Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 października 2018 roku

Sąd Okręgowy w Olsztynie VI Wydział Cywilny Rodzinny w składzie:

Przewodniczący: SSO Waldemar Pałka

Sędziowie: SO Jolanta Piórkowska

SR del do SO Andrzej Hinz (spr.)

Protokolant: st. sekr. sądowy Sylwia Łastowska

po rozpoznaniu w dniu 3 października 2018 roku w Olsztynie

na rozprawie

z powództwa D. C. (1)

przeciwko D. C. (2)

o alimenty

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 28 czerwca 2018 roku

sygn. akt III RC 1070/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że z dniem 1 października 2018 roku obniża ustalone tam alimenty do kwoty po 600 zł (sześćset złotych) miesięcznie;

2.  w pozostałej części apelację oddala;

3.  koszty procesu za instancję odwoławczą między stronami wzajemnie znosi.

Sygn. akt: VI RCa 270/18

UZASADNIENIE

Powód małoletni D. C. (1) domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego podwyższonych alimentów w wysokości po 800,-zł. Domagał się również zasądzenia na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany D. C. (2) odpowiadając na pozew wniósł o jego oddalenie ponad kwotę 300 zł miesięcznie.

Sąd Rejonowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 28 czerwca 2018r w sprawie III RC 1070/17 zasądził od pozwanego na rzecz powoda alimenty w wysokości po 800,- zł miesięcznie z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności każdej z rat, poczynając od dnia 6 listopada 2017r. W pozostałej części powództwo zostało oddalone.. W pkt, III wyroku Sąd nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 480 zł tytułem opłaty sądowej od której powód był zwolniony. W kolejnym pkt Sąd orzekł, że koszty procesu między stronami wzajemnie znosi. Wyrokowi w pkt. I nadano również rygor natychmiastowej wykonalności.

Sąd Rejonowy ustalił, że powód jest dzieckiem pozwanego – urodził się (...) Rodzice powoda pozostawali w związku małżeńskim, który został rozwiązany wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 27 stycznia 2017r w sprawie VI RC 515/16.

Powód zdał egzamin maturalny w 2016r, po czym rozpoczął studia na kierunku (...)w K.. Pozwany przerwał w/w studia. W tamtym czasie otrzymywał na swoje utrzymanie od pozwanego 800,- zł miesięcznie, a od matki 300 – 400 zł miesięcznie; czasami pomagali mu finansowo również dziadkowie. Od października 2017r powód rozpoczął w K. kolejne studia na kierunku (...), specjalność (...)w systemie dziennym. Powód zaliczył I rok nauki. W tygodniu miał 23 godziny zajęć, ale jego studia wymagały pracy w domu. Powód na studiach uczy się języka tybetańskiego, musi wykonywać tłumaczenia, do nauki używa książek w języku angielskim, gdyż brakuje w tym temacie podręczników w języku polskim, co jest czasochłonne. Powód osiąga bardzo dobre wyniki w nauce, od II roku studiów może liczyć na stypendium naukowe. Powód dawał korepetycje z języka niemieckiego oraz biologii zarabiając około 200 – 300 zł miesięcznie. Dodatkowo czasami w weekendy pracował przy rozładunku palet. Powód wynajmuje z partnerką pokój u kolegi – jego udział w opłatach to 500,- zł miesięcznie. W ubiegłym roku akademickim opłacał stancję, co kosztowało go około 700 zł miesięcznie. Po rezygnacji ze studiów (...)powód dorabiał jako kelner zarabiając około 300-400,- zł miesięcznie. Podejmował również zajęcia mające go przygotować do studiów (...), na które bez powodzenia próbował się dostać w 2017r.

Obecnie powód nie otrzymuje od pozwanego żadnych środków na swoje utrzymanie. Od dziadków oraz matki otrzymuje po około 500,- zł miesięcznie. Dodatkowo sporadycznie dziadkowie wspomagają go w większym zakresie. Powód co do zasady jest zdrowy, jest alergikiem – w okresie pylenia roślin wydaje około 40 zł na leki.

Powód nie posiada majątku; nie ma zadłużenia. Powód co semestr kupuje kartę miejską, która kosztuje 200,- zł. Na skrypty i inne materiały do nauki wydaje co miesiąc około 100-120 zł. Za telefon i Internet miesięcznie płaci około 70 ,- zł. Powód uprawia hobbistycznie (...)i na ten cel przeznacza około 150,- zł miesięcznie. Powód ubiera się w sklepach z używaną odzieżą. Powód średnio raz w miesiącu ponosi koszty dojazdów do O. w wysokości każdorazowo około 70 zł w obie strony. Powód pozostaje w konflikcie z ojcem, którego tłem jest również wybrany przez niego kierunek studiów; obecnie nie utrzymują kontaktów. Powód koszty swojego utrzymania określa na około 1000 – 1100zł miesięcznie. Matka powoda pracuje – zarabia około 2000 – 3000 zł miesięcznie. Matka powoda ma na utrzymaniu młodszą córkę i wspomaga finansowo jeszcze brata powoda.

Odnośnie pozwanego Sąd Rejonowy ustalił, że obecnie mieszka on sam – wcześniej mieszkał z małoletnią córką w mieszkaniu należącym do majątku wspólnego jego oraz matki powoda. Powód mieszka w wynajętym mieszkaniu, za które płaci 1200 – 1300 zł miesięcznie. Powód ma troje dzieci – nie ma na nie zasądzonych alimentów. Powód ponosi wydatki związane z utrzymaniem córki – opłaca jej telefon za około 60,- zł miesięcznie, opłaca jej obiady w szkole w wysokości 60,- zł miesięcznie; daje córce również kieszonkowe w wysokości około 100,- zł miesięcznie. Pozwany opłacił córce letni wyjazd na obóz harcerski w wysokości 890 zł; spłaca również należności za ubiegłoroczne wakacje córki w G.w wysokości około 2.000,- zł. Pozwany wspiera finansowo rodziców, którzy utrzymują się z emerytur w wysokości po 900,- zł miesięcznie każdy. Pozwany przekazuje rodzicom średnio po około 1.000,- zł miesięcznie.

Pozwany pracuje – zarabia około 4.000,- zł miesięcznie netto. Czasami pozwany otrzymuje w pracy premię – w 2017r z tego tytułu otrzymał 2000 zł. Pomiędzy pozwanym, a matką powoda toczy się sprawa o podział majątku wspólnego. Powód spłaca kredyt zaciągnięty w wysokości 60.000,- zł; rata kredytu wynosi około 1100,- zł miesięcznie. Z tego kredytu wykorzystał już 40.000,- zł. Pozwany chce rozliczyć stare długi – spłacił już 23.000,-zł wspólnego z byłą żoną długu z zaciągniętego z Banku (...) na wspólnym rachunku bankowym. Pozwany spłacił również 15.000,- zł z tytułu zadłużenia na karcie kredytowej. Pozwany z matką powoda są współwłaścicielami mieszkania o wartości około 180.000,- zł. Pozwany jest również współwłaścicielem gospodarstwa rolnego – 13 ha z zabudowaniami; mieszkają w nim jego rodzice. Pozwany otrzymuje około 20.000,- zł dopłat rolnych. W ubiegłym roku z uprawy zbóż zarobił około 2000,- zł. Pozwany jest zdrowy.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie częściowo.

Sąd wskazał dowody na jakich opierał się czyniąc swoje ustalenia wymieniając wśród nich przede wszystkim przedstawione przez strony dokumenty podnosząc, że nie wzbudzały one zastrzeżeń.

Przywołując treść art. 135 § 1 kro Sąd wskazał, na przesłanki istnienia obowiązku alimentacyjnego oraz kryteria ustalenia jego wymiaru. Sąd przywołał również treść art. 135 § 3 kro, zgodnie z którym rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem pełnoletniego dziecka, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Sąd podniósł, że obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka ma dwojaką postać: wyraża się świadczeniami o charakterze materialnym oraz osobistymi staraniami o jego utrzymanie i wychowanie. Zdaniem Sądu Rejonowego w okolicznościach przedmiotowej sprawy aktualny postaje jedynie obowiązek materialny. Przy tym obowiązek alimentacyjny pozwanego, co do zasady, nie budził wątpliwości, sporny pozostawał za to jego zakres.

W pierwszym rzędzie Sąd podniósł, że powód czyni starania, by zdobyć zawód. Sąd zauważył, że poprzednim roku akademickim powód zrezygnował w pierwszym kierunku studiów jakie podjął, jednak teraz realizuje z powodzeniem program nauczania na kierunku wybranym przez siebie.

W ocenie Sądu Rejonowego koszty utrzymania powoda są wysokie. Sam koszt utrzymania mieszkania, pomocy naukowych, koszty dojazdu na uczelnie i do O. oscylują w granicach 700-800 zł miesięcznie. Do tego dochodzą koszty wyżywienia, zakupu środków higieny, ubrania.

Odnosząc się do argumentacji pozwanego, według którego syn mógłby studiować w O., co obniżyłoby koszty jego utrzymania, Sąd wskazał, że godził się on wszakże ponosić zwiększone koszty utrzymania powoda wynikające ze studiowania syna w K..

Zdaniem Sądu Rejonowego pozwany ma prawo do wsparcia finansowego rodziców do czasu, kiedy będzie mógł utrzymać się samodzielnie, po tym jak w rozsądnym terminie zdobędzie zawód. Powód jest osobą dorosłą, kieruj własnym życiem, własnymi wyborami według swojego przekonania. Sąd zauważył przy tym, że wybory dzieci w zakresie wykształcenia i zawodu nie zawsze idą w parze z pragnieniami ich rodziców. Jednakże zdaniem Sądu Rejonowego brak akceptacji rodziców wyborów dzieci nie może prowadzić do sankcji finansowych. Pragnienia pozwanego, co do ścieżki kształcenia syna są zdaniem Sadu Rejonowego zrozumiałe i racjonalne, ale nie mogą stanowić podstawy do przyznania powodowi alimentów w niższej kwocie.

Zdaniem Sądu Rejonowego to na rodzicach ciąży w pierwszej kolejności obowiązek dostarczania powodowi środków utrzymania. Powinni oni zapewnić synowi środki na zaspokojenie jego potrzeb w zakresie mieszkania, wyżywienia, nauki, ale również wypoczynku. Jednocześnie Sąd podkreślił, że powód czyni w miarę swoich możliwości starania zdobycia własnych środków finansowych na drobne przyjemności i własne zainteresowania.

W następnym rzędzie Sąd Rejonowy zaznaczył, że poza powodem pozwany posiada na utrzymaniu jeszcze jedynie małoletnią córkę. W ocenie Sądu – biorąc pod uwagę wiek małoletniej; fakt, że mieszka ona z matką w O. i tam kontynuuje naukę – jej koszty utrzymania są niższe niż powoda.

Oceniając możliwości zarobkowe pozwanego Sąd ustalił je na około 6.000,- zł miesięcznie na składają się jego zarobki oraz dochody z gospodarstwa rolnego, które Sąd ocenił na około 2.000,- zł miesięcznie. Stałe wydatki pozwanego Sąd wyliczył na około 1200- 1300 zł miesięcznie dodając do nich wydatki na córkę w wysokości około 220,- zł miesięcznie oraz dodatkowo wydatki na jej wakacje. Jednocześnie pozwany spłaca kredyt w wysokości po 1100 zł miesięcznie oraz wspomaga swoich rodziców w wysokości po 1000,- zł miesięcznie. Sąd zastrzegł przy tym, że rodzice pozwanego dysponują własnymi dochodami, zaś zagwarantowanie środków na utrzymanie syna ma pierwszeństwo przed innymi zobowiązaniami pozwanego. Zdaniem Sądu również rozliczenia pozwanego z byłą żoną nie mogą decydować w zasadniczym stopniu o wysokości alimentów na rzecz powoda. Nadto pozwany nie wykazał, że rzeczywiście konieczne jest wsparcie finansowe dla rodziców pozwanego.

W dalszym rzędzie Sąd wskazał, że obowiązek ponoszenia kosztów utrzymania powoda obciąża również jego matkę. Jej dochody mają wynosić 2.000- 3.000 zł miesięcznie, ale to ona w przeważającej części ponosi wydatki związane z utrzymaniem małoletniej siostry powoda.

W konsekwencji Sąd Rejonowy uznał, że alimenty w wysokości po 800,- zł miesięcznie są adekwatne zarówno do potrzeb powoda jak również do możliwości majątkowych pozwanego. Sąd podkreślił, że kwota ta stanowi około 14 % dochodów netto pozwanego. Sąd zasądził alimenty od dnia wniesienia powództwa. Uwzględniając żądania powoda jedynie częściowo Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

Uzasadniając rozstrzygnięcie o kosztach procesu Sąd Rejonowy przywołał treść art. 100 k.p.c. podnosząc, że żądania pozwu zostały uwzględnione częściowo. Rozstrzygnięcie o koszach sądowych Sąd uzasadnił powołując się na treść art. 113 pkt. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wskazując, że kwota jaką nakazano ściągnąć od pozwanego odpowiada wysokości opłaty sądowej od zasądzonego świadczenia.

( k. 136, 142-146 )

Od powyższego wyroku apelację wniósł pozwany. Wyrokowi Sądu I instancji zarzucił:

1)  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 133 § 1 kro i art. 135 § 1 kro poprzez obciążenie w przeważającej części kosztami wychowania i utrzymania syna pozwanego, podczas gdy z w/w przepisów wynika, że oboje rodzice są obowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka i zależą one od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego i możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego

2)  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 133 § 3 kro poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy z okoliczności sprawy jednoznacznie wynika, że powód nie dokłada starań w celu uzyskania możliwości samodzielnego utrzymania się, oraz że ma możliwości zarobkowe znacznie wyższe niż deklaruje

3)  naruszenie przepisów postępowania mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a polegające na:

a)  naruszeniu przepisu art. 233 k.p.c. w zw. z art. 328 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na:

- bezpodstawnym uznaniu, iż pozwany jest w stanie łożyć na utrzymanie syna kwotę 800,- zł miesięcznie, podczas gdy okoliczności sprawy oraz zgromadzony materiał dowodowy wskazują, że sytuacja materialna pozwanego jest ciężka

- bezpodstawnym pominięciu przy ocenie okoliczności sprawy faktu, że pozwany posiada znaczne zadłużenie, także wynikające ze spłaty zobowiązań matki powoda oraz jest w trakcie sprawy o podział majątku wspólnego z matką pozwanego, co w sposób istotny wpływa na jego sytuację majątkową

- pominięcia okoliczności, że powód otrzymuje znaczne wsparcie finansowe od dziadków oraz swojej partnerki

- pominięciu okoliczności, że powód ma możliwość uzyskania dochodu rzędu 500- 600 zł miesięcznie

- błędnym ustaleniu, że koszty mieszkaniowe powoda oscylują wokół kwoty 700-800 zł miesięcznie oraz że obciążają one w całości powoda, w sytuacji, gdy ponosi on je wspólnie z partnerką

b)  naruszeniu przepisu art. 231 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez uznanie, że powód w sposób dostateczny wykazał swoje usprawiedliwione potrzeby, podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie potwierdza wysokości dochodzonego roszczenia

W oparciu o powyższe zarzuty na podstawie art. 368 § 1 pkt. 5 k.p.c. wniósł o zmianę wyroku Sądu Rejonowego poprzez oddalenie powództwa ponad kwotę 300,- zł; ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Domagał się również zasądzenia od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych. Jednocześnie wnosił o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentów dołączonych do apelacji, podnosząc, że konieczność ich powołania wynikła już po wydaniu orzeczenia przez Sąd I instancji.

( k. 153 – 157 )

Odpowiadając na apelację pozwanego powód wniósł o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie od na swoją rzecz od powoda kosztów postępowania za instancję odwoławczą według norm przepisanych.

( k. 155- 160)

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacja pozwanego zasługiwała na częściowo uwzględnienie.

Sąd Okręgowy, co do zasady, w całości podziela dokonane przez Sąd Rejonowy trafnie ustalenia dotyczące stanu faktycznego. Jedynym wyjątkiem są ustalone przez Sąd Rejonowy dochody z gospodarstwa rolnego, jakie ma otrzymywać pozwany, na którą to okoliczność brak jest jednoznacznych dowodów, a które, zdaniem Sądu, są przeszacowane.

Tym nie mniej w oparciu o prawidłowo, co do zasady, poczynione ustalenia faktyczne, Sąd Rejonowy doszedł do wniosków, które w części należy uznać za nieusprawiedliwione w okolicznościach przedmiotowej sprawy. W szczególności wskazać trzeba, że podniesione przez powoda w apelacji zarzuty odnośnie zbyt optymistycznej oceny przez Sąd Rejonowy możliwości zarobkowych i majątkowych pozwanego jak również niedostatecznego uwzględnienia w sprawie zasady wyrażonej w art. 133 § 3 kro, a dotyczącej osobistych starań uprawnionego w celu samodzielnego utrzymania się uzasadniają niewielką korektę zaskarżonego orzeczenia w kierunku wskazanym przez pozwanego.

Przede wszystkim wskazać trzeba, na uzasadnione koszty utrzymania pozwanego, w skład których wchodzi najem mieszkania ( około 1200 zł miesięcznie ), spłata zobowiązań zaciągniętych jeszcze w małżeństwie z matką powoda, koszty utrzymania ( zakup żywności, ubrań, środków czystości ) . Zdaniem Sądu wydatki te łącznie wynoszą co najmniej 3.000,- zł miesięcznie i brak jest jakichkolwiek podstaw, aby podważać zarówno zasadność tych wydatków jak i ich zakres. Dodatkowo pozwany ma, choć nieskonkretyzowany orzeczeniem Sądu, obowiązek łożenia na utrzymanie małoletniej córki, siostry pozwanego, która w przeciwieństwie do brata z racji wieku i zamieszkiwania w O., ma znacznie mniejsze możliwości zarobkowe. Pozwany wspomaga również finansowo swoich rodziców. W tym miejscu zaznaczyć trzeba, że zdaniem Sądu Okręgowego nie sposób zgodzić się z tezami Sądu Rejonowego odnośnie pomocy świadczonej przez pozwanego swoim rodzicom. W realiach przedmiotowej sprawy w istocie mamy do czynienia z sytuacją, kiedy to pozwany na zasadzie zwrotnego transferu przekazuje rodzicom dochody z gospodarstwa rolnego, którym został przez nich wcześniej obdarowany. W rezultacie nie sposób uznać, że w ten sposób, pozwany zaniedbuje syna, którego ma obowiązek alimentować i wspierać finansowo w pierwszej kolejności. Na marginesie jedynie można zaznaczyć, że dochody jakimi dysponują rodzice pozwanego – emerytury po 900,- zł miesięcznie, prezentują się jako bardzo niskie w porównaniu do możliwości dorabiania jakimi dysponuje powód studiując w jednym z największych i najbogatszych miast w kraju.

Reasumując wskazać trzeba, że pomimo tego, że pozwany dysponuje dochodami w wysokości co najmniej 5.000,- zł miesięcznie, to jego konieczne i usprawiedliwione wydatki są również bardzo wysokie.

Niezależnie od powyższego podnieść należy, że zdaniem Sądu Okręgowego skarżący słusznie wskazał na niedoszacowanie przez Sąd I instancji możliwości pozwanego w zakresie osobistych starań o utrzymanie się. Sąd podziela stanowisko Sądu Rejonowego odnośnie możliwości wybierania przez dzieci samodzielnie kierunków edukacji oraz tego, że rodzice mają ich obowiązek wspierać finansowo w czasie, gdy zdobywają oni wykształcenie. Tym nie mniej zasada ta nie jest bezwzględna i posiada wiele zastrzeżeń i wyjątków. Młody człowiek kontynuujący naukę dzięki pomocy finansowej rodziców powinien bowiem dążyć do jak najszybszego usamodzielnienia się, powinien brać pod uwagę możliwości majątkowe i zarobkowe rodziców, jak również liczyć się z ich opiniami, powinien podejmować decyzje racjonalnie i w sposób w pełni świadomy pod kątem możliwości jakie zdobyte wykształcenie da mu w przyszłości na rynku pracy. W realiach przedmiotowej sprawy zdaniem Sądu powód ma potencjalnie bardzo duże możliwości, aby poprzez własne starania zdobywać znaczne środki na utrzymanie się, a obecnie możliwości tych bądź nie wykorzystuje, bądź też nie sposób udowodnić, że jest wręcz przeciwnie. Powód mieszka w K., zna języki obce, ma tylko 23 godziny zajęć tygodniowo, co prowadzi do wniosku, że jest on w stanie również poprzez samodzielne starania pokrywać część wydatków związanych z zaspokajaniem jego usprawiedliwionych potrzeb.

Mając na uwadze wszystkie podniesione powyżej okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił nieznacznie zaskarżony wyrok obniżając zasądzone na rzecz powoda od pozwanego alimenty do kwoty po 600,- zł miesięcznie.

W pozostałej części apelacja pozwanego jako niezasadna została oddalona.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczona na podstawie art. 100 k.p.c. mając na uwadze przede wszystkim to, w jakim zakresie każda ze stron wygrała sprawę.