Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Jacek Barczewski

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2025 r. w Olsztynie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko M. G.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 4 grudnia 2024 r., sygn. akt I C 1237/24 upr.

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala powództwo i nie obciąża powódki kosztami procesu na rzecz pozwanego.

SSO Jacek Barczewski

Sygn. akt IX Ca 105/25 upr.

UZASADNIENIE

W TRYBIE ART. 505 ¹³ § 2 K.P.C.

Apelacja okazała się zasadna. Kontrola instancyjna zaskarżonego wyroku doprowadziła Sąd Okręgowy do przekonania, że rozstrzygnięcie to nie jest prawidłowe. Co prawda Sąd Rejonowy zasadniczo ustalił prawidłowo stan faktyczny, jednakże nie sposób zgodzić się z jego oceną prawną poczynioną przez ten Sąd.

Wspomnieć przede wszystkim należy, że w związku z brakiem możliwości nabycia biletu na rower, pozwany zakupił bilet na duży bagaż, gdyż chciał schować rower do specjalnej torby. Mimo to powód odmówił wpuszczenia pozwanego do pociągu, argumentując to brakiem biletu na przewóz roweru oraz brakiem wolnego miejsca na jego przewóz. Pozwany wskutek poprzednich opóźnień pociągów, chciał rower złożyć do torby już po wejściu na pokład feralnego składu, jednak nie uzyskał na to zgody kierownika pociągu. Pozwany blokował drzwi, nie pozwalając na odjazd pociągu, w związku z czym konduktor dokonał wystawienia wezwania do zapłaty za spowodowanie nieuzasadnionego zatrzymania pociągu. Pozwany nie wyraził zgody na okazanie dokumentu tożsamości, w związku z czym na miejsce wezwano patrol policji w celu ustalenia danych osobowych pozwanego. W konsekwencji pociąg (...) odjechał z 23-minutowym opóźnieniem.

Niewątpliwym jest, że pozwany zawarł z powodem umowę przewozu. Zgodnie bowiem z art. 16 ust. 1 Prawa przewozowego umowę taką zawiera się przez nabycie biletu na przejazd przed rozpoczęciem podróży lub spełnienie innych określonych przez przewoźnika lub organizatora publicznego transportu zbiorowego warunków dostępu do środka transportowego, a w razie ich nieustalenia - przez samo zajęcie miejsca w środku transportowym. W myśl zaś art. 774 KC przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy. Zgodnie zaś z art. 15 ust. 2 Prawa przewozowego osoby zagrażające bezpieczeństwu lub porządkowi w transporcie mogą być niedopuszczone do przewozu lub usunięte ze środka transportowego.

Koniecznym jest zatem ustalenie czy powód w ogóle mógł odmówić przewozu roweru w torbie bagażowej, a następnie nakazać pozwanemu opuszczenie pociągu, pomimo zawarcia umowy przewozu.

Zgodnie z art. 23 ust. 1 Prawa przewozowego podróżny może zabrać ze sobą do środka transportowego rzeczy, jak również oddać je do przewozu jako przesyłkę bagażową. Z przewozu są wyłączone:

1) rzeczy, których przewóz jest zabroniony na podstawie odrębnych przepisów;

2) rzeczy niebezpieczne lub mogące wyrządzić szkodę osobom lub mieniu;

3) zwłoki i szczątki zwłok ludzkich.

Zgodnie zaś z art. 7 Prawa przewozowego przewoźnik jest zwolniony od obowiązku przewozu, jeżeli:

1) zachodzą uniemożliwiające przewóz okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć ani zapobiec ich skutkom;

2) klient nie zastosował się do przepisów przewozowych;

3) ze względu na przedmiot przewozu nie ma możliwości jego wykonania przy użyciu posiadanych środków i urządzeń transportowych.

Najważniejszą kategorię „przepisów przewozowych” w ramach przewozu osobowego tworzą przepisy porządkowe, o których mowa w art. 15 Prawo Przewozowe. Są też przepisami przewozowymi akty prawa międzynarodowego (konwencje przewozowe) oraz akty prawa europejskiego, w tym rozporządzenia służące ochronie pasażerów jako konsumentów usług transportowych. Kwestią dyskusyjną jest natomiast umieszczenie w tej kategorii pojęciowej regulaminów wydawanych przez przewoźników i organizatorów publicznego transportu zbiorowego na podstawie art. 4 Prawa Przewozowego. Mniej wątpliwości rodzą regulaminy wydawane przez tych drugich, bowiem ich natura kwalifikująca je do kategorii aktów administracyjnych o charakterze abstrakcyjnym i generalnym uzasadnia przynależność tych regulaminów do komentowanej kategorii przepisów. Natomiast regulaminy przygotowane przez przewoźników, należące do kategorii wzorców umownych w rozumieniu KC, wprawdzie wiążą strony umowy dopiero od momentu jej zawarcia, to jednak zawierają w swej treści w dużej części postanowienia określające wymagania, jakie muszą zostać spełnione przez kontrahenta przewoźnika, aby doszło do złożenia dwóch zgodnych oświadczeń woli kreujących umowę. Dlatego w przypadku gdy kontrahent przewoźnika nie akceptuje określonego postanowienia regulaminu lub proponuje inną jego treść dla uzgadnianej treści umowy (zarówno w zakresie transportu osobowego, jak i towarowego), ten ostatni ma prawo odmówić zawarcia umowy, mimo nałożonego obowiązku, jeżeli zakwestionowane przez drugą stronę postanowienie regulaminu stanowi dla przewoźnika niezbędny, z punktu widzenia prawidłowego wykonania umowy, element jej treści. Dlatego należy przyjąć, że ta kategoria regulaminów też jest objęta zakresem tego ogólnie sformułowanego określenia "przepisy przewozowe" (zob. A. Kolarski, Prawo przewozowe, s. 29; D. Ambrożuk, w: Ambrożuk, Dąbrowski, Wesołowski, Prawo przewozowe, 2020, s. 66).

Podsumować zatem należy, że co do zasady przepisy zezwalają na przewóz rowerów. Możliwość taka wynika nie tylko z przepisów powszechnie obowiązujących, ale również regulaminu przewozów powoda.

I tak, zgodnie z art. 6 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/782 z dnia 29 kwietnia 2021 r. dotyczącego praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym (stosowanego od 7 czerwca 2023 r.), z zastrzeżeniem ograniczeń określonych w ust. 3 oraz, w stosownych przypadkach, za opłatą w rozsądnej wysokości, pasażerom przysługuje prawo przewozu rowerów w pociągu. W pociągach, w których wymagana jest rezerwacja, musi istnieć możliwość dokonania rezerwacji na przewóz roweru. W przypadku gdy pasażer dokonał rezerwacji na rower, a przewozu tego roweru odmówiono bez należycie uzasadnionej przyczyny, pasażerowi przysługuje prawo do zmiany trasy lub zwrotu kosztów zgodnie z art. 18, do odszkodowania zgodnie z art. 19 oraz pomocy zgodnie z art. 20 ust. 2. W przypadku gdy w pociągu dostępne są miejsca przeznaczone na rowery, pasażerowie umieszczają swoje rowery w takich miejscach. W przypadku gdy takie miejsca nie są dostępne, pasażerowie muszą zabezpieczyć swoje rowery i podjąć wszelkie rozsądne starania w celu zapewnienia, aby nie spowodowały one szkody dla innych pasażerów, uszkodzenia sprzętu ułatwiającego poruszanie się, bagażu lub zakłócenia ruchu kolejowego (ust. 2). Zgodnie zaś z motywem 18 rozporządzenia 2021/782 przewóz rowerów w opakowaniach i torbach, stosownie do przypadku, objęty jest przepisami niniejszego rozporządzenia dotyczącymi bagażu.

Rozporządzenie zatem wprost dopuszcza możliwość przewozu rowerów nie tylko jako sam rower, ale również jako dodatkowy bagaż, o ile jest on w opakowaniu lub torbie. Pozwany zakupił bilet na ten bagaż przed rozpoczęciem podróży. Zgodnie zaś z art. 16 ust. 1 Prawa przewozowego umowę przewozu zawiera się przez nabycie biletu na przejazd przed rozpoczęciem podróży lub spełnienie innych określonych przez przewoźnika lub organizatora publicznego transportu zbiorowego warunków dostępu do środka transportowego, a w razie ich nieustalenia - przez samo zajęcie miejsca w środku transportowym. Na bilecie mogą być umieszczane inne informacje, w tym dane osobowe pasażera, jeżeli jest to niezbędne dla przewoźnika lub organizatora w regularnym przewozie osób (ust. 3). Dane i informacje, o których mowa w ust. 2 i 3, zapisywane są w pamięci elektronicznej biletu, jeżeli bilet ma formę elektroniczną (ust. 4).

Zgodnie zaś z pkt 310 Regulaminu przewozów pociągami (...) S.A. odpłatnie można przewieźć jeden rower o konstrukcji pionowej, jednośladowy i jednoosobowy, który nie jest składany na czas przewozu. Na przewóz takiego roweru należy kupić bilet. Rower, który nie jest składany na czas przewozu można przewieźć w pociągu, w którym dostępna jest ta usługa (pkt 311). Jeśli nie podróżny spełnia warunków, które obowiązują przy przewozie roweru, przewoźnik może odmówić mu prawa do przejazdu (pkt 317).

Niemniej jednak, jak już wyżej wskazano, pozwany zakupił bilet na przewóz bagażu, do czego wprost uprawniało go rozporządzenie 2021/782, a możliwości takiej nie wykluczają ani przepisy krajowe, ani Regulamin powoda. Tymczasem z regulaminu tego wynika, że bagaż musi być łatwy w przenoszeniu. Nie może on zagrażać bezpieczeństwu i porządkowi, utrudniać przejazdu, wyrządzić szkody w mieniu innych podróżnych lub naszym. W wagonach z miejscami do siedzenia bagaż bezpłatny bagaż można umieścić nad i pod zajmowanym miejscem lub w innym miejscu do tego przeznaczonym, które przewoźnik oznaczył odpowiednim piktogramem (pkt 298-299). W pociągu można przewieźć odpłatnie bagaż, który nie mieści się w miejscach przeznaczonych na bagaż bezpłatny, na przykład w przedsionku wagonu. Na taki bagaż trzeba kupić bilet na przewóz bagażu (pkt 302). Dopiero niespełnienie warunków, które obowiązują przy przewozie bagażu, umożliwiało powodowi odmowę prawa do przejazdu (pkt 305). Regulamin ten wskazuje, że dopiero przewożenie bagażu niezgodnie z zasadami i warunkami, skutkuje nałożeniem opłaty dodatkowej odpowiednio za brak ważnego dokumentu na przewóz rzeczy albo za naruszenie przepisów o ich przewozie (pkt 307).

Zdaniem Sądu odwoławczego, biorąc pod uwagę powyższe przepisy, pozwany nie zrobił niczego, co mogłoby materializować po stronie powoda uprawnienie do zastosowania odmowy wykonania umowy przewozu. Oczywiście, zgodnie z § 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie sposobu ustalania wysokości opłat dodatkowych z tytułu przewozu osób, zabranych ze sobą do przewozu rzeczy i zwierząt oraz wysokości opłaty manipulacyjnej ustalono opłatę dodatkową za spowodowanie przez podróżnego zatrzymania lub zmiany trasy środka transportu bez uzasadnionej przyczyny jako 150-krotność tej ceny najtańszego biletu jednorazowego normalnego stosowaną przez danego przewoźnika. Niemniej jak wskazuje przedmiotowy przepis, zatrzymanie musi się odbyć bez uzasadnionej przyczyny. Tymczasem powód zakupił bilet na przewóz bagażu, przy czym ani przepisy powszechnie obowiązujące, ani regulamin powoda nie wykluczają przewozu złożonego i schowanego w torbie roweru jako bagażu. Jak wskazuje pozwany, przewoził tak rower wielokrotnie i nigdy nie spotkał się z tego powodu z żadną przykrością lub ujawnionymi problemami po stronie powoda. Również powód nie wskazywał na żadne obiektywne przesłanki, które mogłyby świadczyć o konieczności odmówienia pozwanemu takiego przewozu. Nie zostało na gruncie przedmiotowej sprawy w żaden sposób udowodnione, aby bagaż pozwanego nie spełniał wymogów przepisów przewozowych lub był wprost zabroniony albo stwarzał niebezpieczeństwo czy mógł wyrządzić szkodę osobom lub mieniu. Przy wykazaniu przez konduktora odrobiny elastyczności przewóz pozwanego oraz jego mienia mógł się odbyć bez żadnych przeszkód. Tym bardziej, że schowanie roweru do specjalnej torby mogło powodować wręcz, że pracownik powoda nawet nie wiedziałby o jej faktycznej zawartości.

Pasażer nie może ponosić odpowiedzialności finansowej za to, że kierownik w pociągu uznał bagaż za niespełniający kryteriów dopuszczalności do przewozu i wezwał policję. Państwowy potentat przewozowy zawierając umowę z konsumentem musi dawać mu swoistą gwarancję bezpieczeństwa, godnego i równego traktowania, niepodejmowania działań sprzecznych z dobrem pasażera, który ma prawo do korzystania z wszelakich udostępnionych przez przewoźnika usług o ile działa zgodnie z postanowieniami Regulaminu oraz przepisami powszechnie obowiązującego prawa. Nie ulega żadnej wątpliwości Sądu, że przedsiębiorstwa kolejowe powinny w możliwie największym stopniu ułatwiać łączone podróże koleją i rowerem (motyw 16 rozporządzenia 2021/782). Opłata dodatkowa powinna sankcjonować niezgodne z umową zachowanie zmierzające bezpośrednio do uniknięcia uiszczenia opłaty za przejazd albo faktycznie nieuprawnione zachowanie podróżnego. Nie powinna natomiast stanowić formy nieuzasadnionej represji wobec konsumenta (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie, z dnia 14 lutego 2019 r., IV Ca 1551/18, Legalis). Nie można zatem w żaden sposób wskazać, aby pozwany przez swoje zachowanie dążył do wyłudzenia przejazdu albo naraził powoda na znaczny koszt ani tym bardziej wpłynął na bezpieczeństwo podróży innych pasażerów. Zatrzymanie i opóźnienie przejazdu pociągu (...) nie odbyło się z winy pozwanego, szczególnie biorąc pod uwagę to, że zmiana trasy i pociągu, którymi miał pozwany podróżować na trasie do N., wynikła z opóźnienia pierwotnego pociągu już na stacji w O., za co pozwany z całą pewnością nie ponosi żadnej odpowiedzialności.

Na marginesie tylko wskazać należy, że co prawda powód na podstawie art. 33a ust. 1 Prawa przewozowego przewoźnik ma prawo dokonywania kontroli dokumentów przewozu osób i bagażu oraz żądać okazania dokumentu umożliwiającego stwierdzenie tożsamości podróżnego w razie odmowy zapłacenia należności za przewóz, jednak pozwany odmówił okazania dokumentu tożsamości na skutek bezprawnej odmowy wpuszczenia go do pociągu, na który posiadał przecież ważny bilet zarówno dla siebie, jak i swojego bagażu. Z tych też powodów nie było również podstaw do wzywania patrolu policji do pozwanego, który odmówił kierownikowi pociągu okazania dokumentu tożsamości. Dodatkowo argumentację tę wzmacnia okoliczność, że wezwany do pozwanego patrol policji nie nałożył na niego grzywny za odmowę opuszczenia pociągu na żądanie osoby upoważnionej przez przewoźnika, co zgodnie z art. 87aa Prawo przewozowego stanowi w końcu wykroczenie.

W tak ustalonym stanie prawno-faktycznym bez znaczenia dla sprawy pozostaje charakter opłaty dodatkowej. Powód nie miał uprawnienia do jej naliczenia, przez co nawet gdyby uznać ją za formę kary umownej, to i tak nie ma żadnych powodów do jej rozważania przesłanek jej miarkowania. Bez znaczenie pozostaje również kwestia ewentualnego przedawnienia roszczenia.

Brak jest również podstaw do przeprowadzenia dowodów wskazanych w pkt 4 odpowiedzi na pozew. Powód nie miał uprawnienia do naliczenia opłaty dodatkowej na gruncie przedmiotowej sprawy. Nadto naliczenie tejże opłaty odbywa się bez względu na to, czy inny pociąg, jakim podróżował pasażer miał opóźnienie. Co więcej powód nie kwestionował tego, że pociąg relacji O.-K. w tym dniu miał opóźnienie ani jego skali. Dowód ten pozostaje zatem bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, w związku z czym Sąd odwoławczy na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 w zw. z art. 391 KPC zdecydował o jego pominięciu.

W związku z powyższym, w punkcie I. wyroku, na podstawie art. 386 § 1 KPC, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo w całości. O kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążając nimi powoda, mając na uwadze nietypowość sytuacji faktycznej w sprawie, wydanie orzeczenia na przepisów obowiązujących od niedawna (rozporządzenia 2021/782) oraz pozostawanie przez powoda w subiektywnym przekonaniu o zasadności roszczenia.

O kosztach procesu za II instancję nie orzekano z uwagi na brak stosownego wniosku strony pozwanej (art. 109 § 1 zd. 1 k.p.c.), reprezentowanej wszak przez zawodowego pełnomocnika.

SSO Jacek Barczewski