Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Bożena Charukiewicz (spr.)
Sędziowie:	SO Dorota Ciejek SO Agnieszka Żegarska
Protokolant:	sekr. sądowy Agnieszka Najdrowska

po rozpoznaniu w dniu 3 listopada 2016 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. R. i „E. (...)” Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w O.

przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Okręgowemu w Olsztynie

o zapłatę

na skutek apelacji powodów od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 30 lipca 2015 r., sygn. akt X C 2497/14,

oddala apelację.

Dorota Ciejek Bożena Charukiewicz Agnieszka Żegarska

Sygn. akt IX Ca 894/15

UZASADNIENIE

Powodowie M. R. i „E. (...)” Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w O. wnieśli o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Olsztynie kwot po 500 zł na rzecz każdego z powodów.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podali, iż wyrokiem z dnia 31.05.2005 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie w sprawie sygn. akt: V GC 39/04 oddalił powództwo E. (...)sp. z o. o. i zasądził od powoda na rzecz pozwanych koszty procesu. Powodowa spółka w imieniu której działał M. R. jako jej prezes zarządu wniosła w dniu 04.06.2005 r. o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wskazanego wyroku, który to wniosek został odrzucony wobec nie doręczenia odpisu wniosku stronie przeciwnej. Od postanowienia o odrzuceniu wniosku powód złożył zażalenie, które również zostało odrzucone. Ponadto w tym czasie spółka działała już bez profesjonalnego pełnomocnika i po przejrzeniu akt przez prezesa zarządu spółki okazało się, że wniosek o uzasadnienie wyroku został zwrócony z uwagi na nie doręczenie go stronie przeciwnej. W tej sytuacji powód zwrócił się do Prezesa Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, który stwierdził, że doszło do ewidentnej nieprawidłowej interpretacji wskazanego przepisu, gdyż wniosek o uzasadnienie nie musi być doręczany drugiej stronie i w tej sytuacji mógł jeszcze w ogóle nie upłynąć termin do wniesienia apelacji wskutek wadliwego rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosku o uzasadnienie. Mając na uwadze twierdzenia zawarte w odpowiedzi Prezesa Sądu Apelacyjnego w Białymstoku powodowa spółka wniosła apelacje, która została odrzucona jako spóźniona.

Powodowie wskazali, iż doszło w tej sytuacji do niezgodnego z prawem działania sędziego przy wykonywaniu władzy sądowniczej, za które odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa.

Pozwany Skarb Państwa –Sąd Okręgowy w Olsztynie wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniósł, iż z przedstawionych przez powodów faktów wynika, że o niezgodnym z prawem działaniu Sądu powodowie dowiedzieli się najpóźniej w dniu 18 stycznia 2006 r. co wynika z załączonego do pozwu ponownego wniosku o uzasadnienie wyroku, do którego załączono pismo Wiceprezesa Sądu Okręgowego w Białymstoku z 30.12.2005 r. W związku z tym powód podniósł zarzut przedawnienia roszczeń, gdyż zgodnie z przepisem art.442 (1) § 1 k.p.c. okres ich przedawnienia wynosi trzy lata od momentu dowiedzenia się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Pozwany podał, że niezależnie od zarzutu przedawnienia powodowie powinni wykazać, że działanie Sądu było bezprawne i udowodnić fakt poniesienia szkody oraz związek przyczynowy pomiędzy tym działaniem a poniesieniem szkody.

Wyrokiem z dnia 30 lipca 2015 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie oddalił powództwo i nie obciążył powodów kosztami procesu na rzecz pozwanego.

Sąd Rejonowy ustalił, że wyrokiem z dnia 31 maja 2005 r. wydanym przez Sąd Okręgowy w Olsztynie w sprawie o sygn. akt V GC 39/04 oddalono powództwo E. (...) sp. z o. o. w O. wobec pozwanych Z. Ł. i G. G. i zasądzono od powódki na ich rzecz odpowiednio kwoty 3.000 zł i 13.500 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Ponadto nakazano ściągnąć od powódki na rzecz Skarbu Państwa –Sądu Okręgowego w Olsztynie kwotę 740 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sporządzenia opinii.

Powodowa spółka wniosła w ustawowym terminie o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wskazanego wyroku, zaś zarządzeniem z dnia 9 czerwca 2005 r. dokonano zwrotu tego wniosku na podstawie art.479 (9) § 1 k.p.c. „wobec nie doręczenia dowodu doręczenia wniosku drugiej stronie”. W dniu 20 czerwca 2005 r. powodowa spółka wniosła zażalenie na to zarządzenie, które postanowieniem z dnia 19 sierpnia 2005 r. zostało odrzucone. Pismem wniesionym w dniu 23.11.2005 r. powodowa spółka wniosła ponownie o wydanie uzasadnienia wyroku powołując się na stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 27.10.2005 r. W odpowiedzi na wniosek poinformowano powódkę, iż pismo to pozostaje bez dalszego biegu, gdyż wskazany pogląd Sądu Najwyższego nie wiąże w innych sprawach.

Pismem z dnia 7 grudnia 2005 r. likwidator powodowej spółki (...) zwrócił się do Prezesa Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w sprawie odmowy przyjęcia wniosku o sporządzenie uzasadnienia, na które to pismo udzielono odpowiedzi w dniu 30.12.2005 r. Stwierdzono, że doszło do ograniczenia prawa strony do wniesienia środka odwoławczego od wydanego wyroku, albowiem w sprawie sygn. akt V GC 39/04 doszło do nieprawidłowej interpretacji art.479 (9) k.p.c.

Pismem z dnia 18 stycznia 2006 r. powodowa spółka ponownie wniosła, powołując się na udzieloną przez Wiceprezesa Sądu Apelacyjnego w Białymstoku odpowiedź, o sporządzenie i doręczenie jej uzasadnienia wyroku z dnia 31.05.2005 r. W odpowiedzi Sąd Okręgowy w Olsztynie poinformował pełnomocnika powódki, iż wniosek pozostawiono w aktach sprawy bez dalszego biegu albowiem wyrok jest już prawomocny. Pismem z dnia 13 lutego 2006 r. powodowa spółka wniosła o uchylenie zarządzenia o zwrocie wniosku o sporządzenie uzasadnienia. W odpowiedzi Sąd Okręgowy w Olsztynie poinformował pełnomocnika powódki, iż przedmiotowy wniosek jak i dalsze pisma będą pozostawione w aktach sprawy bez dalszego biegu albowiem wyrok jest już prawomocny. W dniu 2 maja 2006 r. prezes zarządu powodowej spółki wniósł zażalenie na odmowę sporządzenia i doręczenia uzasadnienia. W dniu 10 listopada 2006 r. złożył wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji wraz z apelacją. Postanowieniem z dnia 1 grudnia 2006 r. odrzucono wniosek powoda o przywrócenie terminu i postanowieniem z dnia 28 lutego 2007 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie odrzucił apelację powoda jako spóźnioną. Zażalenie na powyższe złożyła strona powodowa, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Zażalenie to zostało odrzucone postanowieniem z dnia 26 marca 2007 r., na które także powódka złożyła zażalenie, które z kolei zostało odrzucone postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2007 r.

W ocenie Sądu Rejonowego nie zaistniały wszystkie konieczne przesłanki odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez działanie organu władzy publicznej. Wprawdzie za niezgodne z prawem należało uznać zarządzenie o zwrocie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, to powodowie nie wykazali szkody. Pogorszenia się sytuacji majątkowej spółki oraz powoda M. R. powodowie nie wykazali, podobnie jak normalnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem władzy publicznej a tak określoną szkodą. Powodowie nie wykazali również wysokości kosztów zastępstwa procesowego w sprawie V GC 39/04 oraz związku przyczynowego między tymi kosztami a zarządzeniem o zwrocie wniosku o sporządzenie uzasadnienia. Nie wykazali również wysokości kosztów poniesionych w postępowaniu zażaleniowym wszczętego wskutek wydania przedmiotowego zarządzenia. Brak jest związku przyczynowego między nałożeniem grzywny na M. R. a wydaniem rzeczonego zarządzenia. Nie podlegała naprawie szkoda niemajątkowa na osobie powoda M. R., gdyż nie był on stroną wskazanego postępowania. Ponadto zwrot wniosku o sporządzenie uzasadnienia nie pozbawiał powodowej spółki możliwości wniesienia apelacji od niekorzystnego dla niej wyroku. Podstawą do zasądzenia zadośćuczynienia w niniejszej sprawie nie mogły być zasady słuszności, gdyż mogą one być podstawą przyznania zadośćuczynienia tylko w wypadku zgodnego z prawem wykonywania władzy publicznej, co nie miało miejsca w tej sprawie. Inne rodzaje szkód podnoszone przez stronę powodową – depresja i załamanie nie były podstawą faktyczną powództwa. Sąd Rejonowy stwierdził również, że gdyby nawet zaistniały podstawy odpowiedzialności pozwanego to z uwagi na przedawnienie roszczenia i podniesiony przez pozwanego w związku z tym zarzut, roszczenie powodów podlegałoby oddaleniu. Szkody wyrządzone czynem niedozwolonym przedawniają się w terminie 3 lat od momentu dowiedzenia się przez poszkodowanego o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. najwcześniejszy możliwy termin, od którego można liczyć zatem bieg przedawnienia roszczenia należy przyjąć moment kiedy to organ powodowej spółki w osobie prezesa zarządu M. R., mając świadomość niekorzystnego dla spółki wyroku oraz braku podstaw do wydania zarządzenia o zwrocie wniosku, złożył w dniu 18 stycznia 2006 r. ponowny wniosek o uzasadnienie wyroku. Najpóźniejszy zaś możliwy do przyjęcia termin to chwila doręczenia postanowienia z 13 kwietnia 2007 r. o odrzuceniu zażalenia na postanowienie o odrzuceniu zażalenia na postanowienie o odrzuceniu apelacji, co nastąpiło w dniu 21.04.2007 r. Ponieważ pozew został wniesiony w niniejszej sprawie w dniu 12 czerwca 2014 r. w obu przypadkach termin przedawnienia przypadał przed tą datą. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. mając na uwadze sytuację majątkową powodów i subiektywne przekonanie o zasadności powództwa.

Powodowie zaskarżyli powyższy wyrok w całości. W apelacji zarzucili:

1.naruszenie prawa materialnego:

- art. 361 § 1 k.c., poprzez przyjęcie, iż powodowie nie udowodnili związku przyczynowo - skutkowego pomiędzy działaniem Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Olsztynie a szkodą, w sytuacji, gdy żaden przepis procedury cywilnej nie uprawnia do uzyskania prejudykatu stwierdzającego niezgodność z prawem czynności orzeczniczej, ergo - wadliwość i możliwość

wzruszenia wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 31.05.2005r., wydanego w sprawie o sygn. akt V GC 39/04, winna być ustalona przez sąd odszkodowawczy;

- art. 417 § 1 k.c. w zw. z art. 6 k.c., poprzez bezpodstawne przerzucenie ciężaru udowodnienia możliwości wzruszenia wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 31.05.2015r., wydanego w sprawie o sygn. akt V GC 39/04 na powodów, w sytuacji, gdy jak wskazano powyżej procedura cywilna nie przewiduje uzyskania w tym zakresie żadnego prejudykatu, a zatem jedynym podmiotem władnym do ustalenia tego faktu jest sąd orzeczniczy, a jedyna aktywność strony powodowej winna sprowadzać się do wskazania faktów, które świadczą o tym, że orzeczenie winno być wzruszone;

- art. 442 1 § 1 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że roszczenie powodów jest przedawnione, uznając, że powodowie doznali szkody w dniu 21.04.2007r. (dzień doręczenia postanowienia z dnia 13 kwietnia 2007r. o odrzuceniu zażalenia na postanowienie o odrzuceniu zażalenia na postanowienie o odrzuceniu apelacji), w sytuacji, gdy samo orzeczenie z przyczyn obiektywnych jeszcze nie wywołuje uszczerbku w dobrach prawnie chronionych, a tym samym uznaniem za udowodnione argumenty pozwanego, który nie wskazał momentu wystąpienia szkody, a zatem także daty upływu terminu przedawnienia;

- art. 5 k.c., poprzez jego niezastosowanie, co doprowadziło do sytuacji, w której kolizja wartości przejawiającej się w pewności stosunków prawnych i art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, została rozstrzygnięta na korzyść normy niższego rzędu sprawiając, że ochrona interesów Skarbu Państwa nie stanowi nadużycia prawa podmiotowego, a roszczenie powodów jest przedawnione;

2. naruszenie prawa procesowego:

- art. 233 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie przez Sąd wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy oraz dowolną ocenę dowodów, a w szczególności przyjęcie, że powodowie nie wykazali związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem i szkodą, bowiem nie udowodnili faktu, iż wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 31.05.2015r. wydany w sprawie o sygn. akt V GC 39/04 zostałby zmieniony w instancyjnym toku kontroli, w sytuacji, gdy z przyczyn natury obiektywnej powodom na tę okoliczność nie przysługuje żaden środek dowodowy, gdyż procedura cywilna nie przewiduje wydania prejudykatu, a zatem owa okoliczność winna być oceniona tylko i wyłącznie przez sąd odszkodowawczy.

Wskazując na powyższe zarzuty powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu, ewentualnie wnieśli o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Należy w pierwszej kolejności zauważyć, że Sąd Rejonowy przeprowadził prawidłowo postępowanie dowodowe, dokonał trafnej oceny zebranego materiału dowodowego oraz logicznie uzasadnił swoje stanowisko. Prawidłowo również zastosował przepisy odnoszące się do ustalonego stanu faktycznego. Całość rozstrzygnięcia podziela Sąd Okręgowy. Z tego względu nie były trafne podnoszone przez stroną powodową zarzuty naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów prawa materialnego i procesowego.

Prawidłowo Sąd Rejonowy przyjął, iż roszczenie powodów uległo przedawnieniu. Zgodnie z art. 117. k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Do przedawnienia roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych stosuje się zasady dotyczące początku biegu przedawnienia i sposobu liczenia terminu przedawnienia określone w art. 442 ¹ § 1 k.c. Przepis ten został wprowadzony do systemu prawnego w 2007 r. jednak na mocy ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U.2007.80.538 ) ma on również zastosowanie do roszczeń powstałych przed 10 sierpnia 2007 r. Stanowi on, że roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Trafnie w tej sytuacji przyjął Sąd Rejonowy, iż nawet uwzględniając najkorzystniejszy dla strony powodowej początek biegu termu przedawnienia wyznaczony przez datę doręczenia postanowienia z dnia 13 kwietnia 2007 r. o odrzuceniu zażalenia na postanowienie o odrzuceniu apelacji, co nastąpiło w dniu 21 kwietnia 2007 r., termin przedawnienia upłynął w dniu 21 kwietnia 2010 r. Tymczasem powództwo w niniejszej sprawie zostało wniesione w 2014 r., a zatem już po upływie terminu przedawnienia.

Strona powodowa zarzuciła również w apelacji naruszenie przez Sąd Rejonowy art. 5 k.c. w kontekście uwzględnienia zarzutu przedawnienia. Sąd Okręgowy nie znalazł jednak podstaw do uznania, by zgłoszenie przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczenia powodów stanowiło nadużycie prawa i było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c.

Jak podkreśla się w orzecznictwie zarzut przedawnienia może być uznany za nadużycie prawa jedynie wyjątkowo, gdy indywidualna ocena okoliczności w rozstrzyganej sprawie wskazuje, że opóźnienie w dochodzeniu przedawnionego roszczenia jest spowodowane szczególnymi przesłankami uzasadniającymi to opóźnienie i nie jest ono nadmierne (orzeczenia Sądu Najwyższego III CKN 522/99, I CKN 204/2001 czy I CSK 238/11). Zasadą prawa cywilnego jest bowiem, iż roszczenia majątkowe, a takiego dochodził powód, ulegają przedawnieniu w terminach wskazanych przepisami kodeksu cywilnego i uprawnieniem zobowiązanego jest podniesienie zarzutu przedawnienia (art. 117 k.c.). Podniesienie zarzutu przedawnienia co do zasady nie stanowi więc nadużycia prawa.

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie nie występuje taka szczególna sytuacja. Przede wszystkim roszczenia, z którymi wystąpiła strona powodowa mogły powstać blisko 7 lat, a zatem opóźnienie w dochodzeniu tych roszczeń należy określić jako znaczne. Trzeba także zauważyć, że materiał dowodowy zebrany w sprawie nie wskazuje na żadne okoliczności, które uniemożliwiały stronie powodowej zgłoszenie roszczenia we właściwym czasie. Nic nie wskazuje by jakiekolwiek okoliczności leżące po stronie powodów lub inne natury obiektywnej nie stały na przeszkodzie zgłoszenia roszczenia w terminie. Sąd Okręgowy nie dostrzega tym samym w zachowaniu strony pozwanej żadnych przesłanek, które pozwalałaby na stwierdzenie, że zgłoszenie zarzutu przedawnienia stanowi z jej strony nadużycie prawa.

Nie jest trafny zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 233 k.p.c. Sąd Rejonowy prawidłowo dokonał oceny wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów przeprowadzonych w toku postępowania zgodnie ze swoim przekonaniem z zachowaniem logiki, opierając się również na doświadczeniu życiowym.

Prawidłowo ocenił Sąd I instancji, iż strona powodowa nie wykazała zarówno szkód, na które powoływała się w uzasadnieniu pozwu jak również związku przyczynowego między tymi szkodami a zwrotem wniosku o sporządzenie uzasadnienia.

Podkreślić należy, iż na obowiązek wykazania ciążył zgodnie z art. 6 k.c. na powodach. Między działaniem lub zaniechaniem a szkodą musi występować adekwatny związek przyczynowy, a zatem nie każdy związek przyczynowy może być podstawą odpowiedzialności lecz taki, który w określonych warunkach można uznać za typowy, w sposób normalny prowadzący do określonego skutku. Takiego skutku nie sposób przypisać zarządzeniu o zwrocie wniosku o sporządzenie uzasadnienia. Nie mogło ono prowadzić do pozbawienia powoda prawa do dwuinstancyjnego rozpoznania sprawy, gdyż nieuzyskanie przez powoda pisemnego uzasadnienia wyroku nie było przesłanką konieczną skutecznego złożenia apelacji. Powód jeszcze po otrzymaniu odmowy sporządzenia uzasadnienia miał otwarty termin do wniesienia apelacji, czego jednak nie uczynił.

Reasumując należy stwierdzić, iż Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, iż w niniejszej sprawie nie zostały wykazane wszystkie przesłanki warunkujące możliwość przyjęcia odpowiedzialności pozwanego i w związku z tym żądania zapłaty kwot wskazanych w pozwie.

Mając zatem na uwadze wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w wyroku.

Agnieszka Żegarska Bożena Charukiewicz Dorota Ciejek