie strony umowy. Zgodnie bowiem z aktualnym orzecznictwem zakwestionowane postanowienia umowne dotyczące mechanizmu przeliczania określają podstawowe świadczenia stron i z tego względu charakteryzują umowę. Po wyeliminowaniu z umowy stron postanowień dotyczących kursów wymiany, wiadomym jest jedynie, że Bank zobowiązuje się postawić do dyspozycji powoda równowartość określonej kwoty EUR w złotych polskich, lecz nie wiadomo według jako miernika ma być wyliczona ta równowartość. Nie jest również wiadomo, jaką kwotę powinien zwrócić kredytobiorca. W konsekwencji nie da się ustalić kwoty kredytu, która podlega zwrotowi na rzecz Banku, albowiem ustalenie wysokości zobowiązania odnosiło się do kursów walut. Brak jednoznacznego określenia zasad ustalania kursów, a tym samym brak możliwości określenia praw i obowiązków stron oznacza, że umowa jest niezgodna z art. 69 pr. bank. i tym samym sprzeczna z prawem i z tego względu nieważna (art. 58 k.c.). Podnieść należy, że strona powodowa była pouczona o skutkach ustalenia nieważności umowy i zgodziła się na poniesienie konsekwencji z tym związanych.

Nieważność umowy oznacza, że nie istnieje stosunek zobowiązaniowy między stronami, jaki miałby powstać w wyniku jej zawarcia. W konsekwencji, strony, które zawarły nieważną umowę, powinny sobie zwrócić wzajemnie otrzymane świadczenia. Skoro bowiem podstawa tych świadczeń została uznana za nieważną i sprzeczną z prawem, świadczenia te są świadczeniami nienależnymi w rozumieniu art. 410 k.c. Zgodnie z nim w przypadku świadczeń nienależnych zastosowanie znajdują przepisy art. 405 i nast. k.c., które przewidują obowiązek zwrotu korzyści uzyskanych kosztem innej osoby. Stosownie do uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., mającej moc zasady prawnej, jeżeli bez bezskutecznego postanowienia, umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytobiorcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy.

Zatem Sąd kieruje się tzw. „teorią dwóch kondykcji”, zakładającą zasądzenie na rzecz kredytobiorcy pełnej sumy kwot spłaconych bankowi z pozostawieniem do osobnego procesu lub do zarzutu potrącenia kwot wypłaconych przez Bank. Powyższe znajduje potwierdzenie w uchwale Sądu Najwyższego (...) z 16 lutego 2021 r., zgodnie z którą stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością spłaca kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenie nienależnego (art. 410 § 1 w zw. z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależne otrzymanej kwoty kredytu.

W niniejszej sprawie powodowie w pozwie żądali zwrotu wszystkich kwot, które zapłacili na rzecz banku w okresie od dnia 27 maja 2010 r. do 05 października 2023 r. (data spłaty całkowitej kredytu). Jak wynika z zaświadczenia banku, w tym okresie powód zapłacił tytułem rat 355.560,92 złotych oraz 118.785,53 Euro.

W związku z tym na podstawie powołanych przepisów zasądzono od pozwanej (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powodów kwoty 355.560,93 (trzysta pięćdziesiąt pięć tysięcy pięćset sześćdziesiąt, 93/100)złotych oraz 118.785,53 (sto osiemnaście tysięcy siedemset osiemdziesiąt pięć, 53/100) Euro w ten sposób, że:

c)  na rzecz powódki I. K. zasądza kwoty 212.233,41 złotych oraz 118.785,53 Euro wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od tych kwot od dnia 28.06.2024 r. do dnia zapłaty;

d)  na rzecz powoda P. K. zasądza kwotę 143.327,52 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 28.06.2024 r. do dnia zapłaty – zgodnie z żądaniem pozwu.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie brak jest podstaw do zastosowania art. 411 k.c. Wskazać bowiem należy, że pozwany nie wykazał, że powodowie mieli wiedzę, że spełniał nienależne świadczenie. Ponadto kredytobiorca spełniał świadczenie w celu uniknięcia przymusu. Niewątpliwie nieuiszczenie przez niego rat w wysokości wyliczonej przez Bank, mogło spowodować wypowiedzenie przez bank umowy kredytu. Ponadto spełnienie świadczeń wobec banku nie czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Nie można również stwierdzić, aby bank otrzymane świadczenia zużył lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Ponadto roszczenie kredytobiorcy nie jest przedawnione, albowiem najwcześniej w marcu 2024 r. dowiedzieli się, że bank zastosował w umowie nieuczciwe warunki.

O obowiązku zapłaty odsetek orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. Sąd orzekł o obowiązku zapłaty odsetek od 28 czerwca 2024 r. do dnia zapłaty. Odpowiedź na reklamację pozwanego datowana jest na 27 czerwca 2024 r. W wezwaniu powodowie dostatecznie sprecyzowali swoje żądania, stąd też pozwany Bank miał dostateczną możliwość, aby w terminie złożenia swojej odpowiedzi spełnić świadczenie.

Z tych przyczyn na podstawie powołanych przepisów orzeczono jak w pkt I wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt II na podstawie art. 98 k.p.c. – tj. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania oraz zgodnie z żądaniem pozwu. Dlatego pozwany, jako strona przegrywająca, zobowiązany jest zwrócić przeciwnikowi wszystkie niezbędne koszty do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na zasądzoną kwotę składa się: opłata od pozwu w kwocie 1.000 zł, koszty zastępstwa procesowego w wysokości 10.800 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 2x17 zł. W związku z tym, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 11.834 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w ten sposób, że:

a) na rzecz powódki I. K. zasądza kwotę 5.917,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty,

b) na rzecz powoda P. K. zasądza kwotę 5.917,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Przy czym, zasądzono również w trybie art. 98 § 1 ¹ k.c. odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

sędzia Krystian Szeląg