Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 sierpnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Krystian Szeląg
Protokolant:	Sekretarz sądowy Kamila Lobert-Bruździak

po rozpoznaniu w dniu 2 sierpnia 2024 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko M. M. (1), K. M.

o zapłatę i zmianę wysokości świadczenia

I.  umarza postępowanie w zakresie cofniętego w części roszczenia z pkt 1 pozwu, tj. odnośnie co do kwoty 144.510,02 złotych;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od powoda (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz pozwanych M. M. (1) i K. M. kwotę 10,800,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

IV.  nakazuje zwrot od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Olsztynie na rzecz powoda kwoty 3.582,75 złotych tytułem połowy opłaty sądowej od cofniętego roszczenia, pomniejszonej o opłatę minimalną.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 grudnia 2023 r. powód (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł przeciwko pozwanym M. i K. M. o:

I.  zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 184.873,08 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 listopada 2023 r. do dnia zapłaty, na którą to kwotę ewentualnie – gdyby Sąd uznał, że nie ma podstaw do zasądzenia ww. kwot solidarnie, wniósł o zasądzenie ich w częściach równych, tj. po 93.936,54 zł od każdego z pozwanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20.11.2023 r. do dnia zapłaty,

II.  zmianę wysokości świadczenia (ukształtowanie) dochodzonego przez Powoda w punkcie I powyżej świadczenia w walucie polskiej w kwocie 184.873,08 złotych poprzez poddanie należności Banku od strony pozwanej z tytułu rozliczenia nieważności bądź bezskuteczności umowy o kredyt mieszkaniowy (...) H. nr (...)09- (...) zawartej w dniu 28.07.2009 r. waloryzacji sądowej w ten sposób, że poza roszczeniem o zwrot środków wypłaconych przy uruchomieniu kredytu w ich nominalnej wysokości Powodowi przysługuje dodatkowe świadczenie w postaci kwoty 40.791,07 zł wynikające z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza oraz wniósł o zasądzenie ww. kwoty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty,

Nadto, wniósł o zasądzenie od strony pozwanej na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w ramach powyższego sporu zapadł prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku (sygn. akt (...)), na skutek apelacji od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 22 kwietnia 2022r., sygn. akt(...). Powód podniósł, że podstawą roszczenia jest art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. Roszczenie ewentualne dotyczy waloryzacji kwoty kapitału udostępnionego stronie pozwanej. Powód podniósł, że w związku ze spełnieniem świadczenia przez bank, w postaci udostępnienia kapitału kredytu, strona pozwana została wzbogacona w ten sposób, że nie musiała wydatkować własnych środków na pozyskanie kwoty kapitału w PLN. Gdyby strona pozwana zaciągnęła kredyt w PLN, musiałaby płacić od tego kredytu odsetki ustalone w oparciu o stopę WIBOR plus rynkowa marża. Bank z kolei, został pozbawiony korzyści jakie uzyskałby z tych środków, gdyby przeznaczył je na inne cele. (pozew k. 4-31).

Pismem z dnia 30 stycznia 2024 r., powód cofnął pozew w części dotyczącej żądania tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej co do punktu II pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia w tym zakresie. W pozostałym zakresie podtrzymał wszelkie twierdzenia i wniosku dowodowe oraz dotychczasowe stanowisko prezentowane w sprawie (pismo procesowe powoda k. 79).

Pismem z dnia 30 lipca 2024 r., powód cofnął pozew w części tj. w pkt I w części w zakresie dotyczącym zapłaty kwoty kapitału co do kwoty 144.510,02 złotych. Tym samym pismem powód podtrzymał żądanie zapłaty co do kwoty 40.363,02 złotych. (pismo procesowe powoda wraz z informacją banku k. 148-150)

W odpowiedzi na pozew pozwani M. i K. M. wnieśli o oddalenie powództwa z uwagi na podniesiony zarzut potrącenia oraz o zasądzenie od powoda na ich rzecz zwrotu kosztów procesu wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwani przyznali, że zawarli z poprzednikiem prawnym powoda umowę kredytu mieszkaniowego N.-H. nr (...)09- (...) w dniu 28 lipca 2009 r.

Pozwani potwierdzili, że zapadł wyrok Sądu Okręgowego w (...), a kolejno na skutek apelacji – wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, ustalający nieważność ww. umowy o kredytu.

Sprecyzowali zarzut potrącenia wierzytelności dochodzonej przez powoda pozwem z wierzytelnościami pozwanych wobec powodowego banku w kwotach stanowiących spłatę rat kredytu tj. 35.442,00 złotych, odsetek od tej kwoty tj. 4.500,00 złotych, kwotę 141.930,00 złotych tytułem kwoty orzeczonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie oraz 2.580,00 złotych z tytułu skapitalizowanych odsetek od ww. zasądzonej kwoty.

(odpowiedź na pozew k. 95-98).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Pozwani M. i K. M. w dniu 28 lipca 2009 r. zawarli z (...) Bank (...) S.A jako konsumenci, umowę hipotecznego kredytu mieszkaniowego N. – H. nr (...)09- (...) denominowanego do waluty obcej – franka szwajcarskiego.

Umowa kredytu została zawarta na określony cel – finansowanie kosztów remontu nieruchomości położonej w B. 2A, gmina D., działka (...) dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczysta o numerze (...) (§1 pkt. 2).

Na zabezpieczenie spłaty kapitału, odsetek i innych kosztów m.in. ustanowiono hipotekę kaucyjną na wzmiankowanej nieruchomości do kwoty 292.341,00 zł (aneks nr (...) pkt 4).

Przedmiotowa umowa składała się z części ogólnej i części szczególnej. W części szczególnej umowy wskazano, iż kwota udzielonego kredytu stanowi równowartość 51.130, (...) (następnie podwyższona do kwoty (...).53 CHF), jednak nie więcej niż 135.000 złotych (§ 1 ust. 1 (...)).

Kredytu udzielono na okres od dnia 28 lipca 2009 r. do 10 lipca 2039 r. Spłata kredytu miała następować w równych ratach kapitałowo – odsetkowych, zgodnie z haromonogramem spłat doręczanym kredytobiorcy (§ 1 pkt 3, § 5 pkt 1 (...)).

Całkowity koszt udzielonego kredytu szacunkowo wynosił 80.190,70 zł (następnie podwyższony do kwoty 137.622,31 zł) na który składała się: prowizja za udzielenie kredytu 1533,92 CHF (szacunkowo 4300,96 zł po przeliczeniu na złote polskie według kursu sprzedaży z dnia podpisania umowy), szacunkowa kwota odsetek za okres kredytowania 84.889,74 zł (po podpisaniu aneksu kwota ta wynosiła 131.728,26 zł). (§ 2 pkt 1 (...)).

Oprocentowanie kredytu ustalane było według zmiennej stopy procentowej, stanowiącej sumę odpowiedniej stopy bazowej LIBOR 3M, powiększonej o marżę ustalaną przez Bank. (§ 2 (...)). Oprocentowanie zgodnie z § 1 (...) w dniu udzielenia kredytu wynosiło 4,36 %, marża zaś 4 % w stosunku rocznym i mogły one podlegać korektom na zasadach określonych w § 4 (...).

Zgodnie z § 1 ust. 1 części ogólnej umowy, kredyty mieszkaniowe N. – H. udzielane były w złotych polskich, przy czym w myśl § 1 ust. 2 w przypadku kredytów denominowanych w walucie obcej, kwota kredytu do wypłaty w złotych miała zostać określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych.

W przypadku kredytów denominowanych w walucie obcej, wypłata środków następowała w złotych, w kwocie stanowiącej „równowartość wypłacanej kwoty wyrażonej w walucie obcej”, przy czym gdy przyznana kwota kredytu na skutek różnic kursowych okazywała się kwotą przewyższającą kwotę wymaganą do realizacji celu kredytu z (...), Bank dokonywał pomniejszenia salda zadłużenia poprzez spłatę kwoty niewykorzystanej, niewystarczającą zaś do realizacji celu kwotę kredytobiorca obowiązany był uzupełnić ze środków własnych lub ze środków przeznaczonych na dowolny cel. (§ 13 (...)).

Zmiana kursu waluty wpływała na wypłacane w złotych kwoty transz kredytu oraz na wysokość spłacanych w złotych przez kredytobiorców kwot rat kapitałowo – odsetkowych, a ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosili kredytobiorcy.

Spłata kredytu zgodnie z § 5 (...) w zw. z § 15 ust. 7 pkt 2 lit.a następowała w złotych polskich w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, przy czym do przeliczeń wysokości rat kapitałowo – odsetkowych spłacanego kredytu zastosowanie miał kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. Tabela kursów zamieszczana była na stronie internetowej Banku, wywieszana na tablicy ogłoszeń Banku oraz była na życzenie klienta podawana telefonicznie lub mailem. (§ 1 ust. 3 pkt 3 (...))

We wniosku o kredyt mieszkaniowy, poprzedzającym zawarcie umowy, kredytobiorcy jako wnioskowaną kwotę kredytu wskazali kwotę 135.000 zł, wskazując jako walutę kredytu (...).

Przed zawarciem umowy kredytowej powodowie podpisali oświadczenia o akceptacji ryzyka zmiennej stopy procentowej i akceptacji ryzyka kursowego.

W dniu 22 października 2009 r. strony postępowania zawarły Aneks nr (...). W wyniku zawartego aneksu strony podwyższyły kwotę udzielonego kredytu do kwoty 69.793,53 CHF.

(dowód: umowa nr (...) z dnia 28.07.2009 r. wraz z aneksami k. 38-47,)

Po przewalutowaniu i podwyższeniu (zgodnie z aneksem) uruchomiono kwotę podwyższenia w trzech transzach, wypłacając kwotę 184.873,08 zł.

Bank wystawił zaświadczenie, że uruchomił kredyt:



w dniu 30.07.2009 r. w kwocie 67.000 PLN (25.329,86 CHF)



w dniu 20.08.2009 r. w kwocie 68.000,00 PLN (25.715,69 CHF),



w dniu 26.10.2009 r. w kwocie 49.873,08 PLN (18.662,98 CHF),

W okresie od 28 lipca 2009 r. do 21 października 2020 pozwani dokonali na rzecz powoda spłaty 141 935,62 zł.

W okresie od 20 października 2020 r. od dnia 14 lipca 2023 r. pozwani dokonali na rzecz powoda spłaty w kwocie 35.442,00 złotych.

(dowód: informacja pozwanego – k. 52-52v., zaświadczenie pozwanego – k.48-51, lista operacji na rachunku bankowym pozwanych – k. 99-103).

Wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2022 roku, sygn. akt I C 26/21 Sąd Okręgowy w Olsztynie:

I.  ustalił, że umowa kredytu mieszkaniowego N. H. zawarta pomiędzy powodami M. M. (1) i K. M., a poprzednikiem prawnym pozwanego Banku (...) SA z siedzibą w G. z dnia 28 lipca 2009 r. nr (...)09- (...) jest nieważna,

II.  zasądził od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powodów M. M. (1) i K. M. kwotę 141 930,- zł (sto czterdzieści jeden tysięcy dziewięćset trzydzieści złotych w raz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 kwietnia 2022 r.;

III.  oddalił powództwo o zapłatę odsetek w pozostałej części;

IV.  zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 11 817,- zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, wyrokiem z dnia 5 czerwca 2023 r.., w sprawie o sygn. akt I ACa 1016/22, zmienił zaskarżony wyrok w punkcie II, w ten sposób, że wymienioną kwotę zasądził z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 kwietnia 2022 r. do dnia 20 czerwca 2022 r. i dodał zwrot „za jednoczesnym zaoferowaniem przez powodów M. M. (1) i K. M. na rzecz pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwoty 184.873,08 złotych, albo zabezpieczenia roszczenia o jej zwrot” i oddalił powództwo o odsetki w pozostałym zakresie. W punkcie II Sąd oddalił apelację w pozostałym zakresie. W punkcie III zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 8.100 złotych tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas po upływie tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

(dowód: wyrok SO w Olsztynie z dn. 20.kwietnia 2022 r.., sygn. akt (...) k. 69-70, wyrok SA w Białymstoku z dn. 5 czerwca 2023, (...). k. 71-76v.).

Pismem z dnia 17.06.2024 r. pozwani K. M. i M. M. (1) potrącili wierzytelności w kwotach 35.442,00 zł tytułem spłaty oraz 4.500 złotych tytułem skapitalizowanych odsetek z wierzytelnością powoda w kwocie 184.873,08 złotych.

Pismem z dnia 22.06.2024 r. pozwani K. M. i M. M. (1) potrącili wierzytelności w kwotach 141.930,00 zł tytułem spłaty oraz 2.580,02 złotych tytułem skapitalizowanych odsetek z wierzytelnością powoda w kwocie 184.873,08 złotych.

(dowód: pismo powodów z dnia 17.06.2024 r. wraz z dowodem nadania - k. 110-111, pismo powodów z dnia 22.06.2024 r. wraz z dowodem nadania – k. 112-113, lista operacji za okres 20.10.2020 – 13.06.2024 r. – k. 99-103, wydruk z kalkulatora odsetkowego (k. 104)).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Fakty ustalono na podstawie spójnego, wiarygodnego materiału dowodowego w postaci autentycznych dokumentów złożonych przez obie strony (wzajemnie niekwestionowanych).

Sąd pominął dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu bankowości i rachunkowości (k. 152), jak w punkcie IX.2 pozwu (k. 7), jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy. Pominięcie dowodu zgłaszanego przez stronę jest bowiem dopuszczalne wtedy, gdy okoliczności sporne, na które dowód powołano, zostały dostatecznie wyjaśnione (wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2012 r. sygn. akt II CNP 41/12, wyroki SN: z 12 stycznia 2005 r., I CK 451/04, z 5 lutego 2009 r., II UK 176/08 i z 13 grudnia 2010 r., III SK 16/10). Opinia biegłego stanowi jedynie dowód dający Sądowi, rozstrzygającemu sprawę merytorycznie, dokonanie ustaleń w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych (a więc wiedzy wykraczającej poza objętą zakresem wiedzy ogólnej – powszechnej). Sąd uznał przy tym, że z uwagi na prosty charakter obliczeniowy sprawy nie było konieczne zasięganie opinii biegłego – suma dochodzona przez powoda w ramach roszczenia o zwrot kapitału za wskazany wyżej okres wynika bowiem wprost z dokumentu niekwestionowanego przez strony. Zgromadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów, w pełni pozwalają na dokonanie prawidłowego rozpoznania niniejszej sprawy, zaś wniosek dowodowy o dopuszczenie opinii biegłego potraktował, z uwagi na powyższe, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Z tych samych względów i na tej samej podstawie prawnej uzupełnionej o przepisy art. 299 i 302 §1 k.p.c. sąd pominął wniosek strony pozwanej o przesłuchanie stron z pkt 4 odpowiedzi na pozew – k. 96, a nadto w oparciu o przepis art. 235 ²§1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 248§1 k.p.c. Sąd pominął również wniosek pozwanych do zobowiązania powoda do przedłożenia dokumentów szczegółowo wskazanych w punkcie 4 odpowiedzi na pozew – k. 96.

Zgodnie z przepisem art. 203 § 1 i 4 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego, aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa.

Pismem z dnia 30 stycznia 2024 r., powód cofnął pozew w części dotyczącej żądania tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej co do punktu II pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia w tym zakresie. W pozostałym zakresie podtrzymał wszelkie twierdzenia i wniosku dowodowe oraz dotychczasowe stanowisko prezentowane w sprawie (pismo procesowe powoda k. 79).

Pismem z dnia 30 lipca 2024 r., powód cofnął pozew w części tj. w pkt I w części w zakresie dotyczącym zapłaty kwoty kapitału co do kwoty 144.510,02 złotych. Tym samym pismem powód podtrzymał żądanie zapłaty co do kwoty 40.363,02 złotych. (pismo procesowe powoda wraz z informacją banku k. 148-150).

Cofnięcie pozwu w tym zakresie nie jest sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego i nie zmierza do obejścia prawa. Stąd też koniecznym było w tej części umorzyć postępowanie w sprawie – umorzyć postępowanie odnośnie co do roszczenia z punktu 1 pozwu do kwoty 144.510,02 zł (pkt I sentencji wyroku – k. 154 oraz postanowienie tut. Sądu z dnia 7.02.204 r. – k. 79).

Wraz z cofnięciem pozwu co do w/w kwoty powód zgłosił ostateczne roszczenie, w którym zażądał zapłaty na jego rzecz kwoty 40.363,02 zł, wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 39.942,00 złotych od dnia 20.11.2023 r. do dnia 23.06.2024 r. oraz 104.568,02 od dnia 20.11.2023 r. do dnia 30.06.2024 r..

Odnosząc się do żądania zwrotu kwoty udzielonego kapitału, należy stwierdzić, że zasadą jest, że każde przejście wartości majątkowej z jednej osoby na drugą musi być prawnie uzasadnione. W kontekście art. 405 k.c. oraz art. 410 § 1 i 2 k.c. wskazać należy, że pozwani uzyskali świadczenie pieniężne w określonej wysokości bez podstawy prawnej. Powodowi przysługuje więc żądanie do jego zwrotu na podstawie tych przepisów.

W ocenie Sądu orzeczenie stwierdzające nieważność umowy ma charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny, stąd roszczenie o zwrot świadczenia nienależnie spełnionego staje się wymagalne w chwili jego spełnienia; roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia mającego taki charakter w chwili jego spełnienia staje się wymagalne już z tą datą.

W tym miejscu godzi się przypomnieć, iż według art. 117 § 1 i 2 k.c. roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Zgodnie z art. 118 k.c. termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W świetle art. 120 § 1 zdanie pierwsze k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że roszczenie banku o zwrot kwoty wypłaconej w wykonaniu nieważnej gwarancji bankowej (art. 410 k.c.), jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, przedawnia się z upływem trzyletniego terminu (art. 118 k.c.). Bieg przedawnienia roszczenia wynikającego z zobowiązania bezterminowego rozpoczyna się w dniu, w którym świadczenie powinno być spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniej możliwym terminie (art. 120 § 1 zdanie drugie w zw. z art. 455 k.c.), niezależnie od świadomości uprawnionego co do przysługiwania mu roszczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2003 r., I CKN 316/01, OSNC 2004/7-8/117). W ocenie Sądu przedstawiony pogląd judykatury należy uwzględnić w niniejszej sprawie, która dotyczy żądania zwrotu kwoty wypłaconej w wykonaniu nieważnej umowy kredytu. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 2357) do czynności bankowych zaliczane jest, między innymi, udzielanie kredytów. Zatem takie czynności, choćby nawet zostały wadliwie dokonane, mieszczą się w zakresie działalności gospodarczej. Wynikające z nich roszczenia są konsekwencją tej działalności, której istotą jest udzielanie kredytów. Do roszczeń tych należy zaliczyć więc także roszczenia wynikające z nieważnych umów ponieważ zachodzi ścisły związek między działalnością gospodarczą banku, przejawiającą się w zawieraniu umów kredytowych a wynikającymi z nich roszczeniami, które mogą być oparte na różnych podstawach prawnych, w tym na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu czy nienależnym świadczeniu. Dlatego Sąd uznał, iż do roszczenia powoda, będącego przedmiotem sprawy, jako związanego w prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej, powinien mieć zastosowanie trzyletni okres przedawnienia, o którym mowa w art. 118 k.c.

Powyższa konstatacja na gruncie niniejszej sprawy nie oznacza jeszcze jednak, że roszczenie to faktycznie uległo przedawnieniu. Niezależnie bowiem od powyższego należy wskazać na treść przepisu art. 123 § 1 pkt 2 k.c., według którego bieg przedawnienia przerywa się przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje. Uznanie takie może przybrać dwojaką postać: właściwą - umowy między uprawnionym a zobowiązanym, lub niewłaściwą - oświadczenia wiedzy zobowiązanego. Wyraźne lub dorozumiane potwierdzenie przez zobowiązanego istnienia oraz cech przysługującego przeciwko niemu roszczenia powinno być skorelowane z ustaniem stanu niepewności prawnej po stronie uprawnionego. Zobowiązany, uznając roszczenie, stwarza po stronie uprawnionego przekonanie, iż może on skutecznie dochodzić swojego roszczenia. Celem art. 123 § 1 pkt 2 k.c. jest ochrona uzasadnionych interesów i dobrej wiary podmiotu uprawnionego. Dla swej ważności uznanie właściwe, co do zasady, nie wymaga zachowania formy szczególnej. Skuteczność uznania niewłaściwego nie jest zaś uzależniona nawet od posiadania przez dłużnika zamiaru wywołania skutku w postaci przerwania biegu przedawnienia. Takie uznanie nie może zostać odwołane ani cofnięte. Jest jednak możliwe odpowiednie (na podstawie art. 651 k.c.) zastosowanie niektórych przepisów k.c. o wadach oświadczeń woli w odniesieniu do tych oświadczeń wiedzy, które zostały wyrażone w warunkach wyłączających świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli, czy też na skutek groźby lub podstępu. Przykładami działań zobowiązanego kwalifikowanymi jako uznanie niewłaściwe są m.in. prośba o rozłożenie zadłużenia na raty, spłata części zadłużenia (w tym odsetek), ustanowienie zabezpieczenia (w tym przez osobę trzecią), dokonanie potrącenia. Z technicznego punktu widzenia może przybrać formę wypowiedzi albo innego działania. Istotne jest, aby zachowanie zobowiązanego uzasadniało przekonanie wierzyciela, że dłużnik ma świadomość istnienia obowiązku, a co za tym idzie - oczekiwanie uprawnionego, że świadczenie zostanie przez niego spełnione. Z tego względu przyjmuje się, że oświadczenie wiedzy zobowiązanego musi w sposób zamierzony dotrzeć do uprawnionego. Tutejszy Sąd w pełni aprobuje pogląd, według którego uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której ono przysługuje, nie wymaga złożenia oświadczenia woli, a wystarczające jest zewnętrzne wyrażenie przeświadczenia o istnieniu roszczenia, a więc oświadczenie wiedzy.

Tak należy zatem potraktować dokonywanie na przestrzeni przeszło dekady spłat rat kredytu przez pozwanych, którzy nawet pomimo zainicjowania postępowania przeciwko Bankowi przed Sądem Okręgowym w Olsztynie, sukcesywnie wywiązywali się z wynikających z umowy obowiązków.

W związku z powyższym T.. Sąd uznał, że na skutek uznania niewłaściwego pozwanych polegającego na sukcesywnych spłatach należności doszło do przerwania biegu przedawnienia roszczenia powoda o zwrot uiszczonych pozwanym bez podstawy prawnej środków pieniężnych w wykonaniu nieważnej umowy kredytowej. W rezultacie dochodzone w niniejszej sprawie roszczenie powoda nie może być uznane jako przedawnione.

W ocenie Sądu na gruncie niniejszej sprawy roszczenia pozwu w części dotyczącej zwrotu nienależnego świadczenia należało uwzględnić.

Dochodzone pozwem roszczenie o zapłatę stanowią roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia oparte na art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. z art. 405 k.c. wynika obowiązek zwrotu w naturze korzyści majątkowej uzyskanej kosztem innej osoby bez podstawy prawnej, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Jedną z postaci bezpodstawnego wzbogacenia stanowi świadczenie nienależne (art. 410 § 1 k.c.), przy czym świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Obie strony powołują się na nieistnienie zobowiązania będące skutkiem nieważności umowy stanowiącej źródło zobowiązania ( condictio sine causa). Nieważność umowy jest stanem istniejącym od chwili jej zawarcia, a wszelkie świadczenia spełnione w wykonaniu nieważnej umowy mają charakter świadczeń nienależnych. W przypadku świadczeń pieniężnych zwrotowi podlega ich wartość nominalna (zob. uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego – zasadę prawną z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, niepubl., wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu, sygn. I C 90/22).

Nie ulega wątpliwości powstanie i wysokość roszczenia powodowego banku o zwrot nienależnego świadczenia w kwocie 184.873,08 zł w postaci kapitału kredytu postawionego do dyspozycji pozwanych przez powodowy bank, albowiem okoliczności te zostały przyznane przez pozwanych oraz wprost wynikają z motywów prawomocnego wyroku tut. Sądu w sprawie I C 26/21.

Poprawność tego rozumowania została ostatnio potwierdzona w szeregu orzeczeń sądów powszechnych. Przykładowo Sąd Okręgowy w Gdańsku wyrokiem wstępnym z 29 czerwca 2022 r. (sygn. akt XV C 137/22) przesądził (nieprawomocnie) zasadę odpowiedzialności kredytobiorców względem banku w zakresie roszczeń o zwrot wypłaconego kapitału kredytu. Roszczenie to sąd uznał za usprawiedliwione co do zasady. W ustnych motywach rozstrzygnięcia roszczenie o zwrot kapitału określił jako „oczywiście uzasadnione”. Ocenił, że na podstawie art. 405 i następnych kodeksu cywilnego bankowi przysługuje również roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie przez kredytobiorców z wypłaconych im środków. Następnie Sąd Okręgowy w Krakowie 29 lipca 2022 r. w sprawie o sygn. akt. I C 1112/17 wydał wyrok częściowy, którym zasądził od kredytobiorcy na rzecz banku zwrot wypłaconego kapitału kredytu w pełnej wysokości. W podobnym tonie wypowiedział się ostatnio w dniu 10 lutego 2022 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie o sygn. akt - XXV C 1039/20.

Na marginesie powyższych rozważań podkreślenia wymaga, że w ocenie Sądu teoria salda nie ma jednoznacznego oparcia w przepisach kodeksu cywilnego. Natomiast stosownie do koncepcji określanej jako teoria dwóch kondykcji każde roszczenie o wydanie korzyści należy traktować niezależnie, a ich kompensacja jest możliwa tylko w ramach instytucji potrącenia, jak powyżej. W judykaturze i doktrynie niepodzielnie panuje teoria dwóch kondykcji (R. Trzaskowski: Komentarz do art. 405 k.c., t. 29 oraz cytowane tam liczne poglądy na ten temat, sip Lex).

Niezależnie od powyższego podkreślenia wymaga, że w ocenie Sądu ewentualne wzajemne rozliczenia stron nieważnej umowy kredytowej możliwe są m.in. w ramach instytucji potrącenia, a ponadto prawa zatrzymania świadczenia (art. 496 w zw. z art. 497), z kolei w ramach instytucji procesowych można wskazać na powództwo wzajemne. W tym miejscu należy zauważyć, iż w praktyce sądowej szeroko stosowane są ewentualne oświadczenia o potrąceniu na wypadek gdyby objęta petitum pozwu, a kwestionowana przez pozwanego wierzytelność okazała się uzasadnioną. Prawidłowość tej praktyki nie jest w piśmiennictwie kwestionowana (por. E. Gniewek czy M. Gutowski w Komentarzach do art. 499 k.c., sip. Legalis).

Z taką sytuacją mamy do czynienia na gruncie przedmiotowej sprawy.

Pismem z dnia 17.06.2024 r. pozwani K. M. i M. M. (1) potrącili wierzytelności w kwotach 35.442,00 zł oraz 4.500 złotych z wierzytelnością powoda w kwocie 184.873,08 złotych.

Pismem z dnia 22.06.2024 r. pozwani K. M. i M. M. (1) potrącili wierzytelności w kwotach 141.930,00 zł oraz 2.580,02 złotych z wierzytelnością powoda w kwocie 184.873,08 złotych.

W konsekwencji w ocenie Sądu na gruncie niniejszej sprawy roszczenie pozwu w pozostałej (po omówionych powyżej cofnięciach powództw) części dotyczącej zwrotu nienależnego świadczenia należało oddalić, albowiem pozwani spełnili roszczenie powoda do dnia 9 maja 2023 r. wpłacając na jego rzecz brakującą kwotę. Jednocześnie pismami datowanymi na 17 i 22 czerwca 2024 r. pozwani dokonali skutecznych oświadczeń o potrąceniu przysługujących im względem powoda wierzytelności w kwocie 35.442,00 zł oraz 4.500 złotych, 141.930,00 zł oraz 2.580,02 złotych z przysługującą powodowi wierzytelnością o zwrot wypłaconego kapitału kredytu w kwocie 184.873,08 zł. W związku z powyższym, powództwo o zwrot kapitału podlegało oddaleniu, z uwagi na jego spełnienie przez powoda. Podkreślenia wymaga, że powód pomimo faktu, że jest osobą prawną dysponującą zorganizowanym aparatem urzędniczym, w tym w postaci księgowych nie zaprzeczył skutecznie poprawności wyliczeń pozwanych w zakresie kapitalizacji odsetek, a w konsekwencji wszystkich kwot wierzytelności przedstawionych do potrącenia przez pozwanych w pismach z 17 i 22 czerwca 2024 r.

Co prawda, powód kwestionował skuteczność potrącenia nie tylko co do zasady, ale i co do wysokości, jednak wyliczeniom tym nie przeciwstawił żadnych konkretnych wad, mimo, że dysponuje narzędziami pozwalającymi na natychmiastowe zweryfikowanie wyliczeń przeciwnika. Nie wskazał przy tym, w czym upatruje nieprawidłowości czy też wadliwości obliczenia. Powód miał możliwość sprawdzenia, czy jest ono zgodne, a jeśli nie – podania stwierdzonych niezgodności, tym bardziej, że jest instytucją finansową zatrudniającą księgowych i analityków. To bank jest tą stroną umowy, która ma pełne możliwości ustalenia wysokości zobowiązania przy wszelkich założeniach. W takiej sytuacji omawiane zaprzeczenie wyliczeniom pozwanych należało uznać za bezskuteczne. Zgodnie bowiem z art. 210 § 2 k.p.c., każda ze stron obowiązana jest do złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej, dotyczących okoliczności faktycznych. Wysokość spłaty leży w sferze faktów. Wypowiedzenie się co do twierdzeń strony przeciwnej o okolicznościach faktycznych winno odnosić się w sposób konkretny i jednoznaczny do wszystkich podniesionych przez tę stronę twierdzeń. Obowiązek przewidziany w art. 210 § 2 k.p.c. zmierza do zakreślenia okoliczności spornych i bezspornych między stronami i ma wpływ na zakres ewentualnego postępowania dowodowego. Dowodzeniu podlegają bowiem tylko okoliczności sporne między stronami, istotne dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 212 k.p.c., art. 227 k.p.c., art. 229 k.p.c.). W sytuacji, w której strona obarczona obowiązkiem wypowiedzenia się co do twierdzeń strony przeciwnej o okolicznościach faktycznych, co do nich konkretnie się nie wypowie, naraża się na zastosowanie przez Sąd dyspozycji art. 230 k.p.c., zgodnie z którym, gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane. Jeżeli strona chce zaprzeczyć twierdzeniom strony przeciwnej o faktach, powinna uczynić to wyraźnie, odnosząc się do konkretnych okoliczności faktycznych
i przedstawiając jednocześnie własne twierdzenia odnośnie kwestionowanej okoliczności. Ogólne zaprzeczenie odpowiedzi na pozew z punktu widzenia procesowego jest nieskuteczne. Fakty i dowody związane z konkretnymi okolicznościami, z którymi się powód nie zgadza powinien on wskazać, jeśli ma to służyć obronie jego racji, powinien się on ustosunkować do twierdzeń strony pozwanej, a tego w sprawie (w tym konkretnie zakresie) nie uczynił (por. wyrok SN z dnia 9 lipca 2009 r., III CSK 341/2008, LexPolonica nr 2444586).

Powód nie zaprzeczył skutecznie twierdzeniu pozwanym wyrażonym w odpowiedzi na pozew, że suma dotychczasowych wpłat pozwanych na rzecz powoda w ramach teorii dwóch kondykcji, w okresie od 28 lipca 2009 r. do 21 października 2020 wyniosła 141 935,62 zł, zaś w okresie od 20 października 2020 r. od dnia 14 lipca 2023 r. pozwani dokonali na rzecz powoda spłaty w kwocie 35.442,00 złotych. Powód nie zaprzeczył również skutecznie temu, że skapitalizowane odsetki od tych kwot wyniosły na gruncie sprawy odpowiednio 4.500 złotych oraz 2.580 złotych. Wobec powyższego okoliczność ta jest bezsporna i nie wymagała od Sądu weryfikacji poprawności matematycznej strony pozwanej na gruncie zaświadczenia pochodzącego od pozwanego o spłatach dołączonego do akt sprawy ani zasięgania na tę okoliczność opinii biegłego sądowego z zakresu finansów/ekonomii, rachunkowości czy też bankowości.

Reasumując w ocenie Sądu, konsumentom, w tym pozwanym, jak na gruncie przedmiotowej sprawy należy przyznać daleko idącą ochronę, o czym wspomina unijna Dyrektywa 93/13. Skoro bowiem przedsiębiorca proponuje umowę, która jest nieważna przy okazji nie informując o rzeczywistym ryzyku kursowym to musi ponieść konsekwencje takiego zachowania, choćby i po to, aby on i jemu podobni nie czynili tak w przyszłości z drugiej zaś strony z pewnością nie może takich konsekwencji natomiast ponosić konsument.

Na decyzję Sądu w tej sprawie wpływ miało stanowisko Rzecznika Generalnego przy Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej przedstawione w sprawie C-520/21, z którego wprost wynika, że zapisy unijnej dyrektywy konsumenckiej, a konkretnie art. 6 ust. 1 i 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 stoją na przeszkodzie przyznaniu bankom możliwości występowania przeciwko konsumentom z roszczeniami o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Opinię tę zresztą przed wydaniem niniejszego wyroku podzielił w całej rozciągłości Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w orzeczeniu z dnia 15.06.2023 r., sygn. akt C 520/21.

O kosztach procesu rozstrzygnięto w pkt III wyroku na podstawie art. 100 k.p.c., mając na względzie wynik procesu. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. Na koszty procesu pozwanych w łącznej kwocie 11.800,00 zł złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (10.800 zł).

Nadto w punkcie IV wyroku nakazano zwrócić powodowi kwotę 3.582,75 zł tytułem połowy opłaty sądowej od cofniętego roszczenia, pomniejszonej o opłatę minimalną.

Sędzia Krystian Szeląg