Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie V Wydział Gospodarczy, w składzie:

Przewodniczący:	SSR del. Maciej Rzewuski,
Protokolant:	stażysta Arkadiusz Kozioł

po rozpoznaniu w dniu 06 marca 2017 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w L.

przeciwko T. L. (1)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

I.  uznaje za bezskuteczną – w stosunku do masy upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w L. – umowę cesji wierzytelności z dnia 2 czerwca 2014 r. zawartą w O. pomiędzy (...) Sp. z o.o. w L. a (...),

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 7.217,00 (siedem tysięcy dwieście siedemnaście 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, obejmujących koszty zastępstwa procesowego,

III.  nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Olsztynie kwotę 9.184,00 (dziewięć tysięcy sto osiemdziesiąt cztery 00/100) złotych tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu, od obowiązku uiszczenia której powód był zwolniony z mocy prawa.

/SSR del. Maciej Rzewuski/

Sygn. akt V GC 190/16

UZASADNIENIE

Powód Syndyk masy upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w L. wniósł pozew przeciwko T. L. (1), w którym domagał się uznania za bezskuteczną wobec masy upadłości umowy cesji wierzytelności z dnia 2 czerwca 2014 r. zawartej pomiędzy stronami oraz zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że dnia 13 czerwca 2014 r. (...) Sp. z o.o. w L. (dalej: (...) Sp. z o.o.) złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości likwidacyjnej. Z kolei w dniu 2 czerwca 2014 r. pomiędzy (...) Sp. z o.o. (cedentem) a (...) (cesjonariuszem) zawarto umowę cesji wierzytelności. Zgodnie z jej postanowieniami cedent zobowiązał się przelać na cesjonariusza swoją warunkową i przyszłą wierzytelność w stosunku do (...) D. S. z tytułu wykonania umowy z dnia 31 grudnia 2013 r., do wysokości 183.665,57 złotych. Postanowieniem z dnia 6 listopada 2014 r. Sąd Rejonowy w Elblągu ogłosił upadłość (...) Sp. z o.o. Powód podał, że T. L. (1) wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć, że cedent działa ze świadomością pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli masy upadłości. Wniosek o ogłoszenie upadłości został bowiem złożony zaledwie jedenaście dni od zawarcia umowy przelewu wierzytelności. Okoliczność ta potwierdza fakt, że w dacie przelewu cedent nie regulował na bieżąco swoich zobowiązań względem wierzycieli, czego T. L. (1) z pewnością był świadomy, skoro był z nim związany umową o roboty budowlane z dnia 3 lutego 2014 r. Nadto, w okresie od 10 kwietnia 2013 r. do 21 lutego 2014 r. pozwany posiadał wszystkie udziały upadłej Spółki. Pozostawał też jedynym udziałowcem Spółki w dniu podpisywania umowy o roboty budowlane z (...) Sp. z o.o. T. L. (1) został wykreślony z akt rejestrowych (...) Sp. z o.o. dopiero 3 marca 2014 r. Dodatkowo powód wskazał, że w dniu 20 kwietnia 2012 r. (...) Sp. z o.o. udzieliła ojcu pozwanego – Z. L. pełnomocnictwa do działania w swoim imieniu i na swoją rzecz, które nie zostało odwołane do dnia ogłoszenia upadłości Spółki. Ponieważ w dacie zawierania umowy cesji (...) Sp. z o.o. nie dysponowała gotówką umożliwiającą spłatę wszystkich zobowiązań pieniężnych, a mimo to zawarła z pozwanym umowę przelewu swojej wierzytelności, to powództwo jest w pełni zasadne. Jako podstawę prawną roszczenia wskazano przepis art. 132 ust. 1 Prawa upadłościowego w zw. z art. 527 § 1 k.c. ( vide: k.2-8).

W odpowiedzi na pozew T. L. (1) prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą „ Firma Handlowo-Usługowa (...) w O.”, wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi pozwany przyznał, że w dniu 3 lutego 2014 r. zawarł z (...) Sp. z o.o. umowę numer (...) w przedmiocie wykonania stanu surowego budynku zlokalizowanego w Ł. za kwotę 213.421,67 złotych netto. Prace zostały mu powierzone jako podwykonawcy (...) Sp. z o.o. (generalnego wykonawcy). Rolę inwestora pełnił D. S. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...). Po wykonaniu umowy nr (...) pozwany wystawił przeciwko (...) Sp. z o.o. faktury na łączną kwotę 191.756,10 zł. W dniu 30 maja 2014 r. między (...) Sp. z o.o. i inwestorem został podpisany aneks w zakresie poszerzenia zakresu prac wykonywanych na terenie budowy w Ł.. Dodatkowe prace miały zostać wykonane przez pozwanego. Zawarto aneks nr (...) do umowy nr (...). Celem zagwarantowania uzyskania należności wynikających z umowy nr (...), pozwany zawarł z (...) Sp. z o.o. umowę cesji wierzytelności na kwotę 183.666,57 zł. Pierwotnie wynagrodzenie pozwanego z tytułu realizacji umowy wynosiło 130.000 zł netto, z kolei na mocy aneksu nr (...) zostało zwiększone do kwoty 228.665,57 zł netto. W dniu 11 czerwca 2016 r. inwestor D. S. złożył oświadczenie o uznaniu cesji, dokonując na rzecz pozwanego przelewu kwoty 113.160 zł. W dniu 29 lipca 2014 r. inwertor odstąpił od umowy o roboty budowlane zawartej z (...) Sp. z o.o. Pozwany wskazał, że wywiązał się z realizacji umowy nr (...) zawartej z (...) Sp. z o.o., za co do chwili obecnej nie otrzymał pełnego wynagrodzenia. Nadmienił, że zawarcie umowy cesji w dniu 2 czerwca 2014 r. nie nastąpiło z pokrzywdzeniem wierzycieli, ponieważ w myśl art. 647 ¹ § 5 k.c. pozwany mógł domagać się wynagrodzenia zarówno od powoda jako generalnego wykonawcy, jak też od inwestora. Przelew nie miał więc wpływu na stan majątkowy powoda, skoro inwestor zobowiązany był do zapłaty wynagrodzenia pozwanemu jako dłużnik solidarny. Na zakończenie pozwany zaprzeczył jakoby posiadał wiedzę o słabej kondycji finansowej (...) Sp. z o.o. W chwili sprzedaży udziałów pozwanego w Spółce, tj. w dniu 21 lutego 2014 r. (...) Sp. z o.o. dysponowała kontraktami przeznaczonymi do realizacji w 2014 r. na łączną kwotę ponad 6 mln zł. Ponadto, ze wstępnego bilansu (...) Sp. z o.o. za rok 2013 wynikało, że Spółka uzyskała zysk na poziomie 19.000 zł ( vide: k.32-38).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Sp. z o.o. w L. wpisana jest do rejestru przedsiębiorców pod numerem KRS (...). Wcześniej działała pod nazwą (...) Sp. z o.o. (...) byli kolejno: D. L. (brat T. L. (1)) w okresie od 25 czerwca 2010 r. do 21 marca 2012 r., T. L. (2) (macocha T. L. (1)) w okresie od 21 marca 2012 r. do 1 czerwca 2012 r., T. L. (1) w okresie od 1 czerwca 2012 r. do 17 sierpnia 2012 r., ponownie D. L. w okresie od 17 sierpnia 2012 r. do 16 maja 2013 r., ponownie T. L. (1) w okresie od 16 maja 2013 r. do 3 marca 2014 r. oraz A. S. od 3 marca 2014 r. W okresie od 25 czerwca 2010 r. do 22 lutego 2012 r. D. L. pełnił dodatkowo funkcję członka zarządu (...) Sp. z o.o. Od dnia 22 lutego 2012 r. do dnia 12 czerwca 2014 r. prokurentem samoistnym Spółki była M. S. (partnerka życiowa T. L. (1)), uprzednio zatrudniona w Spółce na stanowisku referenta do spraw płatności i kierownika administracji. Od 2012 r. T. L. (1) pracował w (...) Sp. z o.o. jako zaopatrzeniowiec. Funkcję tę w Spółce pełnił także wuj T. K. L..

(dowody: odpis KRS – k.11-14, 108-110v, dokumenty z akt rejestrowych KRS nr (...) – k.230-462; zeznania świadka P. M. – k.482v-483; zeznania syndyka – k.117; zeznania pozwanego – k.116)

Począwszy od dnia 1 lutego 2005 r. T. L. (1) prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą Firma Handlowo-Usługowa (...) z siedzibą w O..

(bezsporne; dowód: informacja z (...) k.15, k.26)

W dniu 20 kwietnia 2012 r. (...) Sp. z o.o., w imieniu której działał członek zarządu A. F., udzieliła ojcu T. Z. L. (współzałożycielowi (...) Sp. z o.o.) pełnomocnictwa do działania w imieniu i na rzecz Spółki. Pełnomocnictwo to nie zostało odwołane do dnia ogłoszenia upadłości (...) Sp. z o.o.

(bezsporne; dowody: pełnomocnictwo – k.391, dokumenty z akt rejestrowych KRS nr (...) – k.465-471; zeznania świadka P. M. – k.482v-483)

Na koniec roku 2012 (...) Sp. z o.o. osiągnęła zysk w wysokości 87.182,90 zł, z kolei na koniec roku 2013 – zysk rzędu 19.069,04 zł. Wartość pasywów Spółki na dzień 31 grudnia 2012 r. opiewała na kwotę 3.799.856,58 zł, zaś na dzień 31 grudnia 2013 r. – na kwotę 6.784.674,72 zł.

(dowody: rachunek zysków i strat – k.79-82, sprawozdanie finansowe za 2013 r. – k.83-85)

W dniu 31 grudnia 2013 r. S. D. S. zawarł z (...) Sp. z o.o. umowę o roboty budowlane. Przedmiotem umowy było wykonanie przez (...) Sp. z o.o. stanu surowego otwartego z przykryciem dachem oraz montażem rur spustowych i poziomów kanalizacyjnych podposadzkowych budynku zlokalizowanego w Ł..

(bezsporne; dowód: umowa o roboty budowlane z załącznikami – k.41-60, k.72, k. 86-89, k.188-198)

W dniu 3 lutego 2014 r. (...) Sp. z o.o. zawarła z T. L. (1) prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą Firma Handlowo-Usługowa (...) z siedzibą w O. umowę numer (...). W imieniu zamawiającego – (...) Sp. z o.o. umowę podpisała M. S. pełniąca funkcję prokurenta Spółki. Przedmiotem umowy było wykonanie przez wykonawcę – T. L. (1) stanu surowego otwartego budynku zlokalizowanego w Ł. za wynagrodzeniem w wysokości 130.000 zł netto, powiększonym o należny podatek VAT. Termin wykonania umowy ustalono na dzień 30 kwietnia 2014 r.

(bezsporne; dowody: umowa nr (...) – k.17-18v, zgłoszenie podwykonawcy – k.61-62, e-mail – k.65-66, protokół odbioru robót – k.67, faktury VAT – k.71)

W piśmie datowanym na dzień 8 kwietnia 2014 r., kierowanym do (...) D. S., M. S. działająca w imieniu (...) Sp. z o.o., informowała o przelewie części wierzytelności Spółki w kwocie 24.600 zł na rzecz T. L. (1). Dnia 11 kwietnia 2014 r. (...) dokonał przelewu takiej kwoty na konto T. L. (1).

(bezsporne; dowody: zawiadomienie o przelewie wierzytelności – k.63, k.132, potwierdzenie przelewu – k.64)

W dniu 30 maja 2014 r. (...) Sp. z o.o. zawarła z T. L. (1) aneks nr (...) do umowy nr (...). W imieniu (...) Sp. z o.o. aneks podpisała M. S.. W treści § 1 tego aneksu zamawiający – (...) Sp. z o.o. zlecał wykonanie stanu surowego otwartego budynku, o jakim mowa w treści umowy nr (...) „wraz z materiałami niezbędnymi do wykonania zadania oraz postawienie ścianek działowych z materiałem na budowie w Ł.”. Umówiono się na wynagrodzenie T. L. (1) w wysokości 228.665,57 zł netto. Termin zakończenia prac ustalono na dzień 30 czerwca 2014 r.

(bezsporne; dowód: aneks nr (...) – k.19)

Od daty zawarcia aneksu nr (...) T. L. (1) zaczął domagać się przelewu wierzytelności (...) Sp. z o.o. z tytułu wynagrodzenia należnego jej od S. D. S..

(dowód: zeznania świadka P. M. – k.482v)

W dniu 2 czerwca 2014 r. (...) Sp. z o.o. zawarła z T. L. (1) umowę cesji wierzytelności. W treści § 2 umowy postanowiono, że cedent przelewa na cesjonariusza – T. L. (1) przysługującą mu warunkową i przyszłą wierzytelność w stosunku do S. D. S. z tytułu wykonania umowy z dnia 31 grudnia 2013 r., do wysokości 183.665,57 złotych netto. W imieniu cedenta – (...) Sp. z o.o. umowę przelewu wierzytelności podpisała M. S..

(bezsporne; dowód: umowa cesji wierzytelności z dnia 2 czerwca 2014 r. – k.16-16v)

W chwili dokonywania przelewu w/w wierzytelności T. L. (1) miał świadomość złej sytuacji finansowej (...) Sp. z o.o.

(dowody: rachunek zysków i strat – k.79-82, sprawozdanie finansowe za 2013 r. – k.83-85; zeznania świadka P. M. – k.482v-483; zeznania syndyka – k.114; częściowo zeznania pozwanego – k.115)

Tego samego dnia, tj. 2 czerwca 2014 r. (...) Sp. z o.o. zawarła z T. L. (1) aneks nr (...) do umowy nr (...). W § 1 aneksu zmieniono zapis § 2 pkt 1 aneksu nr (...) z dnia 30 maja 2014 r. w ten sposób, że wysokość należnego T. L. (1) wynagrodzenia obniżono do kwoty 213.421,67 zł netto. W imieniu (...) Sp. z o.o. aneks nr (...) podpisała M. S..

(bezsporne; dowód: aneks nr (...) – k.19v)

W dniu 11 czerwca 2014 r. (...) D. S. złożył oświadczenie o uznaniu przelewu wierzytelności (...) Sp. z o.o. na rzecz T. L. (1). Tego dnia przelał na konto T. L. (1) kwotę 113.160 zł.

(bezsporne; dowody: oświadczenie z dnia 11 czerwca 2014 r. – k.73, potwierdzenie przelewu – k.74)

W dniu 13 czerwca 2014 r. (...) Sp. z o.o. złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości likwidacyjnej. W okresie od 1 stycznia 2014 r. do 6 listopada 2014 r. Spółka poniosła stratę w wysokości 2.294.717,14 zł. Na dzień składania wniosku miała zadłużenie wobec kilkudziesięciu wierzycieli na łączną kwotę ponad 5.000.000 zł.

(bezsporne; dowody: rachunek zysków i strat – k.145-148, dokumenty z akt rejestrowych KRS (...)– k.230-462; zeznania syndyka – k. 114-115)

W dniu 29 lipca 2014 r. inwestor (...) D. S. odstąpił od umowy o roboty budowlane z dnia 31 grudnia 2013 r. zawartej z (...) Sp. z o.o.

(bezsporne; dowody: korespondencja między (...) Sp. z o.o. – k.75-78)

Postanowieniem z dnia 6 listopada 2014 r., V GU 24/14, Sąd Rejonowy w Elblągu uwzględniając wnioski (...) Sp. z o.o. oraz Krajowej Fundacji Medycznej w W., ogłosił (...).

(bezsporne; dowód: postanowienie sądowe z dnia 6 listopada 2014 r. – k.10)

Wartość pasywów upadłej Spółki na dzień 6 listopada 2014 r. opiewała na kwotę 5.437.523,28 zł. Obecnie majątek upadłej wystarczy na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego i częściowe zaspokojenie wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo na ruchomościach upadłej (których wierzytelności wynoszą kilkadziesiąt tysięcy złotych).

(dowody: bilans – k. 143-144; zeznania syndyka – k. 114-115)

W 2013 r. (...) Sp. z o.o. zawarła umowy o roboty budowlane z: F. K. P., (...) W. J., (...). j., T. B., Krajową Fundacją Medyczną i (...). Wszyscy inwestorzy odstąpili od umów zawartych z (...) Sp. z o.o.

(dowody: umowy o roboty budowlane – k.169-179, k.180-187, k.199-210, k.211-225, k.474-477; zeznania pozwanego – k.116-117; zeznania syndyka – k.117-118)

W dniu 26 marca 2014 r. T. L. (1) zawarł z (...) S.A. w W. umowę kredytu odnawialnego nr (...) w kwocie 18.000 zł z przeznaczeniem na „cel konsumpcyjny, nie związany z działalnością gospodarczą”. Dnia 2 lipca 2014 r. podwyższono kredyt do sumy 47.000 zł. Dodatkowo w dniu 9 lipca 2014 r. T. L. (1) zawarł z (...) S.A. w W. umowę kredytu nr (...) w wysokości 30.000 zł z przeznaczeniem na „finansowanie bieżącej działalności gospodarczej”.

(bezsporne; dowody: umowy kredytowe – k.122-131)

T. L. (1) był karany sądownie za czyn z art. 37a k.k. w zw. z art. 264a k.k. Z. L. był karany sądownie za czyny: z art. 297 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 273 k.k., z art. 56 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. i in., z art. 76 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. i in., z art. 76 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. i in., z art. 62 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. i in.

(dowody: karty karne – k.162-163, k.165)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie w większości pozostawał niesporny między stronami procesu. Ustalono go na podstawie dokumentów złożonych do akt oraz dokumentów znajdujących się w aktach rejestrowych KRS nr (...) i KRS nr (...), których wiarygodności nie kwestionowała żadna ze stron. Sąd również nie powziął żadnych wątpliwości co do ich prawdziwości. Podstawą ustaleń faktycznych były też zeznania świadka P. M. i zeznania syndyka masy upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej. Zeznania tych osób były logiczne i szczere, a nadto korespondowały w całej rozciągłości z dokumentacją zgromadzoną w aktach sprawy. Za częściowo wiarygodne uznano natomiast zeznania pozwanego w zakresie w jakim korespondowały z ustalonym w sprawie stanem faktycznym.

Przepisy działu III Prawa upadłościowego (art. 127-130a) określają czynności prawne upadłego bezskuteczne w stosunku do masy upadłości z mocy prawa i na podstawie orzecze-nia sędziego – komisarza. W świetle art. 131 p.u. inne czynności prawne upadłego, zdziałane w celu pomniejszenia masy upadłości, będą bezskuteczne wobec masy upadłości tylko wtedy, gdy zostaną za takie uznane przez sąd w odpowiednim postępowaniu, w którym rozpoznawane będzie bądź stosowne powództwo syndyka, bądź równoważny z tym powództwem za-rzut – art. 531 § 1 k.c. w zw. z art. 132 p.u. ( vide: S. G., Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, L.). Zatem przepisy kodeksu cywilnego o ochronie wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika (art. 527 i n.) mają zastosowanie do takich czynności prawnych dłużnika, które nie są uregulowane w art. 127-130a (art. 131 p.u.).

W rozpoznawanej sprawie powodem jest syndyk masy upadłości dłużnika, który na podstawie art. 132 ust. 1 p.u. wystąpił z powództwem określonym w art. 527 k.c., a zatem występuje on w imieniu wszystkich wierzycieli, którzy zgłosili swoje wierzytelności do masy upadłości dłużnika i jego powództwo ma na celu ochronę ich interesów w toczącym się postępowaniu upadłościowym. Ma to decydujące znaczenie przede wszystkim dla określenia skutku takiej skargi, którym jest ochrona wierzytelności nie jednego wierzyciela, który wystąpił z powództwem z art. 527 § 1 k.c., jak w przypadku zwykłej skargi pauliańskiej, lecz ochrona wszystkich wierzytelności zgłoszonych do masy upadłości w postępowaniu upadłościowym. Ten przedmiot ochrony rzutuje w oczywisty sposób zarówno na sformułowanie roszczenia, jak i na sformułowanie sentencji wyroku w przypadku uwzględnienia powództwa. Nie jest możliwe ani konieczne wskazanie w pozwie, ani w sentencji wyroku wszystkich wierzytelności zgłoszonych do masy upadłości, w stosunku do których zaskarżona czynność prawna dłużnika została uznana za bezskuteczną. Nie ma również żadnych podstaw do konstruowania wymogu wskazania wierzytelności umieszczonych na liście wierzytelności, która nie jest stała, może bowiem ulegać zmianom w toku postępowania upadłościowego. Dla określenia przedmiotu żądanej ochrony takiej skargi pauliańskiej wystarczające jest sformułowanie roszczenia jako żądania uznania określonej czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości dłużnika i zgłoszonych w postępowaniu upadłościowym wierzytelności. Tak też w konsekwencji uwzględnienia powództwa, powinna być sformułowana sentencja wyroku.

Strona powodowa domagała się orzeczenia o względnej bezskuteczności zaskarżonego przelewu wierzytelności. Jak wynika z treści art. 527 k.c. w zw. z art. 131 i art. 132 p.u. syndykowi przysługuje skarga pauliańska, jeżeli kumulatywnie spełnionych jest kilka przesłanek, wśród których na pierwszy plan wysuwają się: dokonanie przez dłużnika (upadłego) czynności prawnej z pokrzywdzeniem wierzycieli, uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę trzecią, świadomość dłużnika co do pokrzywdzenia wierzycieli oraz działanie osoby trzeciej w złej wierze, co oznacza jej wiedzę o stanie świadomości dłużnika.

Analizując kolejno istnienie ustawowych przesłanek w odniesieniu do okoliczności sprawy wskazać należy, że – jak wynika z przepisu art. 527 § 2 k.c. – czynność dokonana jest z pokrzywdzeniem wierzycieli, gdy w jej wyniku dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Stąd pokrzywdzenie wierzyciela należy oceniać nie według chwili dokonania czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, lecz według chwili jej zaskarżenia (wystąpienia z żądaniem uznania bezskuteczności czynności prawnej). Przepis § 2 art. 527 k.c. wiąże bowiem pokrzywdzenie wierzyciela z rzeczywistą niewypłacalnością dłużnika, która musi istnieć w chwili wystąpienia ze skargą pauliańską, jak i w chwili orzekania przez sąd (art. 316 § 1 k.p.c.). o żądaniu wierzyciela uznania czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną ( vide: orzeczenie SN z dnia 22 marca 2001 r., V CKN 280/00, LEX nr 52793).

Zdaniem Sądu Okręgowego, wystąpienie powołanych wyżej okoliczności w niniejszej sprawie nie może budzić wątpliwości.

W pierwszej kolejności trzeba wskazać, że skarga z art. 527 § 1 k.c. nie może mieć zastosowania do czynności prawnej dłużnika polegającej na spełnieniu świadczenia wobec wierzyciela, nawet gdyby ta czynność prowadziła do pokrzywdzenia pozostałych wierzycieli. Dłużnik ma bowiem obowiązek spełnić świadczenie i nie można czynić mu zarzutu z wypełnienia tego obowiązku. Dotyczy to jednak tylko takiej spłaty długu, która ściśle odpowiada zobowiązaniu zarówno pod względem rodzaju świadczenia, jak i sposobu oraz terminu spłaty. Jeżeli natomiast dłużnik na podstawie porozumienia z wierzycielem zaspokaja go w inny sposób, niż przewidywała to pierwotna umowa, nie ma przeszkód do objęcia takiej czynności skargą z art. 527 § 1 k.c., jeżeli doprowadziła ona do pokrzywdzenia pozostałych wierzycieli. Jeżeli zatem dłużnik, który nie dysponuje gotówką umożliwiającą spłatę zobowiązania pieniężnego, zawiera z wierzycielem umowę cesji swoich wierzytelności, która prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania, to nie jest to zwykłe spełnienie świadczenia, jest to zmiana pierwotnego świadczenia, która, jeśli usuwa z majątku dłużnika aktywa w postaci jego wierzytelności i uniemożliwia innym wierzycielom zaspokojenie się z nich, może być przedmiotem skargi z art. 527 k.c.

Wprawdzie dłużnik ma co do zasady prawo wyboru wierzyciela, którego chce spłacić, skoro przy wielości wierzycieli przepisy nie przewidują szczególnej kolejności ich spłacania i sam fakt wyboru jednego z nich i spłacenie jego wierzytelności, nie może być przedmiotem zarzutu z art. 527 § 1 k.c., to jednak w niektórych sytuacjach przepis ten będzie miał zastosowanie. Sytuacja taka nastąpi między innymi wtedy właśnie, gdy dłużnik dokona wyboru wierzyciela w sposób arbitralny, prowadzący do uprzywilejowania go, kosztem pozostałych, w okolicznościach, które wskazują na rychłą możliwość ogłoszenia upadłości dłużnika i wyprowadzanie z jego majątku istotnych składników, co może prowadzić do niemożności zaspokojenia się wierzycieli z przyszłej masy upadłości. Istotne jest zatem, czy zaskarżona czynność narusza kolejność zaspokajania wierzycieli obowiązującą w postępowaniu upadłościowym, a więc, czy spłacony wierzyciel korzystałby w tym postępowaniu z takiego samego pierwszeństwa i byłby tak samo zaspokojony, gdyby do zaskarżonej czynności nie doszło. ( vide: wyrok SN z dnia 23 listopada 2005 r., II CK 225/05, LEX nr 369449).

Zestawiając powyższe rozważania z ustalonym w sprawie stanem faktycznym trzeba pamiętać, że sam fakt zawarcia pomiędzy (...) Sp. z o.o. i T. L. (1) umowy cesji wierzytelności z dnia 2 czerwca 2014 r. oraz jej przedmiot zostały przyznane przez pozwanego ( vide: k.35). Okoliczność tę potwierdza też wprost treść przedłożonego kontraktu.

Poczynione w sprawie ustalenia faktyczne dowodzą, że zaskarżony przelew wierzytelności został dokonany z pokrzywdzeniem pozostałych wierzycieli (...) Sp. z o.o., bowiem pozbawił Spółkę prawie całego majątku, którym była właśnie jej wierzytelność z tytułu wynagrodzenia należnego od S. D. S. i uniemożliwił tym samym spłatę pozostałych długów (...) Sp. z o.o., a także zaspokojenie innych wierzycieli w toku postępowania upadłościowego z majątku Spółki.

Z zeznań syndyka wynika jednoznacznie, że w czasie zawierania umowy cesji (...) Sp. z o.o. nie dysponowała gotówką umożliwiającą spłatę zobowiązania pieniężnego T. L. (1). Twierdzenia syndyka w tym zakresie korelują z zeznaniami świadka P. M. zatrudnionego w (...) Sp. z o.o. na stanowisku dyrektora technicznego i kierownika budowy, który stwierdził, że na przełomie maja i czerwca 2014 r. Spółka zaczęła mieć poważne problemy z płatnościami ( vide: k.482v). Świadek zeznał wprost, że w tym czasie osobiście otrzymywał telefony od 5-10 wierzycieli (...) Sp. z o.o. ( vide: k.483). W tym stanie rzeczy zawierając w dniu 2 czerwca 2014 r. umowę cesji swojej wierzytelności (...) Sp. z o.o. usunęła ze swego majątku praktyczne jedyne aktywa i uniemożliwia innym wierzycielom zaspokojenie się z nich. Jak wynika z zeznań syndyka, wierzytelność z tytułu wynagrodzenia należnego od (...) D. S. stanowiła jedyny składnik majątku (...) Sp. z o.o., z którego mogliby – choćby częściowo – zaspokoić się wierzyciele Spółki. W skład pozostałego majątku upadłej wchodzą bowiem jedynie ruchomości znikomej wartości, które dodatkowo obciążają zastawy na rzecz podmiotów trzecich. Co więcej, wartość wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo przekracza wartość rzeczy, na których ustanowiono zastawy ( vide: k.114).

Istnienie pokrzywdzenia po stronie powodowej rozpatrywać należało w kontekście brzmienia art. 527 § 2 k.c. Biorąc zaś pod uwagę fakt, że masa upadłości (...) Sp. z o.o. została pomniejszona o wierzytelność przelaną na pozwanego, okoliczność tą trzeba utożsamiać z powstaniem stanu niewypłacalności w wyższym stopniu. Zaskarżona czynność naruszyła bowiem kolejność zaspokajania wierzycieli obowiązującą w postępowaniu upadłościowym, w którym to niezabezpieczona rzeczowo wierzytelność pozwanego należałaby do niższej kategorii niż np. wierzytelności zabezpieczone rzeczowo (w tym zastawami), korzystające z pierwszeństwa zaspokojenia, gdyby do zaskarżonej czynności nie doszło. Nie sposób przy tym pominąć zeznań syndyka, który wskazał, że obecny majątek upadłej Spółki wystarczy co najwyżej na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego i częściowe zaspokojenie wierzytelności zabezpieczonych zastawami. Już sama ta okoliczność wystarcza do przyjęcia, że w toku postępowania upadłościowego pozwany nie korzystałby z pierwszeństwa zaspokojenia i nie zostałby tak samo zaspokojony, gdyby do zaskarżonej czynności nie doszło ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2003 r., II CKN 299/01, L.).

Z uwagi na powyższe, twierdzenia strony pozwanej, jakoby zaskarżony przelew wierzytelności nie wpływał na stan majątku powoda, gdyż w oparciu o przepis art. 647 ¹ § 5 k.c. T. L. (1) mógł domagać się zapłaty przysługującego mu wynagrodzenia bezpośrednio od inwestora, nie przekonują. Bez znaczenia dla oceny zasadności skargi pauliańskiej pozostaje też podnoszona przez pozwanego okoliczność wywiązania się przezeń należycie z umowy o roboty budowlane nr 03/02/2014 zawartej z (...) Sp. z o.o. Skoro ustalono, że zaskarżona cesja doprowadziła do usunięcia z majątku dłużnika – na 11 dni przed ogłoszeniem upadłości – najistotniejszego składnika tego majątku, przez co zaspokojenie pozostałych wierzycieli z masy upadłości stało się praktycznie niemożliwe, a strona pozwana nie wykazała, aby przysługiwało jej pierwszeństwo zaspokojenia z masy upadłości w takim samym stopniu, w jakim uzyskała zaspokojenie w wyniku zawartej umowy cesji, to in casu spełniona została przesłanka skargi pauliańskiej w postaci uzyskania przez osobę trzecią (pozwanego) korzyści majątkowej.

Sąd Okręgowy przyjął także, że zawierając umowę przelewu wierzytelności (...) Sp. z o.o. działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Świadomość taka istnieje, gdy dłużnik wie w momencie dokonywania czynności prawnej, że na skutek czynności tej określone aktywa wyjdą z jego majątku i że z tego powodu wierzyciele będą mieli trudności z zaspokojeniem. Mając na uwadze fakt, że już na przełomie maja i czerwca 2014 r. Spółka miała poważne problemy z płatnościami, co jednoznacznie wynika z twierdzeń świadka P. M., zatrudnionego w (...) Sp. z o.o., który w tym czasie osobiście odbierał telefony z ponagleniami wierzycieli Spółki, nie sposób uznać, aby dłużnik nie miał stosownej wiedzy w tym zakresie.

Świadomość dłużnika co do pokrzywdzenia wierzycieli wskutek zawarcia z pozwanym umowy przelewu wierzytelności z dnia 2 czerwca 2014 r. wydają się również potwierdzać dokumenty przedłożone przez strony procesowe. Z rachunku zysków i strat z k.79-82 oraz sprawozdania finansowego z k.83-85 wynika wprost, że sytuacja finansowa (...) Sp. z o.o. ulegała wyraźnemu pogorszeniu począwszy od 2013 r. Osiągnięty przez Spółkę na koniec 2012 r. zysk w wysokości 87.182,90 zł, na dzień 31 grudnia 2013 r. zmniejszył się do kwoty 19.069,04 zł. Z kolei wartość pasywów Spółki opiewająca na koniec roku 2012 na kwotę 3.799.856,58 zł, na dzień 31 grudnia 2013 wynosiła już kwotę 6.784.674,72 zł. Dodatkowo rachunek zysków i strat z k.145-148 dowodzi jednoznacznie, że w okresie od 1 stycznia 2014 r. do 6 listopada 2014 r. (...) Sp. z o.o. poniosła stratę w łącznej wysokości 2.294.717,14 zł.

Nie bez znaczenia dla oceny świadomości dłużnika co do pokrzywdzenia wierzycieli Spółki pozostaje również fakt, że zaskarżona umowa cesji została zawarta na 11 dni przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Na dzień składania tego wniosku (...) Sp. z o.o. miała zadłużenie wobec kilkudziesięciu wierzycieli na łączną kwotę ponad 5.000.000 zł.

Wszystkie wyżej wymienione okoliczności potwierdzają spełnienie kolejnej ustawowej przesłanki skargi pauliańskiej zwłaszcza, że w judykaturze przyjmuje się trafnie, że „do przyjęcia świadomości dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli, o którą chodzi w art. 527 § 1 k.c., wystarczy by dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał w granicach ewentualności” ( vide: wyrok SA w Gdańsku z dnia 10 stycznia 1995 r., I ACr 1014/94, OSA 1995, nr 2, poz. 6).

Co się zaś tyczy działania pozwanego w złej wierze, zastosowanie w tym zakresie znalazł przepis art. 527 § 3 k.c. Domniemanie, że T. L. (1) wiedział o tym, że dłużnik działa z pokrzywdzeniem wierzycieli może być zastosowane wobec faktu, że według odpisu pełnego z Krajowego Rejestru Sądowego nr (...), wspólnikami (...) Sp. z o.o. (występującej uprzednio pod nazwą (...) Sp. z o.o.) od momentu powstania Spółki do dnia 3 marca 2014 r. byli kolejno: brat pozwanego (D. L.), macocha pozwanego (T. L. (2)), pozwany osobiście, ponownie brat pozwanego (D. L.) i ponownie pozwany. Na uwagę zasługują także następujące fakty:

-

w okresie od 25 czerwca 2010 r. do 22 lutego 2012 r. brat pozwanego D. L. pełnił funkcję członka zarządu (...) Sp. z o.o.;

-

od 2012 r. pozwany pracował w (...) Sp. z o.o. jako zaopatrzeniowiec; funkcję tę w Spółce pełnił także wuj T. K. L.;

-

od dnia 20 kwietnia 2012 r. pełnomocnikiem (...) Sp. z o.o. był ojciec pozwanego Z. L., który zdaniem syndyka de facto zarządzał całą Spółką; pełnomocnictwo nie zostało odwołane do dnia ogłoszenia upadłości Spółki;

-

w okresie od 22 lutego 2012 r. do 12 czerwca 2014 r. prokurentem samoistnym (...) Sp. z o.o. była M. S. (partnerka życiowa T. L. (1)), uprzednio zatrudniona w Spółce na stanowisku referenta do spraw płatności i kierownika administracji;

-

w okresie od 16 maja 2013 r. do 3 marca 2014 r. pozwany posiadał 100% udziałów w (...) Sp. z o.o.

W judykaturze zgodnie przyjmuje się, że o tym, kogo należy objąć pojęciem osoby bliskiej w rozumieniu § 3 art. 527 k.c., decydują konkretne okoliczności faktyczne. Niemniej do zaliczenia do tych podmiotów w wypadku, gdy osobą trzecią jest pewna zbiorowość zorganizowana w spółkę handlową z o.o., wystarcza istnienie stosunku bliskości w odniesieniu do jednego członka tej zbiorowości, nawet gdy on czynności nie zawierał ( vide: wyrok SA w Gdańsku z dnia 10 stycznia 1995 r., I ACr 1014/94, OSA 1995, nr 2, poz. 6). Stosunek bliskości może wynikać ze wspólności interesów osobistych, majątkowych lub współpracy osoby fizycznej z inną osobą funkcjonującą w ramach zorganizowanej zbiorowości prawnej, np. spółki prawa handlowego. Tak słusznie przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 marca 2007 r., V CSK 473/06 (OSNC 2008, Nr 2, poz. 27; podobnie w wyrokach: z dnia 8 grudnia 2004 r., I CK 408/04, L. i z dnia 7 marca 2013 r., IV CSK 452/12, LEX nr 1314438). Wskazał w nim mianowicie, że w art. 527 § 3 k.c. nie zostało bliżej dookreślone pojęcie „stosunek bliskości”, które w przepisach prawa cywilnego funkcjonuje w dwojakim znaczeniu: jako równoważne określeniu „osoba bliska” – i wtedy nacisk kładzie się na występujące pomiędzy danymi podmiotami więzi rodzinne lub do rodzinnych zbliżone – oraz w znaczeniu szerszym, obejmującym także bliskość niewynikającą ze stosunków rodzinnych czy quasi-rodzinnych W obrębie drugiego, szerszego pojmowania „stosunku bliskości”, mieszczą się także relacje o charakterze majątkowym związane z prowadzeniem wspólnych interesów. Chodzi o takie relacje, z którymi związana jest wiedza o sytuacji majątkowej innego podmiotu.

Dlatego wskazane przez powoda relacje zachodzące pomiędzy pozwanym T. L. (1) a pełnomocnikiem (...) Sp. z o.o. – Z. L. (ojcem pozwanego) i prokurentem samoistnym (...) Sp. z o.o. – M. S. (partnerką życiową pozwanego) stanowiły uzasadnioną przyczynę zastosowania domniemania wynikającego z art. 527 § 3 k.c.

Przepis ten stwarza specjalną właściwość, polegającą na odwróceniu ciężaru dowodowego. Wierzyciel w tym wypadku obowiązany jest bowiem tylko do wykazania stosunku bliskości, a rzeczą osoby trzeciej (pozwanego) jest wykazanie w drodze przeciwdowodu, że u dłużnika świadomości pokrzywdzenia nie było, przez co zwalnia się on od dalszego dowodu wykazania braku znajomości świadomości pokrzywdzenia. Takie unormowanie oparte zostało na doświadczeniu życiowym wykazującym, że w działaniach dłużnika na szkodę wierzycieli z reguły uczestniczą osoby będące z nim w bliskich stosunkach ( vide: wyrok SA w Gdańsku z dnia 10 stycznia 1995 r., I ACr 1014/94, OSA 1995, nr 2, poz. 6).

Pozwany T. L. (1) z pewnością nie obalił domniemania wynikającego z art. 527 § 3 k.c. Wprawdzie zeznał, że nie utrzymuje z ojcem żadnych relacji, że poznał go w wieku 15 lat i sporadycznie się z nim spotyka, to jednak jego twierdzenia w tym zakresie są wysoce gołosłowne i nie znajdują choćby pośredniego pokrycia w materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie. Będąc reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego, pozwany nie przejawił stosownej inicjatywy dowodowej w tym zakresie. Nadto, składając zeznania całkowicie pominął fakt pozostawania w bliskim stosunku osobistym z M. S. pełniącą w (...) Sp. z o.o. funkcję prokurenta.

Co zaś istotne, to właśnie z M. S. działającą w imieniu Spółki, pozwany zawierał zarówno zaskarżoną umowę cesji wierzytelności z dnia 2 czerwca 2014 r., jak też umowę nr (...) i oba aneksy do niej, zmieniające wysokość wynagrodzenia pozwanego z tytułu wykonywanych prac. Nie sposób przy tym pominąć faktu, że o ile pierwotnie wynagrodzenie pozwanego z tytułu realizacji umowy nr (...) zawartej z (...) Sp. z o.o. ustalono na kwotę 130.000 zł netto, powiększoną o należny podatek VAT, o tyle w aneksie nr (...) do umowy z dnia 30 maja 2014 r. wynagrodzenie T. L. (1) zwiększono do wysokości 228.665,57 zł netto, z kolei w kolejnym aneksie (nr (...)) z dnia 2 czerwca 2014 r. – bez wskazania żadnych przyczyn – obniżono do kwoty 213.421,67 zł netto. Jak wcześniej wskazano, umowę nr (...), jak i oba aneksy do niej w imieniu (...) Sp. z o.o. podpisała M. S..

W zestawieniu z powyższym twierdzenia pozwanego, jakoby w momencie zawierania umowy przelewu wierzytelności (tj. w dniu 2 czerwca 2014 r.) nie orientował się on w sytuacji finansowej (...) Sp. z o.o., nie przekonują. Podobnej oceny wymagała podnoszona przez pozwanego, de facto niesporna w okolicznościach niniejszej sprawy, kwestia zawarcia przez Spółkę w 2013 r. umów o roboty budowlane z: F. K. P., (...) W. J., (...). j., T. B., Krajową Fundacją Medyczną i (...), mająca świadczyć o dobrej kondycji finansowej (...) Sp. z o.o. Po pierwsze, okoliczności tej przeczy fakt, że już w dwunastym dniu po zawarciu umowy cesji Spółka złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości. Po drugie, jak wynika z zeznań syndyka, wszyscy inwestorzy odstąpili od umów zawartych z (...) Sp. z o.o.

Sąd Okręgowy nie podzielił również twierdzeń pozwanego, jakoby ten zaciągnął kredyty bankowe z przeznaczeniem na wykonanie umowy o roboty budowlane, których dotyczyła cesja stanowiąca przedmiot niniejszego postępowania. Uwadze Sądu nie uszło, że o ile termin wykonania przez pozwanego prac budowlanych został pierwotnie ustalony na dzień 30 kwietnia 2014 r., a po aneksowaniu umowy – na dzień 30 czerwca 2014 r., o tyle kredyt nr (...) w wysokości 30.000 zł został zaciągnięty przez pozwanego w (...) S.A. w W. dopiero w dniu 9 lipca 2014 r. z przeznaczeniem na „finansowanie bieżącej działalności gospodarczej ( vide: k.122). Podobnie, podwyższenie kredytu nr (...) w (...) S.A. w W. z kwoty 18.000 zł do kwoty 47.000 zł miało miejsce w dniu 2 lipca 2014 r., przy czym cały ten kredyt został zaciągnięty przez pozwanego z przeznaczeniem na „cel konsumpcyjny, nie związany z działalnością gospodarczą” ( vide: k.125). Nadto, z zeznań świadka P. M. wynika, że materiały budowlane zostały zakupione przez pozwanego na przełomie maja i czerwca 2014 r., czyli jeszcze przed zaciągnięciem w/w kredytów. Nie negując powyższego, w ocenie Sądu, podnoszona przez pozwanego okoliczność zaciągnięcia przezeń kredytów bankowych na wykonanie umowy o roboty budowalne, której dotyczy zaskarżona cesja, pozostaje faktycznie bez znaczenia dla oceny zasadności powództwa w kontekście realizacji ustawowych przesłanek z art. 527 § 1 k.c.

Podobnie oceniono fakt dokonanej przez inwestora – (...) w dniu 11 kwietnia 2014 r. wpłaty na rachunek pozwanego kwoty 24.600 zł. Nie sposób podzielić stanowiska pozwanego, aby okoliczność ta potwierdzała przyjętą przez strony, jak to określił pełnomocnik pozwanego – „uzupełniająca metodę rozliczeń wzajemnych” ( vide: k.121). Po pierwsze, w aktach sprawy brak jest dokumentu – umowy cesji, potwierdzającego wprost fakt dokonania przelewu konkretnej wierzytelności i dane precyzujące jej przedmiot. Po drugie, pismo wzywające (...) D. S. do zapłaty wskazanej wyżej kwoty na rzecz T. L. (1), podpisała M. S.. W końcu po trzecie, z zeznań świadka P. M. wynika, że do momentu rzeczonego przelewu, wynagrodzenie pozwanemu z tytułu realizacji poszczególnych etapów umowy nr (...) wypłacała (...) Sp. z o.o., a nie inwestor.

W konsekwencji, na podstawie regulacji art. 527 § 1 k.c. w zw. z art. 132 ust. 1 p.u. Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo w całości.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania stanowił przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 k.p.c. Powództwo zostało uwzględnione w całości, stąd mając na uwadze zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, należało kosztami procesu obciążyć w całości pozwanego. Na zasądzoną na rzecz powoda kwotę w wysokości 7.217 zł składa się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego, określone według norm przepisanych i opłata skarbowa od pełnomocnictwa.

O nieuiszczonych kosztach sądowych Sąd orzekł na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nakazując pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Olsztynie kwotę 9.184 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, od obowiązku uiszczenia której powód był zwolniony z mocy prawa.

/SSR del. Maciej Rzewuski/

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

O., dnia 22 marca 2017 r.

/SSR del. Maciej Rzewuski/