Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w O. wniósł o nakazanie pozwanemuJ. D. (1), aby wydał powodowi łącznie 40 krów oznaczonych poszczególnymi numerami, a w razie gdyby któraś ze wskazanych przez niego krów padła, wykazała oznaki choroby lub symptomy obniżonej lub nieprawidłowej produkcyjności, aby wydał w to miejsce inną krowę. Nadto wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania.

W uzasadnieniu wskazał, że strony zawarły umowę dzierżawy inwentarza żywego, na podstawie której powód zobowiązał się nabyć i przekazać pozwanemu do korzystania za ustaloną opłatą stado krów mlecznych w ilości 20 sztuk oznaczonych kolczykami z symbolem CZ. Umowa zawarta została na okres dwudziestu czterech miesięcy – do 20 lipca 2019 r. Strony postanowiły, że w razie zapłaty przez pozwanego wszystkich należności wynikających z umowy, powód dokona przeniesienia na pozwanego własności stada krów. Ponadto powód miał prawo wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym w razie zwłoki z zapłatą należności wskazanych w umowie.

Tytułem zabezpieczenia należności strony zawarły w dniu 20 lipca 2017 r. umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie, której przedmiotem było stado krów w ilości 20 sztuk oznaczonych kolczykami z symbolem PL i DE. Jednocześnie strony postanowiły, że stado krów na czas trwania umowy pozostanie w dyspozycji pozwanego tak, by mógł pozyskiwać od zwierząt mleko i sprzedawać je.

Powód wydał pozwanemu stado krów. Pozwany zapłacił pierwszą ratę z opóźnieniem po uprzednim wysłaniu przez powoda monitu. Pozwany nie uiścił kolejnej raty, w związku z czym powód wezwał go do zapłaty, informując jednocześnie, że brak wpłaty w wyznaczonym terminie skutkować będzie natychmiastowym wypowiedzeniem umowy dzierżawy. W związku z utrzymującym się stanem zaległości powód w dniu 31 października 2017 r. wypowiedział umowę dzierżawy inwentarza żywego ze skutkiem natychmiastowym i wezwał pozwanego do wydania stada krów będących przedmiotem dzierżawy oraz stada krów będących przedmiotem umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie w terminie trzech dni. Pozwany pomimo wezwania nie dokonał zapłaty należności oraz odmówił dobrowolnego wydania bydła.

Pismem z dnia 7 marca 2018 r. powód zmodyfikował powództwo w ten sposób, że zamiast wydania trzech krów oznaczonych kolczykami z symbolem PL, wniósł o zasądzenie od pozwanego ich równowartości w kwocie po 7.500 zł za każdą z nich. Zmianę powództwa uzasadnił tym, że pozwany sprzedał krowy do ubojni i nie ma możliwości ich wydania.

Pismem z dnia 10 kwietnia 2019 r. pozwany wnosząc o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, podniósł zarzut nieważności treści obu umów (dzierżawy i przewłaszczenia pod zabezpieczenie), ewentualnie nieważności poszczególnych zapisów tych umów. W uzasadnieniu swojego stanowiska zakwestionował treść przedłożonych przez powoda dokumentów. Wskazał, że zawarte przez strony umowy są sprzeczne z przepisami prawa i stoją w sprzeczności z naturą stosunku między stronami, rażąco godząc w zasady współżycia społecznego. Pozwany podniósł również zarzut wyzysku pozwanego przez powoda. Dodatkowo wniósł o skierowanie sprawy do mediacji.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 20 lipca 2017 r. strony zawarły umowę dzierżawy inwentarza żywego nr (...), na podstawie której powód zobowiązał się nabyć i przekazać pozwanemu na czas trwania umowy dzierżawy stado krów mlecznych w ilości 20 sztuk, pozwany z kolei zobowiązał się do uiszczania na rzecz powoda miesięcznych opłat w terminie do 20-go dnia każdego miesiąca. Umowa została zawarta na okres dwudziestu czterech miesięcy z datą końcową 20 lipca 2019 r. Strony ustaliły, że powód jest uprawniony do wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym m.in. w przypadku zwłoki z zapłatą co najmniej jednej raty, po wcześniejszym bezskutecznym wezwaniu do zapłaty w odpowiednim terminie.

Tytułem zabezpieczenia wykonania umowy strony w dniu 20 lipca 2017 r. zawarły umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie, na mocy której pozwany jako przewłaszczający przeniósł na powoda jako wierzyciela stado krów mlecznych, szczegółowo wskazanych w załączniku do umowy (oznaczonych kolczykami z symbolem PL i DE) w ilości 20 sztuk. Strony zastrzegły, że jeśli wierzytelność zabezpieczona umową zostanie spłacona w terminie określonym w umowie dzierżawy inwentarza żywego, nastąpi zwrotne przeniesienie własności przedmiotu przewłaszczenia na przewłaszczającego (pozwanego). Ponadto w przypadku padnięcia lub uboju z przymusu oraz innych zdarzeń powodujących utratę przewłaszczonej krowy, wskazanej w załączniku do umowy, przewłaszczający zobowiązał się w terminie 7 dni przewłaszczyć inną krowę o zbliżonej wartości do krowy, która stanowiła przedmiot przewłaszczenia. Powód zezwolił pozwanemu na bezpłatne używanie przedmiotu przewłaszczenia do czasu całkowitej spłaty wierzytelności lub do chwili otrzymania pisemnego żądania przez wierzyciela zwrotu użyczonej rzeczy stanowiącej przedmiot przewłaszczenia.

( dowody: umowa dzierżawy k. 7-13, umowa przyrzeczenia sprzedaży k. 14-17, umowa przewłaszczenia pod zabezpieczenie k. 18-20)

Powód nabył i przekazał pozwanemu na czas trwania umowy dzierżawy stado krów mlecznych w ilości 20 sztuk, oznaczonych kolczykami z symbolem CZ ( bezsporne).

Pozwany dokonał wpłaty pierwszej raty po upływie wskazanego w umowie terminu. Termin kolejnej raty przypadał na 14 września 2017 r. W związku z brakiem zapłaty powód w dniu 24 października 2017 r. wezwał pozwanego do zapłaty należności, zakreślając termin do 27 października 2017 r. i wskazując, że brak zapłaty skutkować będzie wypowiedzeniem umowy. Pomimo wezwania pozwany nie dokonał zapłaty należności.

W dniu 31 października 2017 r. powód wypowiedział umowę dzierżawy inwentarza żywego ze skutkiem natychmiastowym i wezwał pozwanego do wydania stadła bydła w ilości 20 sztuk oznaczonych kolczykami z symbolem CZ oraz stadła bydła w ilości 20 sztuk oznaczonych kolczykami z symbolem PL i DE.

( dowody: pismo z 13.11.2017 r. k. 21, wypowiedzenie umowy k. 22-23, wezwania k. 24-26, faktura k. 27)

Trzy sztuki bydła ze stada oznaczonego kolczykami z symbolem PL, stanowiącego przedmiot umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, zostały przez pozwanego przekazane do rzeźni, gdzie dokonano ich uboju w dniach: 28.08.2017 r., 13.09.2017 i 05.10.2017 r.

( dowody: zestawienie k. 109, kopia pisma k. 110)

Wyrokiem częściowym wydanym w niniejszej sprawie w dniu 5 czerwca 2018 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie nakazał, aby pozwany wydał powodowi 20 krów oznaczonych kolczykami z symbolem CZ. Żadna ze stron nie zaskarżyła powyższego orzeczenia.

( dowody: umowa dzierżawy k. 7-13, umowa przyrzeczenia sprzedaży k. 14-17, umowa przewłaszczenia pod zabezpieczenie k. 18-20, pismo z 13.11.2017 r. k. 21, wypowiedzenie umowy k. 22-23, wezwania k. 24-26, faktura k. 27, zestawienie k. 109, kopia pisma k. 110, zeznania świadka A. D. k. 313v-314, zeznania pozwanego k. 346v-347)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Stan faktyczny ustalony w sprawie pozostawał praktycznie niesporny między stronami procesu.

Niekwestionowana przez strony postępowania była okoliczność, że między powodem a pozwanym doszło do zawarcia umowy dzierżawy inwentarza żywego oraz umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, jak również okoliczność wydania zwierząt pozwanemu.

Pozwany kwestionował natomiast zapisy powyższych umów, wskazując na takie okoliczności, jak: sposób konstrukcji umowy, niejasność części zapisów, rażąca niewspółmierność ciężarów między stronami, fakt sporządzenia umowy przez powoda i dostosowania jej zapisów do jego potrzeb oraz dysproporcja świadczeń (zarzutu wyzysku pozwanego przez powoda).

Pozwany wskazywał na możliwość zawarcia ugody między stronami i wnosił o przeprowadzenie mediacji, na co jednak powód nie przystał.

Mając na uwadze treść zawartych między stronami umów oraz prawomocnego wyroku częściowego wydanego w niniejszej sprawie w dniu 5 czerwca 2018 r., w ocenie Sądu Okręgowego, podnoszone przez pozwanego w odpowiedzi na pozew okoliczności nie zasługują na uwzględnienie.

Wyrokiem częściowym Sąd Okręgowy przesądził in casu zasadność powództwa w części, w której powód domagał się wydania stada krów mlecznych w ilości 20 sztuk oznaczonych kolczykami z symbolem CZ. Sąd rozstrzygnął zatem o zasadności roszczenia powoda, które ten wywodził z obowiązków stron wynikających z umowy dzierżawy inwentarza żywego. Żadna ze stron nie zaskarżyła wyroku częściowego, czego konsekwencją było uprawomocnienie się orzeczenia. Wskazać należy, że dopiero w dniu 11 kwietnia 2019 r. (data stempla pocztowego) pozwany złożył odpowiedź na pozew, w której podniósł zarzut nieważności obu zawartych przez strony umów, tj. umowy dzierżawy inwentarza żywego i umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie.

Już w świetle powyższego, w ocenie Sądu Okręgowego, podniesiony zarzut nieważności zapisów umowy dzierżawy inwentarza żywego należy uznać za bezskuteczny. Skoro bowiem Sąd Okręgowy wydając wyrok częściowy przesądził, że zawarta przez strony umowa dzierżawy jest ważna ze wszelkimi tego konsekwencjami, a pozwany nie wniósł od powyższego orzeczenia środka zaskarżenia, to podniesiony w odpowiedzi na pozew, złożonej już po wydaniu wyroku częściowego, zarzut nieważności umowy dzierżawy należy uznać za spóźniony.

Sąd Okręgowy nie znalazł także podstaw do uwzględnienia zarzutów pozwanego w zakresie, w jakim ten kwestionował ważność umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie. Podnoszone przez niego okoliczności sprzeczności umowy lub jej poszczególnych zapisów z zasadami współżycia społecznego ( de facto bliżej nieokreślonymi), jak również zarzut wyzysku nie znalazły potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym. Na tę okoliczność pozwany zawnioskował przeprowadzenie dowodów: z zeznań świadków A. D. (2) (żony pozwanego) i K. M. oraz z przesłuchania stron.

Świadek A. D. (2) zeznała, że to powód przygotował projekt umowy, który przedłożono pozwanemu do podpisu „o 11 w nocy”. Wskazała, że umowa została podpisana od razu, a pozwany przeczytał ją dopiero następnego dnia. Zdaniem świadka, ustne ustalenia między stronami były inne, a zawarta przez pozwanego umowa – „lichwiarska”.

Pozwany przesłuchany w charakterze strony potwierdził, że zawarł umowę „o godzinie 11 w nocy”. Przed zawarciem umowy uzgadniał jednak wszystkie jej warunki z J. K., który wówczas doradzał mu w kwestiach finansowych. Ponadto pozwany wskazał, że kontaktowała się z nim oraz jego małżonką M. D. – przedstawicielka powoda, z którą przed zawarciem umowy dzierżawy odbyli kilkanaście rozmów telefonicznych. Zeznał też, że od momentu rozpoczęcia negocjacji z panią D. do momentu podpisania umowy minęło około pół roku. Podpisanie umowy miało nastąpić, jak wskazał pozwany, „na szybkiego, bo o 4 rano wstaje do obrządku w gospodarstwie”.

W ocenie Sądu Okręgowego, dowody z zeznań świadka A. D. (2) i przesłuchania pozwanego nie są wystarczające do zakwestionowania ważności umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie. Nie przekonuje argument, że pozwany został postawiony w sytuacji konieczności podpisania dokumentów w sytuacji, w której nie miał możliwości zapoznania się z ich treścią, bądź że uczynił to pod wpływem nacisków ze strony osób trzecich. Wskazać należy, co zeznał sam pozwany, że warunki umowy były przezeń negocjowane nie tylko z przedstawicielką powoda – M. D., ale także z doradcą pozwanego J. K.. Negocjacje trwały około pół roku i były poprzedzone licznymi kontaktami telefonicznymi i osobistymi. Nie sposób zatem dać wiary zeznaniom pozwanego ani świadka A. D. (2), że mimo to, pozwany został niejako zmuszony do podpisania dokumentów późną porą nocną, bez możliwość spokojnego przeanalizowania zapisów umowy. Przedstawionej przez pozwanego i świadka wersji wydarzeń nie sposób podzielić, a nadto, w ocenie Sądu, jest ona sprzeczna z zasadami doświadczenia życiowego. Można bowiem skutecznie założyć, że poświęcając znaczną ilość czasu na wynegocjowanie warunków wysoce istotnej dla pozwanego umowy finansowej, każda zdroworozsądkowa osoba nie podpisałaby umowy o godzinie 23:00, pod wpływem chwili, tudzież innego impulsu z zewnątrz, nie zapoznając się uprzednio z jej treścią. Przyjąć zatem należy, że przedstawiona przez pozwanego i jego małżonkę wersja stanowi jedynie linię obrony przyjętą na użytek niniejszego postępowania, która nie jest w stanie podważyć ważności zawartej przez strony umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie.

Sąd oddalił wniosek dowodowy pozwanego o przesłuchanie w charakterze świadka K. M., bowiem został on zawnioskowany na okoliczność zawarcia umowy i charakteru jej zapisów, tymczasem jak wynika z zeznań samego pozwanego (k. 347), świadek ten nie uczestniczył ani przy zawieraniu spornej umowy, ani przy negocjowaniu jej warunków. W związku z powyższym, w ocenie Sądu Okręgowego, dowód z zeznań świadka K. M. byłby nieprzydatny do wykazania okoliczności, na którą został zawnioskowany.

Pozwany nie wykazał zaistnienia ustawowych przesłanek instytucji prawa materialnego, wymienionych w odpowiedzi na pozew, niezbędnych do uznania, że zawarta przez strony umowa bądź jej poszczególne zapisy są nieważne. Nie wykazał też, aby powód wykorzystał jego przymusowe położenie lub niedoświadczenie w momencie zawierania z nim umowy. Przyjąć zatem należało, że pozwany nie sprostał jednej z podstawowych zasad postępowania cywilnego, określonej w treści art. 6 k.c., a mianowicie obowiązkowi udowodnienia faktów i twierdzeń przez stronę wywodzącą z tych faktów skutki prawne.

Mając powyższe na uwadze i przyjmując, że pozwany nie wykazał nieważności zawartej z powodem umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, Sąd Okręgowy przyjął, że umowa ta zawarta została skutecznie ze wszelkimi tego konsekwencjami prawnymi.

Pozwany przeniósł na powoda jako wierzyciela własność stada krów mlecznych w ilości 20 sztuk oznaczonych kolczykami z symbolem PL i DE. Warunkiem zwrotnego przeniesienia własności ww. stada na pozwanego było dokonanie przez niego spłaty wierzytelności wynikającej z umowy dzierżawy. Niewywiązanie się przez pozwanego z obowiązku wynikającego z umowy skutkuje uznaniem, że to powód jest właścicielem stada krów mlecznych w ilości 20 sztuk oznaczonych kolczykami z symbolem PL i DE, a zatem przysługuje mu skuteczne względem pozwanego prawo żądania wydania tych zwierząt (art. 222 § 1 k.c.). Pozwany nie kwestionował faktu, że odmówił powodowi ich dobrowolnego wydania.

Z powyższych względów, w ocenie Sądu Okręgowego, powództwo w części dotyczącej żądania wydania stada krów mlecznych będących przedmiotem umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie podlegało uwzględnieniu. Sąd nakazał więc pozwanemu wydanie 17 krów o numerach oznaczonych symbolem PL i DE, szczegółowo wskazanych w punkcie I. orzeczenia.

Powództwo podlegało oddaleniu w części obejmującej żądanie zapłaty kwoty 22.500,- złotych w miejsce pierwotnego żądania wydania 3 krów o numerach oznaczonych symbolem PL, które jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, zostały przekazane do uboju.

Wskazać należy, że zgodnie z treścią wiążącej strony umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, w przypadku padnięcia lub uboju z przymusu oraz innych zdarzeń powodujących utratę przewłaszczonej krowy, wskazanej w załączniku do umowy, przewłaszczający zobowiązał się w terminie 7 dni przewłaszczyć inną krowę o zbliżonej wartości do krowy, która uprzednio stanowiła przedmiot przewłaszczenia.

Mimo że powód wykazał w niniejszym postępowaniu, że pozwany przekazał do rzeźni 3 sztuki krów wskazanych w umowie stron jako przedmiot przewłaszczenia na zabezpieczenie, to jednak modyfikując powództwo, w miejsce żądania wydania krów wniósł o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz równowartości w kwocie po 7.500,- zł za każdą z nich. Wskazać należy, że z treści umowy wynika wprost, że w przypadku utraty przewłaszczonej krowy pozwany miał obowiązek przewłaszczyć inną krowę o zbliżonej wartości do krowy, która uprzednio stanowiła przedmiot przewłaszczenia. Powód nie mógł zatem skutecznie żądać rekompensaty w postaci zapłaty równowartości utraconego zwierzęcia.

Z tego względu Sąd Okręgowy będąc związany zmodyfikowanym żądaniem pozwu (art. 321 § 1 k.p.c.), oddalił powództwo w części, w której powód domagał się zapłaty kwoty pieniężnej odpowiadającej wartości trzech sztuk bydła.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c., rozdzielając koszty procesu w stosunku do wygranej/przegranej stron.

Powód wygrał sprawę w 83,93%, a przegrał w 16,07%, a zatem w takim stosunku należało koszty procesu rozdzielić. Powód poniósł koszty procesu w wysokości 12.517,- zł (7.000,- zł opłata od pozwu, 5.400,- zł koszty zastępstwa procesowego, 17,- zł opłata skarbowa od pełnomocnictwa, 100,- zł opłata od wniosku o zabezpieczenie). Pozwany poniósł koszty w kwocie 5.430,- zł (5.400 zł koszty zastępstwa procesowego, 30,- zł opłata od zażalenia). Powód powinien zatem zwrócić pozwanemu koszty procesu w wysokości 872,60 zł (16,07% z kwoty 5.430,- zł), a pozwany powodowi koszty w wysokości 10.505,52 zł (83,93% z kwoty 12.517,- zł).

W związku z powyższym rozstrzygając o kosztach procesu, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 9.632,92 zł (10.505,52 zł minus 872,60 zł).

Sędzia Maciej Rzewuski (del.)