Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: sędzia Juliusz Ciejek

Protokolant: sekretarz sądowy Anna Kosowska

po rozpoznaniu w dniu 8 października 2024 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. Bank (...) z siedzibą w W.

przeciwko R. M. i M. M.,

o zapłatę i ukształtowanie świadczenia lub zapłatę

I.  umarza postępowania o zapłatę kwoty 250.000 zł (dwieście pięćdziesiąt tysięcy złotych),

II.  zasądza od pozwanych na rzecz powoda odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 250.000 zł od dnia 16 marca 2024 r. do dnia 14 sierpnia 2024 r.,

III.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

IV.  koszty procesu stron wzajemnie znosi.

Sygn. akt I C 1547/22

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 22.12.2022 r. przeciwko M. M. i R. M. powód R. Bank (...) w W. Oddział w Polsce wniósł o:

I. zasądzenie solidarnie (ewentualnie in solidum) od pozwanego na rzecz powoda kwoty 250.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu stronie pozwanej do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej,

ewentualnie,

na wypadek uznania przez Sąd, że brak jest podstaw do zasądzenia powyższej kwoty solidarnie lub ewentualnie in solidum, wniósł o jej zasądzenie w częściach równych, tj.:

a)  zasądzenie od M. M. na rzecz powoda kwoty 125.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu stronie pozwanej do dnia zapłaty,

b)  zasądzenie od R. M. na rzecz powoda kwoty 125.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu stronie pozwanej do dnia zapłaty,

II. zasądzenie solidarnie (ewentualnie in solidum) od strony pozwanej na jego rzecz wartości bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej w związku z bezumownym korzystaniem przez stronę pozwaną z kwoty kapitału kredytu wypłaconego przez powoda:

1.  kwoty 231.758,96 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu stronie pozwanej do dnia zapłaty z tytułu kosztu poniesionego przez powoda w związku z bezumownym korzystaniem przez stronę pozwaną z kwoty wypłaconego kapitału oraz kwoty 85.707,08 zł z tytułu dodatkowej kwoty, ponad kwotę wskazaną w punkcie I, z tytułu zmiany wysokości roszczenia w punkcie I powyżej, na skutek tzw. waloryzacji sądowej wynikającej z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza, tym samym na zasadzie art. 358 ¹ § 3 k.c., wniósł o zmianę wysokości świadczenia pieniężnego z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej kosztem powoda w postaci wypłaconej kwoty 250.000 zł, stanowiącej nominalną wartość świadczenia pieniężnego (kredytu) w dniu jego wypłaty,

ewentualnie,

na wypadek uznania przez Sąd, że brak jest podstaw do zasądzenia powyższych solidarnie lub ewentualnie in solidum, wnieśli o jej zasądzenie w częściach równych, tj.:

a.  od M. M. na jego rzecz kwoty 158.733,02 zł wraz
z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu stronie pozwanej do dnia zapłaty;

b.  od R. M. na jego rzecz kwoty 158.733,02 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu stronie pozwanej do dnia zapłaty;

w razie nieuwzględnienia powyższego żądania w zakresie punktu II.1 - w ramach żądania ewentualnego, obok roszczenia głównego wskazanego w punkcie I, wniósł
o zasądzenie:

2.  solidarnie (ewentualnie in solidum) od strony pozwanej na jego rzecz kwoty 40.488,37 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu stronie pozwanej do dnia zapłaty;

ewentualnie,

na wypadek uznania przez Sąd, że brak jest podstaw do zasądzenia powyższej kwoty solidarnie lub ewentualnie in solidum, wniósł o zasądzenie jej w częściach równych, tj.:

a.  od M. M. na jego rzecz kwoty 20.244,19 zł wraz
z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu stronie pozwanej do dnia zapłaty;

b.  od R. M. na jego rzecz kwoty 20.244,18 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu stronie pozwanej do dnia zapłaty.

Nadto, powód wniósł o zasądzenie od pozwanych solidarnie lub ewentualnie od każdego z pozwanych na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powód wniósł o zawieszenie postępowania do czasu zakończenia postępowania apelacyjnego toczącego się przed Sądem Okręgowym w (...) z powództwa strony pozwanej przeciwko powodowi, pod sygn. akt(...).

W uzasadnieniu wskazał, że przedmiotem niniejszej sprawy jest żądanie, aby strona pozwana zwróciła powodowi nienależne świadczenia otrzymane w związku
z umową kredytu. Strona pozwana zakwestionowała w powództwie kredytobiorcy ważność umowy kredytu zawartej z bankiem. W przypadku uznania przez Sąd, że umowa jest trwale bezskuteczna (nieważna) strony będą zobowiązane do wzajemnego rozliczenia. Powód dochodzi roszczeń mu należnych z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej. Bank stoi na stanowisku, że przysługuje mu zarówno roszczenie o zwrot udostępnionego kapitału z uwzględnieniem zmiany siły nabywczej pieniądza, jak i roszczenie o zwrot tzw. "kosztu korzystania z kapitału". Powód wskazał, że podstawę prawną jego roszczeń stanowi przepis art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c.

(pozew k. 4-18)

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwani wnieśli o zawieszenie postępowania wobec uzależnienia rozstrzygnięcia niniejszej sprawy od wyniku postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej sygn. sprawy (...)

W ocenie pozwanych żądanie powoda stanowi nadużycie prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 k.c.

Pozwani przyznali, że bezsporne pomiędzy stronami są następujące okoliczności:

- zawarcie przez strony umowy kredytowej o treści jak w załączeniu do pozwu,

- dokonywanie spłaty kredytu w datach i kwotach wynikających z rozliczenia przedstawionego przez powoda,

- wystąpienie przez kredytobiorców z pozwem kwestionującym ważność przedmiotowej umowy kredytu.

Jednocześnie pozwani zaprzeczyli w szczególności, że:

- roszczenie banku o zwrot świadczenia nienależnego (bezpodstawnego wzbogacenia) w postaci korzystania przez pozwanych z kapitału jest zasadne,

- w przypadku stwierdzenia nieważności umowy bankowi przysługiwałoby jakiekolwiek roszczenia o zwrot wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału,

- pozwani są bezpodstawnego wzbogaceni względem powoda z tytułu zaoszczędzonego rynkowego kosztu usługi,

- obciążenie kredytobiorców kosztami z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału spełnia dyrektywy dotyczące ochrony konsumenta,

- wyliczenia powoda w zakresie wysokości dochodzonego roszczenia opierają się na obiektywnych łatwo dostępnych i weryfikowalnych wskaźnikach,

- wynagrodzenie za bezumowne korzystanie powinno zostać zwaloryzowane o wskaźnik wzrostu cen i usług konsumpcyjnych.

W ocenie powodów umowa kredytu jest nieważna w całości. Roszczenie powoda o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału uległo przedawnieniu. Bankowi nie przysługują odsetki za opóźnienie.

(odpowiedź na pozew k. 57-77)

Powód pismem z dnia 23.05.2024 r. cofnął bez zrzeczenia się roszczenia wskazane w pkt II ppkt 1 i 2 petitum pozwu żądanie zasądzenia wartości bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej w związku z bezumownym korzystaniem przez stronę pozwana z kwoty kapitału.

(pismo powoda – k. 91, 103)

Pozwani w piśmie z dnia 25.06.2024 r. wyrazili zgodę na cofnięcie powództwa w części wskazanej przez powoda w piśmie z dnia 23.05.2024 r. Jednocześnie wnieśli o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w zakresie cofniętego roszczenia.

(pismo pozwanych – k. 97)

Postanowieniem z dnia 17.07.2024 r. Sąd na podstawie art. 355 w zw. z art. 203 § 1 k.p.c. umorzył postępowanie w sprawie w części obejmującej żądanie: zapłaty kwot 231.758, 96 zł, 85.707,08 zł i zmiany wysokości świadczenia pieniężnego oraz roszczeń ewentualnych zawartych w pkt III ppkt 1 i 2 żądania pozwu.

(postanowienie Sądu z dnia 17.07.2024 r. – k. 107)

Powód drogą elektroniczną złożył pismo procesowego z dnia 03.10.2024 r., jednakże w dniu rozprawy 08.10.2024 r. oryginał pisma i jego odpis nie znajdował się w aktach sprawy. Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 130 ^1a § 1 k.p.c. zwrócił powodowi pismo z dnia 03.10.2024 r., jako złożone przez profesjonalnego pełnomocnika, a zwierającego braki formalne w postaci nienadesłania oryginału tego pisma i kopii celem doręczenia stronie przeciwnej.

(protokół rozprawy – k. 154-155)

Na rozprawie w dniu 08.10.2024 r. powód cofnął pozew w zakresie żądania zapłaty kwoty 250.000 zł z uwagi na rozliczenie kapitału na skutek złożonego przez pozwanych oświadczenia o potrąceniu, zaakceptowanego przez bank.

Powód rozszerzył żądanie pozwu o kwotę 41.244,86 zł tytułem skapitalizowanych odsetek, dokonując kapitalizacji za okres od 15.03.2023 r. tj. doręczenia odpisu pozwu stronie pozwanej do dnia 14.08.2024 r.

(protokół rozprawy – k. 154-155)

Sąd z uwagi na to, że powód nie dokonał rozszerzenia pozwu na piśmie, uznał że brak jest możliwości uznania, że nastąpiło skuteczne rozszerzenie pozwu.

(protokół rozprawy – k. 154-155)

Pozwani wyrazili zgodę na cofnięcie pozwu w zakresie żądania kwoty 250.000 zł.

(protokół rozprawy – k. 154-155)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 4 czerwca 2008 r. pozwani jako konsumenci zawarli z poprzednikiem prawnym powodowego banku (...) S.A. Spółką Akcyjną Oddział w Polsce – umowę o kredyt hipoteczny nr (...).

Zgodnie z umową Bank udzielił pozwanym kredytu w kwocie 250.000 zł na dowolny cel konsumpcyjny, indeksowanego do (...) (§ 2 ust. 1 i ust. 2 umowy).

Okres kredytowania ustalono na 300 miesięcy (§ 2 ust. 3 i § 6 ust. 4 umowy). Raty spłaty określono jako równe, miesięczne, obejmujące kapitał i odsetki (§ 6 ust. 1 i ust. 2 umowy).

Oprocentowanie kredytu ustalono jako zmienne i stanowiące sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M ( (...)) oraz stałej marży 2,89 punktów procentowych. Na dzień sporządzenia umowy oprocentowanie wynosiło 5,66500 % w stosunku rocznym. Zasady naliczania odsetek, ustalania wysokości oprocentowania oraz zasady zmiany oprocentowania zostały określone w regulaminie (§ 3 umowy).

Raty kredytu oraz inne należności związane z kredytem miały być pobierane z rachunku wskazanego przez kredytobiorcę w pełnomocnictwie, stanowiącym załącznik do umowy. Kredytobiorca zobowiązany był na podstawie umowy do utrzymywania wystarczających środków na ww. rachunku uwzględniając możliwe wahania kursowe w przypadku indeksowanych do waluto obcych. (§ 6 ust. 6 umowy).

Wypłata kredytu zgodnie z umową miała odbyć się jednorazowo na podstawie pisemnej dyspozycji kredytobiorcy na rachunek bankowy w niej wskazany, po spełnieniu przez kredytobiorcę warunków uruchomienia kredytu (§ 5 ust 1-4 umowy).

Kredyt został zabezpieczony hipoteką kaucyjną do kwoty 500.000 zł na prawie własności kredytowanej nieruchomości (§ 7 ust. 1 umowy).

(dowód: umowa kredytu – k. 28-30)

Na wniosek pozwanych kredyt został wypłacony w dniu 27.06.2022 r. w kwocie 250.000 zł co stanowiło równowartość 122.819,95 CHF.

(dowód: zaświadczenie – k. 31)

Pozwani wytoczyli przed Sądem Okręgowym w W. powództwo przeciwko powodowi o ustalenie nieważności umowy kredytu i zapłatę z tego tytułu (sygn. akt (...)).

Sąd Okręgowy w W. w wyroku ustalił, że umowa jest nieważna i zasądził od banku na rzecz kredytobiorców kwotę 507.319,49 zł oraz 5.942,60 CHF z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 września 2022 r. do dnia zapłaty.

Od powyższego wyroku apelację wniósł R. Bank (...) w W. Oddział w Polsce. Sąd Apelacyjny w W. wyrokiem z dnia 23.05.2025 r. w sprawie o sygn. akt(...) oddalił apelację.

(dowód: protokół rozprawy – k. 154-155, okoliczność bezsporna)

Pozwani w dniu 14.08.2024 r, złożyli powodowi oświadczenie o potrąceniu na skutek czego nastąpiło miedzy stronami rozliczenie kapitału w kwocie 250.000 zł.

(dowód: oświadczenie na rozprawie w dniu 14.08.2024 r. – k. 154)

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powoda o zapłatę odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty udostępnionego kapitału zostało uznane za zasadne, jednak od innej daty początkowej. Sąd uznał, że zasadnym będzie zasądzenie odsetek od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu stronie pozwanej. Wobec powyższego żądanie odsetek przed tym dniem podlegało oddaleniu.

Sąd umorzył postępowanie w pozostałym zakresie tj. o zapłatę kwoty 250.000 zł z uwagi na cofnięcie pozwu w tym zakresie przez powoda.

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt i niekwestionowane przez strony dokumenty. W niniejszej sprawie okoliczności faktyczne nie były sporne, a jedynie występował spór co do prawa – czy powodowi przysługują odsetki za opóźnienie od kwoty udostępnionego pozwanym kapitału.

Ostatecznie powód domagał się zasądzenia od pozwanych odsetek od kwoty 250.000 zł od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty. Powód żądanie opierał na tym, iż w wyniku postępowania sądowego toczącego się przed Sądem Okręgowym w W. ((...)), a następnie przed Sądem Apelacyjnym w W. ((...)) ustalona została nieważność umowy kredytu łączącej strony. Sąd orzekający w niniejszej sprawie na podstawie art. 365 i 366 k.p.c. jest związany prawomocnym wyrokiem wydanym przez Sąd Okręgowy w Warszawie i Sąd Apelacyjny w Białymstoku w zakresie ustalenia nieważności umowy kredytu.

W zakresie zarzutu pozwanych dotyczącego nadużycia prawa podmiotowego przez powoda w rozumieniu art. 5 k.c. wskazać należy, że przepis art. 5 k.c. stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonanie prawa i nie korzysta z ochrony. Sąd w wytoczonym przez powoda powództwie nie dostrzega sprzeczności ani ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa ani z zasadami współżycia społecznego. W toku postępowania ocenie podlega to czy powodowi należy się określone świadczenie w związku nieważnością umowy kredytu. Powyższe nie spełnia przesłanek wskazanych w art. 5 k.c.

Powód żądał zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 2500.000 zł od doręczenia pozwu do dnia zapłaty i to żądanie zostało uwzględnione w części – tj. od innej daty początkowej. Sąd uznał, że zasadnym jest zasądzenie odsetek ustawowych od dnia następnego po dniu doręczeniu pozwu pozwanym.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 22.03.2001 r. o sygn. akt V CKN 769/00 wskazał „ Przepisy regulujące instytucję bezpodstawnego wzbogacenia, a więc i nienależnego świadczenia (art. 410 § 1 k.c.), nie określają terminu, w jakim nastąpić ma wykonanie obowiązku zwrotu nienależnego świadczenia. Nie można też wyznaczyć tego terminu, odwołując się do natury zobowiązania, z którego świadczenie wynika. W tym stanie rzeczy - jak już podkreślono wyżej - za uzasadniony uznać należy pogląd, że zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1976 r., III CRN 289/76, nie publ. oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1991 r., III CZP 2/91, OSNCP 1991, nr 7, poz. 93). Oznacza to, że termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez zubożonego. Terminu "niezwłocznie" nie można utożsamiać z terminem natychmiastowym. Brak jest też podstaw do uznania, że w typowych sytuacjach, gdy z okoliczności nic innego nie wynika, należy przyjmować, że spełnienie świadczenia oznacza spełnienie w terminie 14 dni od wezwania (taki termin wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 maja 1991 r., II CR 623/90, (...), wkładka 1991, nr 10-11, poz. 50).” Powód nie wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 250.000 zł przed złożeniem pozwu. Wobec powyższego doręczenie pozwu w niniejszej sprawie należy traktować jako datę gdy pozwani dowiedzieli się o roszczeniu pozwanego. Pozwani odebrali pozew w dniu 15.03.2024 r. (oświadczenie zawarte w odpowiedzi na pozew – k. 57v). Wobec powyższego pozwani pozostawali w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia od dnia 16.03.2024 r. i od tej daty Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie.

Powód zachował prawo do dochodzenia odsetek. Dochodzone od powodowego banku kwoty pozwani wyrokiem Sądu Okręgowego w W. otrzymali również z odsetkami i przedstawiali je do potrącenia. W tej sytuacji nie ma podstaw do pozbawiania powoda prawa do należnych mu odsetek za opóźnienie.

W związku z tym, Sąd na podstawie art. 481 § 1 k.c. zasądził odsetki za opóźnienie od kwoty 250.000 zł od dnia 16.03.2024 r. do dnia zapłaty, o czym orzekł w punkcie II sentencji wyroku, zaś w pozostałym zakresie powództwo o odsetki oddalił, o czym orzekł w punkcie III sentencji wyroku

Powód pierwotnie domagał się również zapłaty kwoty 250.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zwrotu wypłaconego kapitału. Z uwagi na rozliczenie wyżek wskazanej należności miedzy stronami po wytoczeniu powództwa, powód cofnął pozew w tym zakresie. Pozwani wyrazili zgodę na cofnięcie pozwu. W ocenie Sądu czynności powoda nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, z prawem ani nie zmierza do obejścia prawa, a więc dopuszczalna. Wobec skutecznego cofnięcia pozwu w części przez powoda, Sąd na podstawie art. 355 w zw. z art. 203 § 1 k.p.c. umorzył postępowanie co do żądania zapłaty kwoty 250.000 zł, o czym orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Z uwagi na cofnięcie pozwu w części dotyczącej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału przez pozwanych, zrzut przedawnienia podniesiony w tym zakresie stał się bezprzedmiotowy. Wobec tego Sąd nie dokonał oceny tego zarzutu w niniejszej sprawie.

Sąd nie uwzględnił wniosku o zawieszenie postępowania z uwagi na fakt, iż wniosek ten prowadził jedynie do wydłużenia postępowania. Dotychczasowe orzecznictwo sądów powszechnych oraz Trybunały Sprawiedliwości Unii Europejskiej pozwoliło na rozpoznanie niniejszej sprawy. Wbrew twierdzeniom pozwanego, nie występują tu tak istotne zagadnienia prawne, które nie podlegałyby już ocenie sądów krajów oraz zagranicznych.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. W ocenie Sądu, za wzajemnym zniesieniem kosztów procesu przemawiały losy i zasadność poszczególnych żądań brak. I tak, umorzono postępowanie w części dotyczącej zwrotu kapitału (cofnięcie pozwu w tym zakresie nastąpiło z uwagi na rozliczenie się stron w tym zakresie po wytoczeniu powództwa). W tym zakresie pozwani przyczynili się do wytoczenia powództwa.

Z drugiej strony umorzono postępowania na skutek cofnięcia pozwu w zakresie wynagrodzenia za korzystanie z kapitału oraz o zapłatę zwaloryzowanej kwoty kapitału. To roszczenie od początku było z kolei pozbawione podstaw.

W związku z powyższym Sąd orzekł jak w punkcie IV sentencji wyroku.