Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

POSTANOWIENIE

Dnia 19 listopada 2020 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Jacek Barczewski (spr.)
Sędziowie:	SO Bożena Charukiewicz SO Krystyna Skiepko

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2020 r. w Olsztynie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G.

z udziałem (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestniczki od postanowienia Sądu Rejonowego w Bartoszycach z dnia 7 lipca 2020 r., sygn. akt I Ns 326/18,

p o s t a n a w i a:

I. zmienić zaskarżone postanowienie w punktach IV i V w ten sposób, że:

- w punkcie IV, zasądzić od uczestniczki na rzecz wnioskodawczyni kwotę 1.450 (jeden tysiąc czterysta pięćdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, odstępując od obciążenia jej tymi kosztami w pozostałym zakresie,

- w punkcie V, nakazać ściągnąć od wnioskodawczyni i uczestnika na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bartoszycach kwoty po 6.315,89 (sześć tysięcy trzysta piętnaście 89/100) zł tytułem wydatków,

II. oddalić apelację w pozostałej części,

III. nie obciążać uczestniczki kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz wnioskodawczyni.

Bożena Charukiewicz Jacek Barczewski Krystyna Skiepko

Sygn. akt IX Ca 710/20

UZASADNIENIE

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. wniosła o:

I.  stwierdzenie, iż: (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. nabyła przez zasiedzenie z dniem 07 stycznia 2011r. służebność przesyłu na nieruchomości składającej się z działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...), położonej w obrębie W., gmina G., dla której Sąd Rejonowy w Bartoszycach, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...), polegającą na trwałym posadowieniu na nieruchomości i korzystaniu z urządzeń elektroenergetycznych- przebiegającej przez teren działki napowietrznej linii elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV, B. - G. Północ, o przebiegu oznaczonym na mapie opracowanej przez biegłego sądowego oraz dostępu przedsiębiorstwa zajmującego się przesyłem energii, a także podmiotów i osób, którymi to przedsiębiorstwo się posługuje w związku z prowadzoną działalnością do tych urządzeń, w tym odpowiednim sprzętem technicznym, w celu wykonania czynności technicznych związanych z eksploatacją, naprawą, konserwacją, remontami, modernizacją i przebudową linii energetycznych zgodnie z ich przeznaczeniem;

II.  stwierdzenie, że (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. nabyła przez zasiedzenie z dniem 07 stycznia 2011 r. służebność przesyłu na nieruchomości składającej się z działek gruntu oznaczonych numerami geodezyjnym (...) położonych w obrębie P., gmina B. położonych w obrębie W., gmina G., dla których Sąd Rejonowy w Bartoszycach, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...), polegającą na trwałym posadowieniu na nieruchomości i korzystaniu z urządzeń elektroenergetycznych:

- przebiegającej przez teren działki (...) napowietrznej sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV B. -G. Północ,

- przebiegających przez teren działki (...) napowietrznej sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV B.- G. Północ, sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV B.- G. Północ-odgałęzienie M. oraz sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV B. -G. Północ-odgałęzienie P.,

-przebiegającej przez teren działki (...) napowietrznej sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV B.- G. Północ-odgałęzienie P.,

- przebiegającej przez teren działki (...) napowietrznej sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15 KV B.- G. - odgałęzienie P. oraz dwóch sieci elektroenergetycznych niskiego napięcia obwód 01 i 02,

- przebiegającej przez teren działki (...) napowietrznej sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15kV B.-G. Północ,

- przebiegającej przez teren działki (...) napowietrznej sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15kV B. -G. Północ

o przebiegu oznaczonym na mapie opracowanej przez biegłego sądowego i stanowiącej integralną cześć orzeczenia oraz dostępu przedsiębiorstwa zajmującego się przesyłem energii, a także podmiotów i osób, którymi to przedsiębiorstwo się posługuje w związku z prowadzoną działalnością do tych urządzeń, w tym odpowiednim sprzętem technicznym, w celu wykonania czynności technicznych związanych z eksploatacją, naprawą, konserwacją, remontami, modernizacją i przebudową linii energetycznych zgodnie z ich przeznaczeniem;

III.  stwierdzenie, że (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. nabyła przez zasiedzenie z dniem 01 stycznia 2013 r. służebność przesyłu na nieruchomości składającej się z działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...) położonej w obrębie P. gmina B., dla której Sądu Rejonowego w Bartoszycach, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...), polegającą na trwałym posadowieniu na nieruchomości i korzystaniu z urządzeń elektroenergetycznych przebiegającej przez teren działki (...) sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV B.- G. Północ - odgałęzienie B. G. o przebiegu oznaczonym na mapie opracowanej przez biegłego sądowego i stanowiącej integralną część orzeczenia oraz dostępu przedsiębiorstwa zajmującego się przesyłem energii a także podmiotów i osób, którymi to przedsiębiorstwo się posługuje w związku z prowadzoną działalnością do tych urządzeń, w tym odpowiednim sprzętem technicznym, w celu wykonania czynności technicznych związanych z eksploatacją, naprawą, konserwacją, remontami, modernizacją i przebudową linii energetycznych zgodnie z ich przeznaczeniem.

Nadto pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa radcy prawnego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wniosku podniosła, że opisane powyżej nieruchomości stanowią własność uczestnika (...) sp. z o.o. z siedzibą w P.. Na nieruchomościach tych znajdują się zaś urządzenia przesyłowe w postaci: linii elektroenergetycznej napowietrznej średniego napięcia SN 15 kV relacji B.-G., linii elektroenergetycznej napowietrznej średniego napięcia SN 15 kV relacji B.-G.- odgałęzienie B. G., linii elektroenergetycznej B.-G. Północ- odgałęzienie P. i odgałęzienie M. oraz dwóch linii elektroenergetycznych napowietrznych niskiego napięcia nN 0,4 kV. L. zostały wybudowane przez Zakład (...)- poprzednika prawnego (...) S.A. Wejście w posiadanie nieruchomości, urządzeń przesyłowych, jak i służebności nastąpiło w dobrej wierze, co uzasadnia przyjęcie 20- letniego okresu posiadania uprawniającego do nabycia przez zasiedzenie służebności. Poprzednik prawny wnioskodawczyni uzyskał bowiem decyzję o pozwoleniu na wybudowanie przedmiotowych linii, a dodatkowo linie zostały wybudowane na nieruchomościach będących w chwili budowy własnością Skarbu Państwa.

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. wniosła o odrzucenie wniosku na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. z uwagi na fakt, że sprawa o to samo roszczenie została już prawomocnie osądzona postanowieniem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 10 stycznia 2018r. W przypadku niepodzielania przez Sąd zarzutu powagi rzeczy osądzonej, o oddalenie wniosku oraz o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazała, że nie jest możliwe co do zasady stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie służebności przesyłu z zaliczeniem na wymagany okres posiadania tej służebności okresy sprzed wejścia w życie w dniu 03 sierpnia 2008r. art. 305 ¹ i następne kodeksu cywilnego. W ocenie uczestniczki skoro przed tą datą nie było możliwości zasiedzenia wskazanej służebności gruntowej, to oczywiste jest - zdaniem uczestnika-, że bez wyraźnego przepisu ustawy, nie można takiego okresu zaliczyć na poczet terminu wymaganego dla zasiedzenia służebności przesyłu. Dodatkowo po stronie poprzedników prawnych wnioskodawcy nie występowała dobra wiara, która powinna obejmować cały okres eksploatacji urządzeń, także wtedy gdy zmienił się właściciel nieruchomości .

Prawomocnym postanowieniem z dnia 18 października 2018r. Sąd oddalił zarzut uczestnika powagi rzeczy osądzonej .

  Postanowieniem z dnia 7 lipca 2020r. Sąd Rejonowy w Bartoszycach, I w sprawie I Ns 326/18 w pkt:

I.  stwierdził, że (...) Spółka Akcyjna z siedzibą
w G. nabyła przez zasiedzenie z dniem 07 stycznia 2011 r. służebność przesyłu na nieruchomości składającej się z działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...), położonej w obrębie W., gmina G., dla której Sąd Rejonowy w Bartoszycach, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...), polegającą na trwałym posadowieniu na nieruchomości i korzystaniu z urządzeń elektroenergetycznych- przebiegającej przez teren działki napowietrznej linii elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV, B. - G. Północ, o przebiegu oznaczonym na mapie opracowanej przez biegłego sądowego J. K. (2) znajdującej się na karcie 224 akt I Ns 2940/14 i stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia oraz dostępu przedsiębiorstwa zajmującego się przesyłem energii, a także podmiotów i osób, którymi to przedsiębiorstwo się posługuje w związku z prowadzoną działalnością do tych urządzeń, w tym odpowiednim sprzętem technicznym, w celu wykonania czynności technicznych związanych z eksploatacją, naprawą, konserwacją, remontami, modernizacją i przebudową linii energetycznych zgodnie z ich przeznaczeniem;

II.  stwierdził, że (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. nabyła przez zasiedzenie z dniem 07 stycznia 2011 r. służebność przesyłu na nieruchomości składającej się z działek gruntu oznaczonych numerami geodezyjnym (...) położonych w obrębie P., gmina B. oraz(...), położonych w obrębie W., gmina G., dla których Sąd Rejonowy w Bartoszycach, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...), polegającą na trwałym posadowieniu na nieruchomości i korzystaniu z urządzeń elektroenergetycznych:

- przebiegającej przez teren działki (...) napowietrznej sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV B. -G. Północ,

- przebiegających przez teren działki (...) napowietrznej sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV B.- G. Północ, sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV B.- G. Północ-odgałęzienie M., sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV B. -G. Północ-odgałęzienie P. oraz dwóch sieci elektroenergetycznych niskiego napięcia 0,4 kV od stacji P. - obwód 01 i 02,

-przebiegającej przez teren działki (...) napowietrznej sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV B.- G. Północ-odgałęzienie P.,

- przebiegającej przez teren działki (...) napowietrznej sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15kV B.- G. Północ,

- przebiegającej przez teren działki (...) napowietrznej sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15kV B. -G. Północ

o przebiegu powyższych sieci: w zakresie dotyczącym działki numer (...) oznaczonym na mapie opracowanej przez biegłego sądowego J. K. (2), znajdującej się na karcie 223 akt sprawy I Ns 2940/14 i stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia, w zakresie dotyczącym jedynie działki (...) oznaczonym na mapie opracowanej przez biegłego sądowego J. K. (2), znajdującej się na karcie 222 akt sprawy I Ns 2940/14 i stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia, w zakresie dotyczącym działek (...) oznaczonym na mapie opracowanej przez biegłego sądowego J. K. (2), znajdującej się na karcie 225 akt sprawy I Ns 2940/14 i stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia oraz w zakresie dotyczącym działki numer (...) oznaczonym na mapie sporządzonej przez biegłego sądowego M. S., znajdującej się na karcie 265 niniejszej sprawy i stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia oraz dostępu przedsiębiorstwa zajmującego się przesyłem energii, a także podmiotów i osób, którymi to przedsiębiorstwo się posługuje w związku z prowadzoną działalnością do tych urządzeń, w tym odpowiednim sprzętem technicznym, w celu wykonania czynności technicznych związanych z eksploatacją, naprawą, konserwacją, remontami, modernizacją i przebudową linii energetycznych zgodnie z ich przeznaczeniem;

III.  stwierdził, że (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. nabyła przez zasiedzenie z dniem 01 stycznia 2013 r. służebność przesyłu na nieruchomości składającej się z działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...) położonej w obrębie P. gmina B., dla której Sądu Rejonowego w Bartoszycach, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...), polegającą na trwałym posadowieniu na nieruchomości i korzystaniu z urządzeń elektroenergetycznych przebiegającej przez teren działki (...) sieci elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV B.- G. Północ - odgałęzienie B. G. o przebiegu oznaczonym na mapie opracowanej przez biegłego sądowego, znajdującej się na kartach 223 akt sprawy I Ns 2940/14 i stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia oraz dostępu przedsiębiorstwa zajmującego się przesyłem energii a także podmiotów i osób, którymi to przedsiębiorstwo się posługuje w związku z prowadzoną działalnością do tych urządzeń, w tym odpowiednim sprzętem technicznym, w celu wykonania czynności technicznych związanych z eksploatacją, naprawą, konserwacją, remontami, modernizacją i przebudową linii energetycznych zgodnie z ich przeznaczeniem;

IV.  zasądził od uczestniczki na rzecz wnioskodawczyni kwotę 3.280 tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 480 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

V.  nakazał pobrać od uczestniczki (...) Spółka z o.o. z siedzibą w P. na rzecz Skarbu Państwa –Sądu Rejonowego w Bartoszycach kwotę 12.631,79 złotych tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

Zgodnie z aktualną treścią księgi wieczystej numer (...) położonej w obrębie W., gmina G., działka o numerze ewidencyjnym (...) stanowi własność uczestnika A. sp. zo.o. z siedzibą w P., podobnie jak działka numer (...) położona w obrębie W., gmina G., objęta księgą wieczystą numer (...). Działki te powstały z działek numer (...), które od założenia rejestrów gruntów, tj. od 1965 r. stanowiły własność Skarbu Państwa – Państwowego Funduszu Ziemi. W 1977 r. w wyniku połączenia działek (...) powstała między innymi działka oznaczona numerem ewidencyjnym (...). Decyzją Naczelnika Miasta i Gminy G. z dnia 17 grudnia 1977r. działka nr (...) została przekazana (...) Kombinatowi Rolnemu w B.. Z dniem 31 lipca 1992r. na podstawie Zarządzenia Wojewody (...) z dnia 29 lipca 1992r. uległ likwidacji Kombinat Rolny (...). Z kolei Zarządzeniem Nr 15 Dyrektora Oddziału Terenowego Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa w O. z dnia 31 lipca 1992r. mienie Państwowego Przedsiębiorstwa (...) w B. przejęto do zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa i zostało zorganizowane z dniem 31 lipca 1992r. w Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa.

Następnie decyzją Wójta Gminy w G. z dnia 7 października 1999r. działka (...) została podzielona na działki (...). Na podstawie umowy sprzedaży z dnia 18 stycznia 2002 r. A. spółka zo.o w P. nabyła od Skarbu Państwa- Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), położoną w obrębie W. gmina G.. Natomiast na podstawie umowy sprzedaży z 09 czerwca 2005 r. (...) spółka z o.o nabyła od Skarbu Państwa- Agencji Nieruchomości Rolnych działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), położoną w obrębie W. gmina G..

Działka oznaczona numerem ewidencyjnym (...) położona w W., gmina G., objęta księgą wieczystą numer (...) stanowi własność uczestnika. Działka ta powstała z pierwotnej działki oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), która od założenia rejestrów gruntów w 1965 r. stanowiła własność Skarbu Państwa – (...) Kombinatu Rolnego, Zakładu Rolnego (...). Następnie na podstawie umowy sprzedaży z 09 czerwca 2005 r. (...) spółka z o.o nabyła od Skarbu Państwa- Agencji Nieruchomości Rolnych działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), położoną w obrębie W. gmina G..

Działki oznaczone numerem ewidencyjnym (...) położone w obrębie P., gmina B. objęte księgą wieczystą numer (...) stanowią własność uczestnika. Od założenia rejestrów gruntów, tj. od 1965 r. jako właściciel tych działek ujawniony był Skarb Państwa – Państwowe Przedsiębiorstwo (...), Zakład Rolny w P.. Działki te wchodziły wówczas w skład działek odpowiednio 3,10,22. Zarządzeniem nr 307 Wojewody (...) z dnia 29 lipca 1992 r. nastąpiła zmiana właściciela na Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa Oddział w O.- Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa w B., przekształconej w 2003 r. w Agencję Nieruchomości Rolnych w W. – Oddział Terenowy w O.. Następnie na podstawie umowy sprzedaży z dnia 09 czerwca 2005 r. (...) spółka z o.o nabyła od Skarbu Państwa- Agencji Nieruchomości Rolnych działki gruntu numerami geodezyjnymi (...), położone w obrębie P. gmina B.. Działka (...) położona w obrębie P. gmina B. uległa podziałowi a znajdujące się na niej sieci i słupy energetyczne stanowiące własność wnioskodawcy znajdują się obecnie na działce (...) stanowiącej własność A. Spółka zo.o w P.. Następnie w 2016r. działki oznaczone numerami ewidencyjnymi (...) uległy połączeniu, tworząc działkę o numerze ewidencyjnym (...). W wyniku połączenia tych działek, nie zmieniła się powierzchnia i przebieg granic działki sąsiedniej o numerze (...)

Przez działkę (...), położoną w obrębie W. , gmina G., przebiega napowietrzna sieć linii elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV, B. G. Północ. Sieć ta wybudowana została w 1972r., zaś zmodernizowana w 1987r. i znajduje się w południowej i południowo – wschodniej części działki. Sieć biegnie po gruntach rolnych, długość tej sieci w granicach działki wynosi 361,8 m. Układ przewodów płaski . Są to przewody gołe, typu (...) 6x 70 mm ². Sieć ta podtrzymywana jest przez 5 słupów elektroenergetycznych o numerach od 179 do 183.

Przez działkę oznaczoną numer ewidencyjny (...), położoną w obrębie W., gmina G., przebiega napowietrzna sieć linii elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV, B. -G. Północ. Sieć ta biegnie przez środek działki, biegnie po gruntach rolnych. Sieć ta wybudowana została w 1972r., zaś zmodernizowana w 1987r. Od tego czasu linie nieprzerwanie służą do przesyłania energii elektrycznej i nie zmieniły swojego przebiegu. Długość tej sieci w granicach działki wynosi 273,2 m. Układ przewodów jest płaski. Są to przewody gołe, typu (...) 6x 70 mm ². Sieć ta podtrzymywana jest przez 4 słupy elektroenergetyczne o numerach od 175 do 178.

Przez działkę oznaczoną numerem ewidencyjnym (...), położoną w obrębie W., gmina G. przebiega napowietrzna sieć linii elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV, B. G. Północ. Sieć ta wybudowana została w 1972r., zaś zmodernizowana w 1987r. Od tego czasu linie nieprzerwanie służą do przesyłania energii elektrycznej i nie zmieniły swojego przebiegu. Sieć ta znajduje się w zachodniej części działki i biegnie przez środek działki, po gruntach rolnych. Długość tej sieci w granicach działki wynosi 291,6 m. Sieć ta podtrzymywana jest przez 4 słupy elektroenergetyczne o numerach od 171 do 174.Na słupie 171 i 172 układ przewodów jest trójkątny, natomiast na słupach 173 i 174 układ przewodów jest płaski. Są to przewody gołe, typu (...) 6x 70 mm ².

Przez teren działki (...) położonej w obrębie P., gmina B. przebiega napowietrzna sieć elektroenergetyczna średniego napięcia 15 kV, B. -G. Północ oraz sieć elektroenergetyczna średniego napięcia 15 kV B.- G. - odgałęzienie B. G.. Napowietrzna sieć elektroenergetyczna średniego napięcia 15 kV B.- G. znajduje się w południowej części działki i biegnie po gruntach rolnych. Sieć ta wybudowana został w 1972r., zaś zmodernizowana w 1987r. Od tego czasu linie nieprzerwanie służą do przesyłania energii elektrycznej i nie zmieniły swojego przebiegu. Długość tej sieci w granicach działki wynosi 1.529,5 m. Układ przewodów jest trójkątny. Są to przewody gołe, typu (...) 6x 70 mm ². Sieć ta podtrzymywana jest przez 17 słupów elektroenergetycznych o numerach od 152 do 168. Natomiast znajdująca się na działce numer (...) napowietrzna sieć elektroenergetyczna średniego napięcia 15 kV, B. G. Północ – odgałęzienie B. G., biegnie przez środek działki w kierunku północnym po gruntach rolnych. Sieć ta wybudowana została w 1991r., a zmodernizowana w 1992r. Od tego czasu linie nieprzerwanie służą do przesyłania energii elektrycznej i nie zmieniły swojego przebiegu.Długość tej sieci w granicach działki wynosi 759,8 m. Układ przewodów jest trójkątny. Są to przewody gołe, typu (...) 6x 35 mm ². Sieć ta odchodzi od słupa nr 162 i poza tym słupem podtrzymywana jest przez 9 słupów elektroenergetycznych o nr od 162/001 do 162/009.

Przez teren działki (...), położonej w obrębie P., gmina B., przebiega napowietrzna sieć linii elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV, B. G. Północ – odgałęzienie P.. Sieć ta znajduje się we wschodniej części działki i biegnie po gruntach rolnych użytkowanych jako teren zieleni rekreacyjnej. Sieć ta wybudowana została w 1958r., zaś zmodernizowana w 1987r. Od tego czasu linie nieprzerwanie służą do przesyłania energii elektrycznej i nie zmieniły swojego przebiegu. Długość tej sieci w granicach działki wynosi 28,3 m. Układ przewodów jest trójkątny. Są to przewody gołe, typu (...) 6x 35 mm ². Sieć ta podtrzymywana jest przez 1 słup elektroenergetyczny o nr 149/002;

Przez teren działki (...) (powstałej z połączenia działek (...)) przebiega napowietrzna sieć elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV B. G. Północ-odgałęzienie P., napowietrzna sieć elektroenergetyczna średniego napięcia 15 kV B. G. Północ – odgałęzienie M. napowietrzna sieć elektroenergetycznej niskiego napięcia 0,4 kV- obwód 01 oraz napowietrzna sieć elektroenergetycznej niskiego napięcia 0,4 kV- obwód 02. L. napowietrzna B. – G. Północ - odgałęzienie P. i odgałęzienie M. została wybudowana w 1958 roku ,zmodernizowana w 1987 roku. Dwie napowietrzne sieci elektroenergetyczne niskiego napięcia 0,4 kV- obwód 01 i 02 zostały wybudowane w 1987 roku. Od tego czasu linie nieprzerwanie służą do przesyłania energii elektrycznej i nie zmieniły swojego przebiegu.

Zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki Nr 233 z dnia 25 listopada 1958r. (znak OP.11-6-51) utworzone zostało przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakłady (...) z siedzibą w B.. Przedsiębiorstwo to miało prowadzić między innymi Zakład (...) w O.. Zarządzeniem Ministra Przemysłu Nr (...)z dnia 16 stycznia 1989r. otworzone zostało przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...). Przedsiębiorstwo powstało w wyniku podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą (...) na bazie zakładu Zakład (...) w O.. Zgodnie z treścią zarządzenia przedsiębiorstwu przydzielono składniki mienia powstałego z podziału przedsiębiorstwa pod nazwą (...) . Postanowieniem zaś Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 7 lipca 1989r. Dokonano rejestracji Zakładu (...) w rejestrze przedsiębiorców. Natomiast postanowieniem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy, Wydziału VIII Gospodarczego z dnia 26 czerwca 1990r. dokonano wykreślenia z rejestru przedsiębiorców przedsiębiorstwa (...). Zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu nr (...), z dniem 12 lipca 1993r. dokonano podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą: Zakład (...) w O., w celu wniesienia przez Skarb Państwa zorganizowanej części mienia przedsiębiorstwa do spółki akcyjnej (...) w W. oraz przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w O. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Zakład (...) Spółka Akcyjna w O.. Na mocy § 3 ust. 1 i 3 tego zarządzenia nowo powstała spółka wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązki poprzednika prawnego, w tym wszystkie prawa majątkowe i niemajątkowe. Postanowieniem z dnia 31 lipca 1993r. Sądu Rejonowego w Olsztynie, Wydziału V Gospodarczy wpisano w rejestrze handlowym Zakład (...) Spółka Akcyjna w O.”.

Z dniem 31 grudnia 2004 roku Zakład (...) Spółka Akcyjna w O., na mocy uchwały nadzwyczajnego walnego zgromadzenia z 26 listopada 2004 roku, w trybie art. 492 § 1 k.s.h., poprzez przeniesienie całego swojego majątku, połączył się z innymi spółkami dystrybucyjnymi i wszedł w skład (...) Spółki Akcyjnej w G..

Na mocy uchwały numer (...) z dnia 06 czerwca 2007 roku zmieniono nazwę (...) Spółki Akcyjnej w G. na (...) Spółkę Akcyjną w G..

Obecnie znajdujące się na nieruchomościach uczestnika linie elektroenergetyczne i urządzenia przesyłowe stanowią własność wnioskodawczyni.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd uznał, że wniosek o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu zasługiwał na uwzględnienie.

W ocenie Sądu było bezsporne, że wnioskodawczyni jest obecnie właścicielem urządzeń przesyłowych, spełniających w ocenie Sądu kryteria określone w art. 49 § 1 k.c. Uczestnik tej okoliczności nie kwestionował. Wnioskodawczyni wykazała również swoje następstwo co do nieprzerwanego posiadania i własności urządzeń przesyłowych znajdujących się na nieruchomości uczestniczki, których jest obecnie właścicielem i które faktycznie posiada.

Sąd wskazał, iż wnioskodawczyni i jej poprzednicy prawni byli posiadaczami służebności gruntowej, a po dniu 3 sierpnia 2008 r. służebności przesyłu, na wskazanych we wniosku działkach ewidencyjnych, w sposób prowadzących do zasiedzenia tego prawa.

W dalszej kolejności Sąd ustalił początek biegu terminu zasiedzenia.

Sąd wskazał, iż urządzenia elektroenergetyczne posadowione na działkach objętych wnioskiem zostały wybudowane w następujących latach:

- napowietrza linia elektroenergetyczna średniego napięcia 15 kV relacji B. – G. Północ (przebiegająca przez działki (...)) została wybudowana i oddana do użytku w 1972r., a zmodernizowana w 1987r.

- napowietrzna linia elektroenergetyczna 15 kV relacji B.- G. Północ – odgałęzienie P. (przebiegająca przez działkę numer (...)) została wybudowana w 1958r., a zmodernizowana w 1987r.,

- napowietrzna linia elektroenergetyczna 15 kV relacji B.- G. Północ- odgałęzienie M. (przebiegająca przez działkę numer (...)) została wybudowana w 1958r., a zmodernizowana w 1987r.,

- dwie napowietrzne linie niskiego napięcia 0,4 kV – obwód 0,1 i 02 (przebiegająca przez działkę numer (...)) zostały wybudowane w 1987r.

W dacie wybudowania tych urządzeń przez przedsiębiorstwo państwowe, grunty na których linie elektroenergetyczne zostały posadowione stanowiły własność Skarbu Państwa. W odniesieniu do tych działek Sąd przyjął, że zasiedzenie rozpoczęło swój bieg z dniem 7 stycznia 1991r.

Sąd zwrócił uwagę, że w okresie, gdy wyżej opisane urządzenia stacji elektroenergetycznej zostały wybudowane oraz w okresie, gdy poprzednicy prawni spółki posiadali je w zakresie służebności gruntowej, właścicielem nieruchomości, na której je posadowiono (nieruchomości obciążonej) oraz właścicielem nieruchomości, której użyteczność służebność miała zwiększyć (nieruchomości władnącej) był Skarb Państwa, który był także właścicielem przedsiębiorstwa przesyłowego korzystającego ze służebności. Obowiązujące do chwili wejścia w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. nowelizującej k.c. (Dz. U. Nr 3, poz. 11), tj.: do dnia 31 stycznia 1989 r., przepisy art. 128 k.c. przewidywały, że własność państwowa przysługuje niepodzielnie państwu a państwowe osoby prawne, w granicach swej zdolności prawnej, wykonują w imieniu własnym względem zarządzanych przez nie części mienia ogólnonarodowego uprawnienia płynące z własności państwowej. Przedsiębiorstwa państwowe wykonywały zatem jedynie zarząd mieniem państwowym, w imieniu własnym, ale na rzecz Skarbu Państwa. Wszelkie prawa mogły nabywać jedynie na własność Skarbu Państwa, a nie na swoją rzecz. Powyższe zasady odnosiły się także do posiadania, jeżeli wykonywane było przez przedsiębiorstwo państwowe. Posiadanie stanowiło wówczas składnik mienia państwowego a posiadaczem był Skarb Państwa, choć na zewnątrz jako posiadacz występowała zarządzająca mieniem państwowym osoba prawna. W konsekwencji upływu okresu zasiedzenia, własność lub inne prawo rzeczowe nabywał Skarb Państwa, a nie państwowa osoba prawna będąca zarządcą mienia państwowego. Korzystanie z nieruchomości oraz ze służebności gruntowych przez przedsiębiorstwo państwowe następowało zatem na rzecz Skarbu Państwa. Do dnia 31 stycznia 1989 r., gdy obowiązywały powyższe zasady i gdy zarówno właścicielem nieruchomości obciążonej jak i posiadaczem służebności gruntowej przesyłu oraz właścicielem nieruchomości władnącej był Skarb Państwa, nie mogło w ogóle dojść do zasiedzenia służebności gruntowej przesyłu, skoro właściciel nie może nabyć przez zasiedzenie służebności gruntowej na nieruchomości stanowiącej jego własność (por. postanowienie SN z dnia 10 lipca 2008 r. III CSK 73/08, nie publ.).

Dopiero od chwili, gdy przedsiębiorstwo państwowe, będące poprzednikiem prawnym wnioskodawcy mogło nabyć na swoją rzecz przez zasiedzenie służebność przesyłu, a więc od dnia 7 stycznia 1991r. może zacząć biec okres posiadania służebności prowadzący do jej zasiedzenia.

Sąd zauważył dodatkowo, że przez działkę numer (...) położoną w obrębie P., gmina B. przebiega sieć elektroenergetyczna średniego napięcia 15kV B.- G. – odgałęzienie B. G.. Sieć ta wybudowana została w 1991r., a przekazana dla przedsiębiorstwa państwowego w 1992r. Wobec niemożności ustalenia konkretnej daty przekazania sieci do eksploatacji, najpóźniej przekazanie to nastąpiło 31 grudnia 1992r., a zatem w ocenie Sądu bieg terminu zasiedzenia najpóźniej rozpoczął się z dniem 1 stycznia 1993r. W dacie zatem rozpoczęcia biegu terminu zasiedzenia służebności przesyłu przedsiębiorstwo stanowiło odrębny byt prawny od Skarbu Państwa.

W ocenie Sądu przedsiębiorstwo przesyłowe w dacie obejmowania w posiadanie służebności przesyłu pozostawało w dobrej wierze w zakresie wszystkich linii elektroenergetycznych.

Sąd podkreślił, że przy kwalifikowaniu nabycia posiadania decydująca jest w obu wypadkach (dobra i zła wiara) tylko chwila uzyskania posiadania. W orzecznictwie przyjmuje się bowiem, że późniejsze zmiany świadomości posiadacza pozostają bez wpływu na tę ocenę i w konsekwencji na długość okresu niezbędnego do zasiedzenia. Dlatego też w ocenie Sądu rozpoznającego sprawę nie zasługuje na podzielenie pogląd uczestniczki zawarty w odpowiedzi na wniosek, że przymiot dobrej wiary musi obejmować cały okres eksploatacji urządzeń.

Sąd zwrócił uwagę, że ustawodawca w przepisie art. 7 k.c. wprowadził domniemanie dobrej wiary, a w konsekwencji przerzucił ciężar dowodu złej wiary na tego, kto twierdzi, że samoistny posiadacz uzyskał posiadanie w złej wierze.

W ocenie Sądu uczestniczka domniemania tego nie obaliła.

Zdaniem Sądu za przyjęciem dobrej wiary w odniesieniu do posiadania służebności przesyłu w zakresie linii elektroenergetycznych średniego napięcia 15 kV B.-G. Północ, B.- G. Północ- odgałęzienie M. oraz oraz B.- G. Północ – odgałęzienie P. oraz dwóch linii niskiego napięcia 0,4 Kv od stacji P. – obwód 0,1 i 02 przemawia okoliczność, że proces ich budowy, a następnie oddania do eksploatacji nastąpił w czasie obowiązywania zasady jednolitości władzy państwowej.

Sąd zwrócił uwagę na przyjęty w orzecznictwie pogląd, że „przedsiębiorstwo państwowe, które nabyło z mocy prawa na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych, własność urządzeń przesyłowych posadowionych na nieruchomości Skarbu Państwa może być uznane za posiadacza tej nieruchomości w zakresie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu w dobrej wierze. Przedsiębiorstwo energetyczne ma bowiem podstawy do przyjęcia, że posiadając w takim zakresie nieruchomość państwową nie narusza prawa własności Skarbu Państwa. Mogło zasadnie przyjmować, że jeśli nastąpiło z mocy prawa uwłaszczenie użytkowaniem wieczystym gruntów na rzecz państwowych osób prawnych, w których zarządzie pozostawały te grunty oraz prawem własności znajdujących się na takich gruntach budynków i innych urządzeń, to również jeśli nabywało z dniem 7 stycznia 1991 r. z mocy prawa własność urządzeń elektroenergetycznych, następowało to wraz z prawem do gruntu w zakresie koniecznym do korzystania z tych urządzeń, tym bardziej, że takie uprawnienie pozostaje w funkcjonalnym związku z własnością tych urządzeń, bowiem bez prawa do gruntu w określonym zakresie nie jest możliwe korzystanie ze zlokalizowanych tam urządzeń elektroenergetycznych” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2018 r., sygn. akt II CSK 264/18, opublikowany w LEX). Sąd przywołał również stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z dnia 15 lutego 2019r., sygn. akt III CZP 81/18 w którym stwierdzono, że przedsiębiorstwo państwowe, które nabyło z mocy prawa - na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. 1991 r., Nr 2, poz. 6) -własność urządzeń przesyłowych, posadowionych na nieruchomości Skarbu Państwa, może być uznane za posiadacza w dobrej wierze służebności o treści odpowiadającej służebności
przesyłu.

Odnosząc się natomiast do linii elektroenergetycznej przebiegającej przez działkę numer (...) obręb P., gmina B. relacji B.- G.- odgałęzienie B. G., wybudowanej i oddanej do użytku w 1991r., a zatem w dacie rozpoczęcia biegu terminu zasiedzenia służebności przesyłu przedsiębiorstwo stanowiło odrębny byt prawny od Skarbu Państwa, Sąd wskazał, iż okoliczność ta nie zmienia oceny charakteru posiadania służebności przez poprzednika prawnego wnioskodawcy.

W niniejszej sprawie przedsiębiorstwo państwowe objęło posiadanie służebności na gruncie należącym do Skarbu Państwa. Objęcie to nastąpiło w warunkach zmian ustrojowych państwa, przy pełnej aprobacie organów tego państwa i instytucji. Trudno w takiej sytuacji przyjąć, że Skarb Państwa czy inne przedsiębiorstwo państwowe, nie godziło się na posiadanie na jego gruntach przez inne przedsiębiorstwo państwowe urządzeń przesyłowych, tym bardziej, iż zaspokajały one ważne potrzeby społeczne – zaopatrzenie w energię ludności.

Sąd wskazał, iż nowelizacja kodeksu cywilnego w drodze ustawy z dnia 28 lipca 1990 r., która weszła w życie od 01 października 1990 roku wydłużyła wówczas obowiązujące terminy zasiedzenia, wskazane w art. 172 k.c. – z dziesięciu lat w przypadku dobrej wiary na dwadzieścia lat i zgodnie z wyżej przytoczonym przepisem nabycie tej służebności nastąpiło po upływie 20 lat i rozpoczęło swój bieg w odniesieniu do linii elektroenergetycznych średniego napięcia znajdujących się na działkach numer (...) relacji B. – G. Północ, B.- G. Północ- odgałęzienie P. i B.- G. Północ odgałęzienie M. oraz linii niskiego napięcie od stacji P. obwód 0,1 i 0,2 z dniem 7 stycznia 1991r. W odniesieniu zaś do linii elektroenergetycznej średniego napięcia relacji B.- G. Północ – odgałęzienie B. G. z dniem 01 stycznia 1993r. Przyjmując zatem dwudziestoletni okres zasiedzenia służebności przesyłu, zasiedzenie to nastąpiło odpowiednio z dniem 07 stycznia 2011r. i z dniem 01 stycznia 2013r.

Jednocześnie Sąd powołując się na dominujący w orzecznictwie pogląd nie podzielił poglądu pełnomocnika uczestniczki, o braku możliwości zaliczenia do okresu zasiedzenia służebności przesyłu okresów korzystania z nieruchomości uczestnika w celu eksploatacji znajdujących się na nich urządzeń przesyłowych, przed wejściem w życie art. 305 ¹ -305 ⁴ k.c.

O kosztach postępowania, Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z art. 102 k.p.c.

Uczestnik wniósł apelację od powyższego postanowienia, zaskarżając je w całości, zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c., które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia w szczególności poprzez:

a)  sprzeczność poczynionych ustaleń faktycznych w postanowieniu z treścią
zebranego w sprawie materiału dowodowego w szczególności poprzez
ustalenie że poprzednicy prawni Wnioskodawcy posiadali służebność gruntową lub służebność przesyłu w dobrej wierze, że poprzednik prawny Wnioskodawcy był w dobrej wierze, chociaż nie miał tytułu prawnego do korzystania z
nieruchomości Uczestnika, podczas gdy z treści zebranego w sprawie
materiału dowodowego w postaci dokumentów zawartych w aktach
wieczystoksięgowych wynika, że żadne z przedsiębiorstw państwowych nie
uzyskało żadnej decyzji ani umowy uprawniającej do korzystania w
dłuższym okresie czasu z nieruchomości Uczestnika w zakresie posiadania
służebności przesyłu lub służebności gruntowej na prawach służebności przesyłu
oraz w zakresie utrzymywania urządzeń przesyłowych, co świadczy o braku
usprawiedliwionego okolicznościami przekonania Wnioskodawcy i jego
przedników prawnych o prawie do korzystania w dłuższym okresie czasu
z nieruchomości Uczestnika:

b)  niezgodne z zasadami logiki i niezgodne z zasadami doświadczenia życiowego
dokonanie ustalenia przez Sąd I instancji w zaskarżonym postanowieniu, że
posiadanie służebności przez Wnioskodawcę i jego poprzedników
prawnych na działkach Uczestnika jest posiadaniem w dobrej wierze:

2.  naruszenie prawa materialnego tj.:

a)  art. 3 k.c. poprzez jego niezastosowanie, co w konsekwencji doprowadziło do uwzględnienia wniosku o zasiedzenie, podczas gdy bieg terminu potrzebny do zasiedzenia służebności przesyłu może biec dopiero od dnia, w którym to prawo zostało ustanowione, tj. od dnia 3 sierpnia 2008 r.,

b)  art. 5 k.c. polegające na uwzględnieniu wniosku o zasiedzenie w sytuacji, gdy zarzut ten jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego i zmierza w istocie do obejścia przepisów prawa dotyczących służebności przesyłu wprowadzonych do ustawy i obowiązujących od dnia 3 sierpnia 2008 r.

c)  art. 7 k.c., art. 172 5 1 k.c., art. 172 5 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w szczególności poprzez przyjęcie, że Wnioskodawca jest posiadaczem służebności w dobrej wierze i jest mu potrzebny okres 20 lat do zasiedzenia służebności, podczas gdy w aktach sprawy i zgromadzonym materiale dowodowym nie ma żadnej decyzji lub umowy uprawniającej uczestnika postępowania lub jego poprzedników prawnych do korzystania z nieruchomości działek Uczestnika w dłuższym okresie czasu, podczas gdy Wnioskodawca ani jego poprzednicy prawni nigdy nie występowali do Uczestnika o ustanowienie służebności przesyłu lub służebności gruntowej na prawach służebności przesyłu, podczas gdy posiadanie służebności na działkach Uczestnika nigdy nie opierało się na uprawnieniu wynikającym z aktu notarialnego;

W oparciu o powyższe zarzuty uczestnik wniósł o:

1.  uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do rozpoznania Sądowi I instancji,

2.  zasądzenie od Wnioskodawcy na rzecz Uczestnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

ewentualnie, w razie uznania przez Sad, iż nie zachodzą ku temu przesłanki, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie wniosku w całości i zasądzenie kosztów postępowania w I instancji na rzecz Uczestnika,

2.  zasądzenie od Wnioskodawcy na rzecz Uczestnika kosztów postępowania apelacyjnego wg norm przepisanych.

Wnioskodawczyni wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie jedynie w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.

W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy w pełni podziela ustalenia poczynione przez Sąd Rejonowy, jak też ich ocenę prawną oraz stanowiącą podstawę ustaleń faktycznych ocenę przeprowadzonych w toku postępowania dowodów i przyjmuje za własne.

W niniejszej sprawie nie doszło do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.

Zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Sądowi I instancji można uczynić jedynie wówczas, gdy wyciągnie wnioski z dowodów wbrew ich treści lub z naruszeniem zasad doświadczenia życiowego, bądź logicznego myślenia. Taka zaś sytuacja nie miała miejsca w niniejszej sprawie. W niniejszej sprawie nie zachodzą wątpliwości co do tej oceny dokonanej przez Sąd I instancji. Wywód Sądu jest przejrzysty i należycie umotywowany. Sądowi nie można przypisać naruszenia wskazanego przepisu również wówczas, gdy nie naruszając ww. zasad oceny, wyciągnie wnioski odmienne, niż strona oceniająca te same dowody.

Za bezpodstawny należało uznać zarzut naruszenia art. 3 k.c.

Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz przeważającym w orzecznictwie sądów powszechnym poglądem w przypadku gdy termin biegu zasiedzenia rozpoczął się przed wejściem w życie art. 305 ¹ – 305 ¹ k.c., co nastąpiło w dniu 3 sierpnia 2008 r., a koniec biegu okresu zasiedzenia przypadał już po tej dacie, okres występowania na nieruchomości stanu faktycznego odpowiadającego treści służebności przesyłu przed wejściem w życie art. 305 ¹ – 305 ¹ k.c. podlega doliczeniu do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej służebności (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 r. III CZP 18/13, LEX nr 1316046, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2017 r. I CSK 261/16, LEX nr 2300169).

W postanowieniu z dnia 25 września 2020 r. (V CSK 598/18, LEX nr 3076437 )

Sąd Najwyższy wskazał, że zgodnie z art. 292 w związku z art. 305 ⁴ k.c. służebność przesyłu może być nabyta w drodze zasiedzenia, do którego mają odpowiednie zastosowanie przepisy o nabyciu przez zasiedzenie własności nieruchomości. Do czasu posiadania służebności przesyłu, biegnącego od dnia 3 sierpnia 2008 r., może zostać doliczony czas posiadania służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu, rozpoczęty przed tą datą, w okresie poprzedzającym wejście w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731). Jeżeli wymagany termin zasiedzenia upływa po dniu 2 sierpnia 2008 r., przedmiotem zasiedzenia jest służebność przesyłu (art. 305 ¹ i n. k.c.), jeśli zaś przed tą datą - dopuszczalne jest stwierdzenie zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu.

Uczestnik kwestionował również dokonaną przez Sąd I instancji ocenę dobrej wiary po stronie poprzednika prawnego wnioskodawcy, a w konsekwencji upływu terminu zasiedzenia. W ocenie skarżącego Sąd I instancji błędnie przyjął, że objęcie w posiadanie służebności nastąpiło w dobrej wierze, skoro z uwagi na brak stosownej decyzji lub czynności prawnej ustanawiającej tego rodzaju prawo.

Art. 7 k.c. stanowi, że jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Przepis ten nakazuje zatem przyjąć, iż wejście w posiadanie nastąpiło w dobrej wierze, co oznacza założenie, iż posiadacz był w usprawiedliwionym przekonaniu, iż dana rzecz stanowi jego własność. Ze względu na ustanowione w tym przepisie domniemanie dobrej wiary, uczestnika obciążał obowiązek wykazania złej wiary uczestnika, gdyż ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.).

Zgodnie z tzw. tradycyjną koncepcją dobrej wiary, odniesioną do posiadania służebności, objęcie posiadania służebności następuje w dobrej wierze, jeżeli posiadacz włada cudzą nieruchomością w błędnym, ale usprawiedliwionym przekonaniu, że przysługuje mu tytuł prawny do korzystania z niej w zakresie treści służebności (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 września 2020 r. V CSK 598/18, LEX nr 3076437).

Dobra wiara zasiadującego posiadacza występuje wówczas, gdy ingerowanie w cudzą własność w zakresie odpowiadającym służebności rozpoczęło się w takich okolicznościach, które usprawiedliwiały przekonanie posiadacza, że nie narusza on cudzego prawa, względnie gdy posiadacz powołując się na przysługujące mu prawo błędnie przypuszcza, że prawo to mu przysługuje, jeśli tylko owo błędne przypuszczenie w danych okolicznościach sprawy uznać należy za usprawiedliwione (postanowienie SN z 30.10.2018 r., II CSK 264/18).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy w pełni zgadza się ze stanowiskiem Sądu Rejonowego co do tego, że objęcie nieruchomości wnioskodawcy w posiadanie nastąpiło w dobrej wierze.

Zwrócić należało uwagę, że powyższe było wielokrotnie przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego.

W nowszym orzecznictwie uznano, że przedsiębiorstwo państwowe, które w procesie "uwłaszczenia" następującego na podstawie art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464) oraz art. 1 pkt 9 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. z 1991 r. Nr 2, poz. 6) uzyskało m.in. własność urządzeń przesyłowych posadowionych na nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa i posiadanie służebności umożliwiające korzystanie z tej nieruchomości zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń, jest posiadaczem służebności w dobrej wierze (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2019 r., III CZP 81/18, OSNC 2020, Nr 1, poz. 4, z dnia 5 czerwca 2018 r., III CZP 50/17, OSNC 2019, Nr 1, poz. 1, postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2018 r., IV CSK 23/17 i IV CSK 136/17 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2018 r., II CSK 876/16, niepubl. i powołane tam wcześniejsze rozstrzygnięcia).

W uchwale z dnia 15 lutego 2019 r. (III CZP 81/18 OSNC 2020/1/4) Sąd Najwyższy wskazał, iż w okresie obowiązywania zasady jednolitej własności państwowej wywodzonej z art. 128 k.c. w brzmieniu obowiązującym do wejścia w życie z dniem 1 lutego 1989r. ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny - (Dz. U. Nr 3, poz. 11), państwowe osoby prawne nie miały żadnych praw podmiotowych do zarządzanego przez nie mienia, które mogłyby przeciwstawić Państwu. Skarb Państwa był wyłącznym podmiotem uprawnień dotyczących mienia państwowego, a państwowe osoby prawne (do których należały przedsiębiorstwa państwowe) wykonywały jedynie te uprawnienia w imieniu własnym, ale na rzecz tego podmiotu. Gdy właścicielem gruntu znajdującego się w zarządzie przedsiębiorstwa państwowego, na którym posadowiono urządzenia sieci, jak i właścicielem tych urządzeń, wchodzących ze skutkiem przewidzianym w art. 49 § 1 k.c., w skład przedsiębiorstwa przesyłowego będącego poprzednikiem prawnym uczestnika, było Państwo to dopóty, dopóki istniał taki stan prawny nie było potrzeby przyznania przedsiębiorstwu przesyłowemu odrębnego uprawnienia w postaci służebności czy innego funkcjonalnie zbliżonego prawa do korzystania w odpowiednim zakresie z gruntu znajdującego się w zarządzie przedsiębiorstwa państwowego na którym zainstalowano urządzenia przesyłowe. Sytuacja ta uległa zmianie w związku ze zniesieniem zasady jednolitej własności państwowej i uwłaszczeniem przedsiębiorstw państwowych na infrastrukturze przesyłowej.

Przy analizie omawianego zagadnienia trzeba uwzględnić kontekst historyczno - społeczno - gospodarczy uwłaszczenia przedsiębiorstw państwowych, w ramach którego nie chodziło o zmianę faktycznego zakresu dysponowania mieniem przez państwowe osoby prawne, lecz o przekształcenie dotychczasowych relacji prawnych dotyczących mienia w kierunku klasycznych rozwiązań cywilistycznych. Konsekwencją tego procesu było między innymi rozdzielenie własności gruntu (Skarb Państwa) i urządzeń przesyłowych (przedsiębiorstwo państwowe). Doszło do niego w ramach regulacji ustawowej będącej elementem transformacji ustrojowej i wdrażania nowego systemu gospodarczego, w której ustawodawca pominął konieczność zapewnienia przedsiębiorcy przesyłowemu uprawnień do gruntu, mimo że Skarb Państwa będący właścicielem gruntu uwłaszczył przedsiębiorstwo, co do urządzeń przesyłowych znajdujących się na tym gruncie. Nie zapewnienie przedsiębiorstwom państwowym tytułu do gruntu na którym została posadowiona infrastruktura przesyłowa było efektem tego, że regulacje ustawowe dotyczące uwłaszczeń i prywatyzacji z uwagi na swoją globalność były dalekie od precyzji i spójności, ale towarzyszył im cel w postaci kompleksowego uregulowania praw przedsiębiorstw państwowych do mienia. Do niezupełności regulacji przyczynił się również ówczesny stan wiedzy o problemach prawnych związanych z urządzeniami przesyłowymi. Skoro ustawodawca zdecydował o przeniesieniu na państwowe osoby prawne prawa własności czy ustanowił na ich rzecz użytkowanie wieczyste, to niezrozumiałe byłoby świadome pominięcie w ramach tego procesu jakiegoś fragmentu władztwa państwowej osoby prawnej. Nie ma najmniejszych wątpliwości, że ustawodawca ten problem by uregulował, gdyby go dostrzegł.

To, że ten zamiar do końca się nie powiódł i nie doszło do ustanowienia z mocy prawa służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu jako rezultatu uwłaszczenia państwowej osoby prawnej, co ostatecznie przesądzono w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2018 r., III CZP 50/17, nie oznacza, że nie należy uwzględnić specyfiki tej sytuacji dla oceny dobrej wiary przedsiębiorcy przesyłowego. Stosowanie w tych okolicznościach wypracowanych w orzecznictwie Sądu Najwyższego typowych standardów oceny dobrej czy złej wiary posiadacza zasiadującego prawo jest nieadekwatne do sytuacji przedsiębiorstw państwowych, które wchodziły w posiadanie służebności gruntowych o treści odpowiadającej służebności przesyłu w warunkach procesu przekształceń gospodarczych realizowanych drogą ustawową w ścisłym związku z późn. zm. politycznymi. Nie istnieją w tym przypadku zagrożenia w postaci premiowania braku należytej staranności czy zagrożeń dla bezpieczeństwa obrotu wynikających z "poluzowania" rygorów prawnych, skoro ustawodawca nie przewidział umowy, jako instrumentu prowadzącego do przesunięć majątkowych w ramach uwłaszczenia państwowych osób prawnych. Niespójne z celem uwłaszczenia i ustawową metodą przyznania praw jest przyjmowanie, że wolą ustawodawcy było nakładanie na przedsiębiorstwa państwowe niezwłocznego zawierania ze Skarbem Państwa umów niezbędnych do fragmentarycznego korzystania z jego nieruchomości. Logiczną konsekwencją uwłaszczenia przedsiębiorstwa na infrastrukturze przesyłowej poprzedzonego wieloletnim zgodnym z prawem posiadaniem z uwzględnieniem regulacji art. 7 k.c. jest przyjęcie dobrej wiary tego przedsiębiorstwa w dacie wejścia w posiadanie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu.

Przedsiębiorstwo przesyłowe w chwili objęcia służebności w posiadanie wiedziało, że urządzenia przesyłowe z których korzysta, zostały zbudowane na gruncie Skarbu Państwa, za zgodą właściciela, przez to samo przedsiębiorstwo w czasie gdy było przedsiębiorstwem państwowym, a zatem ich budowa i korzystanie z nich było legalne, nie wymagające żadnych dodatkowych czynności cywilnoprawnych czy administracyjnoprawnych. Po uwłaszczeniu na infrastrukturze przesyłowej przedsiębiorstwo państwowe korzystając nadal w tym samym zakresie z nieruchomości Skarbu Państwa, mogło pozostawać w usprawiedliwionym przekonaniu, że nie narusza praw właściciela gruntu, mimo że nie dysponowało administracyjnoprawnym ani cywilnoprawnym prawem do korzystania z nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności zbliżonej do służebności przesyłu. Miało ono w takiej sytuacji podstawy do przyjęcia, że korzystając z gruntu Skarbu Państwa, który uwłaszczył go na urządzeniach przesyłowych nie narusza cudzego prawa. Ponadto analiza regulacji prawnych dotyczących przedsiębiorstw państwowych wskazywała na to, że zamiarem Skarbu Państwa było kompleksowe uregulowanie praw przedsiębiorstw państwowych do mienia znajdującego się w ich dyspozycji, tak by zapewnić im samodzielność gospodarczą przez stworzenie stabilnej podstawy majątkowej do ich funkcjonowania niezależnie od Skarbu Państwa, co w założeniu miało im zapewnić możliwość prowadzenia dotychczasowej działalności w warunkach wolnego rynku i ułatwić ich późniejszą prywatyzację. Przedsiębiorstwo państwowe miało więc obiektywne podstawy do przyjęcia, że kwestia korzystania z urządzeń przesyłowych została również objęta uwłaszczeniem.

Istotne przy tym jest, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego dla oceny dobrej lub złej wiary posiadacza liczy się chwila objęcia nieruchomości w posiadanie, zwłaszcza wtedy, gdy ubiega się on o zasiedzenie nieruchomości, a późniejsza zła wiara posiadacza, jeśliby nawet były ku niej podstawy nie ma już znaczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2013 r., II CNP 15/13, LEX nr 1411305). O przypisaniu posiadaczowi dobrej lub złej wiary przy wykonywaniu posiadania decydują okoliczności opisujące jego stan świadomości w chwili objęcia władztwa nad rzeczą (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2010 r., III CSK 57/10, LEX nr 852661 ).

Sąd meriti prawidłowo przyjął zatem dobrą wiarę po stronie wnioskodawczyni przy obejmowaniu posiadania służebności odnośnie działek, na których linie zostały posadowione przed 1991 r.

Nie budzi również wątpliwości Sądu Okręgowego stanowisko Sądu I instancji co do sieci wybudowanej na działce nr (...) w roku 1991.

Przedsiębiorstwo przesyłowe, uzyskawszy od Skarbu Państwa własność urządzeń przesyłowych z dniem 7 stycznia 1991 r., mogło pozostawać w usprawiedliwionym przekonaniu, że Skarb Państwa, jako właściciel gruntu i uprzedni właściciel urządzeń, zapewnił mu tytuł do korzystania z gruntu będącego jego własnością w zakresie zgodnym z przeznaczeniem tych urządzeń.

Trafnie Sąd I instancji zwrócił uwagę, że uczestnik nie obalił domniemania po stronie wnioskodawczyni dobrej wiary.

Domniemanie dobrej wiary może być obalone. Obalenie domniemania nastąpi tylko jednak w przypadku udowodnienia przez przeciwnika przeciwieństwa, tj. istnienia złej wiary. Nie wystarczy dowód przeciwny, tj. wykazanie, że dobra wiara może budzić wątpliwości, innymi słowy - że zainteresowany jej nie udowodnił. Zarzut ten jest bezzasadny tak długo, jak długo strona ta nie udowodni istnienia stanu przeciwnego; nie wystarczają próby podważenia domniemania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 1994 r., sygn. akt I CRN 44/94; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 sierpnia 2017 r., sygn. akt IV CSK 636/16).

Uczestniczka ograniczyła się do kwestionowania powyższej okoliczności nie podejmując próby wykazania, iż uzyskanie posiadania przez poprzednika prawnego wnioskodawczyni nastąpiło w złej wierze.

Za nietrafny co do zasady należało również uznać zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 5 k.c. Stosowanie normy tego przepisu może mieć miejsce jedynie w sytuacjach wyjątkowych, gdy uwzględnienie powództwa prowadziłoby do sytuacji nieakceptowanej ze względów aksjologicznych i teleologicznych. Nie może być ono wymierzone przeciwko treści prawa postrzeganego jako sprawiedliwe, lecz musi być następstwem wykonania prawa podmiotowego przez stronę godzącego w fundamentalne wartości, których urzeczywistnieniu ma służyć prawo (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2013 r., II CSK 286/12, LEX nr 1293949). Taka sytuacja z pewnością nie zachodzi w niniejszej sprawie, w której wnioskodawczyni domagała się stwierdzenia nabycia przez zasiedzenie określonego prawa związanego z urządzeniami energetycznymi znajdującymi się na nieruchomości uczestniczki postępowania. Tego rodzaju roszczenia co do zasady nie mogą stanowić nadużycia prawa, gdyż znajdują uzasadnienie w obowiązującym prawie, co również daje podstawę do przyjęcia ich zgodności z Konstytucją. Również okoliczności niniejszej sprawy, w tym sytuacja uczestniczki postępowania nie dają podstaw do przyjęcia, że żądanie wnioskodawcy jest co do zasady sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Podsumowując, jako prawidłowe należy uznać stanowisko Sądu I instancji, który uznał, że uczestniczka nabyła przez zasiedzenie służebność gruntową uprawniającą ją do korzystania z nieruchomości wnioskodawczyni.

Jednakże należało uznać za częściowo zasadne zarzuty dotyczące rozstrzygnięcia o kosztach sądowych i kosztach postępowania.

Nie ulega wątpliwości, że w postępowaniu nieprocesowym w zakresie orzekania o jego kosztach, podstawową zasadą jest ta, że każdy z uczestników tego postępowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie (art. 520 § 1 k.p.c.). Zasada ta jest nienaruszalna wtedy, gdy uczestnicy są w równym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania lub - mimo braku tej równości - ich interesy są wspólne.

Natomiast w innych wypadkach sąd może od tej zasady odstąpić i na żądanie uczestnika orzec według regulacji zawartej w art. 520 § 2 lub 3 k.p.c. (por. postanowienie SN z dnia 19 listopada 2010 r., III CZ 47/10). Nie oznacza to jednak, jak wskazał to Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 22 marca 2012 r., V CZ 155/11, że regulacja zawarta w art. 520 k.p.c. jest wyczerpująca i wyklucza odwołanie do przepisów art. 98 i nast. k.c.; w postępowaniu nieprocesowym mają one, na mocy art. 13 § 2 k.p.c., odpowiednie zastosowanie. Przepisem takim jest w szczególności art. 102 k.p.c., dopuszczający rozstrzyganie o kosztach postępowania w oparciu o zasadę słuszności, a podstawę do zastosowania tego wyjątku stanowią indywidualne okoliczności, świadczące o tym, że w danym przypadku obciążenie strony przegrywającej kosztami postępowania w całości lub w części byłoby niesłuszne, czy niesprawiedliwe. Należą do nich zarówno fakty związane z samym postępowaniem, jak i leżące poza nim, a dotyczące sytuacji życiowej, stanu majątkowego stron, które powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego. Zatem przepis art. 102 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. powinien być zastosowany wówczas, gdy w okolicznościach danej sprawy obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu byłoby rażąco niezgodne z zasadami słuszności.

Sąd mając na uwadze poniesione koszty przez wnioskodawczynię i uczestniczkę w postępowaniu, ocenę stanowiska obojga przed wszczęciem postępowania i w jego toku, fakt uzyskania przez przedsiębiorcę tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości uczestniczki wskutek zapadłego orzeczenia uznał, że zasadnym będzie obciążenie uczestniczki obowiązkiem zwrotu na rzecz wnioskodawczyni opłaty od wniosku oraz połowy uiszczonej zaliczki na wynagrodzenie biegłego tj. łącznie kwotą 1.450 zł, odstępując od obciążenia jej kosztami w pozostałym zakresie (art. 520 § 2 w zw. z art. 102 i art. 13 § 2 k.p.c.).

Z kolei wydatkami Skarbu Państwa tak wnioskodawczynię, jak i uczestniczkę, obciążono po połowie, czyli każdego kwotą 6.315,89 złotych, w miejsce obciążenia tymi kosztami tylko uczestniczki (art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 520 § 2 k.p.c.).

W konsekwencji Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie w opisanym wyżej wskazanym zakresie (art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.), w pozostałym zakresie apelację tę oddalił jako bezzasadną (art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na mocy art. 102 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., zważywszy na fakt wyjątkowo lakonicznej odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni, która w żaden sposób nie przyczyniła się do rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu odwoławczym.

Bożena Charukiewicz Jacek Barczewski Krystyna Skiepko