Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Jacek Barczewski
Protokolant:	st. sekr. sąd. Marta Borowska

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2025 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa H. M., P. M. (1) i K. Ś.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej
z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Nidzicy z dnia
8 maja 2025 r., sygn. akt I C 447/24 oraz na skutek zażaleń powodów na postanowienia o kosztach procesu zawarte w punkcie IV tego wyroku,

uchyla zaskarżony wyrok w całości i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Nidzicy, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Jacek Barczewski

Sygn. akt IX Ca 894/25, IX Cz 284/25

UZASADNIENIE

Powodowie K. Ś., H. M. i P. M. (1) wnieśli pozew przeciwko (...) Zakładowi (...) na (...) S.A. z siedzibą w W. domagając się zasądzenia na rzecz każdego z nich kwot po 13.333 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 maja 2021 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenia na rzecz każdego z powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami z art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

W uzasadnieniu pozwu podnieśli, że ich ojciec M. M. przystąpił jako współubezpieczony do umowy grupowego ubezpieczenia na życie zawartej z pozwanym w przedsiębiorstwie pracodawcy żony – E. M. (1). E. M. (1) była uposażona do świadczenia z tytułu śmierci ubezpieczonego w całości.

W dniu 18 lutego 2021 r. M. M. zmarł, zaś pozwany odmówił spełnienia świadczenia przewidzianego w umowie wskazując, że współubezpieczony zataił podpisując oświadczenie rzeczywisty stan zdrowia. E. M. (1) zmarła w dniu 27 sierpnia 2024 r., zaś spadek po wymienionej z ustawy nabyli powodowie, każdy w 1/3 części.

W ocenie powodów, mając na uwadze zapewnienie pozwanego, że dotychczasowi ubezpieczeni i współubezpieczeni przechodzą do nowego ubezpieczyciela na zasadzie ciągłości ze zniesieniem tzw. ankiet medycznych, stanowisko o odmowie wypłacie uposażenia jest nieuzasadnione.

W odpowiedzi na pozew (...) Zakład (...) na (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wymieniony przyznał, że M. M. był objęty umową ubezpieczenia grupowego w (...) od 1 stycznia 2018 r. do dnia śmierci. Pozwany zaprzeczył jednak, aby powodom należało się świadczenie, a to z uwagi na okoliczność złożenia przez M. M. nieprawdziwego oświadczenia o stanie zdrowia. Wskazał nadto, że strona powodowa opiera swe twierdzenia na podstawie błędnej umowy ubezpieczenia, która w dacie śmierci M. M. już nie obowiązywała, albowiem od w grudnia 2019 r. wymieniony podlegał ubezpieczeniu grupowemu (...) potwierdzonym polisą (...).

Wyrokiem z 8 maja 2025 r. Sąd Rejonowy w Nidzicy:

I. zasądził od pozwanego na rzecz powódki K. Ś. kwotę 13.333 zł z odsetkami od dnia 28 maja 2021 r. do dnia zapłaty,

II. zasądził od pozwanego na rzecz powoda H. M. kwotę 13.333 zł z odsetkami od dnia 28 maja 2021 r. do dnia zapłaty,

III. zasądził od pozwanego na rzecz powoda P. M. (1) kwotę 13.333 zł z odsetkami od dnia 28 maja 2021 r. do dnia zapłaty,

IV. zasądził od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwotę 3.651 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,

V. zasądził od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwoty po 750 zł tytułem zwrotu pozostałych kosztów procesu wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sąd I instancji ustalił, że M. M. pozostawał ubezpieczony w (...) S.A. objęty umową ubezpieczenia grupowego w (...) od 1 stycznia 2018 r. do dnia śmierci, przy czym od 1 grudnia 2019 r. podlegał jako małżonek płatnika – E. M. (1), pracownika (...) Sp. z o.o. - ubezpieczeniu grupowemu (...) potwierdzonym polisą (...), zatwierdzonych uchwałą nr (...)z dnia 15 listopada 2018 r. poprzez podpisanie deklaracji przystąpienia w dniu 27 listopada 2019 r.

W treści formularza deklaracji o przystąpieniu do grupowego ubezpieczenia znajdowało się oświadczenie osoby przystępującej do ubezpieczenia, którego treść nie podlegała modyfikacji ani negocjacjom. Zgodnie z treścią niepodlegającej uzgodnieniu deklaracji M. M. podpisując formularz o przystąpieniu do grupowego ubezpieczenia u pozwanego jako współubezpieczony podpisał się pod znajdującym się na tym druku oświadczeniem, że nigdy nie zdiagnozowano u niego żądnej z wymienionych chorób, ani że nie jest w trakcie diagnostyki objawów chorobowych którejś z nich: miażdżycy, tętniaka aorty, zatorowości płucnej, zakrzepicy żylnej, choroby niedokrwiennej serca (choroby wieńcowej), zawału serca, zastawkowej wady serca, migotania przedsionków, jak też, iż w ciągu ostatnich 10 lat nie zdiagnozowano u niego żadnego nowotworu złośliwego, ani że nie jest w trakcie diagnostyki objawów nowotworu złośliwego.

W polisie nr (...) suma ubezpieczenia za śmierć osoby ubezpieczonej określona została na kwotę 50.000 zł. Jako uposażona w 100% wskazana została E. M. (1).

Do ubezpieczenia Grupowego zastosowanie miały Ogólne Warunki Ubezpieczenia na życie (...) opieką (dalej: OWU). Stosownie do punktu 36 OWU ubezpieczony bliski, który bezpośrednio przed przystąpieniem do ubezpieczenia 1/ nie był objęty innym ubezpieczeniem grupowym na życie w (...) S.A., 2/ był objęty innym ubezpieczeniem grupowym na życie w (...) S.A. krócej niż 12 miesięcy, w dniu podpisania deklaracji przystąpienia składa oświadczenie dotyczące zdrowia.

Zgodnie z punktem 42 i 43 OWU (...) S.A. nie ponosi odpowiedzialności za skutki okoliczności, które ubezpieczony był obowiązany podać, a których nie podał do wiadomości.

Sąd Rejonowy ustalił dalej, iż M. M. zmarł w dniu18 lutego 2021 r. Przyczyną zgonu wymienionego była choroba nowotworowa. E. M. (1) zmarła w dniu 27 sierpnia 2024 r., zaś spadek po wymienionej z ustawy nabyli: K. Ś., H. M. i P. M. (1), każdy w 1/3 części. Decyzjami z dnia 28 maja 2021 r. pozwany odmówił powodom wypłaty świadczenia z tytułu umowy grupowego ubezpieczenia na życie na podstawie punktu 42 i 43 OWU.

W ocenie Sądu I instancji powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Stan faktyczny ustalił on na podstawie dowodów z dokumentów, których treść nie była kwestionowana przez strony.

Sąd Rejonowy zaznaczył, że w świetle stanowiska pozwanego wyrażonego w odpowiedzi na pozew k. 69, jak też mając na uwadze załączoną do akt dokumentację, nie budzi wątpliwości okoliczność przystąpienia M. M., ojca powodów, do ubezpieczenia grupowego (...) jako małżonka płatnika – E. M. (2) od dnia 1 stycznia 2018 r. Podobnie fakt, że od 1 grudnia 2019 r. M. M. podlegał ubezpieczeniu grupowemu (...) potwierdzonego polisą (...), na skutek podpisania przez niego deklaracji przystąpienia w dniu 27 listopada 2019r. Nie była sporna nadto suma ubezpieczenia za śmierć osoby ubezpieczonej określona na kwotę 50.000 zł, jak też prawo uposażonej, tj. E. M. (1) do świadczenia w wysokości 100%. Poza sporem pozostawała nadto przyczyna śmierci M. M. w dniu 18 lutego 2021 r. Podobnie jak fakt śmierci E. M. (1) w dacie 27 sierpnia 2024 r. i kręgu spadkobierców po wymienionej.

Sąd I instancji wskazał dalej, że powodowie domagali się zapłaty na ich rzecz kwot po 13.333 zł z uwagi na wystąpienie zdarzenia objętego ubezpieczeniem – zgonu ojca - podnosząc, że M. M. podpisując deklarację o przystąpieniu do grupowego ubezpieczenia w firmie pozwanego pozostawał w błędzie, podobnie jak jego małżonka i pozostali pracownicy firmy (...) Sp. z o.o. w K., odnośnie obowiązywania zasad ciągłości ubezpieczenia, w tym wykluczenia co do określonych obowiązków w zakresie zdarzeń zaistniałych przed podpisaniem umowy. Z kolei pozwany kwestionował swą odpowiedzialność podnosząc, że w dacie śmierci M. M. objęty był on ubezpieczeniem grupowym (...) potwierdzonym polisą (...), a zatem twierdzenia strony powodowej uznać wypada za chybione.

Ze stanowiskiem pozwanego Sąd meriti zgodził się wyłącznie częściowo.

Faktem jest bowiem, że w dacie śmierci M. M. był on objęty umową ubezpieczenia grupowego (...) potwierdzoną polisą (...). Z tego też względu twierdzenia strony powodowej odnoszące się do stanu faktycznego sprzed 1 grudnia 2019 r. należy uznać za chybione, co skutkowało oddaleniem wniosków dowodowych o przesłuchanie świadków na okoliczności nie mające znaczenia dla rozpoznania sprawy.

Niezależnie od powyższego zwrócił Sąd uwagę – a co przyznał sam pozwany na k. 69 – że M. M. pozostawał objęty umową ubezpieczenia grupowego w (...) od 1 stycznia 2018 r. W takiej natomiast sytuacji nie sposób pominąć treści punktu 36 OWU (...), zgodnie z którym ubezpieczony bliski, który bezpośrednio przed przystąpieniem do ubezpieczenia 1/ nie był objęty innym ubezpieczeniem grupowym na życie w (...) S.A., 2/ był objęty innym ubezpieczeniem grupowym na życie w (...) S.A. krócej niż 12 miesięcy, w dniu podpisania deklaracji przystąpienia składa oświadczenie dotyczące zdrowia.

Powyższe oznacza w ocenie Sądu Rejonowego, że bliski, który bezpośrednio przed przystąpieniem do ubezpieczenia był objęty innym ubezpieczeniem grupowym na życie w (...) S.A. dłużej niż 12 miesięcy, nie był obowiązany składać oświadczenia o stanie zdrowia. Mając zatem na względzie, że wedle okoliczności przyznanej przez pozwanego, M. M. był objęty ubezpieczeniem grupowym na życie od 1 stycznia 2018 r., nie miał do niego zastosowania obowiązek z punkt 36 OWU.

Jest to o tyle istotna okoliczność, że pozwany odmawiając wypłaty odszkodowania w decyzji z dnia 28 maja 2021 r. powoływał się na fakt odstąpienia przez M. M. od udzielenia wszystkich istotnych informacji w oświadczeniu dotyczącym stanu jego zdrowia rzutujących na zakres odpowiedzialności ubezpieczającego. Pozwany pominął jednakże, że M. M. podpisując deklarację przystąpienia do ubezpieczenia w dacie 27 listopada 2019 r. nie był obowiązany w świetle treści punktu 36 OWU (...), składać oświadczenia o stanie swego zdrowia. Nie można tym samym zarzucać mu, że nie udzielił wymaganych informacji w tym zakresie, jak też czynić podstawą odmowy przyznania odszkodowania tej właśnie okoliczności.

Sąd I instancji zwrócił też uwagę, że treść deklaracji o przystąpieniu do ubezpieczenia była sporządzona na gotowym druku, którego zapisy nie podlegały modyfikacji ani negocjacjom. Oznacza to, że M. M. nie miał możliwości ingerować w jej zapisy. Z samego zatem faktu podpisania przez wymienionego deklaracji, (a co za tym idzie znajdujących się w nim oświadczeń), nie można wywodzić negatywnych skutków dla wymienionego – uprawnionego. Podkreślić wszak wypada, że oświadczenie dotyczące stanu zdrowia stanowiło integralną część deklaracji. Osoby przystępujące do ubezpieczenia nie składały oddzielnego podpisu pod konkretnymi oświadczeniami, a tylko jeden – pod samą deklaracją. Brak modyfikacji formularza i dostosowania jego treści do konkretnej grupy klientów obciąża pozwanego jako profesjonalistę. Tym bardziej, że warunki techniczne w bieżących czasach nie stoją na przeszkodzie wprowadzeniu tego typu rozwiązań.

Stanowisko to jest tym bardziej zasadne, jeśli zważy się, że poza wskazanymi oświadczeniami pozwany nie żądał od M. M. szczegółowych danych na temat jego zdrowia (poprzez np. wypełnienie ankiet medycznych, czy dostarczenie dokumentacji). W tej sytuacji stwierdził Sąd Rejonowy, że wymieniony został pozbawiony przez pozwanego jasnej, konkretnej i zupełnej informacji co do zakresu rzeczywistej ochrony ubezpieczeniowej.

Zdaniem Sądu I instancji pozwany nie powoływał się na okoliczność podania nieprawdziwych danych przez M. M. w okresie przed podpisaniem deklaracji z dnia 27 listopada 2019 r., co prowadzi do wniosku, iż nie miał on wątpliwości odnośnie prawidłowości i prawdziwości złożonych przez niego oświadczeń na potrzeby umowy ubezpieczenia obowiązującej przed 1 grudnia 2019 r.

Z tego też względu uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie, w związku z czym rozstrzygnął jak w punktach I – III wyroku. Zaznaczył, że roszczenie nie było kwestionowane przez pozwanego co do wysokości. Łączna wysokość świadczenia stanowiła kwotę 50.000 zł, przyjmując jednak, że każdy E. M. (1) była uposażona w 100%, zaś spadek po niej przypadł K. Ś., P. M. (2) i H. M. w udziale po 1/3 części, to należało – na mocy art. 805 k.c. i art. 829 k.c. – zasądzić od pozwanego na rzecz każdego z powodów żądane przez nich kwoty po 13.333 zł. Od powyższych kwot – na mocy art. 481 k.c. – Sąd zasądził ustawowe odsetki za opóźnienie od dnia 28 maja 2021 r. do dnia zapłaty (punkt I - III wyroku).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800 ze zm.), zasądzając od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwotę 3.600 zł, stanowiącą opłatę za czynności zawodowego pełnomocnika powoda – radcy prawnego. Uznał bowiem, że współuczestnikom materialnym, reprezentowanym przez tego samego profesjonalnego pełnomocnika procesowego, sąd przyznaje zwrot kosztów w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu jednego pełnomocnika. Jednocześnie zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwoty po 750 zł tytułem kosztów procesu w związku z uiszczonymi opłatami od pozwu. O odsetkach od wskazanych kwot orzekł na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. (punkt IV i V wyroku).

Apelację od całości wyroku z 8 maja 2025 r. wywiódł pozwany, zarzucając:

1. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia:

a). art. 229 k.p.c. poprzez nieprawidłowe przyjęcie, że M. M. był objęty umową ubezpieczenia grupowego w (...) SA od 1 stycznia 2018 r. do dnia śmierci, bo zdaniem Sądu pozwany przyznał taką okoliczność i zdaniem sądu w świetle dokumentów taka data nie budziła wątpliwości, podczas gdy:

- pozwany nie przyznawał takiej okoliczności - wskazanie w odpowiedzi na pozew daty 01.01.2018 r. stanowiło omyłkę,

- powodowie w pozwie w zakresie ubezpieczenia M. M. powoływali się na stan faktyczny zaczerpnięty ze sprawy rozpoznawanej przez Sąd Rejonowy w Nidzicy o sygn. I C 349/22, która dotyczyła całkowicie innych okoliczności,

- następnie w replikach na odpowiedź na pozew powodowie wyraźnie zaprzeczyli twierdzeniom pozwanego z odpowiedzi na pozew i wskazali, że prawidłową datą pierwszego objęcia M. M. ubezpieczeniem w (...) SA jest data 01.01.2019 r.,

- pozwany nie kwestionował wskazanej przez Powodów daty 01.01.2019 r. jako daty pierwszego objęcia M. M. pierwszym ubezpieczeniem w (...) SA, gdyż jest to data prawidłowa fakt objęcia M. M. ubezpieczeniem od 01.01.2019 r. wynikał z całokształtu okoliczności i z dokumentów (przede wszystkim decyzji z dnia 28.05.2021 r. - załączonej do pozwu i replik powodów z dni 04.02.2025 r.),

zatem pozwany nie mógł przyznać daty 01.01.2018 r. i z pewnością nie można uznać aby data 01.01.2018 r. nie budziła żadnych wątpliwości, a już z pewnością nie można podzielić zapatrywania sądu, że wskazanie w odpowiedzi na pozew daty 01.01.2018 r. stanowiło przyznanie faktu objęcia M. M. ubezpieczeniem w tym dniu skoro przede wszystkim w rzeczywistości M. M. został po raz pierwszy objęty ubezpieczeniem pozwanego od 01.01.2019 r., a powodowie nie podnosili faktu objęcia M. M. ubezpieczeniem u Pozwanego od 01.01.2018 r. dla polisy nr (...) wyraźnie wskazując, że prawidłową datą jest 01.01.2019 r.

b). art. 233 § 1 kpc przez wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków z niego niewynikających tj. że M. M. po raz pierwszy był objęty ubezpieczeniem na życie u pozwanego od dnia 01.01.2018 r. podczas gdy jak wynika z twierdzeń stron i zgromadzonego materiału dowodowego M. M. był ubezpieczony po raz pierwszy u pozwanego od 01.01.2019 r. (polisa nr (...)), a w konsekwencji błędne ustalenie, że M. M. nie musiał składać deklaracji o stanie zdrowia przystępując do umowy o polisie (...) (ubezpieczenie (...)),

c). art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 230 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę dowodów i pominięcie że po złożeniu odpowiedzi na pozew, każdy z powodów złożył replikę na odpowiedź na pozew, w której zakwestionował twierdzenia pozwanego i wskazał, że prawidłową datą pierwszego objęcia M. M. ubezpieczeniem u Pozwanego był 01.01.2019 r. (polisa nr (...)), a pozwany twierdzeniu temu jako prawdziwemu nie zaprzeczał w dalszej treści procesu,

d). art. 233 § 1 kpc przez wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków z niego niewynikających tj. że w polisie nr (...) suma ubezpieczenia za śmierć osoby ubezpieczonej określona została na kwotę 50 000 zł, podczas gdy jak wynika z treści polisy suma ubezpieczenia została ustalona na kwotę 42 000 zł,

e). art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez nieprawidłowe ustalenie, że powodowie sprostali ciążącemu na nich obowiązkowi dowodowemu i wykazali zasadność powództwa, podczas gdy jak wynika z zebranego materiału dowodowego powodowie wyraźnie wskazali, że M. M. po raz pierwszy został objęty ubezpieczeniem u Pozwanego (polisa nr (...)) w dniu 01.01.2019 r., co znajduje również potwierdzenie w decyzji z dnia 28.05.2021 r. i systemie elektronicznym Pozwanego, a w konsekwencji winno prowadzić do wniosku, że M. M. musiał złożyć deklarację przystąpienia bo podlegał pod ubezpieczenie w (...) SA krócej niż 12 miesięcy, a złożona przez M. M. deklaracja zwierała nieprawdziwe oświadczenia, co finalnie winno prowadzić do wniosku, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie,

f). Błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że pozwany przyznał, ze M. M. był objęty umową ubezpieczenia grupowego w (...) SA od 01.01.2018 r., podczas gdy wskazanie daty 01.01.2018 r. nie stanowiło przyznania faktu a było jedynie omyłką pisarską i w świetle całokształtu twierdzeń stron i zebranych dowodów nie można uznać aby było to przyznanie faktu i aby nie budziło wątpliwości,

g). art. 233 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę dowodów i pominięcie faktu, że M. M. składając deklarację przystąpienia do umowy ubezpieczenia na życie u Pozwanego (potwierdzonej polisą (...)) złożył niezgodne z prawdą oświadczenie dotyczące stanu swojego zdrowia, co w konsekwencji winno prowadzić do oddalenia powództwa w całości,

h). art. 233 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę dowodów prowadzącą do błędu w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że M. M. pozostawał ubezpieczony w (...) SA umową ubezpieczenia grupowego od dnia 01.01.2018 r. podczas gdy M. M. pozostawał ubezpieczony w (...) SA pierwszą umową ubezpieczenia grupowego od dnia 01.01.2019 r., co w dalszej kolejności doprowadziło do błędnego uznania, że M. M. nie był zobowiązany do składania oświadczenia o stanie zdrowia o którym mowa w pkt. 36 OWU (...), podczas gdy przy prawidłowo ustalonym stanie faktycznym Sąd winien był stwierdzić, że M. M. przystępując do ubezpieczenia potwierdzonego polisą nr (...) zobowiązany był do złożenia deklaracji, a skoro złożona przez niego deklaracja zwierała nieprawdziwe informacje to winno to prowadzić do oddalenia powództwa w całości,

i). nierozpoznanie istoty sprawy poprzez oparcie rozstrzygnięcia jedynie na błędnym przekonaniu Sądu, że przyznany w sprawie jest fakt przystąpienia M. M. po raz pierwszy do umowy ubezpieczenia u Pozwanego (potwierdzonej polisą nr (...)) w dniu 01.01.2018 r. i uznanie, że nie musiał on składać deklaracji przystąpienia, podczas gdy nie był to fakt przyznany, gdyż bezsprzeczne w sprawie było to, że M. M. przystąpił do tejże umowy po raz pierwszy w dniu 01.01.2019 r., a zatem zobowiązany był on do złożenia deklaracji przystąpienia i ponosił skutki złożenia nieprawdziwego oświadczenia.

W oparciu o powyższe zarzuty pozwany wniósł o:

1. dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z wydruku z sytemu informatycznego pozwanego K. (...)celem wykazania faktu, że M. M. po raz pierwszy został objęty ubezpieczeniem u Pozwanego (polisa nr (...)) w dniu 01.01.2019 r., że M. M. przystępując do umowy grupowego (...) (potwierdzonej polisą nr (...)) był objęty innym ubezpieczeniem (potwierdzonym polisą nr (...)) krócej niż 12 miesięcy; że M. M. przystępując do umowy potwierdzonej polisą nr (...) był zobowiązany do złożenia deklaracji przystąpienia,

2. uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie w zakresie kosztów postępowania apelacyjnego;

ewentualnie: zmianę wyroku w zaskarżonej części i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonym zakresie oraz zasądzenie od Powodów na rzecz Pozwanego kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za I instancję według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, a także o zasądzenie od Powodów na rzecz Pozwanego kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancje według norm przepisanych.

W trzech oddzielnych, jednobrzmiących odpowiedziach na apelację, powodowie wnieśli o jej oddalenie, zasądzenie na rzecz każdego z nich kosztów procesu za instancję odwoławczą według norm przepisanych, pominięcie jako spóźnionego wniosku dowodowego zawartego w apelacji ubezpieczyciela, a także dopuszczenie dowodu z zeznań pięciorga świadków na okoliczności wskazane w punktach 4 odpowiedzi na apelację.

Powodowie złożyli nadto trzy oddzielne, jednobrzmiące zażalenia na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie IV wyroku z 8 maja 2025 r., zarzucając:

- naruszenie art. 98 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i brak przyznania od pozwanego na rzecz powoda, który wygrał proces w 100%, zwrotu kosztów procesu w postaci kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 złotych,

- naruszenie art. 219 k.p.c. w związku z art. 98 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie - mimo, iż każdą z trzech spraw objętych wyrokiem była odrębną sprawą, objętą odrębnym pozwem a połączoną jedynie dla przyspieszenia postępowania,

- naruszenie § 2 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku przez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że w niniejszej sprawie powódce reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego, należało przyznać jedynie zwrot kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 3.600 złotych solidarnie wraz z pozostałymi powodami, odpowiadającej wynagrodzeniu jednego pełnomocnika, podczas gdy współuczestnikom formalnym, reprezentowanym przez jednego pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym, należy się zwrot kosztów procesu obejmujących jego wynagrodzenie ustalone odrębnie w stosunku do każdego współuczestnika.

W oparciu o te zarzuty wnieśli o zmianę zaskarżonego postanowienia przez zasądzenie na rzecz każdego z nich kwot po 3.600 zł z odsetkami tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i po 17 zł tytułem opłat od pełnomocnictw, a także zasądzenie na ich rzecz od pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie zażaleń.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego skutkowała uchyleniem zaskarżonego wyroku w całości i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Nidzicy, przy pozostawieniu temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej.

Sąd odwoławczy podziela bowiem tę część zarzutów środka odwoławczego, w której zaakcentowano okoliczności nierozpoznania istoty sprawy.

Faktem jest, że postępowanie przed sądem drugiej instancji skonstruowane jest przy zastosowaniu modelu apelacji pełnej, w którym możliwość skorzystania z tego środka zaskarżenia nie jest ograniczona jedynie do określonych w kodeksie podstaw apelacyjnych, lecz dzięki jego wniesieniu możliwe jest nawet wprowadzenie do postępowania nowego materiału dowodowego i faktycznego (art. 382 k.p.c.).

Jednakże do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi nie tylko wtedy, gdy wydane przez sąd pierwszej instancji orzeczenie nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, bądź gdy sąd zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów stron z powodu bezpodstawnego przyjęcia, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie, ale również w sytuacji, w której sąd pierwszej instancji dokonał oceny prawnej roszczenia bez oparcia jej o właściwie ustaloną podstawę faktyczną i w sprawie zachodzi potrzeba poczynienia po raz pierwszy niezbędnych ustaleń faktycznych. Skorzystanie w takim wypadku z możliwości uzupełnienia postępowania dowodowego przez sąd drugiej instancji godziłoby w zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego, zagwarantowaną w art. 176 Konstytucji (por. postanowienia SN z 24.01.2017 r., V CZ 92/16, z 10.05.2024 r., III CZ 116/23).

Podzielając powyższe zapatrywania wskazać należy, że Sąd Rejonowy oparł swe rozstrzygnięcie o nieprawidłową konstatację przyznania przez pozwanego, iż M. M. był ubezpieczony w pozwanym Zakładzie od 1 stycznia 2018 r. Rzeczywiście, gdyby okoliczność taka miała miejsce, to wobec treści punktu 36 OWU (...) (k. 252-256), bliski ubezpieczonego nie musiałby składać dodatkowo oświadczenia o stanie zdrowia i prowadzenie postepowania dowodowego byłoby zbędne.

Zgodnie z art. 229 k.p.c., nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości. Przyznanie może nastąpić poprzez oświadczenie złożone na rozprawie bądź też w piśmie procesowym i dotyczyć pojedynczego faktu lub też wielu okoliczności. Jednakże fakt, który ma podlegać przyznaniu, powinien być jednoznacznie określony, gdyż tylko wtedy może zostać potwierdzony przez stronę przeciwną jako zgodny z prawdą (zob. wyrok SN z 2.8.2000 r., I PKN 749/99). Przyznanie nie może też budzić wątpliwości i podlega ocenie sądu przez odniesienie do całokształtu okoliczności sprawy (tak SN w wyroku z 18.10.2013 r., III CNP 28/12).

Oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie sposób było dojść do wniosku o przyznaniu przez pozwanego objęcia M. M. grupowym ubezpieczeniem na życie od 1 stycznia 2018 r. Po pierwsze, sami powodowie w pismach złożonych po wniesieniu odpowiedzi na pozwy wskazali, że ich ojciec był po raz pierwszy objęty takim ubezpieczeniem u pozwanego od 1 stycznia 2019 r. (k. 81 v., 165 v., 274 v.). Po drugie, w przypadku pozwu P. M. (1), w odpowiedzi na pozew – złożonej przez innego pełnomocnika – niż w przypadku pozostałych powodów, próżno szukać zapisu o objęciu M. M. ubezpieczeniem od 1 stycznia 2018 r. Wręcz przeciwnie, wedle twierdzeń tam zawartych, wyżej wymieniony przystąpił do ubezpieczenia (...) w dniu 27.11.2019 r. (k. 240). Po trzecie wreszcie, na przyjęcie daty 1 stycznia 2018 r. jako daty przystąpienia M. M. do ubezpieczenia grupowego w (...) nie wskazuje żaden z przeprowadzonych w sprawie dowodów.

W tych okolicznościach zarzuty naruszenia art. 229 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 230 k.p.c. okazały się zasadne w części dotyczącej arbitralności twierdzeń o przyznaniu przez apelującego wskazanego wyżej faktu. Konstatacja ta przesądza o nierozpoznaniu istoty sprawy przez Sąd Rejonowy (art. 386 § 4 k.p.c.), gdyż konstrukcja oparcia rozstrzygnięcia o jedno błędne założenie doprowadziła do uwzględnienia roszczeń powodów bez zbadania innych przesłanek wykazujących bądź unicestwiających ich żądania.

Należy przy tym z całym naciskiem podkreślić, że niniejsze sprawy nie są identyczne pod względem faktycznym i prawnym z postępowaniem toczącym się pod sygn. I C 349/22 Sądu Rejonowego w Nidzicy (IX Ca 1281/23 Sądu Okręgowego w Olsztynie), co błędnie starali się uwypuklić powodowie. Dość wyjaśnić, iż w tej prawomocnie zakończonej sprawie uposażone dochodziły od pozwanego zapłaty z polisy A. C. (1) o nr (...), do której zastosowanie miały OWU zatwierdzone uchwałą nr (...)z 24.11.2016 r. Ubezpieczony przystąpił do grupowego ubezpieczenia pracowniczego typu P (...) od 1 stycznia 2018 r., a zmarł 19.10.2019 r. (por. kopia uzasadnienia w sprawie I C 349/22 – k. 37-38). Tymczasem w przypadku ojca powodów sytuacja jest o tyle odmienna, że zmarł on 18.02.2021 r., kiedy to z całą pewnością nie był objęty ochroną z polisy nr (...) (niespornie obowiązywała ona w okresie 01.01.2019-30.11.2019; por. wydruk z k. 376, okoliczności przyznane przez powodów na k. 81 v., 165 v., 274 v.). Po zakończeniu poprzedniego ubezpieczenia M. M. przystąpił do grupowego ubezpieczenia (...) w dniu 27.11.2019 r. (k. 73-74), gdzie ochrona ubezpieczeniowa rozpoczęła się 01.12.2019 r. i wynikała z polisy nr (...). Co istotne, do wzmiankowanej umowy zastosowanie miały inne OWU niż rozpatrywane w sprawie I C 349/22, tj. OW Grupowego (...) zatwierdzone uchwałą zarządu pozwanego nr (...) z 05.11.2018 r. (k. 75-78).

Roztrząsając materiał dowodowy, Sądy obu instancji w sprawie z powództw A. i A. C. (2) oceniały zatem zapisy zupełnie innych OWU i deklaracji przystąpienia do innego ubezpieczenia, niż stanowiące podstawę powództw w niniejszym procesie. Nie sposób zatem bezkrytycznie odnosić wszystkich poczynionych tam ustaleń do realiów przedmiotowego sporu.

Co także godne uwagi, ubezpieczenie stwierdzone polisą nr (...) miało obejmować pracowników firmy (...) Spółki z o.o. w K. (por. uzasadnienie wyroku w sprawie I C 349/22 i wydruk z k. 376). Tymczasem ubezpieczenie z polisy nr (...) zawarte zostało przez ubezpieczającego (...) Spółkę z o.o. z siedzibą w O. (k. 257, 258-259). Trudno zatem bezkrytycznie przyjmować, iż zaistniała ciągłość ubezpieczenia skutkująca zwolnieniem M. M. z obowiązku złożenia oświadczenia dotyczącego zdrowia. O ile bowiem w sprawie I C 349/22 prawomocnie ustalono, że ubezpieczenie potwierdzone polisą (...) stanowiło kontynuację ubezpieczenia w TU (...), co zwalniało z obowiązku złożenia oświadczeń o stanie zdrowia, to jednak wykazano w tamtej sprawie, że A. C. (1) pozostawał w stosunku ubezpieczenia z pozwanym od 01.01.2018 r. Tymczasem w niniejszym postępowaniu brak jest jakiegokolwiek dowodu, by M. M. objęty był na zasadzie ciągłości ubezpieczeniem od daty wcześniejszej, niż 01.01.2019 r.

W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy w żaden sposób nie był uprawniony do stwierdzenia, że bliski ubezpieczonego był objęty innym grupowym ubezpieczeniem na życie pozwanego dłużej niż 12 miesięcy wyłącznie na podstawie rzekomego przyznania. Brak poczynienia kluczowych ustaleń w tym przedmiocie na podstawie innych dowodów powoduje, że w sprawie zachodziłaby potrzeba poczynienia po raz pierwszy niezbędnych ustaleń faktycznych w postępowaniu apelacyjnym, co godziłoby w zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego.

Rację ma przy tym pozwany wywodząc, iż to na powodach spoczywał ciężar wykazania powyższej okoliczności (art. 6 k.c.). W prawie są jednak spadkobiercy uposażonej wskazując, że na okoliczność udowodnienia ciągłości ubezpieczenia złożyli szereg wniosków dowodowych, które Sąd Rejonowy niezasadnie pominął. Gdyby bowiem ustalono po przeprowadzenia dowodów z pisma z 18.04.2025 r. (k. 320), że M. M. skorzystał z dobrodziejstwa ciągłości ubezpieczenia po zmianie ubezpieczyciela od 01.01.2018 r., a następnie umowa potwierdzona polisą nr (...) stanowiła niejako kontynuację umowy z polisy nr (...), to wyłączone zostałyby ograniczenia odpowiedzialności pozwanego wynikające z punktów 42, 43 w zw. z 36 OWU (...)

Jak już jednak wyżej wskazano, przeprowadzenie tych dowodów po raz pierwszy w instancji odwoławczej byłoby w okolicznościach sprawy niedopuszczalne, co skutkowało wydaniem orzeczenia kasatoryjnego (art. 386 § 4 w zw. z art. 108 § 2 k.p.c.).

Rozstrzygnięcie takie czyni zbędnym odniesienie się do zarzutów zażaleń, gdyż uchylenie dotyczyło również postanowienia o kosztach procesu. Na marginesie można wskazać jedynie, że wobec wytoczenia trzech oddzielnych powództw i rozpoznania de facto trzech odrębnych spraw, zarzuty środków odwoławczych powodów nie wydają się być chybione.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji przeprowadzi postępowanie dowodowe w zakresie dotychczas pominiętym, ustali stan faktyczny z uwzględnieniem jego wyniku i w razie przyjęcia, że M. M. był objęty ubezpieczeniem u pozwanego przez okres co najmniej 12 miesięcy przed 01.12.2019 r. (tj. datą zawarcia umowy potwierdzonej polisą nr (...)) oceni, czy zaktualizowały się przesłanki wypłaty odszkodowania powodom, jako spadkobiercom uposażonej.

SSO Jacek Barczewski