Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Bożena Charukiewicz (spr.)
Sędziowie:	SO Krystyna Skiepko SO Dorota Ciejek
Protokolant:	st. sekr. sąd. Marta Borowska

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2018 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy O.

przeciwko Wspólnocie Lokalowej przy placu (...) w O.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 7 czerwca 2017 r., sygn. akt X C 3552/16,

I. oddala apelację,

II. zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Krystyna Skiepko Bożena Charukiewicz Dorota Ciejek

Sygn. akt IX Ca 952/17

UZASADNIENIE

Powódka Gmina O. wniosła o zasądzenie od Wspólnoty Lokalowej przy Pl. (...) kwoty 9.482,21 zł wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia 4 lipca 2016 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wskazała, że jest właścicielem nieruchomości położonej w O. przy ul. (...), oznaczonej jako działka nr (...), na której pozwana zlokalizowała tablicę reklamową, w związku z czym powinna zapłacić powódce wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z gruntu. Za okres od 31 sierpnia 2008 r. do 29 lutego 2016 r. powódce należy się kwota 13.455,91 zł ustalona na podstawie wysokości opłat ustalanych za zajmowanie gruntu Gminy na tego rodzaju cele. Dochodzona kwota stanowi zaległość w zapłacie pozwanej z tego tytułu.

Pozwana Wspólnota Lokalowa przy Pl. (...) wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenia na jej rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu podniosła zarzut przedawnienia oraz zakwestionowała wysokość stawek opłat wskazanych przez Gminę. Podniosła, iż jest posiadaczem w dobrej wierze spornej działki. Sytuację prawną między stronami reguluje porozumienie, na mocy którego Wspólnota zobowiązała się do wykonania parkingu i chodnika na rzecz Gminy, w zamian za możliwość wybudowania śmietnika częściowo na nieruchomości powódki. Zakwestionowała stawki określone przez powódkę, uznając je za dowolne i zawyżone. Wyjaśniła, że uiszczona przez nią kwota 4.000 zł nie była uznaniem roszczenia, a próbą ugodowego załatwienia sporu. W ocenie pozwanej roszczenie powódki jest w części przedawnione, bowiem Gmina występuje w niniejszej sprawie w charakterze przedsiębiorcy, w związku z czym ma zastosowanie trzyletni termin przedawnienia.

Wyrokiem z dnia 7 czerwca 2017 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie oddalił powództwo i orzekł, że strony pozostają przy poniesionych przez siebie kosztach procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że w latach 90. strony zawarły ustne porozumienie, w którym Wspólnota zobowiązała się do budowy parkingu i chodnika dla Gminy, w zamian za możliwość korzystania z części gminnego gruntu, na którym ulokowany jest śmietnik. Od momentu wybudowania śmietnika, przez co najmniej 15 lat, powódka nie dochodziła żadnych roszczeń od pozwanej.

Pismem z dnia 3 czerwca 2016 r. Gmina wezwała Wspólnotę do zapłaty wynagrodzenia tytułem bezumownego korzystania z rzeczy. Pozwana dokonała zapłaty na rzecz powódki kwoty 4.000 zł w celu ugodowego załatwienia sporu i w związku z propozycją dzierżawy spornej nieruchomości.

W ocenie Sądu Rejonowego między stronami sporu istniało porozumienie, co do korzystania przez pozwaną z części nieruchomości powódki, w zamian za wybudowanie chodnika i parkingu na rzecz Gminy. Na istnienie porozumienia wskazywał, zdaniem Sądu Rejonowego, fakt, że powódka przez kilkanaście lat nie dochodziła należności z tytułu bezumownego korzystania z jej nieruchomości. Postawa właściciela, który wbrew istniejącej umowie dochodzi swoich praw pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.) i prowadzi do oddalenia powództwa. Zdaniem Sądu Rejonowego słusznym był również zarzut przedawnienia, gdyż powódka dochodziła należności związanej z działalnością gospodarczą. Zarzuty pozwanej dotyczące kwestii wysokości stawek wynagrodzenia za bezumowne korzystanie Sąd Rejonowy uznał za bezprzedmiotowe. Przyjął, że wpłata kwoty 4.000 zł nie była uznaniem roszczenia, a próbą polubownego załatwienia sporu. Sąd I instancji uznał, że pozwana była posiadaczem samoistnym w dobrej wierze fragmentu nieruchomości powódki. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c.

Powyższy wyrok w części, tj. oddalającej powództwo co do kwoty 4.260,53 zł i kosztów procesu zaskarżyła powódka. W apelacji zarzuciła:

1.naruszenie prawa materialnego, to jest art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. przez błędną jego wykładnię polegającą na uznaniu, że skoro pozwana jest posiadaczem samoistnym w dobrej wierze części nieruchomości powódki zabudowanej śmietnikiem pozwanej, roszczenie powódki jest nieuzasadnione, choć pozwana korzystała z gruntu należącego do powodowej Gminy O., na którym posadowione był również nośniki z tablicami informacyjno-reklamowymi, podczas gdy prawidłowa wykładnia winna doprowadzić do konkluzji, że sam fakt, iż reklamy stoją na gruncie powódki bez uzyskania przez pozwaną tytułu prawnego do tego gruntu świadczy o tym, że pozwana korzystała w spornym okresie z gruntu powódki i stanowi o bezumownym korzystaniu z gruntu, rodzącym obowiązek pozwanej zapłaty na rzecz powódki przewidzianego w art. art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. wynagrodzenia;

2. naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie:

a) art. 232 zd. pierwsze k.p.c. przez błędne przyjęcie, że roszczenie powódki dotyczy wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z tej części gruntu powódki, na którym pozwana - jako posiadacz samoistny w dobrej wierze - posadowiła część śmietnika, podczas gdy z przedłożonych dowodów wynika, że powódka jest właścicielem gruntu, na którym pozwana ustawiła także nośnik z dwustronną tablicą reklamową i w ten sposób w okresie od dnia 31 października 2008r. do dnia 22 stycznia 2016r. korzystała z tego gruntu oraz, że korzystanie z gruntu było bez tytułu prawnego i z bezumownym korzystaniem z gruntu wiąże się leżący po stronie pozwanej obowiązek zapłaty ustalonego przez powódkę wynagrodzenia;

b) art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnej oceny przez Sąd pierwszej instancji zgromadzonego materiału dowodowego, polegający na pominięciu przy dokonywaniu tej oceny nie zakwestionowanych przez stronę pozwaną dowodów z dokumentów przedłożonych przez powódkę, z których wynika, że pozwana korzystała z gruntu powódki przez ustawienie na nim tablic reklamowych usuniętych przez pozwaną w dniu 22 stycznia 2016r. i nie wyjaśnieniu w uzasadnieniu wyroku przyczyn tego pominięcia;

- co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia przez Sąd pierwszej instancji, że powódce nie przysługuje ochrona jej prawa wynikającego z treści przepisów art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. i oddalenie zgłoszonego roszczenia w całości;

3. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez błędne przyjęcie, że powódka dochodzi wobec pozwanej jedynie wynagrodzenia za korzystanie z gruntu znajdującego się pod częścią śmietnika pozwanej, podczas gdy z prawidłowo zebranego materiału dowodowego wynika, że powódka dochodziła przede wszystkim należności związanych z bezumownym korzystaniem przez pozwaną z gruntu, na którym ustawiona była tablica reklamowa i w konsekwencji faktyczne pominięcie tego roszczenia powódki.

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej Wspólnoty Lokalowej przy ul. (...) w O. na rzecz powodowej Gminy O. kwoty 4.260,53 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 4 lipca 2016r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego, za obie instancje według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Wprawdzie trafność rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego nie została przez powódkę skutecznie podważona, jednak nie można jednocześnie odmówić stronie powodowej racji co do niektórych zarzutów podniesionych w apelacji.

Podkreślić przede wszystkim należy, że zgłoszone w pozwie żądanie powódki w niniejszej sprawie dotyczyło wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwaną z nieruchomości powódki przez posadowienie tablicy reklamowej. Tymczasem pozwana w odpowiedzi na pozew podniosła istnienie porozumienia, ale tylko co do posadowienia na gruncie Gminy śmietnika. Pozwana nie zakwestionowała, że taka tablica była posadowiona na gruncie powódki bez tytułu prawnego i że w związku z tym należy się jej wynagrodzenie za bezumowne korzystanie.

Sąd Rejonowy nie rozpoznał zaś całości żądań pozwu, gdyż jego ustalenia faktyczne i ocena prawna ograniczyły się do ustalenia istnienia pomiędzy stronami porozumienia co do postawienia śmietnika częściowo na gruncie Gminy. Brak było jakichkolwiek ustaleń dotyczących tablicy reklamowej. W istocie nie rozpoznał istoty sprawy. Dlatego Sąd Okręgowy, który jest sądem merytorycznym, poczynił dodatkowe ustalenia faktyczne i dokonał ich oceny prawnej.

Roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, przewidziane w art. 224 i 225 k.c. należy do roszczeń uzupełniających, przysługujących właścicielowi w razie władania jego rzeczą przez osobę nieposiadającą skutecznego wobec niego tytułu prawnego. Mają one na celu przywrócenie właścicielowi równowagi ekonomicznej, naruszonej bezprawnym wkroczeniem w sferę jego własności. Roszczenia uzupełniające mają charakter obligacyjny. Mają zastosowanie do rozliczeń pomiędzy właścicielem i posiadaczem w stosunkach bezumownych, wyprzedzają regulacje dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia. Przesłankami ich dochodzenia są: brak tytułu do posiadania rzeczy, powstanie roszczenia windykacyjnego oraz korzystanie z rzeczy, pobieranie pożytków, odpowiedzialność za uszkodzenie, zniszczenie lub utratę. Wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy łączy w sobie pierwiastki roszczenia odszkodowawczego, jak zwrot kosztów poniesionych przez właściciela w związku z koniecznością korzystania z cudzej rzeczy lub utraty korzyści, które uzyskałby w razie oddania rzeczy w najem lub dzierżawę oraz roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, obejmującego wydanie korzyści uzyskanych przez posiadacza w wyniku korzystania z cudzej rzeczy. Możliwość dochodzenia tych roszczeń nie została uzależniona od tego, czy właściciel w rzeczywistości poniósł jakiś uszczerbek, a posiadacz odniósł korzyść (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1998 r., III CZP 62/97, OSNC 1998, nr 6, poz. 91 i postanowienie z dnia 22 czerwca 2016 r., III CZP 12/16, niepubl.).

Zgodzić się należy z powódką, że pozwana bez tytułu prawnego korzystała z części nieruchomości powódki umieszczając na niej, bez porozumienia z powódką, tablicę reklamową dwustronną. Żądanie powódki wynagrodzenia za bezumowne korzystanie za okres od 28 września 2013r. do 22 stycznia 2016r. jest zatem co do zasady usprawiedliwione. Ale aby uwzględnić w całości żądanie pozwu powództwo powinno być udowodnione nie tylko co do zasady, ale i wysokości. Powódka zaś nie sprostała temu obowiązkowi.

Podkreślić należy, że pozwana już w odpowiedzi na pozew zakwestionowała wysokość stawki, którą przyjęła powódka do ustalenia wysokości należnego wynagrodzenia. Pozwana zarzuciła, że jest ona dowolna i zawyżona. Powódka w odpowiedzi na powyższy zarzut przedłożyła zarządzenia Prezydenta Miasta O. w sprawie ustalenia wysokości stawek. Jednakże zarządzenia powyższe stanowiłyby podstawę ustaleń wysokości należnego wynagrodzenia w sytuacji, gdyby strony zamierzały zawrzeć umowę (najmu, dzierżawy itp.). Wówczas powyższe stawki miałyby zastosowanie. Natomiast w sytuacji, gdy Gmina dochodzi wynagrodzenia za bezumowne korzystanie zobowiązana jest, tak jak każdy inny uprawniony domagający się zasądzenia takiego roszczenia, udowodnić stawki rynkowe obowiązujące w danym regionie, stanowiące podstawę do ustalenia wysokości należnego wynagrodzenia.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że o wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy w określonych warunkach i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia (por. wyrok z 25 maja 1975r., II CR 208/75 nie publ., uchwała siedmiu sędziów z 10 lipca 1984r., III CZP 20/84, uzasadnienie uchwały z 7 stycznia 1998r., III CP 62/97).

Istotą wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy jest przyznanie właścicielowi rekompensaty za brak możliwości dysponowania rzeczą. O wysokości tego rodzaju wynagrodzenia nie decyduje wysokość rzeczywistych strat właściciela i rzeczywistych korzyści odniesionych przez posiadacza. Decyduje bowiem obiektywne kryterium, są stawki rynkowe za korzystanie z rzeczy danego rodzaju w określonych warunkach i czas posiadania przez adresata roszczenia (por. w szczególności wyrok z dnia 25 maja 1975 r. II CR 208/75, uchwałę składu 7 sędziów z dnia 10 lipca 1984 r. III CZP 20/84 OSNCP 1984, z. 12, poz. 209, czy uzasadnienie uchwały z dnia 7 stycznia 1998 r. III CP 62/97 OSNC 1998, z. 6, poz. 91).

Tymczasem powódka odwołała się do stawek ustalanych przez nią samą, stosowanych przy dzierżawie gruntów. Nie są to zatem stawki rynkowe lecz określone arbitralnie przez stronę powodową. Wbrew stanowisku powódki wysokość czynszu za najem części ściany budynku pod sporną tablicę reklamową, zawarta w umowie najmu z 31 października 2008r., była niższa niż przyjęta w zarządzeniu Prezydenta Miasta, gdyż wyniosła łącznie 50 zł miesięcznie, zaś w zarządzeniu przyjęto stawkę, która była mnożona przez zajętą powierzchnię i jeszcze mnożona przez dwa, gdyż była to tablica reklamowa dwustronna. Ostatecznie więc wynagrodzenie ustalone przez powódkę byłoby dużo wyższe niż w umowie, na którą powoływała się powódka.

Należy zatem zauważyć, że wykazanie wysokości wynagrodzenia w oparciu o stawki rynkowe mogło nastąpić za pomocą dowodu z opinii biegłego. Taki wniosek dowodowy został przez powódkę zgłoszony lecz Sąd Rejonowy pominął go jako spóźniony. Strona powodowa reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika nie negowała tej decyzji procesowej przez zgłoszenie stosownego zastrzeżenia na podstawie art. 162 k.p.c. Nie ponowiła takiego wniosku również w apelacji. W tej sytuacji należało uznać, iż powódka nie udowodniła wysokości zgłoszonego żądania, co prowadziło do oddalenia powództwa. Wyrok Sądu Rejonowego należało zatem uznać ostatecznie za prawidłowy.

Mając zatem na uwadze wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w wyroku.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono na postawie art. 98 § 1 w zw. z art. 99 i art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 3 i § 10 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.), zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (opłata za czynności radcy prawnego przed Sądem II instancji w wysokości 450 zł).

Dorota Ciejek Bożena Charukiewicz Krystyna Skiepko