Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 września 2016 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Leon Popiel
Protokolant:	st. sekr. sądowy Alina Dziarkowska

po rozpoznaniu w dniu 28 września 2016 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy A. R.

z udziałem zainteresowanego W. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę

na skutek odwołania A. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 22 kwietnia 2016 r.

nr (...)- (...) Decyzja nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i stwierdza, że A. R. jako pracownik u płatnika składek W. P. podlegała obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 1.02.2015 r. do 31.07.2015 r.

/-/ SSO L. Popiel

Sygn. akt: IV U 858/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 kwietnia 2016 r., nr (...), znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., powołując się na art. 83 ust. 1, art. 68 ust. 1, pkt 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j.Dz.U.2013.1442), oraz art. 83 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. stwierdził, że A. R. jako pracownik u płatnika składek W. P. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 lutego 2015 r. do 31 lipca 2015 r.

W obszernym uzasadnieniu wskazał, że według danych systemu informatycznego ZUS A. R. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy, przez płatnika składek - (...) W. P., ze wskazaniem daty powstania obowiązku ubezpieczeń od dnia 01.02.2015 r. Z kolei od dnia 01.08.2015 r. A. R. została wyrejestrowana z ubezpieczeń.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych powziął wątpliwości do rzeczywistego istnienia stosunku pracy pomiędzy stronami. Z tego powodu wszczął postępowanie wyjaśniające w celu zbadania zasadności zatrudnienia A. R. na podstawie umowy o pracę oraz ustalenia, czy zawarcie tej umowy było czynnością prawną, w wyniku której doszło do nawiązania stosunku pracy i wykonywania pracy w myśl przepisów Kodeksu pracy oraz czy w konsekwencji A. R. była uprawniona i zobowiązana do podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu tego zatrudnienia w okresie od 01.02.2015 r. do 31.07.2015 r.

W ocenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O. zgłoszenie A. R. do ubezpieczeń społecznych nie wiązało się z faktycznym wykonywaniem przez nią pracy na rzecz (...) W. P. w ramach stosunku pracy, lecz celem zgłoszenia było uzyskanie świadczenia przedemerytalnego, a nie faktyczne realizowanie cech właściwych dla tego rodzaju umowy. W konsekwencji organ rentowy niniejszą decyzją podważył skuteczność zgłoszenia A. R. do pracowniczego ubezpieczenia społecznego. Wskazał przy tym, że stronami spornego stosunku pracy były osoby dobrze się znające z uwagi na relacje rodzinne, jakie łączą syna A. R. i córkę płatnika, którzy są małżeństwem.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła A. R., która domagała jej zmiany i ustalenie, że jako pracownik podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako pracownik. Zarzuciła organowi rentowemu, że decyzja została oparta o błędne ustalenia. W uzasadnieniu stanowiska argumentowała, że wbrew ocenie ZUS zawarta umowa o pracę nie była pozorna, a stanowisko organu przemawia za rażącym uproszczeniem sprawy i przeczy zaistniałemu stanowi faktycznemu. W konkluzji podniosła, że zachodzą wszystkie przesłanki do ustalenia, że w spornym okresie podlegała obowiązkowo emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w O. domagał się jego oddalenia, twierdząc, że wydana decyzja jest prawidłowa. W ślad za ustaleniami postepowania wyjaśniającego wskazał, że zgromadzona dokumentacja potwierdza fakt, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru w celu stworzenia podstaw prawnych do uzyskania świadczenia przedemerytalnego, gdyż odwołująca nie przedstawiła jakichkolwiek rzeczywistych dowodów świadczących o wykonywaniu pracy.

Zainteresowany w sprawie W. P. - poparł w procesie odwołanie A. R..

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni A. R., ur. dnia (...), została zatrudniona w firmie (...) W. P., ul. (...) w O. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony od dnia 1 lutego 2015 r., w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 1.750 zł na stanowisku kierownika działu zakupów. Z dniem 31 lipca 2015 r. pracodawca rozwiązał z odwołującą stosunek pracy z przyczyn ekonomicznych na podstawie art. 30 § 1 pkt 2 k.p.

Skarżąca ma wykształcenie średnie techniczne. Posiada tytuł technika hodowcy o specjalności hodowla zwierząt.

Według danych zawartych w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) RP płatnik składek W. P. jako przedsiębiorca prowadzi od 1994 r. pozarolnicza działalność gospodarczą pod firmą (...) o kodzie (przeważającym) PKD - 46.73.Z – sprzedaż hurtowa drewna, materiałów budowlanych i wyposażenia sanitarnego.

Organ rentowy podjął w tym zakresie czynności wyjaśniające oceniając, że umowa o pracę zawarta z firmą płatnika składek była pozorna i miała jedynie na celu zapewnienie odwołującej prawa do ubiegania się świadczenie przedemerytalne. W konsekwencji ZUS w dniu 22 kwietnia 2016 r. wydał zaskarżoną decyzję, którą stwierdził, że A. R. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od dnia 1 lutego 2015 r. do 31 lipca 2015 r.

(dowód: zaskarżona decyzja – k – 68-72 akt składkowych ZUS.)

Płatnik składek poszukiwał do firmy nowego pracownika wśród znajomych i w tym celu umieszczał ogłoszenia na bramie firmy oraz na przystankach autobusowych. Spośród wielu zgłoszonych osób, po przeprowadzonej rozmowie kwalifikacyjnej płatnik wybrał kandydaturę A. R.. Potrzeba zatrudnienia pracownika wynikała z konieczności wyszukiwania tańszych producentów i materiałów do produkcji oraz zintensyfikowania działalności w tym zakresie.

Firma płatnika w przeważającej części współpracuje z hutami, sprowadza materiały i produkuje części zamienne dla przemysłu hutniczego, np. listwy ślizgowe do pieców. Zatrudnia 2-3 pracowników. Przystępuje do przetargów na wykonywane przez siebie podzespoły. Zleca też wykonanie poszczególnych elementów określonym wykonawcom.

W skład obowiązków odwołującej wchodziły następujące zadania :

● wyszukiwanie i organizacja kontaktów na rynkach zbytu związanych z produkcją,

● śledzenie rynków zbytu i producentów różnych branż technicznych,

● negocjacje wstępne z kontrahentami,

● przygotowanie ofert handlowych,

● inne prace zlecone,

● przestrzeganie obowiązków bhp i p.poż.

Bezpośredni nadzór nad pracą odwołującej sprawował płatnik W. P., zlecając jej określone zadania. Następnie skarżąca składała relacje z wykonanych prac.

A. R. swoje obowiązki wykonywała w siedzibie przedsiębiorstwa płatnika – w O., przy ul. (...), w godzinach od 7 do 15. Podpisywała listę obecności, a wynagrodzenie za pracę otrzymywała gotówka do ręki.

Odwołująca jako kierownik działu zakupów przede wszystkim poszukiwała nowych podmiotów gospodarczych do współpracy oraz utrzymywała kontakty z dotychczasowymi. Posiadała wykaz kontrahentów, korzystała też z książki telefonicznej, wysyłała mailem oferty do różnych zakładów. Najczęściej dotyczyło to kwestii wynegocjowania jak najniższej i najkorzystniejszej ceny. Określony przedsiębiorca podawał swoją cenę, a ostateczną decyzję w tym zakresie podejmował płatnik W. P.. Wnioskodawczyni pomagała też przy sprowadzaniu towarów.

Na koniec dnia roboczego, bądź też na drugi dzień przedstawiała wykonane prze siebie czynności. Przez cały okres zatrudnienia odwołująca nie podpisywała żadnych dokumentów firmy.

Z dniem 31 lipca 2015 r. płatnik rozwiązał z wnioskodawczynią umowę o pracę w trybie art. 30 § 1 pkt 2 k.p. wskazując, że powodem ustania stosunku pracy były przyczyny ekonomiczne.

W okresie poprzedzającym zatrudnienie w firmie płatnika, A. R. od 2003 r. prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą. W ramach własnej działalności zajmowała się organizowaniem konferencji i szkoleń. Powyższą działalność zlikwidowała w styczniu 2013 r. z uwagi na kwestię rozliczeń składek w ZUS.

(dowód: akta składkowe ZUS, zeznania świadków: D. S. i S. W. –zapis audiowideo: 00:04:09 do 00:09:04, zeznania odwołującej : 00:11:03 do 00:18:01).

Zainteresowany w sprawie płatnik składek potwierdził w procesie, że potrzebował do pracy nowego pracownika, a odwołująca wykonywała wszystkiej jego polecenia i wywiązywał się z powierzonego jej zakresu obowiązków. Wskazał, że musiał rozwiązać z nią umowę o pracę, gdyż nie było go dalej stać na utrzymanie pracownika. Powodem była sytuacja ekonomiczna firmy wynikająca z recesji i obniżenia koniunktury na rynku branżowym.

(stanowisko zainteresowanego – zapis audiowideo: 00:18:26 do 00:31: 08.)

Według pisma Naczelnika Urzędu Skarbowego z dnia 21 marca 2016 r. W. P. widnieje w ewidencji podatników prowadzących działalność gospodarczą pod firmą o NIP- (...).

Zgodnie z deklaracją PIT-36L za 2014 r. przychód z działalności gospodarczej wyniósł -715 460,68 zł, a dochód z działalności gospodarczej – 62 984,14 zł.

Natomiast według deklaracji PIT-36L za 2015 r. przychód z działalności gospodarczej wyniósł – 757 297,21 zł, dochód z działalności gospodarczej – 129 662,99 zł.

Podatnik dokonywał wpłat zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych PIT za rok 2015 r.

(dowód: pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego w O. wraz z załącznikami – k –48-52 akt składkowych ZUS.)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni zasługuje na uwzględnienie.

Istotę niniejszego procesu stanowiło ustalenie, czy organ rentowy zaskarżoną decyzją zasadnie stwierdził, że odwołująca jako pracownik u płatnika składek W. P. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od okresie od dnia 1 lutego 2015 r. do 31 lipca 2015 r.

Bezspornym w niniejszej sprawie był fakt zawarcia umowy o pracę na czas nieokreślony z dnia 1 lutego 2015 r. pomiędzy W. P. – firmy (...) w O., a A. R. – jako pracownicą.

Przy czym decydujące znaczenie dla rozważenia zasadności złożonego odwołania było ustalenie, czy przedmiotowa umowa o pracę miała na celu rzeczywiste wykonywanie pracy, czy też, jak twierdził organ rentowy - została zawarta w celu zapewnienia skarżącej prawa do świadczenia przedemerytalnego. W konsekwencji, czy sporna umowa o pracę zawarta między stronami wywołuje skutki prawne generując objęcie A. R. obowiązkowo ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym od dnia 1 lutego 2015 r. do 31 lipca 2015 r.

W pierwszej kolejności należy odwołać się do przepisów prawa materialnego, dających podstawę do zanegowania ważności zatrudnienia, a w rezultacie podstawy prawnej do objęcia ubezpieczeniem społecznym.

Zgodnie z art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego, nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Ponadto, w myśl art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j Dz.U.2015.748 ze zm.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. W tym miejscu należy posłużyć się orzecznictwem Sądu Najwyższego, zgodnie z którym cel zawarcia umowy o pracę w postaci uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (por. np. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r., II UK 320/04 OSNPIUS 2006, Nr 7-8, poz. 122, wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r. II UK 275/04 OSNPIUS 2006, Nr 5-6, poz. 96).

Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że o czynności prawnej mającej na celu obejście przepisów ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro bowiem z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowana jako obejście prawa (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2008 r., II UK 334/07, OSNP 2009/23-24/321). Nie świadczy także o zamiarze obejścia prawa dążenie do uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako cel podjęcia zatrudnienia, jeżeli umowa o pracę jest faktycznie realizowana (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2007 r., I UK 302/06, OSNP 2008/7-8/110).

Ocena, czy dany stosunek prawny ma charakter stosunku pracy musi być dokonywana w oparciu o przesłanki wynikające z art. 22 Kodeksu pracy. W praktyce przyjmuje się, że konstytutywne cechy stosunku pracy odróżniające go od innych stosunków prawnych to: dobrowolność, osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, podporządkowanie, wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy ponoszącego ryzyko związane z zatrudnieniem i odpłatny charakter zatrudnienia. Spełnienie tych warunków pozwala na przyjęcie, że mamy do czynienia ze stosunkiem pracy. Tym samym wypełnienie powyższych warunków obliguje do objęcia pracownika ubezpieczeniem społecznym.

Nie powinno budzić wątpliwości, że istnienie okoliczności wynikających z art. 22 k.p. musi mieć charakter rzeczywisty. Innymi słowy, sam fakt, że oświadczenia stron umowy zawierają określone w art. 22 k.p. formalne elementy umowy o pracę, nie oznacza automatycznie, że umowa taka jest ważna. Jeżeli bowiem strony nie zamierzały osiągnąć skutków wynikających z umowy, w szczególności jeżeli nie doszło do podjęcia i wykonywania pracy, a jedynym celem umowy było umożliwienie skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, to umowa taka jest pozorna (por. np. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 18 maja 2016 r., II UK 164/05, PiZS 2006/9/33).

W ocenie Sądu Okręgowego decyzja organu rentowego podlegała zmianie.

Powyższa teza wynika z oceny całokształtu zebranych w sprawie dowodów, w szczególności w postaci zeznań świadków, zeznań skarżącej oraz zainteresowanego w sprawie.

Kluczowe znaczenie miało ustalenie, czy praca była rzeczywiście wykonywana. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że w sytuacji, gdy z treści umowy o pracę wynika zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy pod kierownictwem pracodawcy, a pracodawca zobowiązuje się do wypłacania wynagrodzenia (art. 22 § 1 k.p.) i umowa jest wykonywana zgodnie z jej treścią, nie można przyjąć, że celem tej umowy było obejście prawa, (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 1 stycznia 2006 r.,, II UK 51/05, PiZS 2006/9/34).

Nie ulega wątpliwości, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydając decyzję stwierdzającą o niepodleganiu ubezpieczeniom społecznym, jest obowiązany udowodnić okoliczności pozwalające podzielić takie twierdzenie. Skarżący, jeżeli legitymuje się formalnie zawartą umową o pracę, to nie musi udowadniać, że ta umowa faktycznie była realizowana. Przedstawiona konstatacja ma niebagatelne znaczenie dla niniejszego postępowania.

W przekonaniu Sądu orzekającego brak było podstaw do uznania stanowiska organu rentowego za zasadne.

W trakcie postępowania sądowego nie został przeprowadzony żaden dowód, który by wskazywał, że umowa zawarta między stronami miała charakter pozorny i służyła jedynie osiągnieciu podstawy prawnej do zapewnienia odwołującej świadczeń z ubezpieczeń społecznych, to jest w przyszłości ewentualnego przyznania prawa do świadczenia przedemerytalnego.

Każdy płatnik składek i przedsiębiorca prowadzący własną firmę ma swobodę w zakresie kierowania swoim przedsiębiorstwem, w tym doboru i zatrudniania pracowników, nawet jeśli strony wiążą relacje rodzinne. Skarżąca jako kierownik działu zakupów zobligowana była do działania w sferze utrzymywania i rozwoju kontaktów na rynkach zbytu obsługiwanych przez firmę płatnika.

Nie ulega wątpliwości, że w większości spornego okresu pracy skarżąca była jedynym pracownikiem biurowym przedsiębiorstwa, który zajmował się kontaktami z kontrahentami i zamówieniami dla firmy.

Świadkowie – pracownicy płatnika : D. S. i S. W. jednomyślnie potwierdzili, że widzieli odwołująca jak pracowała w firmie. Byli zgodni, że w godzinach rannych stawiała się do pracy.

Kluczowe jednak znaczenie dla takiej oceny materiału dowodowego miały wyjaśnienia samej odwołującej oraz zainteresowanego w sprawie właściciela W. P..

Odwołująca wyraźnie podkreśliła, że do jej obowiązków należało przede wszystkim pozyskiwanie kontrahentów, pomagała także przy sprowadzaniu towarów. Prowadziła w tym zakresie rozmowy telefoniczne oraz utrzymywała kontakty mailowe.

Również zainteresowany w sprawie płatnik składek potwierdził charakter pracy odwołującej i wykonywane przez nią obowiązki, w tym w szczególności związane z kontaktami i pozyskiwaniem nowych kontrahentów na rynku.

W ocenie Sądu orzekającego zgromadzone dowody, przede wszystkim zeznania wymienionych świadków oraz zeznania zainteresowanego wskazują jednoznacznie, że A. R. faktycznie świadczyła pracę na podstawie zawartej umowy w pełnym wymiarze czasu pracy,

Powyższe zeznania i wyjaśnienia są zdaniem Sądu wiarygodne, spójne, wzajemnie się uzupełniają i w pełni zasługują na uwzględnienie.

Kierując się powyższym, Sąd Okręgowy w oparciu o przepis art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję oceniając, że w świetle wykonywanej umowy o pracę brak było podstaw od odmowy objęcia skarżącej ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym jako pracownika u płatnika składek W. P. w okresie od dnia 1 lutego 2015 r. do dnia 31 lipca 2015 r.

/-/ SSO Leon Popiel