Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

POSTANOWIENIE

Dnia 7 listopada 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Agnieszka Żegarska (spr.)
Sędziowie:	SO Mirosław Wieczorkiewicz SO Jacek Barczewski
Protokolant:	prac. sądowy Izabela Ważyńska

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2018 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z wniosku N. S. (1), M. B. i M. S.

z udziałem H. S., E. S. i T. S.

o dział spadku i zniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestniczki E. S. od postanowienia Sądu Rejonowego w Kętrzynie z dnia 2 marca 2018 r., sygn. akt I Ns 306/15,

p o s t a n a w i a:

I.  sprostować komparycję zaskarżonego postanowienia w ten sposób, że w miejsce słów: „z udziałem H. S., E. S.” wpisuje prawidłowo: „ z udziałem H. S., E. S. i T. S.”,

II.  odrzucić apelację,

III.  koszty postępowania za instancję odwoławczą wnioskodawczynie i uczestnicy postępowania ponoszą każdy w zakresie związanym ze swoim udziałem w sprawie.

Mirosław Wieczorkiewicz Agnieszka Żegarska Jacek Barczewski

Sygn. akt IX Ca 632/18

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy N. S. (1), M. B. i M. S. domagały się działu spadku i zniesienia współwłasności nieruchomości położonej w K. przy ul. (...) (KW (...)) poprzez przyznanie po ½ części N. S. (1) i T. S. z obowiązkiem spłaty uczestników postępowania i rozliczenie nakładów na nieruchomość w wysokości 4.387,12 zł.

Uczestnik H. S. wniósł o przyznanie nieruchomości na jego wyłączną własność, a uczestniczka E. S. poparła jego stanowisko.

Postanowieniem z dnia 2 marca 2018 r., Sąd Rejonowy w Kętrzynie:

-

w pkt I ustalił, że w skład spadku po małżonkach: W. S. i K. S. wchodzi prawo własności zabudowanej nieruchomości gruntowej w postaci działki nr (...) położonej w K. przy ul. (...) (Kw. nr (...)) o wartości 106.350 zł,

-

w pkt II ustalił, że w skład spadku po J. S. wchodzi udział w wysokości 1/3 części w majątku opisanym w pkt I o wartości 35.450 zł,

-

w pkt III dokonał działu spadku po małżonkach: W. S. i K. S., działu spadku po J. S. oraz zniesienia współwłasności w ten sposób, że nieruchomość opisaną w pkt I przyznał na rzecz N. S. (1) i T. S. w udziałach po 1/2 części,

-

w pkt IV tytułem spłaty wartości udziałów w majątku spadkowym, spłaty wartości udziałów w majątku wspólnym oraz rozliczenia nakładów stron na nieruchomość opisaną w pkt I:

⚫

zasądził od N. S. (1) na rzecz H. S. kwotę 40.881,60 zł płatną w dwóch ratach (pierwsza do 31 grudnia 2018 r., druga do 31 grudnia 2019 r. ),

⚫

zasądził od T. S. na rzecz H. S. kwotę 28.588,28 zł płatną do 31 grudnia 2018 r.,

-

w pkt V oddalił wnioski stron w pozostałym zakresie,

-

w pkt VI nie obciążył stron kosztami sądowymi - od uiszczenia których została zwolniona uczestniczka E. S.,

-

w pkt VII zasądził od H. S., N. S. (1) i T. S. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Kętrzynie kwoty po 229,17 zł,

-

w pkt VIII postanowił, że strony ponoszą we własnym zakresie koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił, że małżonkom W. S. i K. S. na zasadach wspólności majątkowej małżeńskiej przysługiwało prawo użytkowania wieczystego zabudowanej nieruchomości, położonej w K. przy ul. (...), stanowiącej działkę gruntu nr (...) o pow. 0,0584 ha, dla której Sąd Rejonowy w Kętrzynie prowadzi księgę wieczystą nr KW (...). W. S. zmarł w dniu 23 lutego 1977 r. w K.. Spadek po nim na podstawie ustawy nabyli żona K. S. w ¼ części, syn J. S. w ¼ części, syn H. S. w ¼ części oraz córka E. S. w ¼ części. K. S. zmarła w dniu 11 lipca 1991 r. w K.. Spadek po niej na podstawie ustawy nabyli syn J. S. w 1/3 części, syn H. S. w 1/3 części oraz córka E. S. w 1/3 części. W 1994 r. dokonano zmian w ewidencji gruntów. Przedmiotowa nieruchomość została oznaczona jako działka gruntu nr (...) o pow. 0,0579 ha, położona w K. przy ul. (...). Mocą decyzji Zarządu Miasta K. z dnia 09 marca 2000 r. przekształcono dotychczasowe prawo użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości w prawo własności. J. S. zmarł w dniu 12 listopada 2014 r. w K.. Spadek po nim na podstawie ustawy nabyli córka M. S. w 1/3 części, córka N. S. (1) w 1/3 części oraz córka M. B. w 1/3 części. W dniu 12 lutego 2016 r. E. S. przeniosła w drodze darowizny swój udział w przedmiotowej nieruchomości na brata H. S.. W dniu 12 kwietnia 2016 r. M. S. i M. B. przeniosły w drodze darowizny swoje udziały w przedmiotowej nieruchomości na matkę T. S.. W księdze wieczystej nr KW (...), prowadzonej dla nieruchomości położonej w K. przy ul. (...), stanowiącej działkę gruntu nr (...) o pow. 0,0579 ha, jako współwłaściciele wpisani są H. S. dwa razy w 1/3 części, N. S. (1) w 1/9 części oraz T. S. w 2/9 części.

Dalej Sąd ten ustalił, że T. S. wprowadziła się do przedmiotowej nieruchomości ok. 1991 r. W domu tym wychowywały się jej córki N. S. (1), M. S. i M. B.. Razem z nimi aż do śmierci w 2014 r. mieszkał jej mąż J. S.. T. S. i J. S. rozwiedli się na dwa lata przed jego śmiercią. J. S. był alkoholikiem, znęcał się nad rodziną. Aktualnie T. S. zamieszkuje w przedmiotowej nieruchomości razem z córką N. S. (1). M. B. wraz z mężem mieszka w W.. M. S. mieszka i studiuje w N.. T. S. i N. S. (1) mają stałe zatrudnienie. Zgromadziły na koncie środki potrzebne na spłatę uczestników. H. S. i E. S. wyprowadzili się z przedmiotowej nieruchomości, przed wprowadzeniem się do niej T. S.. Dom w którym mieszkają wnioskodawczynie jest w złym stanie i wymaga remontu. H. S. ma w K. dwa mieszkania o pow. 75 m ² oraz 45 m ². W pierwszym, trzypokojowym, mieszka razem z żoną, a drugie wynajmuje osobom obcym. Dzieci uczestnika mieszkają poza K. i nie zamierzają do K. wracać. E. S. mieszka w K. na stancji u starszej schorowanej osoby, którą się opiekuje. Uczestniczka ma dorosłe dzieci, które od trzech lat mieszkają w L.. H. S. zamierza wyremontować dom przy ulicy (...) i jeden z pokoi przekazać na potrzeby mieszkaniowe siostry E. S.. E. S. jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym. Leczy się z powodu niewydolności oddechowej w przebiegu stanu drgawkowego, ponadto z powodu zapalenia wątroby z przebytym wodobrzuszem oraz z powodu choroby wieńcowej serca. Z uwagi na stopień niepełnosprawności otrzymuje stały miesięczny zasiłek z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K. w wysokości 604,00 zł. Uczestniczka jest zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy w K. jako osoba poszukująca pracy.

Na końcu ustalono, że wartość przedmiotowej nieruchomości wynosi 106.350 zł. Uczestnik H. S. w okresie od września 2015 r. do grudnia 2016 r. uiścił tytułem podatku od przedmiotowej nieruchomości łączną kwotę 384,00 zł. T. S. i N. S. (1) oraz ich poprzednicy prawni ponieśli nakłady na przedmiotową nieruchomość tytułem uiszczonego podatku od nieruchomości w łącznej kwocie 2.337,12 zł.

Sąd Rejonowy wskazał, że rozstrzygając o tym, której ze stron przyznać prawo własności spornej nieruchomości wziął pod uwagę, że znajduje się ona we władaniu N. S. (1) i T. S.. N. S. (1) zamieszkuje tam od urodzenia, a T. S. od blisko trzydziestu lat. N. S. (1) i T. S. nie posiadają żadnej innej nieruchomości, która mogłaby służyć zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych. Natomiast H. S. posiada w K. dwa mieszkania o pow. 75 m ² oraz 45 m ². Skoro H. S. pragnie zapewnić swojej siostrze mieszkanie, to może udostępnić jej jednej z posiadanych lokali. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd I instancji przyznał nieruchomość N. S. (2) i T. S. w udziałach po ½ części, oddalając jednocześnie wniosek H. S.. W ramach wzajemnych rozliczeń, zasądzono od N. S. (1) na rzecz H. S. kwotę 40.881,60 zł płatną w dwóch ratach (pierwsza do 31 grudnia 2018 r., druga do 31 grudnia 2019 r.), a od T. S. na rzecz H. S. zasądzono kwotę 28.588,28 zł płatną do 31 grudnia 2018 r. O kosztach postępowania między stronami orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., a o nieuiszczonych kosztach sądowych na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła jedynie E. S., zaskarżając rozstrzygnięcie Sądu I instancji w zakresie rozstrzygnięcia o sposobie działu spadku (pkt III), terminach i wysokości spłaty wartości udziałów (pkt IV) i wniosku H. S. o zwrot nakładów na nieruchomości (pkt V).

Skarżąca zarzuciła zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie:

1.  art. 1036 k.c. w zw. z art. 212 § 2 k.c. polegające na w ustalonym stanie faktycznym, że zbycie przez M. S. i M. B. udziałów w przedmiocie należącym do spadku nie było bezskuteczne w stosunku do E. i H. S. i w konsekwencji przyznanie T. S. - obcej dla spadku, legitymacji do nabycia własności przedmiotu spadkowego,

2.  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie przyczyny, że zbycie przez wnioskodawczynie udziałów w przedmiocie należącym do spadku nie było bezskuteczne w stosunku do E. i H. S., co uniemożliwia pełnego prześledzenia motywacji rozstrzygnięciu sposobu działu spadku,

3.  art. 212 § 3 k.c. poprzez ustalenie terminu spłaty udziałów H. S. bez uwzględnienia daty zniesienia współwłasności i pomimo ustalenia zgromadzenia przez T. S. i N. S. (1) środków niezbędnych na spłatę,

4.  art. 117 § 2 k.c. poprzez nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia roszczenia o zwrot świadczenia okresowego - podatku od nieruchomości,

5.  art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych polegające na obciążeniu H. S. kwotą podatku od nieruchomości za okres od 7 września 1015 r. (data postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia) w sytuacji pozbawienia uczestników prawa do korzystania z nieruchomości,

6.  art. 567 § 1 k.p.c. oraz 618 § 1 k.p.c. poprzez ustalanie wysokości wydatków na majątek osobisty byłego małżonka w postępowaniu o dział spadku i zniesienie współwłasności, i zasądzenie na rzecz T. S. - niebędącej spadkobiercą J. S. - zwrotu części wydatku w postaci podatku od nieruchomości bez uprzedniego przeprowadzenia postępowania o podział majątku byłych małżonków i ustalenia, czy T. S. przysługuje roszczenie o zwrot tego wydatku.

Mając powyższe na uwadze, skarżąca wniosła o:

1.  przyznanie nieruchomości spadkowej, dla której Sąd Rejonowy w Kętrzynie prowadzi księgę wieczystą nr (...), na wyłączną własność uczestnika H. S., z obowiązkiem spłaty wnioskodawczyń stosownie do posiadanych przez nie udziałów w nieruchomości, z jednoczesnym rozliczeniem nakładów H. S. poniesionych na przedmiotową nieruchomość w łącznej wysokości 380 zł,

2.  oddalenie w całości wniosku T. S. i N. S. (1) o rozliczenie nakładów na nieruchomość.

W odpowiedzi wnioskodawcy wnieśli o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawców kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem II instancji według norm prawem przewidzianych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała odrzuceniu.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto i pogląd ten Sąd Okręgowy podziela, że pokrzywdzenie orzeczeniem (gravamen) jest dodatkową przesłanką formalną apelacji, którego brak uzasadnia odrzucenie tego środka zaskarżenia z powodu jego niedopuszczalności (uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2015 r., III CZP 88/13, Legalis numer 864626).

Pokrzywdzenie orzeczeniem (gravamen) zachodzi wtedy, gdy zaskarżone orzeczenie jest obiektywnie w sensie prawnym niekorzystne dla skarżącego, gdyż z punktu widzenia jego skutków związanych z prawomocnością materialną skarżący nie uzyskał takiej ochrony prawnej, którą zamierzał osiągnąć przez procesowo odpowiednie zachowanie w postępowaniu poprzedzającym wydanie orzeczenia.

Należy jednak wyjaśnić, że jeżeli istnienie interesu prawnego we wniesieniu środka zaskarżenia (gravamen) wymagane jest rygorystycznie w postępowaniu procesowym, to rygoryzm ten ulega daleko idącemu rozluźnieniu w postępowaniu nieprocesowym. Dzieje się tak dlatego, ponieważ w postępowaniu nieprocesowym źródło interesu prawnego wynikać może z szerszego katalogu zdarzeń, a nie tylko (jak w procesie) z samego naruszenia lub zagrożenia sfery prawnej wnioskodawcy.

W takiej sytuacji nie zawsze decydujące znaczenie może mieć to, czy rozstrzygnięcie zapadło zgodnie z twierdzeniami strony skarżącej, lecz czy jest ono w rzeczywistości zgodne z prawem i rzeczywiście istniejącymi stosunkami prawnymi, obligacyjnymi i rzeczowymi (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2013 r, I CSK 316/12, Legalis numer 719194).

Ogólnie rzecz ujmując, w postępowaniu procesowym istnienie gravamen stwierdza się, przez porównanie żądań i twierdzeń danej strony skarżącej, z ostatecznym wynikiem postępowania. Jeżeli roszczenie strony nie zostało uwzględnione albo zostało uwzględnione w części, to wówczas stronie przysługuje interes prawny w zaskarżeniu orzeczenia Sądu I instancji (w całości lub części).

W postępowaniu nieprocesowym, interes uczestnika może polegać natomiast na tym, że zmierza on do uzyskania orzeczenia wolnego od wad w rozstrzygnięciu odnośnie do stosunków prawnych, w które jest zaangażowany. Innymi słowy, uczestnik postępowania może mieć interes prawny w zaskarżeniu orzeczenia, mimo że uwzględnia ono w całości zgłoszone przez niego żądanie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2013 r., I CSK 316/12, Lex nr 1308001).

Niemniej jednak uczestnik postępowania nigdy nie jest uprawniony do wniesienia środka odwoławczego wyłącznie na korzyść innego uczestnika postępowania (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1987 r., I CKN 57/97, Legalis nr 30913).

E. S. nie była więc uprawniona do wniesienia środka odwoławczego na rzecz swojego brata. To H. S. posiadał interes prawny we wniesieniu apelacji. Uczestnik domagał się bowiem przyznania mu spornej nieruchomości na wyłączność, a także kwestionował odroczenie terminu spłaty . Wskazywał także ,że po otrzymaniu nieruchomości udostępni ją siostrze- E. S. ,albowiem nie ma ona własnego mieszkania .

W ocenie Sądu Okręgowego twierdzenia H. S. w zakresie sposobu zniesienia współwłasności były zasadne, ponieważ posiadał największy udział w nieruchomości i realną możliwość spłaty pozostałych współwłaścicieli , jednakże wobec braku środka zaskarżenia wywiedzionego przez niego zarzuty w tym zakresie sformułowane w apelacji E. S. nie mogły być przedmiotem rozpoznania przez Sąd Okręgowy .

Podkreślenia wymaga również to ,że skarżąca darowała H. S. swój udział w spadku, dlatego w ogóle nie powinna być uczestnikiem niniejszego postępowania i Sąd Rejonowy stosownie do treści art. 510§1 k.p.c. powinien zwolnić ją od udziału w sprawie , tak jak i wnioskodawczynie M. S. i M. B.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 370 k.p.c. w zw. z art. 373 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Komparycja zaskarżonego orzeczenia została sprostowana na podstawie art. 350 § 3 k.p.c. w zw. art. 13 § 2 k.p.c.

Mirosław Wieczorkiewicz Agnieszka Żegarska Jacek Barczewski