Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK CZĘŚCIOWY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym: Przewodniczący sędzia Wojciech Wacław

Protokolant: sekretarz sądowy J. S.

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2024 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości (...) Banku S.A. z siedzibą w W.

przeciwko E. T. i P. T.

o zapłatę

oddala powództwo częściowo tj. co do zapłaty kwoty 194 461,49 zł wraz z odsetkami będącej przedmiotem rozszerzenia powództwa pismem z dnia 21 06 2023 r. (pkt 2 lit. a tiret 2 - k. 866 akt) wraz z jego ewentualnie lub alternatywnie sformułowanymi sposobami dochodzonej zapłaty w/w kwoty ( pkt. 2 lit. b tiret 2, oraz lit. c tiret 2 i 4), nadto oddala powództwo w zakresie żądania zmiany wysokości świadczenia zawartego w pkt 3 pisma wskazanego powyżej, pozostawiając rozpoznanie żądania w zakresie obejmującym zwrot wypłaconego pozwanym kapitału w kwocie 534 574,32 zł do czasu uprawomocnienia się wyroku częściowego.

Sygn. I C 2038/23

UZASADNIENIE

W dniu 12 czerwca 2019 r. (...) Bank SA z/s w W. złożył pozew, w którym to domagał się zasądzenia od pozwanych solidarnie kwoty 798.002,41 zł przy czym:

- kwoty 733.991,37 zł z odsetkami umownymi za korzystanie z kapitału w wysokości podwójnego oprocentowania umownego przy zastosowaniu oprocentowania umownego wynoszącego na dzień sporządzenia pozwu 4,50% w skali roku, sumę marży w wysokości 0,56% i indeksu DBPLN, ale nie więcej niż odsetki maksymalne za opóźnienie od 4 lipca 2017 r. do 16 maja 2019 r.,

- kwoty 61.747,07 zł tytułem odsetek za opóźnienie w wysokości 4,50% z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 12 grudnia 2019 r. do dnia zapłaty,

-kwoty 2.263,97 z tytułu opłat i prowizji.

Ponadto wnosił o zasądzenie od pozwanych na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu swego żądania wskazał, że z pozwanymi łączyła go umowa kredytu hipotecznego. Pozwani nie wywiązali się z ciążącego na nich obowiązku dokonywania spłat w ustalonym umową terminie. W związku z tym Bank wezwał ich do zapłaty zaległości, a po bezskutecznym upływie terminu wypowiedział umowę. Na skutek wypowiedzenia umowy, cała należność została postawiona w stan natychmiastowej wymagalności (pozew k. 4-7 i sprostowanie k.71v oraz pozew k. 73-75).

Sąd Rejonowy L.w L. VI Wydział Cywilny nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w sprawie nc-e1061425/19 uwzględnił powództwo w całości (k. 7v).

W sprzeciwie do wydanego nakazu zapłaty, pozwani zaskarżyli go w całości i wnieśli o oddalenie powództwa w całości co do obojga pozwanych oraz zasądzenia od powoda na ich rzecz solidarnie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Podnieśli w sprzeciwie zarzut przedawnienia roszczenia w odniesieniu do całości żądanej przez powoda kwoty (sprzeciw k. 31v-32).

Nadto pismem z 28 września 2020 r. pozwani podtrzymali żądanie oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powodowego banku zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Dodatkowo, na poparcie swojego stanowiska podnieśli zarzut nieudowodnienia wysokości roszczenia, zarzut nieważności umowy kredytu z uwagi na jej sprzeczność z prawem (art. 69 prawa bankowego) i zasadami współżycia społecznego wobec braku rzetelnej informacji na temat mechanizmu działania tej umowy w sytuacji, w której pozwani nie byli świadomi ryzykownego charakteru umowy, która doprowadziła do nieuzasadnionego prawnie i ekonomicznie naruszenia ekwiwalentności świadczeń pozwanych i powoda. W ocenie pozwanych, bank miał świadomość, że udzielenia kredytów indeksowanych do waluty CHF klientom nieposiadającym dochodów w tej walucie rodzi poważne ryzyko „misselingu” czyli sprzedaży produktu niedopasowanego do potrzeb konsumentów. Rodzi to ryzyko nieograniczonej straty po stronie kredytobiorców (ryzyko walutowe).

Podnieśli nadto konieczność bezwzględnego pominięcia postanowień abuzywnych (art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c.) i niedopuszczalność zastąpienia ich inną regulacją, w konsekwencji czego umowa kredytu upada, a więc umowa nie może być wykonywana, skoro klauzula ryzyka walutowego określa główny cel umowy.

Jednocześnie wskazali, że postanowienie § 19 ust. 6 umowy zezwalające na doliczanie do kwoty kredytu w trybie podwyższonego salda opłat i kosztów związanych z uczestnictwem w programie (...) – zostało wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych pod numerem (...).

Podobnie postanowienia dotyczące mechanizmu indeksacji tożsame w swojej treści, co postanowienia umowy zostały wpisane do rejestru klauzul pod numerami (...), (...), (...) i (...). (stanowisko pozwanych k. 228-262).

W replice na powyższe pismo, powodowy bank podtrzymał w całości żądanie pozwu. Z uwagi na liczne zarzuty pozwanych, zgłosił żądanie ewentualne zapłaty kwoty 538.927,28 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 19 października 2020 r. do dnia zapłaty na wypadek uznania przez sąd, że umowa łącząca strony jest nieważna (k. pismo powoda k. 465-485 oraz pismo modyfikujące powództwo k. 577-581).

W odpowiedzi na powyższe, pozwani wnieśli o oddalenie tego żądania jako, że nie zostało ono wykazane co do wysokości oraz z uwagi na podniesiony zarzut przedawnienia (pismo pozwanych k. 604-605).

Na rozprawie w dniu 27 stycznia 2021 r. pozwani oświadczyli, iż mają świadomość konsekwencji wynikających z faktu uznania umowy za nieważną i domagają się takiego ustalenia (k. 516v-517).

Wyrokiem z dnia 18 sierpnia 2021 r. Sąd oddalił powództwo zarówno co do żądania zasadniczego jak i ewentualnego, uznając, iż umowa po wyeliminowaniu klauzul niedozwolonych wskazanych przez pozwanych da się wykonywać, jako umowa kredytu udzielonego i spłacanego w PLN bez mechanizmu indeksacji. (k. 632).

Wskutek apelacji powoda wyrokiem z dnia 31 października 2022 r. Sąd Apelacyjny w B. oddalił apelację co do żądania głównego, uchylając wyrok co do żądania ewentualnego zwrotu kapitału, przy uznaniu, iż sporna umowa jest nieważna z powodu zawarcia w niej i eliminacji postanowień abuzywnych. (k. 706)

Zobowiązani do zajęcia ostatecznego stanowiska w sprawie pozwani przedstawili zarzut potrącenia należności Banku z łączna kwotą stanowiącą sumę wpłat uiszczonych w PLN oraz CHF tj. 72 442,50 zł i 62 786,12 CHF, przy czym uczynili to w sposób ewentualny na wypadek nieuwzględnienia zarzutu przedawnienia, który to podnieśli w pierwszej kolejności. (k. 746 i nast.).

W piśmie z dnia 27 01 2023 r. powód zasygnalizował wystąpienie z roszczeniami o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału oraz o sądową waloryzację i zmianę wysokości świadczenia oraz związaną z tym dodatkową zapłatę.

Podniósł dodatkowo co do przedawnienia wystąpienie wobec powoda przesłanek z art. 117 ¹ kc. (pismo k. 784)

Pismem z dnia 28 02 2023 r. powód wystąpił z dodatkowym żądaniem wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionego umową kredytu kapitału (k. 837), które to pismo zostało zwrócone (zarz. k. 850).

Kolejnym pismem z 21 06 2023 r. powód rozszerzył żądanie ewentualne w ten sposób, że zażądał dodatkowo zapłaty kwoty 194 461,49 zł w związku z waloryzacją kwoty udostępnionego kredytu oraz sądową zmianę wysokości świadczenia, którą ma obrazować żądanie dodatkowej zapłaty związanej z waloryzacją. (k. 866 i nast.)

Postanowieniem z dnia 11 sierpnia 2023 r. Sąd zawiesił postępowanie i wezwał do udziału w sprawie Syndyka Masy upadłego Banku. (k. 917).

Postanowieniem z dnia 3 listopada 2023 r. Sąd podjął postępowanie z udziałem Syndyka po stronie powodowej. (k. 993)

Pismem z dnia 25 03 2024 r. pozwani podnieśli kolejny zarzut tj. zarzut zatrzymania przysługujących im świadczeń zwrotnych z kwotą żądanego zwrotnie kapitału (na wypadek nieuwzględnienia przedawnienia oraz potrącenia - k. 1100).

Na rozprawie w dniu 27 marca 2024r. pełn. powoda oświadczył, że nie domaga się zapłaty tytułem wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, lecz wnosi o zmianę wysokości świadczenia poprzez podwyższenie jej o kwotę zapłaty wskazaną w piśmie z dnia 21 06 2023 r.

Jednocześnie wskazał, iż jest to zmiana w postaci doprecyzowania alternatywnej podstawy prawnej żądania zapłaty.

Na tej samej rozprawie pełnomocnik powoda zakwestionował wysokość kwot potrącanych przez pozwanych jako sumy uiszczonych rat podnosząc, iż Syndyk nie jest w stanie wiążąco się do tych należności wypowiedzieć.(k. 1111v).

W rozprawie w dniu 15 maja 2024 r. Sąd z uwagi na stanowisko strony powodowej, ograniczył rozprawę do wszelkich dochodzonych należności oprócz zapłaty udostępnionego kapitału w związku z możliwością wydania wyroku częściowego w zakresie objętym wzmiankowanym ograniczeniem. (k. 1134).

Sąd ustalił i zważył co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie w zakresie kwot roszczeń objętych ograniczeniem rozprawy tj. dochodzonych obok żądania zwrotu wypłaconego kredytobiorcom kapitału.

W pierwszej przy tym kolejności i dla porządku wskazać należy, iż okoliczności faktyczne sprawy istotne dla jej rozstrzygnięcia w zakresie objętym wyrokiem częściowym z dnia 15 maja 2024 r. ostatecznie są pomiędzy stronami bezsporne, są też potwierdzone dołączonymi przez strony do akt dokumentami, których autentyczność i przydatność dowodowa nie została w toku procesu zakwestionowana, jako takie też stanowią element stanu faktycznego ustalonego w sprawie.

Dotyczy to przede wszystkich ustaleń poczynionych przez sądy obu instancji w niniejszej sprawie, a także jej ostatecznej prawnej oceny, prowadzącej do ustalenia nieważności spornej umowy, która to ocena wiąże Sąd ponownie sprawę rozpoznający po jej uchyleniu.

Co prawda treść niektórych pism powoda zdaje się nadal kwestionować przesądzoną już nieważność umowy kredytu, jednak należy to położyć na karb pewnej procesowej „nieuwagi” niż traktować jako stanowcze i konsekwentne stanowisko w sprawie (por. treść pisma z k.1037)

Nie zachodzi zatem konieczność przytaczania tychże okoliczności i odrębnej oceny materiału dowodowego w tym zakresie.

Jak już zostało to zasygnalizowane na wstępie rozważań, nie zasługiwało w ocenie Sądu na uwzględnienie żądanie ewentualne, dotyczące waloryzacji kapitału wskutek istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza i związanej z nią zapłaty.

Powodowy bank żądał, by waloryzacji dokonać według wskaźników inflacji i jako podstawę prawną swojego roszczenia wskazał tu art. 358 ¹ k.c.

Sąd nie podziela jednak stanowiska powoda w tym zakresie, a prawo to, a zatem związane z nim roszczenie o zapłatę powodowi nie przysługuje.

Należy tu w pierwszym rzędzie zwrócić uwagę, że uwzględnienie go byłoby sprzeczne z dyrektywnym (art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG) efektem lub celem „odstraszającym” (prewencyjnym) wobec Banku.

Wspomniana prewencja ma za zadanie zapobiec na przyszłość tj. „zniechęcić” przedsiębiorców (banki), do stosowania w przyszłości niedozwolonych klauzul umownych. Wyeliminowanie więc rzeczonego skutku poprzez dopuszczenie możliwości domagania się waloryzacji i zapłaty spowodowałoby, że przedsiębiorca zawierający w swych umowach niedozwolone postanowienia w istocie miałby zabezpieczoną nieuzasadnioną, w świetle tego co zostało wcześniej powiedziane ochronę jego interesów i to kosztem konsumenta, nawet gdyby ostatecznie okazało się, że wskutek stosowania postanowień abuzywnych umowa miałaby upaść.

Uwzględnienie roszczenia banku jako skutek podnoszonej sądownie przez pozwanych w oparciu o uregulowania dyrektywne nieważności miałoby zatem w istocie skutek wręcz odwrotny tj. w istocie ekonomicznie penalizujący kredytobiorcę – konsumenta, nie zaś bank, który to wprowadził do proponowanych przez siebie umów z konsumentami postanowienia sprzeczne z zasadami lojalności kupieckiej, uczciwości i sprawiedliwości.

Wymaga również uwypuklenia, że w przypadku uznania zasadności przedmiotowego roszczenia, trzeba by uznać, iż analogiczna wierzytelność przysługiwałaby kredytobiorcom, albowiem w wykonywaniu spornej umowy kredytu bank również korzystał ze środków pieniężnych, które kredytobiorcy uiszczali tytułem spłaty rat i innych należności wynikających z umowy. Powtórzyć tu jedynie należy, iż przyjęcie zasadności roszczenia banku byłoby sprzeczne z celem art. 6 ust. 1 i art. 7 dyrektywy nr 93/13/EWG, która ma na celu ochronę konsumentów, wyeliminowanie zaś ze spornej umowy mechanizmu przeliczeniowego jest rezultatem niezgodnego z prawem działania banku. Wobec tego kredytobiorca nie powinien ponosić dalej idących następstw tego stanu rzeczy niż te, które wynikają z rozliczenia zwrotu wzajemnych świadczeń. Kredytobiorcy w tego rodzaju sprawach korzystają z daleko idącej ochrony prawa unijnego, w tym poszczególnych przepisów wynikających z Dyrektywy Rady EWG 93/13 (zwłaszcza art. 7 ust. 1).

Na straży tych praw wielokrotnie pozostawał także w swych jurydycznych wypowiedziach Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (m.in. w wyroku TSUE z dnia 21 grudnia 2016 r., G. N., sprawy połączone C 154/15, C 307/15 i C 308/15, EU:C:2016:980, pkt 57; wyrok TSUE z dnia 14 czerwca 2012 r., B. E. de C., C 618/10, EU:C:2012:349, pkt 65).

Również pogląd taki został wyrażony w późniejszym orzeczeniu TSUE z dnia 7 grudnia 2023 r. (sprawa C-140/22).

Uwzględnieniu żądania sprzeciwia się zresztą wprost treść art. 358 ¹ § 4 k.c., zgodnie z którym waloryzacji sądowej nie może żądać strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Oczywistym jest zaś to, że powód jest przedsiębiorcą, a przedmiotem jego roszczenia jest świadczenie pozostające w związku z prowadzeniem przez powoda przedsiębiorstwa.

Znana przy tym jest Sądowi argumentacja stojąca w opozycji do tego poglądu, a zasadzająca się na założeniu, że w takim przypadku chodzi o świadczenie nienależne, a nie o świadczenie z obowiązującej umowy, jednakże Sąd nie podziela tego stanowiska.

Przepis nie posługuje się tu bowiem dla wyłączenia jego stosowania wymogiem jakiegokolwiek związku kwalifikowanego w tym choćby znaczeniu, iż nie użyto tu jakichkolwiek zwrotów dookreślających (doprecyzowujących) ów związek (np. w „ścisłym, bezpośrednim, czy funkcjonalnym związku”), lecz mowa jest o jakimkolwiek związku i tak konsekwentnie należy ów przepis w ocenie Sądu odczytywać i wykładać.

Jest zaś oczywistym, iż to w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa (pozwanego Banku) powstała umowa zawierająca zapisy abuzywne, którą to przez wiele lat kredytobiorcy wykonywali, a którą to ostatecznie Sąd uznał za nieważną.

Prostą też i bezpośrednią konsekwencją powyższego faktu, był wzajemny, wynikający z mocy prawa obowiązek zwrotu tego, co sobie wzajemnie strony w wykonaniu umowy (uznanej poniewczasie za nieważną) świadczyły, co w szczególności dotyczy udostępnionego pozwanym kapitału.

Związek ten jakkolwiek swoiście „dwuetapowy”, nie został jednak zerwany na żadnym etapie, co prowadzi do oddalenia powództwa i w tym zakresie, oraz na tej podstawie.

Powyższe rozważania Sądu znowu znajdują swe dodatkowe merytoryczne wsparcie w orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15 czerwca 2023 roku wydanym w sprawie C-520/21, w którym to Trybunał rozstrzygnął pytanie prejudycjalne, czy w przypadku uznania, że umowa kredytu zawarta przez bank i konsumenta jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, strony oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w wykonaniu tej umowy (bank - kapitału kredytu, konsument - rat, opłat, prowizji i składek ubezpieczeniowych) oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, mogą domagać się także jakichkolwiek innych świadczeń, w tym należności (w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia). TSUE uznał że prawo Unii Europejskiej stoi na przeszkodzie, aby banki mogły w takie sytuacji żądać od kredytobiorców dodatkowych świadczeń, w tym wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.

Uwzględnienie zatem żądania waloryzacji, byłoby w ocenie Sądu w istocie obejściem sformułowanego w tej materii przez Trybunał stanowiska, które to stanowisko należy traktować jako wytyczenie generalnego kierunku oceny roszczeń „okołorestytucyjnyc/h” dochodzonych przez banki.

Myśl tę powtarza przywołane wcześniej orzeczenie z 7 grudnia 2023 r.

Niezależnie od powyższego (choć w tym zakresie rozważania ze względu na poczynione wcześniej uwagi wydają się zbędne), można byłoby tu przywołać nie od rzeczy wzmiankowany przez pozwanych zarzut nadużycia prawa podmiotowego oraz sprzeczności żądań z zasadami współżycia społecznego. Jak już bowiem zostało to we wcześniejszych rozważaniach zauważone – to bank był autorem umowy, która została następnie prawomocnie uznana za nieważną wskutek wadliwości jej zapisów, co jedynie wzmacnia przedstawioną argumentację.

Końcowo warto jedynie przywołać treść uchwały SN z dnia 25 kwietnia 2024 r. (III CZP 25/22) gdzie w jej pkt 5 co prawda wskazano na niemożliwość dochodzenia przez stronę „innego wynagrodzenia z jej środków pieniężnych”, to jednak treść tej tezy zdaje się potwierdzać i wyznaczać kierunek interpretacyjny i orzeczniczy w przywołanej wyżej materii.

Dlatego też orzeczono jak w sentencji wyroku częściowego, pozostawiając rozpoznanie żądania zwrotu kapitału do czasu rzeczowej i dogłębnej weryfikacji stanowisk stron, również w kontekście weryfikacji posiadanej przez powodowy Bank dokumentacji i wyników jej dokładnego przebadania dla celów niniejszego postępowania.