Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Krystian Szeląg
Protokolant:	Sekretarz sądowy Kamila Lobert-Bruździak

po rozpoznaniu w dniu 21 marca 2025 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. Banku (...) w W. prowadzącego w Polsce działalność za pośrednictwem oddziału R. Banku (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce

przeciwko J. M., T. M.

o zapłatę

I.  oddala powództwo w całości;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanych J. M. i T. M. kwotę 5.434,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 2553/24

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 23.12.2024 r. powód R. Bank (...) w W. prowadzący w Polsce działalność za pośrednictwem oddziału R. Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce wniósł przeciwko pozwanym J. M. i T. M. o:

1.  zasądzenie solidarnie, ewentualnie łącznie, ewentualnie w częściach równych ewentualnie in solidum od strony pozwanej na rzecz powoda kwoty 120.618,24 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 15 lipca 2024 roku do dnia zapłaty;

2.  zasądzenie solidarnie, ewentualnie łącznie, ewentualnie w częściach równych ewentualnie in solidum od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, wraz z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Pozwany wniósł o zawieszenie postępowania na zasadzie art. 177 § 1 pkt 1 kpc do czasu prawomocnego zakończenia sprawy przed Sądem Apelacyjnym w Białymstoku, I Wydział Cywilny, sygn. akt (...), która w pierwszej instancji toczyła się przed Sądem Okręgowym w Olsztynie, I Wydział Cywilny, za sygn. akt (...).

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że w wykonaniu zawartej pomiędzy powodem a stroną pozwaną Umowy Kredytu powód wypłacił kwotę, której zapłaty dotyczy żądanie pozwu. Strona pozwana zrealizowała cel zawarcia Umowy Kredytu (splata zobowiązań kredytowych w innych banku, cel konsumpcyjny), ale po kilku latach zdecydowała się zakwestionować ważność Umowy Kredytu i wskutek tego obecnie toczy się pomiędzy stronami postępowanie sądowe.

Wniesienie pozwu jest konieczne z uwagi na przyjętą w orzecznictwie tzw. teorię dwóch kondykcji – oczekiwanie przez powoda na prawomocne zakończenie sprawy wszczętej przez stronę pozwaną może doprowadzić do sytuacji, w której wskutek przedawnienia roszczenia o zwrot wypłaconej sumy kredytu, powód zostanie pozbawiony ochrony prawnej. Zatem wniesienie pozwu nie wynika z przyznania istnienia podstaw upadku Umowy Kredytu, ale jest podyktowane koniecznością ochrony prawnej, z czym wiąże się uniknięcie sytuacji, w której strona pozwana nie tylko spłaci zobowiązania kredytowe w innym banku i osiągnie cel konsumpcyjny określony w Umowie Kredytu, ale także nie poniesie kosztów jego realizacji w postaci niezbędnej ku temu sumy kredytu wypłaconego przez bank (abstrahując od tego że nie poniesie typowego kosztu zaciągnięcia kredytu, jakim są raty odsetkowe).

Pozwany podał, że strona pozwana wniosła powództwo zmierzające do stwierdzenia nieważności Umowy Kredytu i w efekcie zwrotu sumy wszystkich zapłaconych przez nią rat kapitałowych i odsetkowych, co obejmuje sumę wypłaconej sumy kredytu. W tej sprawie został wydany nieprawomocny wyrok uwzględniający powództwo w części, od którego obie strony wniosły apelację (pozew k. 46).

W odpowiedzi na pozew pozwaniTeresa M. i J. M. wnieśli o oddalenie powództwa w całości, podnoszę bowiem zarzut spełnienia świadczenia w całości przed wytoczeniem przedmiotowego powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów procesu według norm prawem przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, w którym je zasądzono do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wskazali, że żądana przez powoda wierzytelność z tytułu zwrotu kapitału kredytu wypłaconego na podstawie umowy nr (...), sporządzonej dnia 4 lutego 2008 roku, zawartej pomiędzy pozwanymi a (...) S.A. oddział w Polsce, tj. poprzednikiem prawnym powoda, uległa umorzeniu, wobec czego powództwo powinno zostać oddalone. W wyniku dokonanego potrącenia obie wierzytelności uległy umorzeniu do kwoty120.618,24 zł, zatem do zapłaty na rzecz pozwanych pozostała kwota 146.365,34 zł. Oświadczenie zostało doręczone dnia 4 lipca 2024 roku, tj. kilka miesięcy przed wytoczeniem przedmiotowego powództwa. Pozwani podnieśli, że Wyrokiem z dnia 10 stycznia 2025 roku, Sąd Apelacyjny z B. I Wydział Cywilny, w sprawie o sygn. akt (...), prawomocnie zakończył postępowanie toczące się pomiędzy stronami o ustalenie i zapłatę. Kolejno pismem z dnia 11 lutego 2025 roku, strona powodowa wskazała, iż w związku, że złożonym oświadczeniem o potrąceniu zleciła przelew środków wynikających z powstałej nadpłaty, ponad potrącony kapitał. Bank dokonał dobrowolnej wypłaty, uznając skuteczność oświadczenia materialnoprawnego (odpowiedź na pozew k. 71-73).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Dnia 7 marca 2008 r. strona pozwana zawarła umowę (sporządzoną 4 lutego 2008 r.) o kredyt hipoteczny nr (...) z poprzednikiem prawnym powoda – (...) S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W.. Umowa została poprzedzona wnioskiem kredytowym pozwanych, w którym kwotę wnioskowanego kredytu oznaczono w walucie polskiej (120.618,24 PLN), wskazując jako walutę kredytu walutę szwajcarską ( (...)) z okresem spłaty 180 miesięcy. Pozwani podpisali przy tym oświadczenie, że są świadomi ryzyka związanego z kwestią ryzyka kursowego oraz możliwych wynikających z tego zmian wysokości zobowiązania i rat, jak również, że kredyt zostanie wypłacony w PLN i rezygnują z zaciągnięcia kredytu w złotówkach. Potwierdzili, że znane są im postanowienia Regulaminu kredytu hipotecznego udzielanego przez powoda w odniesieniu do kredytów indeksowanych do waluty obcej. Podobne oświadczenie pozwani złożyli przy zawieraniu umowy.

W umowie bank udzielił pozwanym kredytu w kwocie 120.618,24 zł indeksowanego do waluty (...) z przeznaczeniem na spłatę kredytu mieszkaniowego w innym banku oraz spłatę innych zobowiązań konsumpcyjnych. Okres kredytowania wynosił 180 miesięcy (§ 2 ust. 1-5). Spłata rat miesięcznych, obejmujących kapitał i odsetki miała następować poprzez pobranie z rachunku bankowego wskazanego w pełnomocnictwie dla banku, stanowiącym załącznik do umowy (§ 6). Oprocentowanie kredytu określono jako zmienne, stanowiące sumę stałej marży oraz stopy referencyjnej LIBOR 3M ( (...)), szczegółowe zasady zmiany określone zostały w „Regulaminie kredytu hipotecznego udzielanego przez (...), stanowiącym integralną część umowy, podobnie jak zasady wypłaty kredytu (§ 3 umowy).

(dowód: umowa k. 23-25)

Kredyt został uruchomiony 9 kwietnia 2008 r. w wysokości 120.618,24 zł.

(dowód: zaświadczenie k. 27)

Wyrokiem z dnia 28 marca 2023 r. w sprawie o sygn. akt I C 376/21 Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił powództwo o ustalenie nieważności umowy oraz powództwo o zapłatę oparte na zarzucie nieważności umowy i ustalił bezskuteczność klauzul indeksacyjnych.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 10 stycznia 2025 r. w sprawie o sygn. akt (...) zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że w pkt. II zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 80.752,59 zł oraz 35.370,74 CHF. Uchylił pkt. III i IV. Oddalił apelację pozwanego w całości i powodów w pozostałej części.

(dowód: wyroki k. 80-80v.)

Pismem z dnia 21.06.2024 r. powód wezwał pozwanych do zapłaty kwoty 120.618,24 zł w terminie do dnia 14.07.2024 r. Pozwani odebrali wezwanie 25.06.2024 r.

(dowód: wezwanie k. 32-32v., śledzenie przesyłki k. 34-34v.)

Pismem z dnia 26.06.2024 r. pozwani złożyli powodowi oświadczenie o potrąceniu wierzytelności banku w kwocie 120.618,24 zł z tytułu udostępnienia kapitału z wierzytelnością pozwanych o zwrot nienależnego świadczenia w wykonaniu nieważnej umowy w kwocie 266.983,58 zł.

(dowód: oświadczenie o potrąceniu k. 76)

Sąd zważył, co następuje:

Fakty ustalono na podstawie spójnego, wiarygodnego materiału dowodowego: dokumentów złożonych przez obie strony (wzajemnie niekwestionowanych).

W tym miejscu godzi się przypomnieć, iż według art. 117 § 1 i 2 k.c. roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Zgodnie z art. 118 k.c. termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W świetle art. 120 § 1 zdanie pierwsze k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że roszczenie banku o zwrot kwoty wypłaconej w wykonaniu nieważnej gwarancji bankowej (art. 410 k.c.), jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, przedawnia się z upływem trzyletniego terminu (art. 118 k.c.). Bieg przedawnienia roszczenia wynikającego z zobowiązania bezterminowego rozpoczyna się w dniu, w którym świadczenie powinno być spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniej możliwym terminie (art. 120 § 1 zdanie drugie w zw. z art. 455 k.c.), niezależnie od świadomości uprawnionego co do przysługiwania mu roszczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2003 r., I CKN 316/01, OSNC 2004/7-8/117). W ocenie Sądu przedstawiony pogląd judykatury należy uwzględnić w niniejszej sprawie, która dotyczy żądania zwrotu kwoty wypłaconej w wykonaniu nieważnej umowy kredytu. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 2357) do czynności bankowych zaliczane jest, między innymi, udzielanie kredytów. Zatem takie czynności, choćby nawet zostały wadliwie dokonane, mieszczą się w zakresie działalności gospodarczej. Wynikające z nich roszczenia są konsekwencją tej działalności, której istotą jest udzielanie kredytów. Do roszczeń tych należy zaliczyć więc także roszczenia wynikające z nieważnych umów ponieważ zachodzi ścisły związek między działalnością gospodarczą banku, przejawiającą się w zawieraniu umów kredytowych a wynikającymi z nich roszczeniami, które mogą być oparte na różnych podstawach prawnych, w tym na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu czy nienależnym świadczeniu. Dlatego Sąd uznał, iż do roszczenia powoda, będącego przedmiotem sprawy, jako związanego w prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej, powinien mieć zastosowanie trzyletni okres przedawnienia, o którym mowa w art. 118 k.c.

Powyższa konstatacja na gruncie niniejszej sprawy nie oznacza jeszcze jednak, że roszczenie to faktycznie uległo przedawnieniu. Wypowiadając się częściowo co do tej kwestii, w wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18 i w uchwale z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że ze względu na przyznaną kredytobiorcy-konsumentowi możliwość podjęcia wiążącej decyzji co do sanowania niedozwolonej klauzuli i co do zaakceptowania konsekwencji całkowitej nieważności umowy (i sprzeciwienia się zarazem udzieleniu mu ochrony przed tymi konsekwencjami przez wprowadzenie regulacji zastępczej), należy uznać, iż co do zasady termin przedawnienia tych roszczeń może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę-konsumenta wiążącej decyzji w tym względzie. Dopiero wtedy bowiem można uznać, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny (podobnie jak w przypadku condictio causa finita), a strony mogły zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia (por. art. 120 § 1 zd. 1 k.c.). Oznacza to w szczególności, że kredytobiorca-konsument nie może zakładać, iż roszczenie banku uległo przedawnieniu w terminie liczonym tak, jakby wezwanie do zwrotu udostępnionego kredytu było możliwe już w dniu jego udostępnienia (art. 120 § 1 zd. 2 k.c.). Podzielając stanowisko wyrażone w uchwale SN z 7.05.2021 r. (III CZP 6/21, OSNC 2021, nr 9, poz. 56), należy uznać, iż wystąpienie przez konsumenta z żądaniem restytucyjnym opartym na twierdzeniu o całkowitej i trwałej bezskuteczności (nieważności) umowy kredytu nie może być uznane za równoznaczne z zakończeniem stanu bezskuteczności zawieszonej tej umowy, jeżeli nie towarzyszy mu wyraźne oświadczenie konsumenta, potwierdzające otrzymanie wyczerpującej informacji. Oczywiście w toku postępowania sądowego brak takiego oświadczenia może być substytuowany przez uczynienie zadość obowiązkowi informacyjnemu przez sąd, a podtrzymanie żądania restytucyjnego przez konsumenta - po uzyskaniu stosownej informacji - będzie równoznaczne z odmową potwierdzenia klauzuli i (ewentualnie) ze sprzeciwem co do udzielenia mu ochrony przed konsekwencjami całkowitej i trwałej bezskuteczności (nieważności) umowy.

W związku z powyższym tut. Sąd uznał, że dochodzone w niniejszej sprawie roszczenie powoda nie może być uznane jako przedawnione. Rozprawa, na której pozwani ostatecznie podtrzymali żądanie nieważności umowy, miała miejsce w dniu 10 stycznia 2025 r. (rozprawa apelacyjna), zaś pozew wpłynął do tut. Sądu w dniu 30 grudnia 2024 r. Jednocześnie ze względu na treść art. 316§1 k.p.c., zasądzeniu roszczenia nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w toku sprawy.

Powództwo w zakresie roszczenia głównego – roszczenia o zapłatę nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z teorią dwóch kondykcji wyrażoną m.in. w uchwale SN z 16.02.2021r. (III CZP 11/20, OSNC 2021, nr 6, poz. 40), w razie nieważności umowy kredytu dokonywane przez kredytobiorcę płatności, mające stanowić spłatę wykorzystanego kredytu, są świadczeniami nienależnymi, podobnie jak świadczeniem nienależnym jest w takiej sytuacji wypłata środków pieniężnych przez bank. To oznacza, że każda ze stron nieważnego stosunku prawnego może skorzystać z prawa potrącenia.

W ocenie Sądu pozwani skutecznie złożyli zarzut potrącenia swojej wierzytelności z tytułu spłat rat kapitałowo-odsetkowych w wykonaniu nieważnej umowy w wysokości 266.983,58 zł z wierzytelnością banku o zwrot wypłaconego kapitału w kwocie 120.618,24 zł. Celem zarzutu potrącenia jest zgłoszenie twierdzenia, że na skutek zdarzenia w postaci złożenia oświadczenia o potrąceniu doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej. Skuteczność tego twierdzenia uzależniona jest od spełnienia przesłanek formalnych i materialnych. Do pierwszych zalicza się udowodnienie, że oświadczenie o potrąceniu zostało złożone w sposób pozwalający na dotarcie do adresata, zgłoszenie zarzutu potrącenia w procesie w wymaganym terminie i w wymaganej formie w postępowaniu, w którym zarzut taki jest dopuszczalny. Do przesłanek materialnych należy zaliczyć wykazanie, że pozwanemu przysługiwała wierzytelność wzajemna, która została potrącona. Niespełnienie przesłanek formalnych powoduje pominięcie twierdzenia o potrąceniu i nierozpoznanie zarzutu. Niespełnienie przesłanek materialnych skutkuje nieuwzględnieniem żądania oddalenia powództwa z powodu wygaśnięcia wierzytelności powoda ( M. M. [w:] A. A., P. P., M. R., M. S., E. S., M. M., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-477(16), LEX/el. 2022, art. 203(1).

Mając powyższe na uwadze, wobec spełnienia przez pozwanych przesłanek formalnych zarzutu potrącenia poprzez dołączenie materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu z dowodem nadania na adres powoda i potwierdzeniem doręczenia (k. 78-79), jak również przesłanek materialnych poprzez wykazanie, że przysługiwała im wierzytelność wzajemna, należało uznać, że doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności stron do kwoty 146.365,44 zł. Wobec czego kwotę tę powód winien uiścić na rzecz pozwanych Z tego względu żądanie powoda z pkt I pozwu podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu (pkt II) orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Na koszty procesu pozwanych w łącznej kwocie 5.434,00 zł składają się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa (34,00 zł) i wynagrodzenie pełnomocnika w stawce wynikającej z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (5400.00 zł) i taką kwotę na ich rzecz należało zasądzić tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

sędzia Krystian Szeląg