Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie VI Wydział Cywilny Rodzinny

w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Rafał Jerka
Protokolant:	st. sekretarz sądowy Anna Greifenberg-Krupa

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2025 r. w Olsztynie

na rozprawie

przy udziale prokuratora Prokuratury Okręgowej w Olsztynie D. O. A. (1)

sprawy z powództwa P. G.

przeciwko M. G.

o ustanowienie rozdzielności majątkowej

na skutek apelacji powoda P. G.

od wyroku Sądu Rejonowego w Bartoszycach

z dnia 9 czerwca 2025 roku, sygn. akt III RC 77/25

I. Zmienia zaskarżone orzeczenie w punkcie I w ten sposób, że ustanawia z (...) roku rozdzielność majątkową między małżonkami P. G. i M. G., którzy zawarli związek małżeński w dniu (...) roku, zarejestrowany przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w B..

II. Zmienia zaskarżone orzeczenie w punkcie II w ten sposób, że znosi koszty procesu między stronami wzajemnie.

III. Oddala apelację w pozostałym zakresie

IV. Koszty procesu za instancję odwoławczą między stronami wzajemnie znosi.

Sędzia Rafał Jerka

Sygn. akt VI Ca 172/25

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Bartoszycach wyrokiem z dnia 9 czerwca 2025 r. wydanym w sprawie III RC 77/25 z powództwa P. G. przeciwko M. G. o ustanowienie rozdzielności majątkowej – powództwo oddalił (punkt I.) oraz zasądził od powoda P. G. na rzecz pozwanej M. G. kwotę 720 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (punkt II.).

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Powołał się na art. 52 § 1 k.r.o., z którego wynika, że z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Następnie wskazał, że za ważne powody należy uznać okoliczności, których źródła tkwią w rozdźwiękach między małżonkami natury osobistej, stwarzających taką sytuację, że wykonywanie przez każdego z nich zarządu nad ich wspólnym majątkiem jest niemożliwe lub w znacznym stopniu utrudnione i że wspólność majątkowa przestaje służyć dobru założonej przez małżeństwo rodziny. Sąd Rejonowy podzielił pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2000 r. w sprawie CKN 1070/08, że „ważnym powodem” w rozumieniu art. 52 § 1 k.r.o. jest nie każda postać separacji faktycznej małżonków, lecz tylko taka, która zarazem uniemożliwia im lub znacznie utrudnia współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym. Sąd Rejonowy wskazał, że strony od (...) r. pozostają w separacji faktycznej i mieszkają osobno, jednak powyższa okoliczność nie spowodowała, że od tego czasu brak jest możliwości współpracy pomiędzy nimi w zarządzie majątkiem wspólnym. Sąd Rejonowy podał, że strony pozostają w kontakcie i dokonują pewnych ustaleń, lecz istnieje między nimi konflikt powodujący dopuszczanie się przez powoda szantażu ekonomicznego wobec pozwanej. Sąd Rejonowy wskazał, że ustanowienie rozdzielności majątkowej wbrew woli jednego z małżonków jest dopuszczalne, lecz taka sytuacja jest możliwa jedynie w razie istnienia ważnych ku temu powodów. Sąd ten powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 1976 r. o sygn. akt III CRN 373/75, który wskazał, że celem tego unormowania jest zapewnienie ochrony interesów małżonka słabszego ekonomicznie przed dowolnym uchylaniem ustroju wspólności majątkowej, który najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w dziedzinie stosunków majątkowych, stanowiących materialną podstawę funkcjonowania rodziny. Sąd Rejonowy podkreślił, że szczególnej wnikliwości i ostrożności w ocenie istnienia ważnych powodów wymaga sytuacja, gdy między małżonkami zachwiana jest równowaga ekonomiczna , zwłaszcza wtedy, gdy żądanie ustanowienia rozdzielności majątkowej jest skierowane przeciwko małżonkowi, który do zaspokajania potrzeb rodziny przyczynia się osobistymi staraniami o wychowanie dzieci oraz pracą we wspólnym gospodarstwie domowym (art. 27 k.r.o.). Tutaj Sąd Rejonowy wskazał, że bezsprzecznie to powód był żywicielem rodziny w trakcie trwania małżeństwa, pracował zarobkowo, lecz to na pozwanej spoczywał i spoczywa cały ciężar opieki nad (...) dzieci, w tym (...) małoletnich oraz prowadzenie domu. Opieka nad dziećmi wymaga szczególnych starań, gdyż (...) córki cierpią na zaburzenia (...), zaś u jednej z nich zdiagnozowano (...) i guza (...). Cała uwaga pozwanej jest zatem skupiona na dzieciach, ich leczeniu oraz codziennej, rutynowej opiece, przejawiającej się m.in. na wożeniu i odbieraniu dzieci ze szkoły lub przedszkola, prowadzaniu na zajęcia pozalekcyjne. Z uwagi na powyższe i pełne zaangażowanie w sprawy wspólnych dzieci stron, pozwana nie była i nie jest w stanie podjąć pracy zarobkowej. Taki podział ról strony wspólnie ustaliły. Bezsprzecznie zatem między małżonkami zachwiana jest równowaga ekonomiczna i pozwana jest małżonkiem znajdującym się w słabszej pozycji ekonomicznej, zaś ustanowienie rozdzielności majątkowej godziłoby w jej interesy. Sąd Rejonowy podzielił również stanowisko wyrażane w orzeczeniach Sądu Najwyższego, iż koniecznym jest rozważenie, czy ustanowienie rozdzielności majątkowej nie pozostaje w sprzeczności z dobrem rodziny. Dobro to mogłoby sprzeciwiać się ustanowieniu rozdzielności, w szczególności wtedy, gdy z żądaniem jej zniesienia występuje małżonek, który porzucił rodzinę lub w inny sposób ze swej winy spowodował rozkład pożycia i powstanie separacji, uwzględnienie zaś tego żądania byłoby szkodliwe dla interesów małżonka niewinnego. Sąd Rejonowy wskazał, że to pozwana wniosła pozew o rozwód na skutek (...)powoda, to powód zatem porzucił rodzinę i spowodował rozkład pożycia. W tym stanie rzeczy, Sąd Rejonowy uznał, że nie zaistniały ważne powody uzasadniające ustanowienie rozdzielności majątkową między stronami i na podstawie powołanych przepisów oddalił powództwo. O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art.98 § 1 i § l1 k.p.c. oraz § 4 ust. l pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie, z uwagi na to, że powód, jako strona przegrywająca sprawę obowiązany jest zwrócić pozwanej koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód, zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie niewłaściwej oceny zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego, a w szczególności twierdzeń powoda co do istnienia ważnych powodów ustanowienia rozdzielności majątkowej między stronami, trwającej separacji faktycznej między stronami, która uniemożliwia współdziałanie w zarządzie majątkiem i braku porozumiewania się stron w kwestiach majątkowych, zadłużania przez pozwaną majątku powoda, co winno prowadzić do wniosku, iż zasadnym było ustanowienie rozdzielności majątkowej między stronami, albowiem obecna sytuacja jest bardzo krzywdząca dla powoda;

2.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, iż:

- w niniejszej sprawie nie występują ważne powody uprawniające do ustanowienia rozdzielności majątkowej między stronami, w sytuacji, gdy właściwa analiza dowodów prowadzi do odmiennych wniosków,

- powód stosuje szantaż ekonomiczny i emocjonalny wobec pozwanej, w sytuacji, gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do takiego ustalenia,

- istniejąca między małżonkami separacja faktyczna nie utrudnia i nie uniemożliwia współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym, w sytuacji, gdy prawidłowa analiza zgromadzonego materiału dowodowego prowadzi do zupełnie odmiennych wniosków, strony nie są w stanie współdziałać w tym zakresie, a nadto pozwana zadłuża majątek powoda,

- ustanowienie rozdzielności majątkowej pozostaje w sprzeczności z dobrem rodziny, albowiem powód porzucił rodzinę, w sytuacji, gdy ustanowienie rozdzielności majątkowej pozostaje w zgodzie z dobrem rodziny, albowiem rodzina w żaden sposób na tym nie ucierpi, toczy się sprawa rozwodowa, w której wydano postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia alimentów i rodzina została odpowiednio zabezpieczona w tym zakresie, a nadto powód nie porzucił rodziny, a był jedynie zmuszony do wyprowadzki z powodu zachowań pozwanej, która tego zażądała.

W konsekwencji, powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustanowienie z dniem (...) r. rozdzielności majątkowej między małżonkami powodem P. G. a pozwaną M. G., którzy związek małżeński zawarli przez Kierownikiem USC w B. w dniu (...)r. oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda zwrotu poniesionych przez niego kosztów procesu, w tym także za instancję odwoławczą, według norm przepisanych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia wydanego w niniejszej sprawie do dnia zapłaty.

Pozwana w odpowiedzi wniosła o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Na podstawie stanu faktycznego ustalonego w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy wysnuł wnioski, których to Sąd Okręgowy nie jest w stanie zaaprobować. Stąd też konieczna okazała się zmiana rozstrzygnięcia wydanego przez Sąd I instancji.

Jak wynika z art. 52 § 1 k.r.o. - z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Art 52 § 2 k.r.o. stanowi natomiast, że rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu. Z samego już tylko brzmienia ww. przepisów wynika, że ważnym powodem ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej małżonków jest ich życie w rozłączeniu. Wykładnię taką potwierdza również ugruntowane orzecznictwo Sądu Najwyższego z ostatnich dekad. Wynika z niego również, że separacja faktyczna między małżonkami, uzasadniająca ustanowienie rozdzielności majątkowej między nimi, musi być tego typu, że utrudnia im współdziałanie wspólnym majątkiem. Jak wynika np. z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1997 r., sygn. akt III CKN 51/97: separacja faktyczna małżonków, uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym, może stanowić ważny powód zniesienia przez sąd wspólności majątkowej małżeńskiej (zob. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1997 r., III CKN 51/97, OSNC 1997, nr 12, poz. 194.). Uzasadnieniem tego stanowiska jest obserwacja, że długotrwała separacja może pociągać za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2003 r., sygn. akt IV CKN 1710/00, LEX nr 78281), może też skutkować trwałym zerwaniem wszelkich stosunków majątkowych i brakiem możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2005 r., sygn. akt III CK 112/04, LEX nr 602707).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należało uznać, że w małżeństwie stron ziściły się przesłanki pozwalające na ustanowienie między nimi rozdzielności majątkowej. Okoliczność, że żyją oni w faktycznej separacji nie pozostawia wątpliwości, gdyż taki stan trwa od (...) r. Ponadto, małżonkowie posiadają oddzielne budżety, odrębne rachunki bankowe i odrębnie gospodarują finansami. Żadne z nich nie posiada pełnej wiedzy o faktycznej sytuacji majątkowej drugiego małżonka. Nie uzgadniają ze sobą żadnych istotnych spraw dotyczących rodziny. Ze zgromadzonej w aktach sprawy korespondencji między stronami wynika, że nie są one całkowicie zgodni co do kwestii finansowych. Zdarzają się między nimi spory o to kto, kiedy i za co ma zapłacić, zdarzają się także pewne zaległości w dokonywaniu bieżących opłat, spowodowane właśnie niemożnością porozumienia. Sam Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stwierdził, że istnieje między stronami konflikt, który dotyczy kwestii ekonomicznych. Taki stan rzeczy świadczy o tym, że faktyczna separacja stron niewątpliwie utrudnia im gospodarowanie wspólnym majątkiem. Podkreślić również trzeba, że niewątpliwie powód i pozwana utracili do siebie zaufanie w znacznym stopniu, o czym świadczy zainicjowanie przez pozwaną postępowania rozwodowego. Utrzymywanie zatem ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej w przypadku stron niewątpliwie zagraża interesom małżonków, co uzasadnia ustanowienie rozdzielności majątkowej między nimi. Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd I instancji wyciągnął zbyt daleko idące wnioski dotyczące stosowania przez powoda szantażu ekonomicznego wobec pozwanej, co nie zostało wykazane w niniejszym postępowaniu. Przedwcześnie również wypowiedział się na temat winy powoda w doprowadzeniu do rozpadu małżeństwa stron, biorąc pod uwagę, że postępowanie w sprawie o rozwód między stronami jest w toku i nie można przesądzać o jego rozstrzygnięciu.

W ocenie Sądu Okręgowego, ustanowienie rozdzielności majątkowej nie stoi w sprzeczności z dobrem rodziny. Sąd Okręgowy nie neguje okoliczności, iż pozwana znajduje się w gorszej sytuacji ekonomicznej, niż powód. Jednakże na gruncie przytoczonych przepisów i orzecznictwa, uznać trzeba, że nie jest to przesłanką przemawiającą za oddaleniem powództwa w sprawie o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Pozwana ma do dyspozycji różne instrumenty prawne, które mogłyby poprawić jej sytuację, czy wyrównać wysokość miesięcznych dochodów stron. Wskazać chociażby należy, że między stronami toczy się przecież postępowanie w sprawie o rozwód, gdzie możliwe jest występowanie z wnioskami o udzielenie właściwego zabezpieczenia pieniężnego. Nie można zatem uznać, że zniesienie wspólności majątkowej zagrozi interesom rodziny, w tym przypadku pozwanej, jako słabszej strony. Odmowa ustanowienia rozdzielności majątkowej między małżonkami nie jest adekwatnym środkiem do poprawy sytuacji pozwanej.

Jednocześnie, Sąd Okręgowy nie uwzględnił żądania powoda o ustanowienie rozdzielności majątkowej między stronami z datą wsteczną. Z przytoczonego już powyżej art. 52 § 2 zd. 2 k.r.o. wynika, że ustanowienie rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym, niż dzień wytoczenia powództwa jest możliwe wyłącznie w wyjątkowych przypadkach, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu. Wskazanie w ww. przepisie, iż wyjątkowym wypadkiem uzasadniającym możliwość ustanowienia rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż wytoczenie powództwa jest okoliczność, że małżonkowie żyli w rozłączeniu, nie oznacza, iż w każdym przypadku życia w rozłączeniu sąd ma obowiązek ustanowienia rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, lecz jedynie ma możliwość ustanowienia tej rozdzielności w takiej sytuacji. Przyjmuje się, iż jest to dopuszczalne w zasadzie tylko wtedy, gdy z powodu separacji faktycznej (życia w rozłączeniu) niemożliwe było już w tym dniu ich współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 r., sygn. akt II CSK 371/08, OSNC 2009, nr 12, poz. 171.). Należy zatem uznać, że ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną uzasadniają wyraźnie widoczne, ewidentnie naganne zachowania jednego z małżonków, które negatywnie wpływają na stan wspólnego majątku, jak np. zaciąganie zobowiązań bez wiedzy drugiego małżonka, trwonienie majątku. Takie zdarzenia nie mają jednak miejsca między stronami, a zatem brak było uznania, że wystąpiły przesłanki do ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną.

Wobec powyższych okoliczności, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. uwzględniając apelację w części, zmienił zaskarżone orzeczenie w punkcie I w ten sposób, że ustanowił z dniem (...) roku rozdzielność majątkową między małżonkami P. G. i M. G., którzy zawarli związek małżeński w dniu (...) roku, zarejestrowany przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w B. (punkt I.). Na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., z uwagi na jedynie częściowe uwzględnienie powództwa, na podstawie art. 100 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone orzeczenie w punkcie II. w ten sposób, że koszty procesu między stronami zniósł wzajemnie (punkt II.). W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację (punkt III.). O kosztach procesu za instancję odwoławczą Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., znosząc je wzajemnie między stronami, z uwagi na jedynie częściowe uwzględnienie żądań stron przedstawionych w apelacji i odpowiedzi na apelację (punkt IV.).

Rafał Jerka