Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Beata Bihuń
Protokolant:	starszy sekretarz sądowy Edyta Smolińska-Kasza

po rozpoznaniu w dniu 14 czerwca 2024 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko M. M. (1), B. M.

o zapłatę lub zapłatę

I.  Powództwo oddala;

II.  Zasądza od powoda (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą
w W. na rzecz pozwanego M. M. (1) kwotę 2.708,50 zł (dwa tysiące siedemset osiem złotych i 50/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu;

III.  Zasądza od powoda (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą
w W. na rzecz pozwanej B. M. kwotę 2.708,50 zł (dwa tysiące siedemset osiem złotych i 50/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1862/23

UZASADNIENIE

Powód (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. w pozwie wniesionym przeciwko M. M. (2) i B. M. wniósł o:

1.  zasądzenie solidarnie od Pozwanej B. M. oraz Pozwanego M. M. (1) na rzecz Powoda kwoty 150 661,19 zł, w tym kwotę 120 000,00 zł z tytułu zwrotu kapitału kredytu wypłaconego na podstawie zawartej przez strony Umowy kredytu oraz kwotę 30 661,19 zł tytułem zwrotu korzyści majątkowej z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia na skutek skorzystania z kapitału udostępnionego przez Bank, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia pozwu stronie pozwanej do dnia zapłaty;

ewentualnie zasądzenie od Pozwanych na rzecz Powoda kwoty 150.661,19 zł, w tym kwotę 120.000,00 zł z tytułu zwrotu kapitału kredytu wypłaconego na podstawie zawartej przez strony Umowy kredytu oraz kwotę 30.661,19 zł tytułem zwrotu Korzyści Kredytobiorcy, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia pozwu stronie pozwanej do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem, że spełnienie zasądzonego świadczenia przez jednego z Pozwanych zwalnia drugiego z Pozwanych do wysokości spełnionego świadczenia",

ewentualnie zasądzenie od Pozwanych na rzecz Powoda kwoty 150.661,19 zł, w tym kwotę 120.000,00 zł z tytułu zwrotu kapitału kredytu wypłaconego na podstawie zawartej przez strony Umowy kredytu oraz kwotę 30.661,19 zł tytułem zwrotu Korzyści Kredytobiorcy, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia pozwu stronie pozwanej do dnia zapłaty, od każdego z Pozwanych w częściach równych, tj. od Pozwanego M. M. (1) kwoty 75.330,60 zł oraz od Pozwanej B. M. kwoty 75.330,60 zł;

2.  ewentualnie zasądzenie solidarnie od Pozwanych na rzecz Powoda kwoty 136.912,20 zł, tytułem zwrotu urealnionej w związku ze zmianą wartości pieniądza w czasie kwoty kapitału kredytu wypłaconego na podstawie zawartej przez strony Umowy kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia odpisu pozwu stronie pozwanej;

ewentualnie zasądzenie od Pozwanych na rzecz Powoda kwoty 136.912,20 zł, tytułem zwrotu urealnionej w związku ze zmianą wartości pieniądza w czasie kwoty kapitału kredytu wypłaconego na podstawie zawartej przez strony Umowy kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia odpisu pozwu stronie pozwanej, z zastrzeżeniem, że spełnienie zasądzonego świadczenia przez jednego z Pozwanych zwalnia drugiego z Pozwanych do wysokości spełnionego świadczenia,

ewentualnie zasądzenie na rzecz kwoty 136.912,20 zł, tytułem zwrotu urealnionej w związku ze zmianą wartości pieniądza w czasie kwoty kapitału kredytu wypłaconego na podstawie zawartej przez strony Umowy kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia odpisu pozwu stronie pozwanej, od każdego z Pozwanych w częściach równych, tj. od Pozwanego M. M. (1) kwoty 68.456,10 zł oraz od Pozwanej B. M. kwoty 68.456,10 zł;

W każdym przypadku powód wniósł o zasądzenie od pozwanych na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W obszernym uzasadnieniu powód wskazał, że w dniu 28.08.2008 r. pozwani oraz poprzednik prawny powoda (...) Bank S.A. zawarli umowę kredytu w związku z którą pozwanym wypłacono łącznie kwotę 120.000,00 zł. Dodał, że niniejszym pozwem dochodzi od pozwanych zwrotu wpłaconych środków pieniężnych oraz zwrotu korzyści uzyskanych przez pozwanego na skutek korzystania przez pozwanych z kapitału na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, w związku z żądaniami podniesionymi przez kredytobiorców w postępowaniu z ich powództwa (sygn. akt(...)). Powód nie zgadza się z twierdzeniami pozwanych sformułowanymi w w/w postępowaniu. W ocenie powoda umowa kredytu jest ważna i skuteczna. Podkreślił, że w ramach niniejszego powództwa dochodzi dwóch roszczeń, tj. o zwrot nienależnego świadczenia w postaci wypłaconej kwoty kredytu z tytułu Umowy Kredytu oraz o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia w postaci korzystania przez kredytobiorców
z udostępnionego im przez bank kapitału. W ocenie powoda jego żądanie oparte jest na treści art. 405
i 410 k.c., ponieważ pozwani bezpodstawnie wzbogacili się nie tylko o udostępniony im kapitał, ale również o możliwość korzystania z niego do czasu pełnego zwrotu. Wysokość zwrotu tego świadczenia została obliczona jako oprocentowanie dla kredytu złotowego, zabezpieczonego hipotecznie. Odnośnie żądania ewentualnego powód wyjaśnił, że w przypadku uznania, że brak jest podstaw do zasądzenia od pozwanych kwoty wskazanej wyżej korzyść, w ocenie powoda należy rozważyć urealnienie wzajemnych świadczeń stron i uwzględnić co najmniej zmianę siły nabywczej pieniądza w czasie zgodnie z treścią (...) § 3 k.c.

W odpowiedzi na pozew pozwani M. M. (2) i B. M. wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na ich rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwani zakwestionowali zasadność roszczeń powoda, co do zasady i wysokości. W ocenie pozwanych żądania powoda są bezzasadne. Pozwani powołali się wyrok z dnia 15.06.2023 r. wydany przez (...) w sprawie C- 520/21, w uzasadnieniu którego wskazano, że niezgodne z Dyrektywą Rady 93/13/EWG z dnia 5.04.1993 r. jest domaganie się przez powoda jakichkolwiek kwot poza nominalną kwotę udostępnionego pozwanemu kredytu. Co do roszczenia ewentualnego pozwani podnieśli również, że z uwagi na udostępnienie kredytobiorcy kwoty kapitału kredytu w ramach czynności bankowych związanych z działalnością gospodarczą powoda, wyłączona jest możliwość sądowej waloryzacji świadczenia o której mowa w art. 358 ¹ k.c. Zdaniem pozwanych zarówno roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, w przypadku unieważnienia umowy kredytu waloryzowanego do (...), jak i roszczenie o waloryzację kapitału kredytu, należy uznać za nieuzasadnione i stanowiące próbę wywarcia przez bank presji na kredytobiorcy. Ewentualne uwzględnienie roszczeń powodowego banku byłoby sprzeczne z art. 5 k.c.

Pozwani podnieśli również zarzut wygaśnięcia roszczenia banku o zwrot kapitału udostępnionego kredytu, powołując się na złożone przez nich oświadczenie o potrąceniu tej kwoty i podnieśli w tym zakresie zarzut potrącenia.

Sąd ustalił, co następuje:

M. M. (2) i B. M. w dniu 28 sierpnia 2008 r. zawarli z (...) Bankiem S.A.
z siedzibą w W. umowę kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...), indeksowanego do (...), na kwotę 120.000,00 zł. Kredyt został pozwanym wypłacony.

(dowód: umowa kredytu k. 21)

Pozwani wnieśli do Sądu Okręgowego w Olsztynie przeciwko powodowi pozew o ustalenie nieważności w/w umowy.

Wyrokiem z dnia 18 maja 2022 r. w sprawie o sygn. akt(...)Sąd Okręgowy w Olsztynie w punkcie I zasądził od pozwanego (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powodów M. M. (1) i B. M. kwotę 110.796,08 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 maja 2022 r. do dnia zapłaty, w punkcie II oddalił powództwo w pozostałej części, w punkcie III zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 6.498,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Na skutek apelacji obu stron Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 16 lutego 2024 r. w sprawie o sygn. akt (...)w punkcie I zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że: w punktach
I i II zasądził od pozwanego (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powodów M. M. (1) i B. M. kwotę 132.490,66 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 października 2020 r. do dnia zapłaty, w punkcie III zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 8.830 zł tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 24 października 2024 r. do dnia zapłaty; w punkcie II oddalił apelację pozwanego i apelację powodów w pozostałej części; w punkcie III zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 5.050 zł tytułem zwrotu kosztów procesu instancji odwoławczej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty.

(dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie k. 82, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku k. 105-105v)

Pismem z dnia 9 października 2020 r. pozwani wezwali pozwany bank do zapłaty na ich rzecz kwoty 252.490,66 zł.

Pismem z dnia 4 maja 2022 r. pozwani złożyli powodowi oświadczenie o potrąceniu kwoty 120.000,00 zł tj. środków udostępnionych im na podstawie w/w umowy kredytu z wierzytelnością przysługującą im z tytułu zwrotu nienależnych świadczeń w wysokości 252.490,66 zł.

Pismem z dnia 3 stycznia 2024 r. pozwani ponownie oświadczyli, że dokonują potrącenia przysługującej powodowi wierzytelności w kwocie 120.000,00 zł z wierzytelnością przysługującą pozwanym z tytułu zwrotu nienależnych świadczeń w wysokości 252.490,66 zł. Wskazali, że do zapłaty na ich rzecz pozostaje kwota 132.490,66 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.

(dowód: oświadczenie o potrąceniu k. 60-61; wezwanie do zapłaty k. 65-66; oświadczenie o potrąceniu k. 91)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Stan faktyczny sprawy nie był sporny pomiędzy stronami. Ustalenia w tym zakresie Sąd poczynił na podstawie dokumentów złożonych przez obie strony procesu, które nie były wzajemnie kwestionowane, w szczególności wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie, sygn. akt(...) oraz wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, sygn. akt (...).

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 i 5 k.p.c. pominął wnioski dowodowe powoda z pkt 10-13 pozwu, jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy i ją jedynie przedłużające.

Poza sporem w sprawie pozostaje, iż roszczenie powoda pozostaje w związku z umową kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) zawartą przez pozwanych z poprzednikiem prawnym powoda, tj. (...) Bank S.A. siedzibą w W.. Jest także poza sporem w sprawie, iż w związku z zawarciem tej umowy i w jej wykonaniu poprzednik prawny powoda udostępnił pozwanym kapitał w łącznej kwocie 120.000,00 zł.

Bezsporne jest również, że prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 18 maja 2022 roku, sygn. akt(...) zasądzono od pozwanego (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powodów M. M. (1) i B. M. kwotę 110.796,08 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 maja 2022 r. do dnia zapłaty.

Na skutek apelacji obu stron Sąd Apelacyjny w Białymstoku w sprawie o sygn. akt I ACa 1306/22 ustalił nieważność w/w umowy i zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I., zasądzając na rzecz powodów M. M. (1) i B. M. kwotę 132.490,66 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 października 2020 r. do dnia zapłaty, oddalając przy tym apelację pozwanego ( (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.) w całości.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do roszczenia powoda o zwrot kapitału kredytu w kwocie 120.000,00 zł należy wskazać, że stosownie do ugruntowanego stanowiska judykatury, konsekwencją następczej nieważności umowy kredytowej po obu jej stronach, tj. po stronie kredytobiorcy i kredytodawcy, powstają odrębne i niezależne od siebie roszczenia o zwrot świadczeń spełnionych w jej wykonaniu. W konsekwencji płatności kredytobiorcy z tytułu spłaty kredytu oraz wypłata środków pieniężnych przez bank są świadczeniami nienależnymi i podlegają zwrotowi stosownie do art. 410 § 1 w zw. z art. 405 k.c. Świadczenia te podlegają przy tym zwrotowi niezależnie od siebie, bez konieczności badania z urzędu, czy ich wzajemna wysokość prowadzi do powstania stanu wzbogacenia, który byłby miarą zwrotu różnicy między tymi świadczeniami (tak Sąd Najwyższy w m.in. uchwałach z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20 oraz z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021, nr 9, poz. 56). Jednocześnie podlegają one odrębnym reżimom także wtedy, gdy są jednorodzajowe, czego wyrazem mogą być np. różne terminy przedawnienia i mechanizm jego stosowania (art. 117-118 k.c.), różne obowiązki co do liczenia się z obowiązkiem zwrotu (art. 409 k.c.), różne terminy wymagalności (art. 455 k.c.), istotne np. dla obliczania odsetek za opóźnienie czy też w razie przelewu roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia (por. art. 513 § 2 k.c.) – tak SN w uchwale z 07.05.2021r., III CZP 6/21. W doktrynie i judykaturze uznaje się przy tym, że uznanie, w konsekwencji zastosowania teorii dwóch kondykcji, że bank może dochodzić od konsumenta zwrotu kredytu w całości, mimo iż pozostaje zobowiązany do zwrotu uiszczonych przez konsumenta spłat, nie zagraża interesom konsumenta, skoro również on może dokonać potrącenia (vide: SN w uchwale z 07.05.2021r., III CZP 6/21).

Pozwani w odpowiedzi na pozew wskazali, że powodowy bank domagając się zwrotu kapitału kredytu udzielonego pozwanym dochodzi wierzytelności już zaspokojonej, ponieważ powodowie
w sprawie (...) dochodzili od banku jedynie nadwyżki ponad kapitał kredytu wskazując, że nie kwestionują prawa banku co do otrzymania zawrotu kapitału kredytu. Powołując się na złożone oświadczenie o potrąceniu (k.60-61), uznali że swoje świadczenie na jego rzecz spełnili.

Należy wskazać, że strona powodowa nie kwestionowała materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu wzajemnych wierzytelności złożonego przez pozwanych pismem z dnia 3 stycznia 2024 r.
ani co do zasady ani co do wysokości. Oświadczenie to zostało złożone przez pełnomocnika pozwanych. Powód nie kwestionował również podniesionego przez pozwanych procesowego zarzutu potrącenia.

Stosownie do art. 498 § 1 k.c., gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 k.c.). Podkreśla się przy tym, że, aby mogło dojść do potrącenia, spełnione być muszą łącznie cztery przesłanki: wzajemność wierzytelności, jednorodzajowość świadczeń, wymagalność wierzytelności, zaskarżalność wierzytelności. Przesłanka wymagalności niewątpliwie, dotyczy wierzytelności potrącającego. Wynika to z faktu, że potrącenie jest jednoznaczne z przymusowym zaspokojeniem tej wierzytelności, a nie można prowadzić egzekucji wierzytelności niewymagalnej, z kolei zobowiązany może spłacić wierzytelność przed nadejściem terminu świadczenia. Dla wywołania skutków potrącenia w postaci umorzenia wierzytelności, konieczna jest wymagalność wierzytelności potrącającego, albowiem umorzenie może nastąpić nie wcześniej niż w momencie, gdy wierzytelności staną się wymagalne. Oceny wymagalności roszczenia należy dokonywać z uwzględnieniem unormowania zawartego w art. 455 k.c.

W ocenie Sądu, wierzytelności obydwu stron w tej sprawie, wynikające z faktu nieważności umowy kredytu zawartej przez powodów z poprzednikiem prawnym pozwanego, spełniały w/w kryteria. Pozwani pismem z dnia 9 października 2020 r. (k. 65) wezwali powoda do zapłaty uiszczonych na jego rzecz rat kapitałowo – odsetkowych i tym samym ich roszczenie stało się wymagalne w rozumieniu art. 455 k.c. Poprzez złożenie przez pozwanych oświadczenia o potrąceniu w piśmie z dnia 3 stycznia 2024 r. (k. 91) nastąpiły skutki określone w art. 498 § 2 k.c., tj. nastąpiło umorzenie obydwu wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej, tj. wierzytelności powodowego banku z tytułu udostępnionego pozwanym kapitału kredytu. Wskutek umorzenia roszczenie powoda w tym zakresie wygasło.

Mając powyższe na uwadze, należało przyjąć, iż żądanie pozwu w zakresie zwrotu kapitału kredytu w kwocie 120.000,00 zł należało uznać za bezzasadne, albowiem na dzień wyrokowania nie istniało ono, a powód po otrzymaniu prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Białystoku nie cofnął powództwa we wskazanym zakresie.

Odnosząc się następnie do roszczenia powoda o zapłatę kwoty 30.0661,19 zł tytułem zwrotu korzyści majątkowej z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia na skutek skorzystania z kapitału udostępnionego przez bank, należy w pierwszym rzędzie z całą mocą podkreślić, że ratio legis przepisu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG jest zniechęcający skutek wywierany na przedsiębiorców, którzy winni być zniechęcani do stosowania niedozwolonych klauzul umownych, zaś wyeliminowanie rzeczonego skutku powodowałoby, że nadal byliby oni zachęcani do stosowania rzeczonych warunków, wiedząc, że nawet gdyby miały one być unieważnione, to interes przedsiębiorców zostanie zagwarantowany (zob.: wyrok (...) z dn. 14.06.2012 r., C-618/10, wyrok (...) z dn. 30.04.2014 r., C-26/13). Tymczasem w ocenie Sądu zasądzenie na rzecz banku wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału penalizowałoby w istocie nie bank, lecz kredytobiorcę, zachęcając przedsiębiorcę do wprowadzania abuzywnych postanowień w kolejnych, proponowanych przez siebie konsumentom umowach. Nadto, w polskim systemie prawnym brak jakiegokolwiek przepisu mogącego stanowić podstawę prawną przedmiotowego roszczenia, w szczególności nie jest nim art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c.

Z powołanych przepisów wynika bowiem obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia, a świadczeniem banku w okolicznościach rozpoznawanej sprawy była wyłącznie wypłata kredytu.

Umożliwienie kredytobiorcy bezumownego korzystania z kapitału banku nie jest świadczeniem banku, lecz jest stanem faktycznym, który wynika z nienależnego świadczenia. Okoliczność, że na skutek korzystania z kapitału w okresie kredytowania przez kredytobiorcę, a nie przez bank, przez co bank nie mógł uzyskać potencjalnego zysku, jest irrelewantna przy ocenie zasadności zgłoszonego roszczenia, ponieważ reżim odpowiedzialności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, nie przewiduje obowiązku zapłaty lucrum cessans - w przeciwieństwie do reżimu odpowiedzialności odszkodowawczej (art. 361 § 2 k.c.). Jedynym zaś przewidzianym przez prawo cywilne świadczeniem związanym z korzystaniem z cudzego kapitału są odsetki, które mogą mieć postać odsetek umownych albo ustawowych (art. 359 k.c., art. 481 k.c.). Z uwagi jednak na uznanie spornej umowy kredytu za nieważną, odsetki nie przysługują powodowi, skoro brak podstawy umownej i prawnej do ich zapłaty. W kontekście powyższego zauważyć należy, że uwzględnienie stanowiska powoda doprowadziłoby w istocie do reaktywacji nieważnej umowy stron w zakresie oprocentowania (zob. wyrok SA w Białymstoku z dn. 20.02.2020 r., I ACa 635/19).

Należy zaakcentować także, że w przypadku uznania zasadności przedmiotowego roszczenia trzeba by uznać, iż analogiczna wierzytelność przysługiwałaby pozwanym, skoro podczas wykonywania spornej umowy kredytu również bank korzystał ze środków pieniężnych, które strona pozwana wpłacała tytułem rat i innych należności wynikających z przedmiotowej umowy. Przyjęcie zasadności roszczenia powoda o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału kredytu byłoby sprzeczne z ratio legis art. 6 ust. 1 i art. 7 dyrektywy nr 93/13/EWG, która ma na celu ochronę konsumentów. Wyeliminowanie ze spornej umowy mechanizmu indeksacji nie stanowi in concreto następstwa niezgodnego z prawem lub nieuczciwego zachowania banku, ale jest rezultatem niezgodnego z prawem jego działania. Wobec tego, pozwani nie powinni ponosić dalej idących następstw tego stanu rzeczy niż te, które ustawodawca przewidział w art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25.06.2022 r. do sprawy o sygn. akt I ACa 545/21).

W ocenie Sądu powód w ramach żądania pozwu dotyczącego zwrotu przez pozwanych kwoty 30.661,19 zł w istocie domaga się zapłaty odsetek od kapitału wypłaconego wraz z uruchomieniem kredytu.

Ponadto w ocenie Sądu powód nie wykazał skutecznie wzbogacenia o powyższą kwotę po stronie pozwanych i nie wywiązał się z ciążącego na nim obowiązku udowodnienia zasadności zgłoszonego roszczenia (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.). Obowiązkiem strony powodowej było wskazanie dowodów dla stwierdzenia faktu uzyskania faktycznej korzyści jego kosztem. Szczególnie istotnym jest fakt, iż w świetle orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 16 lutego 2024 r., sygn. akt I ACa 1306/22 ustalającego nieważność umowy kredytowej, pomiędzy stronami nie doszło do zawarcia umowy ani do przekazania środków tytułem uruchomienia kredytu. Powód nie może się więc domagać zwrotu równowartości uzyskanej z tego tytułu korzyści.

Wskazać należy także, iż działaniom powoda można przypisać charakter zastępczego rozwiązania dla wadliwej umowy kredytu, ponieważ takie czynności pozostają sprzeczne z wiążącą sądy powszechne wykładnią art. 6 Dyrektywy 93/13 TS UE w wyroku z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie (...) przeciwko J. C. (sygn. C 618/10) oraz w wyroku z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawach połączonych, sygn. C-154/15, C-307/15 i C-308/15.

W świetle tych orzeczeń z art. 6 ust. 1 wynika, że sądy krajowe są zobowiązane wyłącznie do zaniechania stosowania nieuczciwego warunku umownego, aby nie wywierał on obligatoryjnych skutków wobec konsumenta, przy czym nie są one uprawnione do zmiany jego treści. Wykluczonym jest, aby powód w osobnym procesie żądał zastąpienia nieważnej umowy innym stosunkiem prawnym i uzyskiwał z niego korzyść. Takie działania banków, zwłaszcza w stosunku do konsumentów, należy uznać za całkowicie nieuzasadnione prawnie i zmierzające do nieakceptowalnego nadużycia. Ideą unieważnienia wadliwej umowy kredytu we frankach jest z jednej strony naprawienie powstałej szkody u kredytobiorcy, z drugiej zaś odstraszenie banku od takich działań na przyszłość kosztem pobranego wynagrodzenia. Tymczasem formułowane przez banki pozwy zmierzają do uzyskania tego, co zostało wcześniej utracone właśnie ze względu na nieuczciwość samego banku przy zawarciu umowy z kredytobiorcą.

Kredytobiorcy w tego rodzaju sprawach korzystają z daleko idącej ochrony prawa unijnego, w tym poszczególnych przepisów wynikających z Dyrektywy Rady EWG 93/13 (zwłaszcza art. 7 ust. 1). Na straży prawa wielokrotnie pozostawał także Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (m.in. w wyroku (...) z dnia 21 grudnia 2016 r., G. N., sprawy połączone C 154/15, C 307/15 i C 308/15, EU:C:2016:980, pkt 57; wyrok (...) z dnia 14 czerwca 2012 r., B. E. de C., C 618/10, EU:C:2012:349, pkt 65).

Koncepcja, że w przypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytu bankowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału mające rekompensować mu lub choćby umniejszać stratę wynikającą z nieważności umowy, w ocenie Sądu niweczy efekt zniechęcający dyrektywy 93/13.

Nie jest kwestią przypadku, że koncepcja ta pojawiła się niedługo po ogłoszeniu przez (...) korzystnego dla konsumentów wyroku w sprawie C-260/18 (D.), przesądzającego o niedopuszczalności konwalidacji wbrew woli konsumenta umowy kredytu zawierającej nieuczciwe postanowienia. Przyjęcie tej kontrowersyjnej na gruncie polskiego prawa cywilnego koncepcji pozwoliłoby uniknąć bankom negatywnych konsekwencji nieuczciwego traktowania konsumentów, a przynajmniej istotnie te konsekwencje osłabić, niwecząc efekt zniechęcający dyrektywy 93/13, i w znaczącym stopniu pozbawić polskich konsumentów ochrony wynikającej z dyrektywy.

Reasumując w ocenie Sądu, konsumentom, w tym pozwanym, jak na gruncie przedmiotowej sprawy należy przyznać daleko idącą ochronę, o czym wspomina unijna Dyrektywa 93/13. Skoro bowiem przedsiębiorca proponuje umowę, która jest nieważna przy okazji nie informując o rzeczywistym ryzyku kursowym to musi ponieść konsekwencje takiego zachowania, choćby i po to, aby on i jemu podobni nie czynili tak w przyszłości z drugiej zaś strony z pewnością nie może takich konsekwencji natomiast ponosić konsument.

W świetle przywołanych powyżej argumentów, w ocenie Sądu powodowi nie przysługuje również roszczenie ewentualne o zapłatę na jego rzecz kwoty 136.912,20 zł, która miała być wynikiem waloryzacji należnego powodowi świadczenia o zwrot wypłaconego kapitału. Jak wskazano wyżej, bank, w razie wystąpienie niekorzystnych skutków unieważnienia umowy kredytu, nie może otrzymywać żadnej rekompensaty, ponieważ skutki te są wynikiem wyłącznie jego bezprawnego działania. Dodatkowo z treści art. 358 ¹ § 4 k.c. wynika, że z waloryzacją świadczenia pieniężnego nie może co do zasady występować przedsiębiorca, jeśli świadczenie to pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Jak słusznie zauważył pełnomocnik pozwanych, umowa kredytu i wypłacenie na jej podstawie kapitału kredytu z całą pewnością pozostają w związku z działalnością gospodarczą banku, a zatem przepis ten wyraźnie wskazuje, że banki nie mogą występować przeciwko kredytobiorcom z żądaniem waloryzacji wypłaconego im kapitału.

Jak wskazał SN w uchwale z dnia 25.04.2024 r. w sprawie III CZP 25/22 jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, nie ma postawy prawnej do żądania przez którąkolwiek ze stron odsetek lub innego wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych w okresie od spełnienia nienależnego świadczenia do chwili popadnięcia w opóźnienie co do zwrotu tego świadczenia.

Powyższa uchwała ma moc zasady prawnej, co oznacza, że co oznacza, że będzie ona stosowana przez ten sąd również w innych sprawach.

Mając powyższe na uwadze, Sąd w pkt I wyroku oddalił powództwo w całości.

O kosztach procesu rozstrzygnięto w punkcie II i III wyroku na podstawie na podstawie art. 98 k.p.c. poprzez obciążanie powoda obowiązkiem ich zwrotu na rzecz pozwanych w całości, stosownie do wyniku procesu. Z tego względu Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanych kwotę 5.417,00 zł. Koszty procesu po stronie pozwanych obejmowały opłatę od pełnomocnictwa (17 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika (adwokata) w stawce wynikającej z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (5.400,00 zł).

Sąd zasądził na rzecz każdego z powodów po 1/2 części kosztów, mając na uwadze stanowisko SN, zawarte w uchwale z dnia 16.11.2023 r. w sprawie III CZP 54/23, zgodnie z którą koszty procesu należne współuczestnikom materialnym – w tym także pozostającym w związku małżeńskim, w którym obowiązuje ustrój wspólności majątkowej – podlegają zasądzeniu na ich rzecz w częściach równych, chyba że współuczestnicy zgodnie wniosą o inny podział zasądzonych kosztów albo o zasądzenie ich jedynie na rzecz jednego lub niektórych ze współuczestników.