Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Beata Bihuń
Protokolant:	starszy sekretarz sądowy Edyta Smolińska-Kasza

po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2024 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. S., D. S., B. C., G. S.

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę lub ustalenie i zapłatę

I.  Ustala, że pomiędzy powodami M. S., D. S., B. C. oraz G. S. nie istnieje stosunek prawny wynikający z zawartej w dniu 05.05.2008 r. pomiędzy nimi a pozwanym (...) Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. umowy kredytu WŁASNY KĄT hipoteczny ze zmienną stopą procentową Nr 203- (...);

II.  Zasądza od pozwanego (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda M. S. kwotę 1.097,48 zł (jeden tysiąc dziewięćdziesiąt siedem złotych i 48/100) oraz 13.153,87 CHF (trzynaście tysięcy sto pięćdziesiąt trzy franki szwajcarskie i 87/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 10 maja 2024 r. do dnia zapłaty;

III.  Zasądza od pozwanego (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda D. S. kwotę 1.097,48 zł (jeden tysiąc dziewięćdziesiąt siedem złotych i 48/100) oraz 13.153,87 CHF (trzynaście tysięcy sto pięćdziesiąt trzy franki szwajcarskie i 87/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 10 maja 2024 r. do dnia zapłaty;

IV.  Zasądza od pozwanego (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda B. C. kwotę 1.097,48 zł (jeden tysiąc dziewięćdziesiąt siedem złotych i 48/100) oraz 13.153,87 CHF (trzynaście tysięcy sto pięćdziesiąt trzy franki szwajcarskie i 87/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 10 maja 2024 r. do dnia zapłaty;

V.  Zasądza od pozwanego (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda G. S. kwotę 1.097,48 zł (jeden tysiąc dziewięćdziesiąt siedem złotych i 48/100) oraz 13.153,87 CHF (trzynaście tysięcy sto pięćdziesiąt trzy franki szwajcarskie i 87/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 10 maja 2024 r. do dnia zapłaty;

VI.  W pozostałej części powództwo oddala;

VII.  Zasądza od pozwanego (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powodów M. S., D. S., B. C. oraz G. S. solidarnie kwotę 11.868,00 zł (jedenaście tysięcy osiemset sześćdziesiąt osiem złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

sygn. akt I C 1758/23

UZASADNIENIE

Powodowie M. S., D. S.. B. C. oraz G. S. w pozwie wniesionym przeciwko (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., wnieśli o:

1.  ustalenie, że pomiędzy nimi a pozwanym nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu hipotecznego WŁASNY KĄT hipoteczny
ze zmienna stopą procentową nr 203- (...) zawartej
w dniu 05.05.2008 roku;

2.  zasądzenie od pozwanego solidarnie na ich rzecz kwoty 4.389,94 zł oraz 52.615,49 CHF wraz odsetkami ustawowymi od dnia 19.08.2023 r. do dnia zapłaty, ewentualnie o:

3.  ustalenie, że powodów nie wiążą postanowienia dotyczące waloryzacji, a zawarte w § 1 pkt 14 i 19, § 4 ust. 1 – 3, § 16 ust. 1, § 22 ust. 2, § 32 ust. 1, § 36 ust. 1, § 39 ust. 2 pkt 1 i 3 części ogólnej umowy ( (...));

4.  zasądzenie od pozwanego solidarnie na ich rzecz kwoty 85.219,45 zł wraz odsetkami ustawowymi od dnia 19.08.2023 r. do dnia zapłaty.

Powodowie wnieśli również o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz solidarnie kosztów procesu.

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że zawarli z pozwanym jako konsumenci umowę kredytu hipotecznego, denominowanego do waluty (...), która jest nieważna. Strony wskazały w umowie kwotę kredytu w (...), podczas gdy ich zgodnym i rzeczywistym zamiarem było udzielenie kredytu w PLN. Powodowie zarabiali w złotówkach i mieszkali w Polsce, o czym pozwany wiedział. Dodatkowo celem kredytowania była zakup nieruchomości w Polsce. F. zawarty w umowie nie miał żadnego odniesienia do celu kredytowania
i uznać należy, że rzeczywistym zamiarem stron było udzielenie kredytu w PLN.
W konsekwencji nieważne są postanowienia zawarte w umowie oraz inne określające wysokość i walutę kwoty kredytu w (...), a także zasady przeliczania udostępnionej kwoty kredytu z (...) na PLN oraz zasady przeliczania z (...) na PLN rat kredytu, ponieważ umowa stron była umową pozorną. Powodowie dodali ponadto, że zawarte w umowie klauzule waloryzacyjne są sprzeczne z naturą stosunku prawnego oraz zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 1 kc w zw. z art. 353 ¹ kc). Podkreślili, że bank nie poinformował ich o ryzyku związanym z zawarciem umowy kredytu powiązanego z walutą obcą i uzależnieniem kredytu od kursu (...). W ocenie powodów w umowie nie określono kwoty w PLN, jak miała zostać wysłana powodom, co narusza treść art. 69 ust. 1 i 2 ustawy prawo bankowe i również powoduje, że jest nieważna w świetle art. 58 1 kc.

Powodowie podnieśli, ze umowa zobowiązywała bank do wypłacenia powodom franków szwajcarskich, z czego pozwany się nie wywiązał, w związku z czym nie doszło do wykonania umowy z jego strony.

Żądanie zasądzenia wskazanych w pozwie kwot powodowie wywodzili z treści art. 410 kc w zw. z art. 405 kc.

Pozwany (...) Bank (...) S.A. siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W obszernym uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany zaprzeczył przede wszystkim, że powodowie nie posiadają interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie. Pozwany podniósł, że kwota kredytu została w umowie wyrażona precyzyjnie, a w przeciwieństwie do kredytów waloryzowanych, w kredycie denominowanym waluta obca nie jest miernikiem waloryzacji, lecz wyraża wartość zobowiązania pieniężnego. W ocenie pozwanego powodowie byli świadomi ryzyka kursowego istniejącego zarówno na etapie wypłaty jak i spłaty kredytu oraz jego wpływu na zaciągnięte zobowiązanie. Nie byli zainteresowani kredytem w PLN, co potwierdzili we wniosku kredytowym. Warunki umowy były z nimi negocjowane indywidualnie. Dodatkowo korzystanie z tabeli kursów banku przy wypłacie i spłacie kredytu miało charakter fakultatywny i zależało od stron, a każdy klient był uprawniony do negocjowania kursu waluty, przy czym kursy stosowane przez bank miały charakter rynkowy. Powodowie mogli spłacać kredyt bezpośrednio w walucie kredytu na rachunek techniczny lub walutowy, co zresztą czynili od 2008 roku, w związku z czym kwestionowane przez nich klauzule w przedmiotowej sprawie nie miały zastosowania co do żadnej z rat. Pozwany wskazał, że odesłanie do kursu kupna z Tabeli kursowej banku na etapie wypłaty kredytu nie rzutuje na ocenę ważności kredytu, ale wyłącznie na prawidłowość wykonania umowy. Pozwany podniósł, że umowę można nadal wykonywać nawet przy uznaniu za abuzywne niektórych jej postanowień. Zakwestionował datę, od której powodowie żądając odsetek, wskazując, że powinna być ona powiązana z datą uprawomocnienia się wyroku.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 05.05.2008 r. strony zawarły umowę kredytu Własny KĄT hipoteczny/ze zmienną stopą procentową nr 203- (...), na mocy której Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 88.750,00 CHF z przeznaczeniem na nabycie prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego. Kredyt został udzielony na okres 480 miesięcy (§ 2 części szczegółowej umowy, zwanej dalej (...)).

Zgodnie z § 6 (...) wypłata miała nastąpić w transzach na rachunek zbywcy prawa, po spełnieniu warunków opisanych w ust. 4.

Zgodnie z § 7 (...) spłata kredytu miała następować w równych ratach kapitałowo – odsetkowych, które miały być pobierane z rachunku wskazanego w ust. 4.

W § 1 ust. 1 pkt 14 części ogólnej umowy, zwanej dalej (...) zdefiniowano Tabelę kursów jako Tabelę kursów (...) S.A. obowiązującą w chwili dokonywania przez (...) S.A. określonych w umowie przeliczeń kursowych, dostępna w (...) S.A. oraz na stronie internetowej (...) S.A.

W §1 ust. 1 pkt 19 (...) walutę wymienialną zdefiniowano jako walutę wymienialną, której kursy są zamieszczane w Tabeli kursów.

Stosownie do § 4 ust. 1 (...) wskazano, że kredyt może być wypłacany:

a) w walucie wymienialnej – na sfinansowanie zobowiązań kredytobiorcy poza granicami RP oraz w przypadku zaciągania kredytu na spłatę kredytu walutowego,

b) w walucie polskiej - na sfinansowanie zobowiązań w RP.

Zgodnie z § 4 ust. 2 i 3 (...) w przypadku wypłaty kredytu albo transzy w walucie polskiej stosuje się kurs kupna dla dewiz obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego, według aktualnej Tabeli kursów. Natomiast w przypadku wypłaty kredytu albo transzy w walucie wymienialnej innej, niż waluta kredytu, stosuje się kurs kupna/sprzedaży dla dewiz, obowiązujące w (...) SA w dniu zlecenia płatniczego, według aktualnej Tabeli kursów.

Zabezpieczenie kredytu stanowiła hipoteka zwykła oraz hipoteka kaucyjna oraz cesja praw z umowy ubezpieczenia nieruchomości (§ 4 (...)).

W § 6 ust. 1 (...) wskazano, że odsetki od kredytu będą pobierane w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej w stosunku rocznym, której wysokość jest ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i marży (...) SA.

W § 7 ust. 1 (...) stawkę referencyjną określono jako stawkę LIBOR lub (...), publikowaną odpowiednio o godzinie 11:00 (...) lub 11:00 na stronie informacyjnej R. w drugim dniu poprzedzającym dzień rozpoczynający pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej. W przypadku braku notować stawki referencyjnej dla danego dnia, do wyliczenia stopy procentowej stosuje się notowanie z dnia poprzedniego.

Zgodnie z § 7 ust. 2 (...) wzrost stawki referencyjnej wpływa na podwyższenie oprocentowania kredytu, które spowoduje wzrost spłaty raty kredytu.

W § 11 (...) znalazło się oświadczenie kredytobiorcy, że został on poinformowany, iż ponosi ryzyko zmiany kursów waluty, polegające na wzroście wysokości zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokości rat kredyt, wyrażonych w walucie polskiej, przy wzroście kursów waluty kredytu oraz stopy procentowej, polegające na wzroście raty spłaty przy wzroście stawki referencyjnej. W § tym wskazano również, że kredytobiorca w całym okresie kredytowania może dokonać zmiany waluty kredytu.

Zgodnie z § 2 (...) stawka referencyjna w dniu zawarcia umowy wynosiła 2,805 p.p., stała marża 1,98 p.p., a oprocentowanie wynosiło
5,685 p.p. w stosunku rocznym.

W § 21 ust. 1 (...) wskazano, że spłata kredytu i odsetek następuje w drodze potrącenia przez (...) wierzytelności pieniężnych z tytułu udzielonego kredytu z wierzytelnościami pieniężnymi kredytobiorcy z tytułu środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku (...), rachunku walutowym, rachunku technicznym, prowadzonych przez (...) S.A.

W przypadku dokonywania spłat zadłużenia kredytobiorcy z (...), środki z rachunku będą pobierane w walucie polskiej w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty spłaty kredytu w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz, obowiązującego w (...) SA w dniu 1 dnia każdego miesiąca, według aktualne Tabeli kursów ( § 22 ust. 2 pkt 1 (...))

Stosownie do § 32 ust. 1 (...), niespłacone przez kredytobiorcę części albo całości raty w terminie umownym spowoduje, że należność w tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i może zostać przez (...) SA przeliczona na walutę polską według kursu sprzedaży dla dewiz obowiązującego w (...) SA w dniu, o którym mowa w § 7 ust. 5 (...), według aktualnej Tabeli kursów.

Spłata zadłużenia przeterminowanego w walucie innej niż polska po takim przeliczeniu miała być przeliczana na PLN według kursu kupna z aktualnej Tabeli kursów Banku, obowiązującej w dniu wpływu środków (§ 36 (...)).

W przypadku nadpłaty kredytu, wyższej niż kwota opisana w § 39 ust. 2 (...), zostanie ona zwrócona kredytobiorcy na jego rachunek walutowy lub rachunek prowadzony w walucie polskiej, po jej uprzednim przeliczeniu przy zastosowaniu obowiązującego w (...) S.A. kursu kupna dla dewiz, zgodnie z tabelą kursów banku (§ 39 ust. 2 (...)).

(dowód: umowa k. 19 - 26)

Na mocy aneksu nr (...) z dnia 09.09.2008 r. kwota kredytu została podniesiona o kwotę 16.5444,44 CHF do łącznej wysokości 105.294,44 CHF.

(dowód: aneks k. 27)

Na mocy aneksu nr (...) z dnia 13.11.2012 r. zawieszono spłatę rat kredytu w okresie od 15.11.2012 r. do 15.04.2013 r.

(dowód: aneks k. 28)

Kredyt został powodom wypłacony w okresie od 05.05.2008 r. do dnia 10.09.2008 r. w łącznej kwocie 105.294,44 CHF, 154.427,65 zł co stanowiło równowartość 209.461,02 zł. W okresie od dnia 16.06.2008 r. do dnia 17.07.2023 r. powodowie tytułem rat kapitałowo – odsetkowych wpłacili na rzecz pozwanego łącznie kwotę 52.615,49 CHF oraz 819,05 zł. Dodatkowo powodowie zapłacili 3.570,89 zł tytułem składek za ubezpieczenie kredytowanego wkładu finansowego.

(dowód: zaświadczenie banku k. 29 – 35)

Wyrokiem z dnia 08.11.2022 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie w sprawie
(...) rozwiązał małżeństwo powodów.

(dowód: wyrok k. 131)

Pismem z dnia 04.08.2023 r. powodowie, powołując się na nieważność umowy kredytu, wezwali pozwanego do zapłaty w terminie 7 dni wszystkich uiszczonych na rzecz banku rat kredytu oraz innych opłat uiszczonych na podstawie umowy. W odpowiedzi bank odmówił spełnienia żądania.

(dowód: reklamacja k. 41 - 44, odpowiedź k. 45 – 46)

Powodowie G. S. oraz M. S. potrzebowali kredytu na zakup mieszkania. Nie posiadali zdolności kredytowej na zaciągnięcie kredytu w PLN i zaproponowano im kredyt denominowany do (...). W celu zwiększenia zdolności kredytowej, do umowy razem z nimi przystąpiły matka powoda G. S. oraz ciotka B. C..

Powodowie nie otrzymali do domu egzemplarza umowy do zapoznania się z nim przed podpisaniem umowy. Czytali ją w dniu podpisywania. Umowa była gotowym wzorem przygotowanym przez bank. Nikt nie sporządzał symulacji kredytu, która pokazywałaby wysokość rat w przypadku wzrostu kursu (...). Powodowie nie negocjowali również umowy.

Powodowie kredyt spłacali w głównie we frankach szwajcarskich. Powód kupował je w kantorze i wpłacał na rachunek techniczny.

Wszyscy powodowie kredyt spłacali w częściach równych, przy czym powodowie G. S. oraz M. S. w trakcie trwania małżeństwa spłacali go wspólnie, a po rozwodzie po ¼ części.

W lokalu, na kupno którego zaciągnięto kredyt mieszka powódka G. S. z dziećmi. Nieruchomość ta nigdy nie była wynajmowana. Żadne z powodów nie prowadziło i nie prowadzi działalności gospodarczej.

Na rozprawie w dniach 22.03.2024 r. oraz 24.04.2024 r. powodowie oświadczyli, że znane są im konsekwencje uznania umowy za nieważną i żądają ustalenia jej nieważności.

(dowód: zeznania powodów k. 117, 128 – 129)

Sąd zważył, co następuje:

Żądanie powodów ustalenia, że pomiędzy nimi a pozwanym nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu hipotecznego oraz zasądzenia od pozwanego dochodzonych pozwem kwot zasługują na uwzględnienie.

Stan faktyczny został ustalony w oparciu o dokumenty przedłożone do akt sprawy, których wiarygodności żadna ze stron nie kwestionowała. Ponadto na podstawie zeznań powodów.

Co do dowodu w postaci przesłuchania strony powodowej należy wskazać, iż zeznania powodów nie były kwestionowane przez pozwanego, korelowały ze sobą oraz pozostałym materiałem dowodowym, wobec czego Sąd dał im wiarę.

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 4 k.p.c. pominął wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z przesłuchania świadków A. K. oraz D. K., ponieważ świadkowie ci nie odbierali wezwań, a pozwany nie wskazał innych skutecznych adresów do doręczeń dla świadków, w związku z czym dowód ten był niemożliwy do przeprowadzenia.

Do sprawy niczego istotnego nie wniosły przedłożone wraz z odpowiedzią na pozew dokumenty w postaci ramowej umowy w zakresie współpracy na rynku finansowym, informacji o ryzyku kursowym oraz informacji o ryzykach oraz zanimizowanej umowy kredytu, (płyta CD k. 89), albowiem pierwszy dokument nie dotyczył umowy zawartej przez powodów, a pozwany w żaden sposób nie udowodnił, że powodowie otrzymali egzemplarz umowy ramowej. Pozwany nie udowodnił również, że powodowie otrzymali wymienione wyżej informacje o ryzyku kursowym oraz informację o ryzykach. Odnosząc się do zanimizowanej umowy kredytu wskazać należy, że nie ma ona istotnego znaczenia, ponieważ powodowie mieli możliwość spłacania kredytu bezpośrednio w (...).

Dołączoną do odpowiedzi na pozew opinię prawną oraz raporty (...) i UOKiK (płyta CD k. 89) sąd potraktował jako dokumenty prywatne, albowiem zarówno w orzecznictwie ja i w literaturze ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym tzw. opinie prywatne i raporty nie stanowią dowodu zastępującego opinię biegłego sądowego wykonywaną na zlecenie sądu lub organu procesowego i nie są dowodem na okoliczności wymagające wiadomości specjalnych. Jak wskazał m.in. SN w wyroku z dnia 21.07.2016 r. w sprawie III CSK 668/15 jeżeli strona dołącza do pisma procesowego ekspertyzę pozasądową i powołuje się na zawarte w niej twierdzenia i wnioski opinię tę należy traktować jako część argumentacji faktycznej i prawnej przytaczanej przez stronę. Jeżeli strona składa taką ekspertyzę z intencją uznania jej przez sąd za dowód w sprawie, istnieją podstawy do przypisania jej znaczenia dowodu z dokumentu prywatnego w rozumieniu art. 245 kpc. Oznacza to, że pozasądowa opinia rzeczoznawcy stanowi jedynie dowód tego, że osoba, która ją podpisała wyraziła zawarty w niej pogląd, nie korzysta natomiast z domniemania zgodności z prawdą zawartych w niej twierdzeń (vide: uzasadnienie wyroku SN z dnia 19.12.2012 r. w sprawie II CNP 41/12).

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 i 5 k.p.c. pominął wnioski powoda i pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, jako dotyczące okoliczności nieistotnych dla rozstrzygnięcia sprawy i powodując jedynie zbędne przedłużenie postępowanie i generujące niepotrzebne koszty. Przedmiotem postępowania było w pierwszej kolejności ustalenie czy zawarte w spornej umowie kredytu postanowienia mają charakter abuzywny, tj. ustalenia czy są one sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interes konsumentów i skutkują nieważnością umowy. Ustalenia te nie wymagają wiedzy specjalnej biegłego sądowego, a jedynie prawidłowego stosowania przepisów prawa. Z kolei analiza i ocena postanowień umownych w kontekście norm prawnych należy do Sądu.

Powodowie w pierwszym rzędzie żądali ustalenia nieważności zawartej pomiędzy nimi, a pozwanym umowy kredytu z uwagi na zawarcie w niej niedozwolonych i nieskutecznych postanowień umownych dotyczących waloryzacji kredytu kursem (...) tj. postanowień dotyczących mechanizmu denominacji kwoty kredytu wyrażonej w walucie szwajcarskiej, a wypłacanej i spłacanej w walucie polskiej i związanych z tym przeliczeń według kursów walut, które to kursy – według ich stanowiska - pozwany mógł kształtować dowolnie, co z kolei ma skutkować bezwzględną nieważnością umowy, jako sprzecznej z art. 69 Prawa bankowego. Powodowie wskazywali
w szczególności, że w dniu zawarcia umowy nie znali rzeczywistej kwoty kredytu.

W pierwszej kolejności zauważyć należy, że wbrew twierdzeniem pozwanego, powodowie mieli interes prawny w wytoczeniu powództwa
o ustalenie.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. można domagać się stwierdzenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, jeżeli strona ma w tym interes prawny, rozumiany jako obiektywna potrzeba usunięcia wątpliwości lub niepewności co do istnienia lub charakteru stosunku prawnego łączącego ją z inną stroną. Przyjmuje się również, że interesu w wytoczeniu powództwa o ustalenie nie ma, jeżeli swój cel strona może osiągnąć formułując dalej idące żądanie, które będzie czynić zadość jej potrzebom, np. w formie żądania zwrotu świadczeń spełnionych na podstawie nieistniejącego lub nieważnego stosunku prawnego.

W ocenie Sądu, brak jest w sprawie podstaw do kwestionowania interesu prawnego w wystąpieniu z żądaniami pozwu. Powodowie domagają się w istocie definitywnego usunięcia niepewności prawnej, co do istnienia nawiązanego na podstawie tej umowy stosunku prawnego lub jego treści w przypadku wyeliminowania niektórych jej postanowień z uwagi na ich niedozwolony charakter. Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. skutkiem eliminacji takich postanowień nie zawsze musi być upadek całej umowy, gdyż co do zasady powinna ona obowiązywać dalej w zmienionej treści. W przypadku umowy długoterminowej, jaką jest objęta pozwem umowa kredytu, żądanie zwrotu kwot wypłaconych lub wpłaconych może wynikać z różnych przyczyn, zatem samo ewentualne rozstrzygnięcie o uwzględnieniu lub oddaleniu żądania zapłaty na tle tej umowy nie zawsze wyeliminuje wątpliwości, co do jej istnienia lub treści. Taką możliwość daje natomiast rozstrzygnięcie o żądaniu ustalenia nieważności lub nieistnienia stosunku prawnego, jakim jest umowa kredytu, wskutek jej upadku spowodowanego następczym powołaniem się przez kredytobiorcę – konsumenta na niedozwolony charakter niektórych jej zapisów, względnie ustalenie, że te zapisy nie są dla niego wiążące (są bezskuteczne).

Mając na uwadze aktualne i jednolite poglądy orzecznictwa, w ocenie Sądu, istnienie interesu prawnego powodów w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności spornej umowy ewentualnie bezskuteczności wobec powodów jej postanowień, nie budzi wątpliwości i nie wymaga wywodu szerszego niż powyższy ( vide także m.in.: wyrok SA w Białymstoku z dnia 24 lutego 2022 r., LEX nr 3338703; wyrok SA w Szczecinie z dnia 8 lutego 2022 r., I ACa 808/21, LEX nr 3335061; wyrok SA w Gdańsku z dnia 4 lutego 2022 r., V ACa 340/21, LEX nr 3334528).

Dla rozstrzygnięcia o żądaniach stron w pierwszej kolejności rozważyć należało, jaki jest charakter umowy podpisanej przez strony.

W ocenie Sądu, zasadnicze postanowienia umowy spełniają przesłanki z art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie jej zawarcia – dalej pr. bank.) i pozwalają na uznanie jej za umowę kredytu bankowego. Znane są bowiem strony umowy, kwota i waluta kredytu, cel, na jaki został udzielony (zakup lokalu mieszkalnego), zasady i termin jego spłaty (w ratach miesięcznych), wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany (suma stałej marży i zmiennej stopy referencyjnej) oraz inne niezbędne warunki wynikające z art. 69 ust. 2 powołanej ustawy.

Powyższej oceny nie zmienia okoliczność, że kwota udzielonego kredytu została określona i poddana oprocentowaniu w walucie szwajcarskiej, a miała być wypłacona w walucie polskiej, a spłacana w walucie polskiej lub we franku szwajcarskim. Zgodnie z art. 358 § 1 k.c. w jego brzmieniu z daty zawierania umowy stron, zobowiązania pieniężne na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej mogły być wyrażone tylko w pieniądzu polskim z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie. Już w tej dacie art. 69 ust. 2 pkt 2 prawa bankowego przewidywał możliwość zawierania umów kredytu ze wskazaniem waluty obcej, natomiast wyjątek dopuszczający tego typu umowy z udziałem banków wynikał z obowiązujących wówczas przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. – Prawo dewizowe (pr. dewiz.). Zgodnie z art. 3 ust. 1 i 3 pr. dewiz. oraz art. 1 i 2 pkt 18 pr. dewiz. dokonywanie obrotu dewizowego przez banki było dozwolone, m.in. wówczas, gdy dotyczyło zawarcia umowy lub dokonania innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować dokonywanie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami rozliczeń w walutach obcych albo przeniesienie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami własności wartości dewizowych, a także wykonywania takich umów lub czynności.

Nie ulega wątpliwości, że postanowienia umowy stron przewidywały rozliczenia kredytu w walucie szwajcarskiej, w tym możliwość wypłaty w tej lub innej walucie w przypadku finansowania zobowiązań poza granicami RP lub na spłatę kredytu walutowego, jak również wypłatę w PLN w pozostałych przypadkach, a nadto spłatę w różnych walutach. Tym samym umowa stron mogła powodować rozliczenia w walutach obcych i przenoszenie własności wartości dewizowych, a zatem mieściła się w ramach ustawowego zezwolenia, stanowiącego jednocześnie wyjątek od zasady wyrażonej w art. 358 § 1 k.c.
i z całą pewnością, wbrew odmiennemu stanowisku powodów nie może zostać uznana za pozorną w świetle art. 83 § 1 kc, a tym samym z tego powodu nie można ustalić jej nieważności. Umowa stron zawiera elementy przedmiotowo istotne, które mieszczą się w konstrukcji umowy kredytu bankowego, i stanowi jej dopuszczalny oraz akceptowany przez ustawodawcę wariant. O akceptacji takiej świadczy nadto wyraźne wskazanie tego rodzaju kredytów (denominowanych) w treści art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 prawa bankowego oraz wprowadzenie art. 75b prawa bankowego, na podstawie nowelizacji tej ustawy, które to zmiany weszły w życie z dniem 26 sierpnia 2011 r. Umowa taka jest nadto dopuszczalna na podstawie art. 353 ¹ k.c., zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Istota umowy stron polegała bowiem na stworzeniu przez Bank możliwości wykorzystania przez powodów równowartości określonej kwoty pieniędzy z obowiązkiem zwrotu w określonym czasie takiej równowartości, przy czym miernikiem tych wartości pozostawać miał kurs waluty szwajcarskiej do waluty polskiej.

Wskazać należy, że w § 4 ust. 1 (...) wyraźnie określono, że wypłata w walucie wymienialnej może nastąpić wyłącznie w przypadku finansowania zobowiązań poza granicami RP lub na spłatę kredytu walutowego, a w przypadkach finansowania zobowiązań w kraju następowała wyłącznie w PLN. Nie ulega też wątpliwości, że przeznaczeniem kredytu było finansowanie zakupu lokalu mieszkalnego położonego w Polsce, a zatem wypłata kredytu – zgodnie z powołanym zapisem – w przypadku umowy objętej pozwem mogła nastąpić wyłącznie w walucie polskiej, zwłaszcza uwzględniając, że miała nastąpić na rachunek zbywców nieruchomości. Spłata kredytu następować miała z rachunku (...), rachunku walutowego lub rachunku technicznego
(§ 21 (...)), co oznaczało, że walutą zobowiązania kredytowego był frank szwajcarski ( (...)), jednak walutą jego wykonania – zgodnie z treścią umowy – w zakresie wypłaty miała być waluta polska (PLN), a w zakresie spłaty waluta polska (PLN) lub szwajcarska ( (...)).

Ma rację pozwany, że powodowie od samego początku mieli możliwość spłacania kredytu w walucie (...) z wykorzystaniem rachunku walutowego lub rachunku technicznego prowadzonego w tej walucie, albowiem możliwość taka wynika z zapisów § 21 (...), to nie zmienia to faktu, że istota umowy w części dotyczącej obowiązków kredytodawcy sprowadzała się do zobowiązania Banku, że postawi do dyspozycji kredytobiorców pewną kwotę w PLN, która w dacie wypłaty stanowić miała równowartość kwoty wyrażonej dokładnie w (...).

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszając jego interesy, nie są wiążące, jeżeli nie zostały uzgodnione indywidualnie. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, co w szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Zgodnie z utrwalonym już orzecznictwem „wszelkie klauzule sporządzone z wyprzedzeniem będą klauzulami pozbawionymi cechy indywidualnego uzgodnienia i okoliczności tej nie niweczy fakt, że konsument mógł znać ich treść”, przy czym uznanie, że treść danego postanowienia umownego została indywidualnie uzgodniona wymagałoby wykazania, że „konsument miał realny wpływ na konstrukcję niedozwolonego (abuzywnego) postanowienia wzorca umownego”, a „konkretny zapis był z nim negocjowany” (wyrok SA w Warszawie z 14 czerwca 2013 r. w sprawie VI ACa 1649/12 ; wyrok SA Warszawa z dnia 15 maja 2012 r. w sprawie VI ACa 1276/11, wyrok SA w Poznaniu z 6 kwietnia 2011 r. w sprawie I ACa 232/11).

W związku ze stanowiskiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( (...)), zajętym w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 na tle wykładni dyrektywy 93/13/EWG, i podtrzymanym tam poglądem dotyczącym natury klauzul wymiany (czyli dotyczących kursów walutowych stosowanych do rozliczeń umów kredytowych), które wprowadzając do umów kredytowych ryzyko kursowe, określają faktycznie główny przedmiot umowy (pkt 44 powołanego wyroku), należy przyjąć, że postanowienia umowy stron w tym zakresie, jeżeli nie zostały niedozwolonego (art. 385 ¹ § 1 zd. drugie k.c.). W przypadku uznania ich za niedozwolone, a tym samym za niewiążące kredytobiorcę, który zawiera umowę jako konsument, konieczne staje się również rozważenie skutków tego stanu rzeczy.

W ocenie sądu, w okolicznościach sprawy, powodowie zawierali umowę jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.

Wobec uznania powodów za konsumentów, należało dokonać oceny postanowień dotyczących kursów używanych do przeliczenia zobowiązań stron w ramach umowy. Ich istota sprowadza się do wskazania, że wysokość zobowiązań wynikających z umowy będzie wielokrotnie przeliczana z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty. Bezspornie mechanizm (konkretny sposób) ustalania kursu nie został opisany w żaden sposób, gdyż
§ 1 pkt 14 (...) w tym względzie odsyła tylko do „Tabeli kursów” definiowanej jako tabela banku. Oznacza to, że zgodnie z umową Bank miał całkowitą swobodę w zakresie ustalania kursu waluty. Ponadto nie ulega wątpliwości, że umowa stron stanowiła wzorzec stosowany w Banku. Układ umowy wskazuje, że kredytobiorcy mogli określić potrzebną im kwotę w (...), określić przeznaczenie kredytu, uzgodnić okres kredytowania oraz sposób jego spłaty. Nie ma jednak podstaw do przyjęcia, że pozostałe postanowienia
i oświadczenia, były możliwe do wynegocjowania, zwłaszcza postanowienia dotyczące wypłaty kredytu określone w § 4 (...).

Brak dowodów na to, że jakiekolwiek postanowienia zawarte w umowie zostały indywidualnie uzgodnione oraz, że kredytobiorcy mieli realny wpływ na kształt każdego z tych postanowień, czyli przedstawiono im możliwość jego zmiany, z której zrezygnowali. Tego typu okoliczności nie wynikają zeznań powodów, nie zostały także wykazane przez stronę pozwaną. Dodatkowo zauważyć należy, że pozwany dołączył do odpowiedzi na pozew decyzję w sprawie wprowadzenia procedury produktowej „Kredyt mieszkaniowy
WŁASNY KĄT hipoteczny” (płyta CD k. 89), z której wynika, że w okresie zawierania przez powodów umowy, w banku obowiązywał wzór umowy podpisany przez powodów, a pozwany w żaden sposób nie wykazał, aby powodowie dokonali jakiejkolwiek zmiany w tym wzorze.

Nie można również przyjąć, że takie uzgodnienie nastąpiło w ramach oświadczenia zawartego w umowie, w którym kredytobiorcy potwierdzili wyłącznie że poniosą ryzyko kursowe. Brak dowodu, że kredytobiorcy zostali poinformowani, w jaki sposób kursy i tabela są kształtowane i świadomi tego wyrazili zgodę na ich stosowanie. W szczególności sposób ustalania kursów nie został wskazany w umowie.

Dowodem indywidualnego uzgodnienia postanowień umowy nie jest także okoliczność, że kredytobiorcy nie wyrażali wątpliwości co do zapisów umowy lub nie formułowali do niej żadnych pytań lub propozycji poszczególnych postanowień. Nie oznacza to, że doszło do indywidualnego uzgodnienia wszystkich postanowień umowy. Pozwany nie udowodnił bowiem, że była im ona realnie przedstawiona w odniesieniu do poszczególnych postanowień możliwość negocjacji i świadomie z niej zrezygnowali.

Powyższe oznacza, że postanowienia w zakresie kursów wymiany stosowanych w Tabeli banku nie były uzgodnione indywidualnie w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c.

W konsekwencji, nie ma podstaw do przyjęcia, że postanowienia umowy w zakresie mechanizmu ustalania kursu waluty, wyznaczającego wysokość zobowiązania powodów względem pozwanego, a tym samym i wysokość świadczenia głównego banku, zostały w przypadku umowy stron uzgodnione indywidualnie.

Powodowie wskazywali, że postanowienia umowne dotyczące mechanizmu ustalania kursu waluty są niedozwolone. W związku z tym należało rozważyć, czy są one wystarczająco jednoznaczne i czy wynikające z nich prawa lub obowiązki stron zostały ukształtowane sprzecznie z dobrymi obyczajami lub w sposób rażąco naruszający interesy powodów jako konsumentów. Z zawartej przez strony umowy wynika, że odwołują się one do tabeli, co do której wskazano jedynie, że chodzi o tabelę obowiązującą w banku, bez wskazania, w jaki konkretnie sposób jest ona ustalana i jak ustalane są umieszczone tam kursy walut. Kwestionowane postanowienia umowy wskazywały na dwa rodzaje kursów – kurs kupna do ustalenia wysokości kredytu, którą należy wypłacić w PLN ( § 4 (...)) oraz kurs sprzedaży do ustalenia wysokości kolejnych rat spłaty w PLN i spłaty całego zadłużenia w przypadku jego przeterminowania i nadpłaty ( § 22 (...), § 32 (...), § 36 (...) § 39 UST. 2 (...)). Wobec tego, że sposób ustalania tych kursów nie został w ogóle określony w umowie, nie jest możliwe określenie zakresu tych postanowień i konsekwencji płynących dla kredytobiorcy. Nie można też uznać, aby tak sformułowane postanowienia były wystarczająco jednoznaczne. Poza powyższym upoważniały one kredytodawcę do jednostronnego oznaczenia kursu waluty bez możliwości weryfikacji przez kredytobiorców, co skutkowało możliwością arbitralnego ustalenia wysokości kursu waluty służącego ustaleniu wysokości zobowiązania kredytodawcy oraz wysokości zobowiązania kredytobiorców.

Należy także wskazać, że przedmiotem ustaleń w sprawie nie jest to, czy pozwany faktycznie ustalał kursy kupna i sprzedaży z zupełną dowolnością, czy też opierał się w tym zakresie na swoich własnych wypracowanych kryteriach, czy też może polegał na danych z innych źródeł, lecz o to, czy umowa pozwalała mu na taką właśnie dowolność i czy konsument w oparciu o umowę był w stanie poznać obiektywne, sprawdzalne kryteria ustalania kursów wymiany walut przez pozwany bank ( por. wyrok SA w Białymstoku z 7.10.2021 r. I ACa 150/21).

W umowie zdefiniowano tabele kursów jako tabelę kursów obowiązującą w pozwanym banku w chwili dokonywania przez (...) SA określonych w umowie przeliczeń kursowych. Z takiego zapisu nie dało się wywnioskować jaką konkretnie kwotę powodowie mieli otrzymać w ramach udzielonego kredytu w PLN, ani też oszacować wysokość poszczególnych rat, gdyby zdecydowali się na ich spłatę w PLN. Bank, w oparciu o tak skonstruowane zapisy zastrzegł sobie uprawnienie do jednostronnego określania poziomów kursów walutowych, z jednoczesnym stosowaniem różnych kursów przy wypłacie kredytu i jego spłacie, których rozpiętość (tzw. spread walutowy) była ustalana w sposób nie podlegający w żadnej mierze kontroli ze strony kredytobiorców. Powodowie nie mieli żadnego wpływu na poziom kursów walutowych, nie mieli możliwości samodzielnego ustalenia wysokości kursów stosowanych przez Bank.
W związku z tym, nie może budzić wątpliwości, że bank arbitralnie, przy zastosowaniu tylko mu znanych kryteriów ustalał te kursy. Natomiast powodowie nie byli w stanie poznać wynikających z tego konsekwencji ekonomicznych.

Podsumowując, w ocenie Sądu wskazane wyżej postanowienia umowy dotyczące stosowania dwóch różnych rodzajów kursów zawarte w § 4 ust. 2 (...), § 36 (...) oraz § 39 UST. 2 (...), które mogły być swobodnie ustalane przez jedną ze stron umowy (Bank) nie zostały uzgodnione indywidualnie i kształtowały zobowiązania kredytobiorcy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy, a zatem miały charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹ k.c., a w związku z tym nie wiążą powodów.

Na tle tak ukształtowanych postanowień dotyczących kursu waluty, która ma być miernikiem waloryzacji (przeliczania) zobowiązań wynikających z umów kredytu bankowego utrwalony jest już pogląd, że mają one charakter niedozwolony, gdyż są „nietransparentne, pozostawiają pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron” (uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 382/18,). Wysokość kredytu wyrażonego w walucie obcej do wypłaty w walucie polskiej, a następnie wysokość, w jakiej spłaty w walucie polskiej, będą zaliczane na spłatę kredytu wyrażonego w walucie obcej, zależą bowiem wyłącznie od jednej ze stron umowy. Powyższe oznacza, że po zawarciu umowy kredytobiorcy mieli ograniczoną możliwość przewidzenia wysokości kwoty, jaka zostanie im wypłacona (Bank miał na to kilka dni roboczych, w trakcie którym mógł zmienić swój kurs – por. § 3 (...) k. 30),
a następnie wysokości zadłużenia w PLN, skoro kursy wymiany w toku dalszego wykonywania umowy określić miał Bank. Pozwany mógł zatem w sposób dowolny kształtować wysokość swojego zobowiązania do wypłaty kwoty kredytu, jak również wysokość zobowiązania kredytowego w toku spłaty kredytu. Tym samym uzyskał też narzędzie do potencjalnego zminimalizowania niekorzystnych dla siebie skutków zmiany kursów na rynku międzybankowym lub zmian w zakresie oprocentowania (obniżka stopy bazowej), gdyż teoretycznie mógł je rekompensować zmianami kursu przyjętego do rozliczenia kredytu.

W ocenie Sądu przyznanie sobie przez pozwanego we wskazanych postanowieniach jednostronnej kompetencji do swobodnego ustalania kursów przyjmowanych do wykonania umowy prowadzi do wniosku, że były one sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy kredytobiorcy w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy (art. 385 ² k.c. – uchwała SN z 20 czerwca 2018 r. w sprawie III CZP 29/17). Takie rozwiązania dawały Bankowi, czyli tylko jednej ze stron stosunku prawnego, możliwość przerzucenia na kredytobiorcę całego ryzyka wynikającego ze zmiany kursów waluty i pozostawiały mu całkowitą swobodę w zakresie ustalania wysokości jego zadłużenia przez dowolną i pozbawioną jakichkolwiek czytelnych i obiektywnych kryteriów możliwość ustalania kursu przyjmowanego do rozliczenia spłaty kredytu. Nie niweczy tego okoliczność, że wypłata kredytu według umowy teoretycznie mogła nastąpić w walucie innej niż PLN. Jak już bowiem wskazano, w przypadku umowy stron nie było takiej możliwości, gdyż kredyt nie był przeznaczony na finansowanie zobowiązań poza granicami RP, ani na spłatę kredytu w walucie wymienialnej. Nie zmienia tego również okoliczność, że Bank miał w swoje ofercie możliwość zawarcia umowy ramowej w zakresie współpracy na rynku finansowym, w której jedną z opcji były negocjowane transakcje wymiany walut wymienialnych (projekt umowy ramowej w zakresie współpracy na rynku finansowym płyta CD k. 89). Niemniej jednak, należy zaznaczyć, że tego rodzaju umowa nie była elementem umowy kredytu, lecz tworzyłaby nowy stosunek prawny. Zawarcie takiej umowy następowało dopiero na etapie wykonywania umowy, zaś dla oceny abuzywności postanowień umownych istotna jest data zawierania umowy. Na marginesie zaznaczyć należy, że nie wykazano, że powodowie dostali ofertę umowy ramowej i informację o możliwościach z niej wynikających oraz tego, czy taka umowa była integralną częścią zawierania umowy. Znamienne jest również to, że kredytobiorca mogący negocjować kurs nie mógł otrzymać kwoty w (...), lecz nadal wyłącznie w PLN. Możliwość negocjowania kursu dotyczyła zatem wyłącznie etapu wykonania umowy, przy czym dostrzec trzeba, że realizacja tej możliwości również zależała wyłącznie od Banku, który decydował o tym, czy zaakceptuje ewentualne propozycje kredytobiorcy co do kursu waluty.

Jednocześnie w tym miejscu Sąd wskazuje, że obecnie nie budzi już kontrowersji, że tak określone postanowienia umowne, z jakimi mamy do czynienia w tej sprawie mają charakter abuzywny (por. np. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3 października 2019 r., C-260/18, Dz.U.UE.C.2019/413/11, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18, LEX nr 2626330, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2018 r., II CSK 632/17,LEX nr 2567917, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 sierpnia 2019 r., I ACa 126/19, LEX nr 2728125, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 czerwca 2019 r., I ACa 252/2018 r., Lex nr 2753735, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 7 października 2021 r. I ACa 150/21).

Odnośnie postanowień zawartych w § 22 (...), to z uwagi na zawartą w § 21 (...) możliwości spłaty rat bezpośrednio w (...), z której to możliwości powodowie skorzystali, nie można ich uznać za abuzywne.

Skutkiem uznania zapisów § 4 ust. 2 (...), § 36 (...) oraz § 39 UST. 2 (...), za niedozwolone jest wyeliminowanie ich z tej umowy. Wskutek wyeliminowania zawartej w umowie klauzul abuzywnych, brak jest przede wszystkim wyraźnie oznaczonych zapisów dotyczących mechanizmu ustalania kursu waluty, jaki miałby być przyjmowany do ustalania wysokości do wypłaty kredytu.

Zgodnie z aktualnym poglądem wyrażonym w orzecznictwie, klauzulę waloryzacyjną traktuje się jako główne świadczenie kredytobiorcy, gdyż wpływa ona na wysokość tego świadczenia (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r. sygn. akt: I CSK 242/18, legalis nr 1966950, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białystoku z dnia 08 sierpnia 2019 r., I ACa 126/19). Ponadto w odniesieniu do przeliczenia należności stron brak jest możliwości zastępowania niedozwolonych klauzul umownych przepisami o charakterze ogólnym, które są przepisami dyspozytywnymi. Pogląd ten został wypracowany w oparciu o związanie wszystkich sądów Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy 93/13/EWG dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C -260/18. (...) podtrzymał pogląd, że w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy, skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje. Jedynie w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym. Wyjątek ten obejmuje sytuacje w której jest zgoda stron na jego zastosowanie oraz okoliczność, że brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi.

Zgodnie ze stanowiskiem (...) nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, gdyż spowodowałoby to ingerencję, mogącą wpłynąć na równowagę interesów, powodując nadmierne ograniczenie swobody zawierania umów.

Wyeliminowanie wskazanych zapisów, a zwłaszcza § 4 (...), przy zachowaniu postanowień dotyczących określenia kwoty kredytu w (...) oznaczałoby w szczególności, że kwota kredytu do wypłaty powinna zostać przeliczona na PLN, przy czym żadne postanowienie nie precyzowałoby kursu, według którego miałyby nastąpić takie rozliczenia. Nie ma przy tym możliwości zastosowania w miejsce wyeliminowanych postanowień żadnego innego kursu waluty.

Jak wskazał SN w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 25 kwietnia 2024 r. sygn. akt III CZP 25/22 w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów. W razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie.

Powyższa uchwała ma moc zasady prawnej, co oznacza, że co oznacza, że będzie ona stosowana przez ten sąd również w innych sprawach.

Mając na względzie treść art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, niewątpliwie umowa nie może być utrzymana w mocy tylko wtedy, gdy na podstawie pozostałej treści umowy nie da się ustalić praw i obowiązków stron. W ocenie Sądu brak możliwości uzupełnienia umowy po wyeliminowaniu abuzywnych postanowień, powoduje, że nie jest obiektywnie możliwe wykonanie przez obie strony umowy. Zgodnie bowiem z aktualnym orzecznictwem zakwestionowane postanowienia umowne dotyczące mechanizmu przeliczania określają podstawowe świadczenia stron i z tego względu charakteryzują umowę. Po wyeliminowaniu z umowy stron postanowień dotyczących kursów wymiany, wiadomym jest jedynie, że Bank zobowiązuje się postawić do dyspozycji powodów równowartość określonej kwoty (...) w złotych polskich, lecz nie wiadomo według jakiego miernika ma być wyliczona ta równowartość, a tym samym nie jest również wiadomo, jaką kwotę powinni zwrócić kredytobiorcy. W konsekwencji nie da się ustalić kwoty kredytu, która podlega zwrotowi na rzecz Banku, albowiem ustalenie wysokości zobowiązania odnosiło się do kursów walut. Brak jednoznacznego określenia zasad ustalania kursów, a tym samym brak możliwości określenia praw i obowiązków stron oznacza, że umowa jest ostatecznie niezgodna z art. 69 pr. bank. i tym samym sprzeczna z prawem i z tego względu nieważna (art. 58 k.c.).

W świetle powyższego bez znaczenia pozostaje okoliczność, że powodowie mieli możliwość spłacania kredytu bezpośrednio w (...) i tym samym klauzula dotycząc spłaty kredytu nie była dotknięta wadami z art. 385 ¹ kc , skoro bowiem ostatecznie należało usunąć niedozwolony zapis dotyczący przeliczenia kwoty kredytu z (...) na PLN w chwili jego uruchomienia, to w takiej sytuacji nie sposób po połowicznym wyeliminowaniu mechanizmu waloryzacji w zakresie w jakim powodował on przeliczenie według kursu kupna uznać, że umowa daje się ostatecznie w myśl jej literalnego brzmienia wykonać. Brak tu jest bowiem w istocie po połowicznej eliminacji mechanizmu waloryzacji ustalenia wysokości spłaty, jaką powodowie mieliby wykonywać w (...).

Mając na uwadze powyższe rozważania, na podstawie art. 189 k.p.c. przy zastosowaniu art. 385 ¹ k.c. Sąd ustalił w punkcie I wyroku, że pomiędzy powodami nie istnieje stosunek prawny wynikający ze spornej umowy kredytu.

W pkt II – V wyroku sąd zgodnie z żądaniem pozwu, w oparciu
o art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c., zasądził na rzecz powodów
po 1.097,48 zł oraz 13.153,87 CHF tj. po ¼ żądanych w pozwie kwot wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 10.05.2024 r. do dnia zapłaty, albowiem zgodnie z poglądem przyjętym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7.05.2021 r. w sprawie III CZP 6/21, w przypadku następczej nieważności umowy kredytowej po obu jej stronach powstają odrębne roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych. Ostatecznie zatem świadczenia te podlegają zwrotowi niezależnie od siebie, bez konieczności badania z urzędu, czy ich wzajemna wysokość prowadzi do powstania stanu wzbogacenia, który byłby miarą zwrotu różnicy między tymi świadczeniami. Sąd Najwyższy nadał wskazanej uchwale moc zasady prawnej, co oznacza, że będzie ona stosowana przez ten sąd również w innych sprawach. Zatem Sąd kieruje się utartą już w ostatnim orzecznictwie tzw. „teorią dwóch kondykcji”, zakładającą zasądzenie na rzecz kredytobiorcy pełnej sumy kwot spłaconych bankowi z pozostawieniem do osobnego procesu lub do zarzutu potrącenia kwot wypłaconych przez Bank.

Pozwany zakwestionował powództwo również co do wysokości, jednak nie przedstawił żadnych zarzutów przeciwko wysokości żądań pieniężnych powodów, jak też nie zanegował żadnych twierdzeń powodów leżących u podstaw tych żądań. Dodatkowo zauważyć należy, że żądane kwoty wynikają z zaświadczenia wydanego przez bank, którego treści pozwany nie kwestionował. Nie zachodzą przy tym przesłanki negatywne wymienione w art. 411 k.c., ponieważ powodowie nie wiedzieli, że nie są zobowiązani (gdy świadczyli, początkowo nie zdawali sobie sprawy z prawnej możliwości wzruszenia umowy, a później – wobec niejednolitości orzecznictwa - nie mogli nabrać ani obiektywnego, ani subiektywnego przekonania o uprawnieniu do wstrzymania się ze spłatami), spełnienie świadczeń wobec banku nie czyni zadość zasadom współżycia społecznego, świadczenia nie zostały spełnione w zadośćuczynieniu przedawnionemu roszczeniu i nie były spełniane zanim wierzytelność stała się wymagalna. Dodać należy, że powodowie spełniali świadczenie w obliczu groźby wypowiedzenia umowy kredytowej z wszystkimi surowymi tego konsekwencjami. Trudno też zakładać, by bank otrzymane świadczenia zużył lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony.

Z tych przyczyn żądane przez powodów kwoty stanowią świadczenie nienależne w rozumieniu art. 410 k.c. (gdyż świadczonymi na podstawie niedozwolonych postanowień umowy) i podlegają zwrotowi na mocy art. 405 k.c. z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (art. 481 § 1 i 2 k.c.).

W pkt VI wyroku sąd oddalił żądanie zasądzenia odsetek za okres od dnia 19.08.2023 r. i zasądził je od dnia wydania wyroku, albowiem jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 28.04.2023 r. w sprawie I CSK 3966/22 bieg roszczeń restytucyjnych konsumenta nie może się rozpocząć zanim dowiedział się on lub powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia umownego. Dopiero wówczas ma możliwość wezwania przedsiębiorcy o zwrot świadczenia (art. 455 k.c.), tj. podjąć czynność, o której mowa w art. 120 § 1 k.c. Zatem stan wymagalności roszczenia restytucyjnego (uzasadniający rozpoczęcie stanu opóźnienia w spełnieniu świadczenia, co pociąga za sobą prawo naliczania stosownych odsetek) może dopiero powstać, gdy konsument, należycie poinformowany o konsekwencjach prawnych, jakie może pociągnąć za sobą usunięcie niedozwolonego postanowienia, odmówi zgody na zastosowanie abuzywnego postanowienia umownego. Odmowa udzielenia przez konsumenta takiej zgody pociąga za sobą trwałą bezskuteczność (nieważność) niedozwolonego postanowienia. W ocenie sądu powodowie do czasu wydania wyroku mogli zmienić stanowisko i wyrazić zgodę na pozostawienie spornych klauzul.

Uwzględnienie żądania powodów ustalenia nieistnienia zawartej pomiędzy stronami umowy kredytu dezaktualizuje potrzebę odnoszenia się do żądania ewentualnego.

O kosztach postępowania orzeczono w pkt VII wyroku, na podstawie
art. 98 §1 kpc poprzez obciążanie pozwanego obowiązkiem ich zwrotu na rzecz powodów w całości, stosownie do wyniku procesu . Koszty procesu po stronie powodów obejmowały uiszczoną opłatę od pozwu (1.000 zł), opłatę od pełnomocnictwa (68 zł), wynagrodzenie pełnomocnika (radca prawny) w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (10.800 zł). Sąd zasądził na rzecz powodów koszty solidarnie, mając na uwadze stanowisko SN, zawarte w uchwale z dnia 16.11.2023 r. w sprawie III CZP 54/23, zgodnie z którą koszty procesu należne współuczestnikom materialnym – w tym także pozostającym w związku małżeńskim, w którym obowiązuje ustrój wspólności majątkowej – podlegają zasądzeniu na ich rzecz w częściach równych, chyba że współuczestnicy zgodnie wniosą o inny podział zasądzonych kosztów albo o zasądzenie ich jedynie na rzecz jednego lub niektórych ze współuczestników. W niniejszej sprawie powodowie wnieśli o zasądzenie na ich rzecz kosztów procesu solidarnie.