Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie

POSTANOWIENIE

Dnia 3 lutego 2022 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSO Jacek Barczewski

po rozpoznaniu w dniu 3 lutego 2022 r. w Olsztynie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku T. K.

z udziałem Krajowego Ośrodka (...) z siedzibą w W., M. W., N. W.

o stwierdzenie zasiedzenia

na skutek apelacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 14 października 2021 r., sygn. akt I Ns 473/19

p o s t a n a w i a :

I. sprostować komparycję zaskarżonego postanowienia w ten sposób, że w miejsce błędnie wpisanego oznaczenia uczestnika ad. 1 jako „Skarb Państwa – Krajowy Ośrodek (...) w O.”, wpisać prawidłowo „ Krajowy Ośrodek (...) z siedzibą w W.”,

II. oddalić apelację,

III. nie obciążać wnioskodawczyni kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz uczestnika Krajowego Ośrodka (...) z siedzibą w W..

SSO Jacek Barczewski

Sygn. akt IX Ca 1439/21

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni T. K. domagała się stwierdzenia, że nabyła w drodze zasiedzenia własność nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...) o powierzchni 44 arów, położonej w miejscowości Z., gmina B. powiat (...), województwo (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Giżycku VII Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta pod numerem (...).

W uzasadnieniu podała, iż wymieniona nieruchomość wchodziła w skład gospodarstwa należącego do jej matki, a przejętego na rzecz Skarbu Państwa w 1973 lub 1974 r. Mimo tego nieruchomość ta była w dalszym ciągu uprawiana początkowo przez jej matkę, a następnie przez nią samą. Wymieniona działka była również przedmiotem kilku umów dzierżawy, zaś jej część nie objęta umową dzierżawy wykorzystywana była za zgodą pracownika Agencji Rolnej Skarbu Państwa. Nieruchomość wykorzystywana była pod uprawę ogrodową, a na części sąsiad za zgodą wnioskodawczyni wypasał krowy. Wnioskodawczyni przez lata starała się o zwrot przejętego na rzecz Skarbu Państwa gospodarstwa ale bezskutecznie. Ostatecznie w dniu 19 listopada 2019 r. działka została sprzedana w drodze przetargu. Jej nabywcami zostali sąsiedzi wnioskodawczyni M. i N. W..

Uczestnik Krajowy Ośrodek (...) z siedzibą w W. wniósł o oddalenie wniosku. Wskazał, iż wnioskodawczyni nie wykazała aby doszło do zasiedzenia, a poza tym przedmiotowa nieruchomość była przedmiotem umowy dzierżawy do dnia 31 grudnia 2001 r. Działka ozn. nr geod.(...) będąca przedmiotem umów dzierżawy w dniu 15 października 2010 r. została bowiem podzielona na dwie działki : (...). Oznacza to, że działka o zasiedzenie której występuje wnioskodawczyni, także była przedmiotem dzierżawy.

Postanowieniem z dnia 4 grudnia 2019 r. Sąd Rejonowy w Giżycku wezwał do udziału w sprawie M. i N. małżonków W..

Uczestnicy postępowania wnieśli o oddalenie wniosku. Zakwestionowali, by wnioskodawczyni w jakikolwiek sposób użytkowała przedmiotową nieruchomość. Działka zawsze była zaniedbana i porośnięta chaszczami.

Postanowieniem z dnia 14 października 2021r. Sąd Rejonowy w Giżycku w pkt 1 oddalił wniosek; w pkt 2 zasądził od Skarbu Państwa na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. L. R. w G. kwotę 1.476 zł w tym VAT w wysokości 276 zł za reprezentowanie wnioskodawczyni przed Sądem wykonywane z urzędu; w pkt 3 ustalił, że koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie strony ponoszą we własnym zakresie; w pkt 4 nie obciążył wnioskodawczyni kosztami postępowania.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

Na podstawie aktu nadania gospodarstwa rolnego z dnia 24 października 1949r. właścicielką gospodarstwa rolnego o powierzchni 9 ha został J. B.. Razem z nim zamieszkała jego żona K. i jej siostra A. K. (1) – matka wnioskodawczyni. Po śmierci małż. B. na mocy postanowienia Sądu Powiatowego w W. w sprawie I Ns 58/70 z dnia 27 czerwca 1970 r. spadek po nich nabyła A. K. (1). Na mocy postanowienia SR w Giżycku z dnia 14 września 2011 r. sygn. akt I Ns 458/11 spadek po A. K. (1) nabyła wnioskodawczyni.

Gospodarstwo nabyte w drodze dziedziczenia przez A. K. (1) zostało przejęte na rzecz Skarbu Państwa za długi i trafiło do zasobów Państwowego Funduszu Ziemi. Następnie na mocy decyzji Wojewody (...) z dnia 23 kwietnia 1993 r. (...) działka oznaczona numerem (...) (następnie podzielona na działkę (...)) została przekazana na rzecz Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Sama wnioskodawczyni w korespondencji kierowanej do (...) twierdziła, że po przejęciu nieruchomości za długi na rzecz Skarbu Państwa nieruchomość oznaczona nr geod. (...)była przez jej matkę dzierżawiona od 1973 r. Wprawdzie dokumentacja zgromadzona w aktach sprawy nie zawiera umów pochodzących z tego okresu, tym niemniej znajdują się w niej umowy dzierżawy z dnia 02.09.1996 r. i 02.09.1998 r. oraz nakazy płatnicze.

Dodatkowo w dokumencie nadesłanym przez Gminę B. tj. rejestrze dzierżawców prowadzonym przez T. N. – pracownika gminy B. od 1987 r. zawarta jest informacja o zawieranych przez wszystkich mieszkańców gminy, w tym T. K., umowach dzierżawy. W wymienionym dokumencie znajduje się oznaczenie nieruchomości, nazwisko dzierżawcy, data zawarcia i data wygaśnięcia umowy oraz wysokość czynszu dzierżawnego.

Z danych tego rejestru wynika, że co najmniej od 5 września 1989 r. T. K. dzierżawiła działkę (...). Z zeznań świadków wynika, że T. K., a wcześniej jej matka użytkowały działkę położoną za budynkiem mieszkalnym. Na części nieruchomości sadzone były warzywa i ziemniaki, zaś część była łąką. Swoje krowy wypasał tam A. W..

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd uznał, że wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie.

W ocenie Sądu I instancji mając na względzie przedstawiony wyżej materiał dowodowy nie może budzić wątpliwości, iż matka wnioskodawczyni, a następnie ona sama były posiadaczkami nieruchomości oznaczonej nr (...). Powstała z niej działka o nr (...) jest objęta wnioskiem o zasiedzenie w niniejszej sprawie.

Sąd wskazał, iż część nieruchomości zaznaczona na planie biegłego geodety szrafurą w kolorze niebieskim była przedmiotem umów dzierżawy. Faktu ich zawierania już w latach 70-tych ubiegłego wieku nie kwestionowała sama wnioskodawczyni. Pozostałe umowy wykazane są zarówno we wspomnianym rejestrze dzierżawców jak i kopiami złożonymi do akt sprawy.

Zdaniem Sądu Rejonowego w realiach lat 70 – tych i następnych XX wieku nie sposób przyjąć aby wnioskodawczyni od razu po objęciu w posiadanie nieruchomości stała się jej posiadaczem samoistnym. Sama wnioskodawczyni kilkakrotnie w toku postępowania sądowego wskazywała, że poza dzierżawionym terenem za zgodą R. P. użytkowała pozostałą część działki (...). Zatem posiadanie obszaru ponad ten objęty umową dzierżawy, dokonało się za wiedzą i zgodą osób trzecich. R. P. był pracownikiem Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Takie posiadanie nie mogło być uznane za samoistne, a zatem nie mogło prowadzić do zasiedzenia. Zgoda przedstawiciela Skarbu Państwa wyłącza samoistne objęcie w posiadanie przedmiotowej nieruchomości.

Sąd nie miał również wątpliwości, że wnioskodawczyni oraz jej poprzedniczka prawna nie były posiadaczami w dobrej wierze. Zarówno wnioskodawczyni jak i jej matka miały pełną świadomość, że gospodarstwo rolne zostało przejęte na rzecz Skarbu Państwa za długi. Po tym fakcie nieruchomość użytkowana była jak twierdzi T. K. cyt: „ bez umowy początkowo za zgodą wójta”. Powyższe świadczy o świadomości wnioskodawczyni , że nie przysługuje jej prawo do nieruchomości.

O kosztach Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 520 §1 k.p.c. W oparciu o art. 113 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. Sąd orzekł kosztach ustanowionego z urzędu adwokata.

Wnioskodawczyni wniosła apelację od powyższego orzeczenia, zaskarżając je w całości i zarzucając mu:

- błąd w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę wyrokowania poprzez przyjęcie, że R. P. był prawnie umocowany do dysponowania nieruchomością objętą wnioskiem o zasiedzenie a także ustalenie pomimo zeznań świadków: A. i A. małżonków W., A. K. (2), I. D. zależnego posiadania wnioskodawczyni, a nadto pomimo rozbieżności w treści umów dzierżawy z kart 28 i 67 akt sprawy, sąd przyjął obszar posiadania zależnego jako bezsporny,

- naruszenie przepisów postępowania, poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oraz zasadami swobodnej oceny dowodów ocenę materiału dowodowego przez przyjęcie, że bez ustalania kompetencji R. P. i jego przesłuchania, był on osobą władną w imieniu właściciela do podejmowania decyzji w zakresie użytkowania i przyjęciu, że zgoda ta jest skuteczna w zakresie w jakim określa się posiadanie zależne.

W oparciu o powyższe zarzuty wnioskodawczyni domagała się zmiany postanowienia poprzez uwzględnienie wniosku oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Uczestnik Krajowy Ośrodek (...) z siedzibą w W. wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od wnioskodawczyni kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy z urzędu sprostował w komparycji zaskarżonego postanowienia oznaczenie uczestnika w ten sposób, że w miejsce błędnego oznaczenie uczestnika - Skarb Państwa- Krajowy Ośrodek (...) w O., wpisując prawidłową nazwę - Krajowy Ośrodek (...) z siedzibą w W..

Wskazać należy, iż Krajowego Ośrodka (...) nie można utożsamiać ze Skarbem Państwa. (...) nie jest więc państwową jednostką organizacyjną Skarbu Państwa w rozumieniu art. 67 § 2 k.p.c. Występuje on w obrocie prawnym samodzielnie, jako odrębny od Skarbu Państwa podmiot, któremu ustawa przyznała osobowość prawną (art. 33 k.c. w zw. z art. 2 ust. 1 u.k.o.w.r.). (...) wykonuje prawo własności i inne prawa rzeczowe na rzecz Skarbu Państwa w stosunku do mienia nieruchomego wchodzącego w skład (...) Skarbu Państwa, który nadal jest właścicielem nieruchomości tworzących ten Zasób (art. 5 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa). (...) dysponuje tym Zasobem na zasadach określonych w ustawie (art. 12 ust. 3 u.g.n.r.s.p.) oraz nimi gospodaruje (art. 24 u.g.n.r.s.p.).

Z kolei oddziały terenowe Krajowego Ośrodka działające w każdym województwie są jednostkami organizacyjnymi Krajowego Ośrodka (art. 5 ust. 1 pkt 2). Kierują nimi dyrektorzy, powoływani i odwoływani przez Dyrektora Generalnego (art. 5 ust. 2, ust. 3 pkt 3). Oddział terenowy nie posiada zatem zdolności sądowej i procesowej.

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji i ich ocenę prawną, przyjmując je za własne.

Nieuzasadniony jest zarzut apelacyjny dotyczący błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia.

Błąd lub sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego zachodzi wówczas, gdy z materiału zgromadzonego przez Sąd w toku postępowania nie da się dojść w sposób logiczny do wyprowadzonej przez Sąd konkluzji. Błąd lub sprzeczność musi dotyczyć ustaleń istotnych to znaczy mogących mieć wpływ na wynik sprawy. Strona powołująca się na błąd lub sprzeczność istotnych ustaleń z zebranym materiałem dowodowym w sprawie, musi wykazać przy tym, w czym się tych uchybień dopatruje i dlaczego mogły one mieć wpływ na wynik sprawy. Nie zachodzi natomiast błąd lub sprzeczność jeżeli ustalenia faktyczne są identyczne z częścią zebranego materiału dowodowego, a Sąd w sposób prawidłowy wyjaśnił dlaczego ustalenia te oparł tylko na części materiału.

Sąd Okręgowy nie dopatruje się błędu ani sprzeczności ustaleń Sądu I instancji z zebranym materiałem dowodowym, a zarzut ten ma charakter polemiczny z wywodami Sądu I instancji.

Przeprowadzone ustalenia faktyczne korespondują ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym i jednocześnie nie przekraczają wyznaczonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c. granic swobodnej oceny dowodów. Zgodnie bowiem z zasadą swobodnej oceny dowodów wyrażoną w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, a zatem jak podkreśla się w orzecznictwie z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. Fakt, że przedstawione przez skarżącego dowody zostały cenione niezgodnie z jego intencją, nie oznacza naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.

Stosownie do treści art. 172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).

Ze sformułowania przytoczonego art. 172 k.c. wynika, że do nabycia w drodze zasiedzenia prawa własności nieruchomości konieczne jest łączne spełnienie następujących przesłanek: nieprzerwanego samoistnego posiadania oraz upływu czasu – 20 lub 30 lat, w zależności od istnienia dobrej lub złej wiary w chwili nabycia posiadania. Posiadaczem samoistnym jest zaś osoba, która włada rzeczą jak właściciel
(art. 336 k.c.), przy czym domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym (art. 339 k.c.).

Konsekwencją działania domniemania statuowanego przez art. 339 k.c. jest fakt, iż władający rzeczą, który z faktu tego wyprowadza określone konsekwencje prawne (np. wynikające z art. 172 k.c.), obciążony jest zasadniczo wyłącznie obowiązkiem wykazania dostępnymi środkami dowodowymi faktu władania rzeczą.

W rezultacie w postępowaniu dotyczącym stwierdzenia nabycia własności rzeczy przez zasiedzenie na podstawie art. 172 k.c. nie musi on wykazywać innych faktów potwierdzających wolę posiadania rzeczy jak właściciel (tzw. „ animus rem sibi habendi”), jako elementu świadczącego o samoistnym charakterze posiadania rzeczy w rozumieniu art. 336 k.c. W rezultacie dochodzi do odwrócenia ciężaru dowodu w ten sposób, że to osoba kwestionująca samoistny charakter posiadania rzeczy przez osobę, która nią faktycznie włada, musi wykazać okoliczności podważające taki charakter posiadania przez nią rzeczy ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2014 roku sygn. akt V CSK 386/13, publ. LEX nr 1491140).

W kontekście powyższego wskazać należy, że wyniki przeprowadzonego przez Sąd I instancji postępowania dowodowego świadczą o tym, że domniemanie to zostało obalone.

Posiadanie samoistne to władztwo nad rzeczą z wyłączeniem innych osób i niezależne od wyraźnej lub dorozumianej zgody innej osoby, w tym w szczególności niezależne od zgody i woli właściciela. Każdy posiadacz samoistny obejmuje rzecz w posiadanie dlatego, że z przyczyn usprawiedliwionych, uważa się za właściciela albo dlatego, że chce rzeczą władać dla siebie, jak właściciel, chociaż wie, że nie jest właścicielem (m.in. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2007 r. I CSK 300/07, OSNC -ZD 2008/3/91).

Z treści zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że posiadanie nieruchomości objętej wnioskiem było posiadaniem zależnym mającym w części źródło w umowie dzierżawy z ówczesnym właścicielem nieruchomości, a w pozostałym zakresie wnioskodawczyni korzystała z niej w oparciu o zgodę wyrażoną przez właściciela.

Sama ta okoliczność świadczy o zależnym posiadaniu. W orzecznictwie wskazuje się (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2012r., I CSK 360/11 LEX nr 1164722), że dla oceny rodzaju posiadania ma znaczenie, czy posiadacz objął rzecz w posiadanie z woli właściciela i na zasadach przez niego określonych, czy też niezależnie od woli właściciela, lub nawet wbrew jego woli czy świadomości. Objęcie rzeczy w posiadanie za zgodą właściciela, nawet tylko dorozumianą, i posiadanie jej w zakresie przez właściciela określonym lub tolerowanym, świadczy z reguły o posiadaniu zależnym, choćby posiadacza z właścicielem nie łączył żaden stosunek prawny. Posiadacz włada wtedy rzeczą "jak" osoba mająca prawo, z którym łączy się określone władztwo nad rzeczą i zgodnie z art. 336 k.c. jest posiadaczem zależnym . Posiadanie samoistne to władztwo nad rzeczą z wyłączeniem innych osób i niezależnie od wyraźnej lub dorozumianej zgody innej osoby, w szczególności niezależne od zgody i woli właścicieli. W przypadku opierania swojego posiadania na zgodzie innego podmiotu – właściciela - brak jest elementu subiektywnego, tj. woli wykonywania władztwa nad rzeczą zbieżnego z tą cechą u właściciela.

W tej sytuacji kwestia tego czy R. P. miał umocowanie do udzielenia zgody na użytkowanie działki przez wnioskodawczynię nie ma znaczenia, skoro wystarczająca jest nawet dorozumiana zgoda właściciela. Istotna jest bowiem świadomość wnioskodawczyni, że własność nieruchomości jej nie przysługiwała, zaś posiadanie swe wywodzi z zezwolenia innej osoby.

Na rozprawie w dniu 5 października 2021r. wnioskodawczyni przyznała, iż nie uprawiała działki samowolnie. Pytała o zgodę R. P. i korzystała z niej za jego przyzwoleniem, przyjmując że był on uprawniony do wyrażenia takiej zgody. Powyższe świadczy o tym, że wnioskodawczyni objęła nieruchomość z woli innego podmiotu i na warunkach przez niego określonych. Sama nie uważała się więc ani za właścicielkę, ani za osobę, która chce rzeczą władać dla siebie jak właściciel, chociaż wie, że takim nie jest.

Wnioskodawczyni nie wykazała również by w późniejszym czasie nastąpiły zdarzenia, które świadczyłyby o przekształceniu przez wnioskodawczynię posiadania zależnego w samoistne.

W prawie polskim dopuszczalna jest zmiana przez posiadacza w czasie posiadania tytułu i rodzaju posiadania. Jednakże zmiana taka wymaga zamanifestowania na zewnątrz otoczeniu w jednoznaczny sposób, gdyż nie można tu uznać za wystarczającą samej intencji posiadacza (porównaj między innymi postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 1959 r. I CR 167/59, OSNCK 1961/1/8, z dnia 12 marca 1971 r. III CRN 516/70, OSP 1971/11/207, z dnia 7 października 1997 r. I CKN 224/97, z dnia 13 marca 1998 r. I CKN 538/97, z dnia 17 grudnia 1999 r. III CKN 9/99 i z dnia 10 lipca 2009 r. II CSK 70/09, niepubl.).

O przekształceniu posiadania zależnego w samoistne świadczy jedynie dostatecznie uzewnętrzniona wola wykonywania władztwa wyłącznie dla siebie (animus rem sibi hebendi), która przejawia się w podejmowaniu czynności wskazujących, że posiadacz wobec właściciela i otoczenia prawnego demonstruje zachowania świadczące o zawładnięciu nieruchomością oraz swobodnym dysponowaniu nią w imieniu własnym i na własną rzecz. Konieczne jest przy tym zamanifestowanie zmiany na zewnątrz i w jednoznaczny sposób, a sama intencja posiadacza nie jest wystarczająca (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014r. III CSK 103/13 LEX nr 1463865)

W razie zmiany posiadania zależnego na samoistne ciężar dowodu, że zmiana taka nastąpiła, spoczywa na posiadaczu i w takiej sytuacji nie korzysta on z domniemania przewidzianego w art. 339 k.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2012r. I CSK 360/11 LEX nr 1164722)

Takiego zachowania nie udało się wnioskodawczyni w niniejszym postępowaniu dowieść.

Z przytoczonych względów Sąd Odwoławczy uznał, iż w prawidłowo Sąd I instancji uznał, że wnioskodawczyni nie wykazała ziszczenia się przesłanek prowadzących do zasiedzenia nieruchomości objętej wnioskiem, co skutkowało oddaleniem apelacji jako bezzasadnej na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., o czym orzeczono jak w punkcie II sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł w oparciu o art. 102 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. W ocenie Sądu Okręgowego wnioskodawczyni mogła być subiektywnie przekonana o zasadności swojego roszczenia, przez szereg lat korzystała z przedmiotowej nieruchomości. Sąd wziął pod uwagę jej sytuację osobistą i majątkową uznając, że obciążenie apelującej przedmiotowymi kosztami pozostawać będzie w sprzeczności z poczuciem sprawiedliwości i słuszności.

Sąd Okręgowy nie orzekał o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Zgodnie z treścią §3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu - wniosek o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej zawiera oświadczenie, że opłata nie została zapłacona w całości lub w części.

Przepis ten statuuje podstawową zasadę zawartości wniosku o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, w myśl której warunkiem sine qua non ich przyznania jest złożenie oświadczenia, że nie zostały one pokryte w całości lub części. Brak stosownego oświadczenia stanowi nieusuwalny brak wniosku, skutkujący odmową przyznania wynagrodzenia.

Oświadczenie, iż opłaty nie zostały zapłacone w całości lub w części, powinno być wyraźnie sformułowanie we wniosku adwokata o przyznanie od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy udzielonej stronie postępowania z urzędu (por. postanowienie SN z dnia 23 lutego 2012 r., V CZ 133/11, LEX nr 1215161). Brak takiego oświadczenia wywołuje skutki materialnoprawne, polegające na utracie prawa do wynagrodzenia (postanowienie SN z dnia 9 września 2011 r., III SPP 27/11, LEX nr 1106755). Oświadczenie jest obligatoryjnym elementem wniosku, a jego niezłożenie stanowi brak, który nie podlega uzupełnieniu (postanowienie WSA w Warszawie z dnia 15 grudnia 2008 r., II SA/Wa 613/08, LEX nr 964295).

Apelacja wnioskodawczyni takiego wniosku nie zawierała, stąd brak było podstaw do orzekania o wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu.

SSO Jacek Barczewski