Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 kwietnia 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Krystian Szeląg
Protokolant:	Sekretarz sądowy Kamila Lobert-Bruździak

po rozpoznaniu w dniu 21 marca 2025 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. Bank (...) w W. prowadzący w Polsce działalność za pośrednictwem oddziału R. Banku (...) (Spółka Akcyjna) Oddziała w Polsce

przeciwko R. B.

o zapłatę

I.  oddala powództwo w całości;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 5.417,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 16.12.2024 r. powód R. Bank (...) w W. prowadzący w Polsce działalność za pośrednictwem oddziału R. Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce wniósł przeciwko pozwanemu R. B. o:

1.  zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kwoty 162 000 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 15 lipca 2024 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, wraz z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że w wykonaniu zawartej pomiędzy powodem a stroną pozwaną Umowy Kredytu powód wypłacił kwotę, której zapłaty dotyczy żądanie pozwu. Strona pozwana zrealizowała cel zawarcia Umowy Kredytu (nabyła nieruchomość), ale po kilku latach zdecydowała się zakwestionować ważność Umowy Kredytu. Wobec uznania przez sąd w postępowaniu z powództwa strony pozwanej przeciwko powodowi, że umowa jest trwale bezskuteczna (nieważna), strony są zobowiązane do wzajemnych rozliczeń. Powód dochodzi równowartości kwoty kapitału wypłaconego na podstawie Umowy Kredytu. Wniesienie pozwu jest konieczne z uwagi na przyjętą w orzecznictwie tzw. teorię dwóch kondykcji.

Dalej wskazał, że strona pozwana wniosła powództwo zmierzające do stwierdzenia nieważności Umowy Kredytu i zwrotu płaconych przez nią rat kapitałowych i odsetkowych. W tej sprawie został wydany prawomocny wyrok stwierdzający nieważność Umowy Kredytu. Po prawomocnym wyroku powód zwrócił się do strony pozwanej z propozycją ugodowego rozliczenia roszczeń powstałych na skutek upadku Umowy Kredytu, czyli roszczenia objętego niniejszym pozwem i roszczeń strony pozwanej objętych wskazanym wyżej wyrokiem. Prowadzona korespondencja nie doprowadziła jednak do takiego rozliczenia.

(pozew k. 4-6)

W odpowiedzi na pozew pozwany R. B. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym wynagrodzenia pełnomocnika, według norm przepisanych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od uprawomocnienia się wyroku. Jednocześnie zgłosił zarzut potrącenia.

W uzasadnieniu wskazał, że prawomocnym wyrokiem z dnia 28 czerwca 2024 r. sygn. akt (...) Sąd Apelacyjny w Białymstoku ustalił, że nie istnieje stosunek prawny wynikającej z umowy o kredyt hipoteczny nr (...) zawartej w dniu 24 kwietnia 2008 r. pomiędzy (...) S.A. Oddział w Polsce, którego następcą prawnym jest R. Bank (...) w W. a R. B. z powodu nieważności tej umowy.

Zgodnie z teorią dwóch kondykcji, przyjętą przez Sąd Najwyższy powstają dwa odrębne świadczenia tj. powodowego banku o zwrot kwoty udostępnionego pozwanemu kapitału i R. B. o zwrot spłaconych rat kredytu oraz związanych z tym kosztów. Ponieważ pozwany wpłacił na rzecz powoda wyższą kwotę, wierzytelność banku umarza się na skutek złożenia przez niego oświadczenia o potrąceniu. Pozwany w pierwszym piśmie procesowym, zgodnie z wymogami procedury postępowania cywilnego, zgłasza zarzut potrącenia W konsekwencji stwierdzić należy, że złożone wraz z odpowiedzią na pozew oświadczenie o potrąceniu wierzytelności jest wymagalne od dnia wydania przedmiotowego wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku a wierzytelność dochodzona przez powoda, jako niższa, uległa umorzeniu i powództwo powinno być oddalone.

(odpowiedź na pozew k. 73-74).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Dnia 24 kwietnia 2008 r. strona pozwana zawarła umowę o kredyt hipoteczny nr (...) z poprzednikiem prawnym powoda – (...) S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W..

W umowie Bank udzielił kredytu w kwocie 162 000,00 zł indeksowanego do waluty (...), z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym. Okres kredytowania oznaczono na 480 miesięcy. Prowizja została ustalona na 0 zł. (§ 2 ust. 1 -4 umowy).

Spłata rat miesięcznych, obejmujących kapitał i odsetki miała następować poprzez pobranie z rachunku bankowego wskazanego w oddzielnym dokumencie, stanowiącym pełnomocnictwo dla Banku. Spłata kredytu miała następować w miesięcznych ratach równych (§ 6).

Kredyt miał być oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, która na dzień sporządzenia umowy wynosiła 4,65333 % w stosunku rocznym. Zmienna stopa procentowa została ustalona jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3M ( (...)) oraz stałej marży banku w wysokości 1,80 p.p. Szczegółowe zasady zmiany określone zostały w „Regulaminie kredytu hipotecznego udzielanego przez (...), stanowiącym integralną część umowy, podobnie jak zasady wypłaty kredytu (§ 3 umowy).

(dowód: umowa k. 23-25)

Kredyt został uruchomiony 15 maja 2008 r. w wysokości 162 000 zł.

(dowód: zaświadczenie k. 27)

Wyrokiem z dnia 21 października 2022 r. w sprawie o sygn. akt I C 948/20 Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił powództwo w zakresie żądania głównego o ustalenie - opartego na zarzucie nieważności umowy natomiast uwzględnił pieniężne roszczenie ewentualne – oparte na bezskuteczności klauzul indeksacyjnych.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 28 czerwca 2024 r. w sprawie o sygn. akt (...) zmienił zaskarżony wyrok między innymi w ten sposób, że w pkt. I ustalił, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy o kredyt hipoteczny nr (...) zawartej w dniu 24 kwietnia 2008 r. pomiędzy (...) S.A. Oddział w Polsce, którego następcą prawnym jest R. Bank (...) w W. a R. B. z powodu nieważności tej umowy.

(dowód: wyroki k. 31 i 29)

Pismem z dnia 21.06.2024 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 162 000 zł w terminie do dnia 14.07.2024 r. Pozwany odebrał wezwanie 25.06.2024 r.

(dowód: wezwanie k. 35-36, śledzenie przesyłki k. 33)

Pismem z dnia 24.02.2025 r. (doręczonym 5.03.2025 r.) pozwany złożył powodowi oświadczenie o potrąceniu wierzytelności banku w kwocie 162 000 zł z tytułu udostępnienia kapitału z wierzytelnością pozwanego w wysokości 172 651,13 zł z tytułu spłaconych rat odsetkowych, marż i prowizji. W konsekwencji wierzytelność Banku umarza się w całości pozwany zaś wskazał, że ma w dalszym ciągu roszczenie o zapłatę kwoty 10 651,13 zł, której zwrotu zażądał z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 21.10.2022 r.

(dowód: oświadczenie o potrąceniu k. 77, dowód doręczenia k. 87v.)

Sąd zważył, co następuje:

Fakty ustalono na podstawie spójnego, wiarygodnego materiału dowodowego: dokumentów złożonych przez obie strony (wzajemnie niekwestionowanych).

Sąd pominął wniosek o przesłuchanie pozwanych jak z pkt 3 odpowiedzi na pozew (k.73) Stosownie do art. 299 k.p.c., jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, sąd dla wyjaśnienia tych faktów może dopuścić dowód z przesłuchania stron. Zgromadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów w pełni pozwalają na dokonanie prawidłowego rozpoznania niniejszej sprawy, zaś wniosek dowodowy o przesłuchanie pozwanego Sąd potraktował, z uwagi na powyższe jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy.

W tym miejscu godzi się przypomnieć, iż według art. 117 § 1 i 2 k.c. roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Zgodnie z art. 118 k.c. termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W świetle art. 120 § 1 zdanie pierwsze k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że roszczenie banku o zwrot kwoty wypłaconej w wykonaniu nieważnej gwarancji bankowej (art. 410 k.c.), jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, przedawnia się z upływem trzyletniego terminu (art. 118 k.c.). Bieg przedawnienia roszczenia wynikającego z zobowiązania bezterminowego rozpoczyna się w dniu, w którym świadczenie powinno być spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniej możliwym terminie (art. 120 § 1 zdanie drugie w zw. z art. 455 k.c.), niezależnie od świadomości uprawnionego co do przysługiwania mu roszczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2003 r., I CKN 316/01, OSNC 2004/7-8/117). W ocenie Sądu przedstawiony pogląd judykatury należy uwzględnić w niniejszej sprawie, która dotyczy żądania zwrotu kwoty wypłaconej w wykonaniu nieważnej umowy kredytu. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 2357) do czynności bankowych zaliczane jest, między innymi, udzielanie kredytów. Zatem takie czynności, choćby nawet zostały wadliwie dokonane, mieszczą się w zakresie działalności gospodarczej. Wynikające z nich roszczenia są konsekwencją tej działalności, której istotą jest udzielanie kredytów. Do roszczeń tych należy zaliczyć więc także roszczenia wynikające z nieważnych umów ponieważ zachodzi ścisły związek między działalnością gospodarczą banku, przejawiającą się w zawieraniu umów kredytowych a wynikającymi z nich roszczeniami, które mogą być oparte na różnych podstawach prawnych, w tym na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu czy nienależnym świadczeniu. Dlatego Sąd uznał, iż do roszczenia powoda, będącego przedmiotem sprawy, jako związanego w prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej, powinien mieć zastosowanie trzyletni okres przedawnienia, o którym mowa w art. 118 k.c.

Powyższa konstatacja na gruncie niniejszej sprawy nie oznacza jeszcze jednak, że roszczenie to faktycznie uległo przedawnieniu. Wypowiadając się częściowo co do tej kwestii, w wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18 i w uchwale z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że ze względu na przyznaną kredytobiorcy-konsumentowi możliwość podjęcia wiążącej decyzji co do sanowania niedozwolonej klauzuli i co do zaakceptowania konsekwencji całkowitej nieważności umowy (i sprzeciwienia się zarazem udzieleniu mu ochrony przed tymi konsekwencjami przez wprowadzenie regulacji zastępczej), należy uznać, iż co do zasady termin przedawnienia tych roszczeń może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę-konsumenta wiążącej decyzji w tym względzie. Dopiero wtedy bowiem można uznać, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny (podobnie jak w przypadku condictio causa finita), a strony mogły zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia (por. art. 120 § 1 zd. 1 k.c.). Oznacza to w szczególności, że kredytobiorca-konsument nie może zakładać, iż roszczenie banku uległo przedawnieniu w terminie liczonym tak, jakby wezwanie do zwrotu udostępnionego kredytu było możliwe już w dniu jego udostępnienia (art. 120 § 1 zd. 2 k.c.). Podzielając stanowisko wyrażone w uchwale SN z 7.05.2021 r. (III CZP 6/21, OSNC 2021, nr 9, poz. 56), należy uznać, iż wystąpienie przez konsumenta z żądaniem restytucyjnym opartym na twierdzeniu o całkowitej i trwałej bezskuteczności (nieważności) umowy kredytu nie może być uznane za równoznaczne z zakończeniem stanu bezskuteczności zawieszonej tej umowy, jeżeli nie towarzyszy mu wyraźne oświadczenie konsumenta, potwierdzające otrzymanie wyczerpującej informacji. Oczywiście w toku postępowania sądowego brak takiego oświadczenia może być substytuowany przez uczynienie zadość obowiązkowi informacyjnemu przez sąd, a podtrzymanie żądania restytucyjnego przez konsumenta - po uzyskaniu stosownej informacji - będzie równoznaczne z odmową potwierdzenia klauzuli i (ewentualnie) ze sprzeciwem co do udzielenia mu ochrony przed konsekwencjami całkowitej i trwałej bezskuteczności (nieważności) umowy.

W związku z powyższym tut. Sąd uznał, że dochodzone w niniejszej sprawie roszczenie powoda nie może być uznane jako przedawnione. Rozprawa, na której pozwany ostatecznie podtrzymał żądanie nieważności umowy, miała miejsce w dniu 14 czerwca 2024 r. (rozprawa apelacyjna), zaś pozew wpłynął do tut. Sądu w dniu 20 grudnia 2024 r. Jednocześnie ze względu na treść art. 316§1 k.p.c., zasądzeniu roszczenia nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w toku sprawy.

Powództwo w zakresie roszczenia głównego – roszczenia o zapłatę nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z teorią dwóch kondykcji wyrażoną m.in. w uchwale SN z 16.02.2021r. (III CZP 11/20, OSNC 2021, nr 6, poz. 40), w razie nieważności umowy kredytu dokonywane przez kredytobiorcę płatności, mające stanowić spłatę wykorzystanego kredytu, są świadczeniami nienależnymi, podobnie jak świadczeniem nienależnym jest w takiej sytuacji wypłata środków pieniężnych przez bank. To oznacza, że każda ze stron nieważnego stosunku prawnego może skorzystać z prawa potrącenia.

W ocenie Sądu pozwany skutecznie złożył zarzut potrącenia swojej wierzytelności z tytułu spłat rat kapitałowo-odsetkowych w wykonaniu nieważnej umowy w wysokości 172 651,13 zł z wierzytelnością banku o zwrot wypłaconego kapitału w kwocie 162 000 zł. Celem zarzutu potrącenia jest zgłoszenie twierdzenia, że na skutek zdarzenia w postaci złożenia oświadczenia o potrąceniu doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej. Skuteczność tego twierdzenia uzależniona jest od spełnienia przesłanek formalnych i materialnych. Do pierwszych zalicza się udowodnienie, że oświadczenie o potrąceniu zostało złożone w sposób pozwalający na dotarcie do adresata, zgłoszenie zarzutu potrącenia w procesie w wymaganym terminie i w wymaganej formie w postępowaniu, w którym zarzut taki jest dopuszczalny. Do przesłanek materialnych należy zaliczyć wykazanie, że pozwanemu przysługiwała wierzytelność wzajemna, która została potrącona. Niespełnienie przesłanek formalnych powoduje pominięcie twierdzenia o potrąceniu i nierozpoznanie zarzutu. Niespełnienie przesłanek materialnych skutkuje nieuwzględnieniem żądania oddalenia powództwa z powodu wygaśnięcia wierzytelności powoda ( M. M. [w:] A. A., P. P., M. R., M. S., E. S., M. M., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-477(16), LEX/el. 2022, art. 203(1).

Mając powyższe na uwadze, wobec spełnienia przez pozwanego przesłanek formalnych zarzutu potrącenia poprzez dołączenie materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu z dowodem nadania na adres powoda i potwierdzeniem doręczenia (k. 77 i 87v.), jak również przesłanek materialnych poprzez wykazanie, że przysługiwała mu wierzytelność wzajemna, należało uznać, że doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności stron do kwoty 162 000 zł. Wobec czego kwotę tę powód winien uiścić na rzecz pozwanego. Z tego względu żądanie powoda z pkt I pozwu podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu (pkt II) orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Na koszty procesu pozwanego w łącznej kwocie 5 417,00 zł składają się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17,00 zł) i wynagrodzenie pełnomocnika w stawce wynikającej z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (5400.00 zł) i taką kwotę na ich rzecz należało zasądzić tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

sędzia Krystian Szeląg