Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy w O., I Wydział Cywilny,

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia Tomasz Cichocki
Protokolant:	sekretarz sądowy Karolina Tyc

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 czerwca 2024r. w O.

sprawy z powództwa R. W.

przeciwko P. P.

o zapłatę

oraz sprawy z powództwa wzajemnego P. P.

przeciwko R. W.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego P. P. na rzecz powoda R. W. kwotę 419 269,49 (czterysta dziewiętnaście tysięcy dwieście sześćdziesiąt dziewięć i 49/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 27 sierpnia 2022r. do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanego wzajemnego R. W. na rzecz powoda wzajemnego P. P. kwotę 250 000,00 (dwieście pięćdziesiąt tysięcy) złotych z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 12.10.2023r. do dnia zapłaty;

III.  oddala powództwo wzajemne w pozostałej części;

IV.  zasądza od pozwanego P. P. na rzecz powoda R. W. kwotę 31 781,00 (trzydzieści jeden tysięcy siedemset osiemdziesiąt jeden) złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu związanych z powództwem głównym;

V.  zasądza od pozwanego wzajemnego R. W. na rzecz powoda wzajemnego P. P. kwotę 14 884,74 (czternaście tysięcy osiemset osiemdziesiąt cztery i 74/100) złote z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu związanych z powództwem wzajemnym.

SSO Tomasz Cichocki

Sygn. akt: I C 2054/23

UZASADNIENIE

Powód R. W. wniósł o nakazanie pozwanemu P. P. zapłaty powodowi kwoty 419.269,49 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 27 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 28.181,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwoty 7.200,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami z tytułu opóźnienia od uprawomocnienia się nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym do dnia zapłaty.

W razie wniesienia przez pozwanego sprzeciwu od nakazu zapłaty lub skierowania sprawy na rozprawę, wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 419.269,49 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 27 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych, o ile nie zostanie przedłożony spis kosztów.

W uzasadnieniu wskazał, że strony pozostawały przez ponad 30 lat w bliskich, rodzinnych relacjach, ponadto pozostawali także przez długi czas w bliskich relacjach zawodowych. Pozwany P. P. jest właścicielem mieszkania w O. przy ul. (...), który we wrześniu 2019 r. użyczył powodowi. Koszty jego utrzymania oraz inne świadczenia miał ponosić powód. Między stronami zawarta została umowa użyczenia, która została ostatecznie przez pozwanego wypowiedziana. Latem 2019 r., powód otrzymał od pozwanego propozycję zakupu w/w lokalu, wraz z trzema miejscami postojowymi za kwotę 1.000.000 zł, którą powód zaakceptował. Wszystkie ustalenia czynione były ustnie, strony nie zawarły formalnej umowy przedwstępnej. Lokal na ul. (...) został zakupiony przez pozwanego ze środków z kredytu (...) zabezpieczonego hipoteką na tej nieruchomości. Pozwanemu zależało aby spłata jego własnego kredytu następowała bez problemów a nadto by rozliczenia między stronami zostały powiązane z jego własnym kredytem. Równolegle pozwany finalizował zakup innej nieruchomości, w której obecnie zamieszkuje. Pozwany P. P. poprosił powoda o wpłatę „zaliczkowo" na poczet ceny nabycia lokalu przy ul. (...) kwoty 410.000 zł. Powód środki na ten cel uzyskał z kredytu udzielonego mu przez W. i przelał je na rachunek pozwanego. Strony uzgodniły, że powód będzie spłacał swoje raty kredytu oraz będzie przekazywał pozwanemu różnicę pomiędzy ratą kredytu, którą P. P. musi płacić do (...) a ratą kredytu, którą powód wpłacał, z tytułu własnego zobowiązania, do (...). Ostatecznie pozwany wycofał się z pierwotnych ustaleń, odmówił przeniesienia na niego własności nieruchomości na ul. (...), wypowiedział umowę użyczenia oraz skierował przeciwko powodowi pozew o eksmisję. Strony prowadziły korespondencję, w której z jednej strony pozwany domagał się od powoda niezwłocznego opuszczenia zajmowanego lokalu, powód natomiast domagał się nakładów poczynionych na lokal jak również zwrotu środków, które wydatkował licząc na zawarcie umowy sprzedaży.

Powód wskazał, że w lutym 2021 r. dwukrotnie przekazał pozwanemu w gotówce kwotę 46.221,24 zł i 61.655,82 zł, na które jednak nie posiada pokwitowania wobec czego nie dochodzi ich niniejszym pozwem. Nieobjęte pozwem zostały również nakłady czynione na nieruchomość tj. z tytułu dostarczonych do lokalu usług oraz opłat za polisy ubezpieczeniowe.

Na dochodzoną w niniejszym postępowaniu przez powoda kwotę składają się uiszczona przez niego tytułem zaliczki kwota 410.000 zł oraz suma różnic pomiędzy ratami kredytowymi powoda i pozwanego w kwocie 9.269,49 zł, obliczona w sposób szczegółowo przedstawiony w pozwie (pozew k. 4-6).

W dniu 3 lipca 2023 r. w sprawie została wydany nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym (k. 63),

Pozwany P. P. wniósł w przepisanym terminie sprzeciw od nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości i wskazując, że żądanie powoda jest nieuzasadnione i powinno zostać oddalone w całości. Ponadto pozwany wniósł o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, iż potwierdza, że:

- jest właścicielem nieruchomości lokalowej położonej w O. przy ul. (...),

- strony pozostawały przez okres ponad 30 lat w bliskich, rodzinnych relacjach, pozwany główny oraz matka powoda głównego żyli bowiem w konkubinacie, a powód główny i pozwany główny pozostawali także przez długi czas w bliskich relacjach zawodowych,

- w związku z problemami rodzinnymi powoda głównego, pozwany główny użyczył mu lokal, do którego powód główny wprowadził się 1 września 2019 r. oraz że Strony uzgodniły, iż powód główny będzie ponosił koszty jego utrzymania, w tym opłaty medialne i ubezpieczenia oraz świadczenia publicznoprawne na rzecz Gminy O. związane z tym lokalem. Między stronami zawarta została umowa użyczenia przedmiotowego lokalu, która została ostatecznie przez pozwanego głównego wypowiedziana, a Sąd Rejonowy wyrokiem wydanym w sprawie (...) orzekł eksmisję powoda głównego oraz jego partnerki z lokalu.

Dalej wskazał, że R. W. dokonał na jego rzecz przelewu kwoty 410.000 zł nie jako zaliczki na zakup lokalu, lecz spłatę pożyczki, która strony zawarły maju 2013 r. Pożyczka została zawarta pomiędzy stronami na kwotę 350.000 zł, R. W. przeznaczył, zgodnie z intencją pozwanego, na zakup nieruchomości położonej nad jeziorem S. w O.. Umowa nabycia działki zawarta została 28 maja 2013 r. a kwota nabycia odpowiadała kwocie udzielonej pożyczki. Umowa pożyczki nie określała kiedy ta ma zostać zwrócona. Wskutek porozumienia stron powód w dniu 18 sierpnia 2020 r., zwrócił pozwanemu kwotę 410.000 zł (350.000 zł kapitału i 60.000 zł umówionych odsetek). Pozwany w/w kwotę przeznaczył na wykończenie nieruchomości w G., w której mieszka.

W marcu 2021 r. R. W. zaproponował pozwanemu, że kupi od niego lokal na ul. (...). Strony wstępnie ustaliły, że cena nabycia ma wynieść 1 mln zł. W tym celu powód podjął starania o pozyskanie finansowania zakupu lokalu. Na przełomie października/listopada 2021 r. powód poinformował pozwanego, że nie uzyska kredytu i poprosił go o uznanie wpłaty kwoty 410.000 zł jako zaliczki na cenę nabycia lokalu. Wobec powyższego do rozliczenia pozostać miała w/w. W tym celu pozwany zaproponował przeniesienie własności działki na siebie w ramach zwolnienia z długu. Powód początkowo zgodził się z takimi ustaleniami, jednak ostatecznie nie doszło formalnie do zawarcia wiążących umów czy też jednoznacznego potwierdzenia ustaleń. Do czerwca 2022 r. jasnym dla stron było, że wpłata 410.000 zł stanowi spłatę pożyczki udzielonej w maju 2013 r. dopiero po wypowiedzeniu użyczenia lokalu na (...) powód zaczął w sposób nieuzasadniony przedstawiać dokonaną wpłatę jako zaliczkę na nabycie lokalu.

Pozwany potwierdził wpłaty dokonane przez powoda w okresie marzec 2021 - czerwiec 2022 r. Od momentu nabycia lokalu i przeniesienia własności działki w zamian za zwolnienie z długu powód dokonywał wpłat w zaproponowany przez sobie sposób i przedstawiony w historii przelewów załączonej do pozwu. Wpłaty te nie były dla pozwanego nigdy istotne, ponieważ nie było zawartej żadnej umowy odnośnie lokalu czy działki w związku z tym nie przywiązywał do nich szczególnej uwagi.

Jednocześnie ze sprzeciwem pozwany P. P. wniósł powództwo wzajemne, w którym żądał:

1.  zasądzenia od powoda głównego/pozwanego wzajemnego na jego rzecz kwoty 410.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa wzajemnego do dnia zapłaty;

2.  zasądzenia od powoda głównego/pozwanego wzajemnego na jego rzecz zwrotu kosztów procesu w zakresie powództwa głównego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Wskazał, że wytoczenie powództwa wzajemnego wynika z konieczności zabezpieczenia jego interesów w wypadku gdyby Sąd uznał, że wpłata powoda głównego w wysokości 410.000 zł była uczyniona na poczet ceny nabycia lokalu, a nie tak jak się strony umówiły jako zwrot pożyczki z odsetkami. Żądana przez powoda wzajemnego kwota stanowi kwotę, którą pozwany wzajemny zobowiązany jest mu zwrócić tytułem pożyczki i obejmuje 350.000 zł kapitału i 60.000 zł umówionych odsetek. Pozwany wzajemny w załączonych mailach potwierdził fakt zawarcia z umowy pożyczki i przeznaczenia jej na zakup działki, zgodnie z poleceniem powoda wzajemnego (sprzeciw od nakazu zapłaty z powództwem wzajemnym k. 69-73).

W odpowiedzi na pozew wzajemny R. W. wniósł o jego oddalenie. Wskazał, że żądanie nie zostało udowodnione. Poza twierdzeniami samego powoda wzajemnego, brak jest jakichkolwiek obiektywnych dowodów, które potwierdzałyby: fakt zawarcia umowy pożyczki, fakt przekazania środków pozwanemu wzajemnemu pokwitowanie (sama umowa pożyczki rodzi jedynie roszczenie o wydanie jej przedmiotu, pozwany wzajemny zaprzecza, aby otrzymał od P. P. tytułem pożyczki jakiekolwiek środki finansowe), termin zwrotu przedmiotu pożyczki, wysokość oprocentowania. Powód wzajemny przyznał, że w 2013 r. nabył niezabudowaną działkę gruntu, ale nie za kwotę, którą jako kapitał pożyczki wskazuje pozwany wzajemny, dodatkowo nabycie nastąpiło za środki stanowiące własność R. W.. Dalej zaprzeczył, aby przyznał w mailu, że jest z tytułu jakiejkolwiek pożyczki zobowiązany do zwrotu jakiejkolwiek kwoty, nie pamięta treści podpisanego oświadczenia, ale niezależnie od tego uważa, iż P. P. zwolnił go z długu oświadczając, iż przekazana, brakująca część ceny nabycia nieruchomości stanowi ślubny prezent (nie więcej niż 10% ceny nabycia). Wpłata z sierpnia 2020 r. nie była zwrotem żadnej pożyczki a świadczeniem na poczet ceny nabycia lokalu. Z załączonej do pozwu wzajemnego korespondencji e-mail wynika, że P. P. miał pretensje do R. W., że ten otrzymując kredyt nie przekazał mu jego całości na poczet ceny nabycia, tj. 410.000 zł z 460.000 zł. (odpowiedź na pozew wzajemny k. 94-96).

Sąd ustalił i zważył co następuje:

Strony pozostawały ze sobą przez okres ponad 30 lat w bliskich relacjach. Pozwany P. P. oraz matka R. W. pozostawali w konkubinacie. Ponadto P. P. i R. W. pozostawali także przez długi czas w bliskich relacjach zawodowych.

(bezsporne)

P. P. jest właścicielem nieruchomości lokalowej położonej w O. przy ul. (...).

(bezsporne)

W 2013 r. P. P. zajmował się zawodowo między innymi restrukturyzacją sieci sklepów na terenie O.. Od prezesa jednej ze spółdzielni mieszkaniowych, uczestniczących w restrukturyzacji w dowiedział się w prywatnej rozmowie, że ten ma działkę nad jeziorem S., którą chce sprzedać. Pozwany był zainteresowany zakupem tej nieruchomości, jednak z uwagi na mogące występować wątpliwości, co do prowadzonego jednocześnie procesu restrukturyzacji zdecydował, że zakupu nieruchomości dokona powód R. W.. Na tamten czas stosunki pomiędzy stronami układały się poprawnie i były oparte na wzajemnym zaufaniu, wobec czego powód zgodził się na proponowaną transakcję. strony uzgodniły, iż P. P. udzieli R. W. pożyczki w gotówce na zakup nieruchomości w wysokości ceny zakupu i umówi podpisanie umowy u notariusza. na okoliczność zawarcia umowy pożyczki strony sporządziły umowę na piśmie. W dniu 28 maja 2013 r. R. W. kupił od M. i J. O. nieruchomość położoną nad jeziorem S. w O., tj. działkę nr (...) przy ul. (...) (KW (...)) za cenę 250.000 zł. Sprzedający w akcie notarialnym złożyli oświadczenie, że umówiona cena została im w całości zapłacona w gotówce.

W rok po zakupie nieruchomości R. W. za wiedzą P. P. rozważał rozpoczęcie budowy na działce nad jeziorem. Temat zwrotu udzielonej na tę działkę pożyczki nie pojawiał się pomiędzy stronami, a przynajmniej nie stanowił on wówczas kwestii spornej. Ostatecznie budowa nie doszła do skutku.

Kilka lat później - w 2019 r. pozwany P. P., w związku z problemami rodzinnymi R. W. użyczył mu mieszkanie przy ul. (...), do którego powód wprowadził się 1 września 2019 r. Strony uzgodniły, iż R. W. będzie ponosił koszty utrzymania mieszkania (w tym opłaty za media) a także świadczenia publicznoprawne na rzecz Gminy O. oraz koszty ubezpieczenia nieruchomości. Między stronami zawarta została umowa użyczenia przedmiotowego lokalu.

W tym czasie pozwany przeprowadził się do innego – wynajmowanego lokalu, oczekując na zakończenie remontu swojego nowego domu w G. Młynie.

Strony wstępnie umówiły się, że R. W. zakupi od P. P. przedmiotowe mieszkanie i ustaliły cenę zakupu opisanego wyżej lokalu wraz z trzema miejscami postojowymi znajdującymi w budynku przy ul. (...) na kwotę 1.000.000 zł. W celu sfinansowania zakupu mieszkania R. W. zaciągnął w banku (...) kredyt inwestycyjny, jednak uzyskana kwota nie pozwoliła na uiszczenie całości ceny nieruchomości. Strony postanowiły więc, że R. W. przekaże uzyskaną z kredytu kwotę tytułem zaliczki, którą P. P. spożytkuje na remont swojego domu, natomiast pozostała kwota zostanie uiszczona w terminie późniejszym. Do tego czasu strony uzgodniły system dopłat, który miał rekompensować P. P. koszty jego kredytu zaciągniętego w banku (...) na to mieszkanie.

W dniu 18 sierpnia 2020 r. R. W. przelał na rachunek P. P. kwotę 410.000 zł wskazując w tytule przelewu: „Przelew zgodnie z umową”.

Ostatecznie nie doszło do sfinalizowania zakupu nieruchomości przy ul. (...) a umowa użyczenia tego mieszkania, została wypowiedziana przez pozwanego P. P.. Sąd Rejonowy wyrokiem wydanym w sprawie (...) orzekł wobec powoda R. W. oraz jego partnerki nakaz opuszczenia, opróżnienia i wydania lokalu P. P..

(dowód: zeznania P. P. k. 127, zeznania R. W. k. 126v., wypis z aktu notarialnego k. 110-112, potwierdzenie przelewu zaliczki k. 16, potwierdzenie wypłaty kredytu k. 15, potwierdzenia transakcji z rachunku R. W. k. 39-42, 52-59, wypowiedzenie użyczenia mieszkania z odpowiedzią k. 47-49, przedsądowe wezwanie do zapłaty z zpo k. 49-51, wydruk korespondencji mailowej k. 76-83, korespondencja stron k. 84, 97-101, wyrok z uzasadnieniem SR w O. k. 10-14v, harmonogramy spłaty kredytów w (...) i (...) k. 18-38)

W okresie od marca 2021 r. do czerwca 2022 r. powód R. W. uiścił na rzecz pozwanego P. P. kwotę 9.269,49 zł, stanowiącą sumę wartości dopłat różnic pomiędzy ratami kredytowymi stron – według zgodnie ustalonego sposobu dopłat.

(bezsporne, niekwestionowana tabela - k. 43)

W latach 2013 – 2020 relacje pomiędzy stronami były dobre. Następnie relacje te pogorszyły, strony są one ze sobą skłócone i wysuwają wobec siebie wzajemne roszczenia co do wzajemnie spełnionych świadczeń. W celu porozumienia się strony korespondowały za pomocą poczty elektronicznej. Strony kilkukrotnie podejmowały próby ustalenia zadowalającego sposobu rozliczenia się z przekazanych środków, jednak nie były w stanie samodzielnie wypracować zadowalającego je porozumienia.

( wydruk korespondencji mailowej k. 76-83, korespondencja stron k. 84, 97-101)

Sąd zważył, co następuje:

Niewątpliwie strony przez długi czas łączyły więzi, które sami zainteresowani określali mianem rodzinnych. Powyższe przyczyniło się do zbudowania wzajemnego zaufania, które zaowocowało powierzaniem sobie między innymi spraw związanych z majątkiem, w tym również z przekazywaniem gotówki bez sformalizowanego dokumentowania tych czynności.

Punkt wyjścia do rozważań nad zasadnością roszczenia powoda wzajemnego stanowiło w pierwszej kolejności odniesienie się do roszczenia powoda pierwotnego i ustalenie czy pomiędzy stronami doszło do nieformalnych ustaleń co do sprzedaży lokalu na ul. (...) oraz czy przelana przez R. W. kwota stanowiła zaliczkę na poczet ceny zakupu tego lokalu. Z kolei, rozstrzygnięcie tego wątku pozwoliło na ocenę żądania pozwu wzajemnego.

Stan faktyczny sprawy Sąd ustalił w oparciu o dołączone do akt dokumenty niekwestionowane wzajemnie przez strony, co do których Sąd nie dopatrzył się również z urzędu okoliczności, które by je dyskwalifikowały i uniemożliwiały ustalenie na ich podstawie stanu faktycznego. Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły także dowody osobowe w postaci dowodu z przesłuchania stron. Wszystkie dowody zostały przeprowadzone w tej sprawie w kierunku wszelkich przesłanek zmierzających do ustalenia charakteru (przeznaczenia) dokonanego przez R. W. w sierpniu 2020 r. przelewu na kwotę 410.000 zł oraz tego czy w 2013 r. doszło do przekazania R. W. przez P. P. gotówki na zakup nieruchomości na S., a jeżeli tak – to w jakiej wysokości. Jednocześnie, wbrew stanowisku powoda głównego, w sprawie nie zachodziły przeszkody do dopuszczenia dowodu z zeznań stron zarówno w zakresie faktu zawarcia umowy pożyczki, jak też ustalonych przez strony essentialia negotii tej umowy, albowiem fakt jej zawarcia wynikał z korespondencji stron, tj. dokumentów.

W ocenie Sądu, powództwo R. W. przeciwko P. P. zasługiwało na uwzględnienie w całości, natomiast powództwo wzajemne P. P. przeciwko R. W. okazało się zasadne jedynie w części.

Powód R. W. wnosił o zasądzenie od pozwanego P. P. kwoty 419.269,49 zł tytułem zaliczki (410.000 zł) oraz sumy wynikającej z rozliczeń kredytowych pomiędzy stronami (9.269,49 zł). Pozwany P. P. wnosił o oddalenie powództwa, jednak na wypadek przyjęcia przez Sąd zasadności powyższego żądania, sam – jako powód wzajemny - zażądał od pozwanego wzajemnego R. W. kwoty 410.000 zł tytułem zwrotu pożyczki (350.000 zł) i umówionych odsetek (60.000 zł).

Dokonując oceny zeznań stron w zestawieniu z dowodami z dokumentów, uznać należy, że powód główny w toku postępowania wykazał, że przelew z dnia 18.08.2020 r. na kwotę 410.000 zł stanowił zaliczkę na poczet ceny nabycia mieszkania przy ul. (...). Okoliczności sprawy i zeznania P. P. nie pozwalają wysnuć odmiennych wniosków. Ponadto wynika to z przedstawionych wydruków korespondencji mailowej oraz bezspornego, ustalonego pomiędzy stronami systemu dopłat do kredytu pierwotnego pozwanego.

Powód pierwotny udowodnił swoje roszczenie, natomiast pozwany pierwotny nie sprostał obowiązkowi wyrażonemu w art. 6 k.c., zgodnie z którym ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zgodnie z twierdzeniami pozwanego, uiszczona na jego rzecz kwota 410.000 zł stanowiła zwrot pożyczki, stąd jego obowiązkiem procesowym było wykazanie za pomocą dowodów, że twierdzenia te są prawdziwe, zwłaszcza, że całokształt okoliczności sprawy przemawia za przyjęciem twierdzeń powoda. Zgodnie z twierdzeniami pozwanego – już w sierpniu 2020 nastąpiło rozliczenie umowy pożyczki, wobec tego dalsze rozliczenia na tym polu nie powinny mieć miejsca, natomiast w mailu z 4 listopada 2021 (k. 76), pozwany pisze: „Umów akt notarialny u C. na przeniesienie własności działki na (...) na mnie. Przeniesienie własności w ramach zwolnienia się z długu, czyli za pożyczkę, którą Tobie udzieliłem na zakup tej działki (trzeba w akcie przywołać umowę pożyczki) kwota to wartość pożyczki plus odsetki to powinno być około 450 tyś zł.” (w późniejszych wiadomościach kilkukrotnie padało określenie „działki na (...)” jednak bezsporne jest, że strony zamiennie określały w ten sposób nieruchomość „nad S.”, tj. działkę nr (...) przy ul. (...) (KW (...)) - vide. k. 83).

W ocenie Sądu, nie ulega zatem wątpliwości, że uiszczona przez R. W. kwota była świadczona na innej podstawie niż zwrot pożyczki, skoro ponad rok po uiszczeniu przelewu sam pozwany nie traktował pożyczki jako spłaconej, a jednocześnie nie negował by otrzymał od powoda przelew na kwotę 410.000 zł.

Bezspornie pomiędzy stronami nie doszło do zawarcia umowy sprzedaży mieszkania przy ul. (...), zatem świadczoną przez powoda R. W. kwotę tytułem zaliczki na poczet ceny nabycia tej nieruchomości należy uznać za świadczenie nienależne.

Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W okolicznościach sprawy należy przyjąć, iż nie został osiągnięty cel świadczenia zaliczki, albowiem umowa sprzedaży mieszkania pomiędzy stronami nie doszła do skutku, a strony nie zamierzają przystąpić do jej zawarcia. Świadczenie takie jest zatem świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 410 k.c., zgodnie z którym zastosowanie znajdują przepisy art. 405 i nast. k.c., które przewidują obowiązek zwrotu korzyści uzyskanych kosztem innej osoby. Wyjaśnić należy, że stwierdzenie, iż świadczenie spełnione przez niedoszłego nabywcę nieruchomości wobec braku odmiennych postanowień a w szczególności wobec braku formalnej umowy przedwstępnej jest świadczeniem nienależnym - oznacza, że podlega ono zwrotowi. Spełnienie świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie powoda pierwotnego, a uzyskanie tego świadczenia przez pozwanego – przesłankę jego wzbogacenia.

Na tej samej podstawie świadczeniem nienależnym będą dokonywane przez R. W. dopłaty stanowiące różnicę pomiędzy ratami kredytowymi powoda i pozwanego, gdyż niewątpliwie stanowiły one element ostatecznego rozliczenia ceny zakupu nieruchomości przy ul. (...). Kwota tych dopłat nie była sporna – pozwany P. P. przyznał w sprzeciwie od nakazu zapłaty, że R. W. dokonywał wpłat w zaproponowany przez sobie sposób i przedstawiony w historii przelewów załączonej do pozwu (vide k. 71v.), tj. w kwocie 9.269,49 zł.

Z tych przyczyn dochodzona przez powoda R. W. kwota 419.269,49zł. stanowi świadczenie nienależne w rozumieniu art. 410 k.c. i podlega zwrotowi na mocy art. 405 k.c. Nienależne świadczenie zasądzono zgodnie z żądaniem pozwu na rzecz R. W. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty, tj. od dnia następnego po bezskutecznym upływie terminu wyznaczonemu pozwanemu w wezwaniu do zapłaty. Żądanie zapłaty zawarte wezwaniu (k. 50) było dostatecznie sprecyzowane, w szczególności została w nim wskazana kwota wynikająca z nienależnego świadczenia oraz termin na spełnienie świadczenia. Pismo doręczono pozwanemu w dniu 23.08.2022 r. (k. 51), termin na spełnienie świadczenia bezskutecznie upłynął w dniu 26.08.2022 r., tym samym następnego dnia pozwany znalazł się w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia. O obowiązku zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481§1 i §2 k.c.

Nie zachodzą przy tym przesłanki negatywne wymienione w art. 411 k.c., ponieważ powód nie wiedział, że nie jest zobowiązany - gdy świadczył, działał w uzasadnionym przekonaniu, że dojdzie do zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości. Spełnienie świadczenia wobec pozwanego nie czyni zadość zasadom współżycia społecznego, świadczenie nie zostało także spełnione w zadośćuczynieniu przedawnionemu roszczeniu. Brak także podstaw do przyjęcia, by pozwany otrzymane świadczenie zużył lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony.

Powyższe skutkowało uwzględnieniem w całości żądania powoda R. W. – jak w punkcie I sentencji wyroku.

W zakresie powództwa wzajemnego wskazać należy, że pozwany wzajemny (R. W.) poza twierdzeniami, które były wyłącznie przyjętą przez niego linią obrony, nie przedstawił wiarygodnych dowodów, które ponownie przerzucałyby ciężar dowodu na powoda wzajemnego i pozwoliłyby na przyjęcie odmiennego stanu faktycznego. Pozwany wzajemny nie wykazał, by nieruchomość „nad S.” nabył z własnych środków finansowych. Jego zeznania w tym zakresie stanowią jedynie element taktyki procesowej i jawią się jako niewiarygodne i niemożliwe do zweryfikowania (chociażby zeznaniem podatkowym potwierdzającym otrzymanie spadku bądź darowizny). Całokształt materiału dowodowego przemawia na procesową korzyść powoda wzajemnego (P. P.). Przedstawiona przez niego wersja wydarzeń składających się na zakup nieruchomości w 2013 r. jest logiczna i spójna, a nadto koreluje z załączonymi do akt wydrukami korespondencji mailowej – vide k. 76 – w której pozwany wzajemny przyznał fakt zawarcia umowy pożyczki, pisząc m.in.:

„Cześć, podchodząc chronologicznie do działki na S. to przypomnę Ci jak to wyglądało:

1.  przyszedłeś do mojego domu, kazałeś napisać umowę pożyczki i kupić działkę, przekazałeś instrukcje a ja zrobiłem jak sobie życzyłeś

2.  Po moim ślubie powiedziałeś, że to mój prezent ślubny i mogę tam budować dom... - nawet zacząłem przygotowywać koncepcję

3.  Po moim rozwodzie powiedziałeś, że mam sprzedać działkę, oddać Ci kapitał z pożyczki a nadwyżkę podzielić na pół pomiędzy nas.

4.  Wczoraj powiedziałeś, że działka nigdy nie była moja i nazywając mnie zdrajcą kazałeś umówić notariusza.

Patrząc na Twoją chwiejność nie mogę sobie pozwolić, że zostanę z kredytem z którego wszystkie środki przesłałem do Ciebie, bez mieszkania itp....

Przypominam Tobie, że (...) wyceniłeś na na milion. Kredyt hipoteczny na tamten czas to 890 000 zł, więc przyniosłem tobie 110 000 w gotówce + rozliczyliśmy jeszcze około 40 tysięcy, które byłeś do mnie winny za inne drobniejsze rzeczy, następnie potwierdziliśmy po raz kolejny, że mieszkanie należy do mnie i umówiliśmy się, że przejmuje wszystkie zobowiązania związane z mieszkaniem a przeniesienie własności na mnie to jedynie formalność”

Z okoliczności sprawy wynika przy tym, iż powyższa wypowiedź pozwanego wzajemnego była wypowiedzią spontaniczną, bezwpływową, bez jakiegokolwiek nacisku. Potwierdza ona jednocześnie twierdzenia i stanowisko procesowe powoda wzajemnego co do faktu zawarcia przez strony umowy pożyczki (aczkolwiek nie co do wysokości pożyczonej kwoty). Stąd twierdzenia pozwanego wzajemnego w złożonych przed sądem zeznaniach, jakoby przyznawał on fakt zawarcia umowy pożyczki jedynie celem ugodowego rozwiązania sporu, kiedy w rzeczywistości środki na zakup nieruchomości pochodziły od niego samego, nie polegają w ocenie Sądu na prawdzie i z przyczyn podanych powyżej stanowią jedynie element taktyki procesowej pozwanego wzajemnego.

W tych okolicznościach, Sąd przyjął za wiarygodne twierdzenia powoda wzajemnego, że udzielił on pożyczki pozwanemu wzajemnemu R. W. na zakup nieruchomości „nad S.”. Z twierdzeń tych wynika przy tym, iż pożyczka została udzielona w wysokości ceny nieruchomości. W pismach procesowych wielokrotnie bowiem powtarzał, że kwota nabycia działki nad S. odpowiadała kwocie udzielonej pożyczki. Jednocześnie utrzymywał, że kwota udzielonej pożyczki wynosiła 350.000 zł. Powód wzajemny jednakże nie sprostał obowiązkowi udowodnienia całości dochodzonej kwoty, za którą działka miała zostać zakupiona.

Z pozyskanego przez Sąd wypisu aktu notarialnego stanowiącego umowę sprzedaży spornej nieruchomości wynika, że kwota za którą R. W. nabył działkę nr (...) przy ul. (...) wynosiła 250.000 zł, a z oświadczenia sprzedających wynika, że umówiona cena została zapłacona w całości gotówce (zob. k. 110-112).

Pełnomocnik powoda wzajemnego wskazywał na rozprawie, że różnica pomiędzy wskazaną ceną a kwotą dochodzoną była spowodowana kwestiami podatkowymi i zaniżeniem ceny wskazanej w akcie notarialnym w stosunku do uiszczonej. W tym zakresie nie zostały przedstawione jednak żadne dowody poza twierdzeniami strony, które stoją w sprzeczności z mocą dowodową dokumentu jakim jest akt notarialny. Zakładając jednak nawet zaistnienie takiej sytuacji, należy wskazać, iż takie zachowanie w szczególności nie zasługuje na pełną ochronę prawną w rozumieniu art. 5 k.c., tj. w świetle zasad współżycia społecznego - zasady praworządności, rzetelności i uczciwości. Jeżeli strona decyduje się (czy to ze względów podatkowych czy też innych) na zawarcie w umowie sprzedaży ceny innej niż faktyczna, powinna liczyć się z negatywnymi konsekwencjami takiego zachowania, przy czym negatywne konsekwencje przejawiać mogą się nie tylko w zagrożeniu sprowadzenia na siebie postępowania karnoskarbowego, lecz także, jak w sprawie niniejszej – po wielu latach od zawarcia transakcji - w trudności udowodnienia faktycznie uiszczonej ceny zakupu. Wobec powyższego, za udowodnioną Sąd przyjął cenę wskazaną w akcie notarialnym, która przyjął za wysokość kwoty pożyczki. Nieudowodniona pozostała więc kwota 100.000 zł wskazywanego kapitału pożyczki a także kwota 60.000 zł tytułem umownych odsetek. Powód wzajemny wskazywał, że umowa pożyczki została zawarta na piśmie, jednak w toku procesu nie przedłożył do akt sprawy stosownego dokumentu. Brak przy tym jakichkolwiek innych dowodów świadczących o tym, iż przy zawarciu umowy pożyczki strony uzgodniły jakikolwiek postanowienia odnoszące się do obowiązku zapłaty i wysokości odsetek czy w ogóle co do odpłatności pożyczki.

Stosownie do art. 720 § 2 k.c., dla ważności umowy pożyczki nie jest wymagana forma szczególna, jednak umowa pożyczki, której wartość przekracza 1000 zł, powinna być zawarta z zachowaniem formy dokumentowej. Ustawa nie wskazuje rygoru zachowania formy, a więc zgodnie z art. 73 § 1 k.c., będzie to zastrzeżenie jedynie dla celów dowodowych.

Do zachowania formy dokumentowej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu (art. 77 ³), w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie (art. 77 ²). Umowa zawarta bez zachowania tej formy nie jest nieważna (art. 73), jednak przy dochodzeniu wynikających z niej roszczeń powstają istotne ograniczenia dowodowe (art. 74 § 1–3) (por. P. Nazaruk [w:] B. Bajor, D. Bierecki, J. Bocianowska, J. Ciszewski, M. Ciszewski, G. Karaszewski, J. Knabe, J. Mucha-Kujawa, G. Sikorski, B. Sitek, R. Tanajewska, P. Nazaruk, Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2024, art. 720.).

W myśl art. 720 § 1 k.c. przez pożyczkę rozumie się umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność pożyczkobiorcy określoną ilość pieniędzy (albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku), a biorący zobowiązuje się do zwrotu tej samej ilości pieniędzy (albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku). Do essentialia negotii umowy pożyczki należą: oznaczenie stron, oznaczenie przedmiotu pożyczki, a także zobowiązanie się dającego pożyczkę do ich przeniesienia na własność biorącego oraz obowiązek zwrotu przedmiotu pożyczki. Przedmiotem powrotnego przeniesienia własności nie muszą być te same pieniądze lub te same rzeczy zamienne, o ile mają tę samą ilość i jakość (E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 10).

Jest to zatem umowa konsensualna, dwustronnie zobowiązująca i z definicji nieodpłatna. Umowa pożyczki nie wymaga przy tym (odmiennie niż np. umowa kredytu) by środki pieniężne zostały przekazane pożyczkobiorcy na ściśle określony cel. Wynagrodzenie również nie należy do essentialia negotii umowy pożyczki. Nic nie stoi na przeszkodzie by strony zastrzegły w umowie określone wynagrodzenie na rzecz dającego pożyczkę, w szczególności w postaci odsetek kapitałowych. Taki zapis umowny czyni umowę pożyczki odpłatną. Jednak w braku takiego zastrzeżenia umowa pożyczki, w odróżnieniu np. od umowy kredytu, jest umową nieodpłatną.

Wykonanie „swojej części” zobowiązania przez pożyczkodawcę, czyli w okolicznościach sprawy udostępnienie umówionej kwoty pożyczki pozwanemu, aktualizuje obowiązek pożyczkobiorcy zwrotu pożyczki wraz z umówionym wynagrodzeniem – o ile zostało w umowie ustalone. Zatem co do wyrażonej w art. 720 § 1 k.c. zasady, o ile umowa pomiędzy stronami nie stanowi inaczej, obowiązkiem pożyczkobiorcy jest zwrot jedynie określonej ilości pieniędzy, odpowiadającej ilości udostępnionej przez pożyczkodawcę. W okolicznościach sprawy, na podstawie przywołanego wyżej aktu notarialnego, należało przyjąć, iż była to kwota 250 000,00 zł. Z kolei wyższa kwota, jak też ewentualne wynagrodzenie w postaci oprocentowania z podanych powyżej przyczyn należało uznać za nieudowodnione. W tym zakresie zwrócić także należy uwagę, iż powód wzajemny w swoich zeznaniach, twierdząc o zastrzeżeniu odsetek, nie był jednak w stanie przytoczyć podstawy ustalenia oprocentowania. Wobec braku dowodów co wyższej wysokości kwoty pożyczki niż wynikająca z zapisów aktu notarialnego kwota ceny nieruchomości, jak też co do ustalenia i wysokości ewentualnego wynagrodzenia za udzielenie pożyczki, jak już wskazano, Sąd uznał te twierdzenia za nieudowodnione i jako takie niezasługujące na uwzględnienie.

W związku powyższym, na podstawie powołanych przepisów uwzględnienie żądania powództwa wzajemnego sprowadzało się do zasądzenia na rzecz P. P. kwoty 250.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 12 października 2023 r. do dnia zapłaty, tj. od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu wzajemnemu odpisu pozwu wzajemnego. Sąd miał przy tym na uwadze, iż jeżeli termin spełnienia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, tym samym termin jego spełnienia winien być określony stosownie do art. 455 k.c. Żądanie zapłaty zawarte w pozwie wzajemnym było dostatecznie sprecyzowane, w szczególności została w nim sprecyzowana kwota żądana przez powoda wzajemnego, wynikająca udzielonej pozwanemu wzajemnemu pożyczki. Stąd jako datę początkową naliczania odsetek Sąd przyjął dzień następny po dniu doręczenia pozwu wzajemnego, stosownie do art. 481§1 i 2 w zw. z art. 455 k.c., w pozostałym zakresie żądanie oddalając.

O kosztach procesu z powództwa głównego orzeczono w punkcie IV sentencji wyroku po myśli art. 98 § 1, §1 ¹ i §3 k.p.c., mając na uwadze, iż zostało ono uwzględnione w całości. Zgodnie z tym przepisem strona przegrywająca sprawę zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia jego praw i celowej obrony. Na zasądzoną od pozwanego P. P. na rzecz powoda kwotę 31.781 zł składa się kwota 20.964 zł tytułem opłaty od pozwu, kwota 10.800 zł stanowiąca wynagrodzenie pełnomocnika (adwokat) w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa - 17 zł.

O kosztach procesu z powództwa wzajemnego orzeczono w punkcie V sentencji wyroku po myśli art. 100 k.p.c., stosunkowo je rozdzielając.

Dokonując rozliczenia kosztów procesu Sąd miał przy tym na uwadze, iż powód wzajemny wygrał proces w 61 %, ulegając w pozostałej części. Na poniesione w sprawie koszty przez powoda wzajemnego składa się kwota 20.500 zł tytułem opłaty od pozwu, kwota 10.800 zł stanowiąca wynagrodzenie pełnomocnika (radca prawny) w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa - 17 zł,

Pozwany wzajemny poniósł koszty w wysokości 10.800 zł stanowiące wynagrodzenie pełnomocnika (adwokat) w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa - 17 zł.

Stosownie do wyniku, powód wzajemny może dochodzić zwrotu 61%, a pozwany wzajemny 39% z kwoty poniesionych kosztów. Stąd ostatecznie należało zasądzić na rzecz powoda wzajemnego kwotę 14.884,74 zł tytułem zwrotu kosztów procesu związanych z powództwem wzajemnym.

SSO Tomasz Cichocki